Ο Έθελσταν της Αγγλίας (Aethelstan, 894 – 27 Οκτωβρίου 939) βασιλιάς των Αγγλοσαξόνων (924 - 927) και βασιλιάς της Αγγλίας (927 - 939) ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Εδουάρδου του Πρεσβύτερου και της πρώτης συζύγου του Έκγκουίν.[1] Οι σύγχρονοι ιστορικοί τον θεωρούν σαν τον πρώτο βασιλιά της Αγγλίας και έναν από τους κορυφαίους Αγγλοσάξονες βασιλείς, δεν παντρεύτηκε ποτέ, δεν άφησε απογόνους και τον διαδέχθηκε ο ετεροθαλής αδελφός του Έντμουντ.
Όταν πέθανε ο Εδουάρδος ο πρεσβύτερος τον Ιούλιο του 924 ο Έθελσταν έγινε δεκτός ως βασιλιάς από τους κατοίκους της Μερκίας, ο ετεροθαλής αδελφός του Έλφγουιρντ της Αγγλίας αναγνωρίστηκε ως βασιλιάς από τους κατοίκους του Ουέσσεξ αλλά πέθανε μόλις τρεις βδομάδες μετά τον θάνατο του πατέρα τους. Ο Έθελσταν διέμεινε στο Ουέσσεξ για μερικούς μήνες και δεν στέφτηκε βασιλιάς πριν τον Σεπτέμβριο του 925, κατέκτησε το τελευταίο οχυρό των Βίκινγκ την Γιορκ (927) και έγινε ο πρώτος Αγγλοσάξονας βασιλιάς που κυβέρνησε σε ολόκληρη την Αγγλία. Το 934 επιτέθηκε στην Σκωτία αναγκάζοντας τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ να του δηλώσει την υποταγή του. Οι δυνάμεις της Σκωτίας και των Βίκινγκ συγκεντρώθηκαν και του επιτέθηκαν (937) αλλά ο Έθελσταν τους συνέτριψε στην Μάχη του Μπρούνανμπουρ μια νίκη που ανέβασε κατακόρυφα την φήμη του στα Βρετανικά νησιά. Μετά τον θάνατο του (939) οι Βίκινγκ επιτέθηκαν ξανά στην Γιορκ και τελικά κατάφεραν να την ανακαταλάβουν (954). Ο Έθελσταν δημιούργησε κεντρική κυβέρνηση με παραγωγή καταστατικών και την πρόσκληση ηγεμόνων από απομακρυσμένους περιοχές στο βασίλειο του όπως οι Ουαλοί οι οποίοι δεν ανήκαν στο βασίλειο του αλλά δέχτηκαν την ηγεμονία του. Τα κείμενα που διασώθηκαν για τον ίδιο τα οποία ήταν τα περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον Ευρωπαίο ηγεμόνα τον 10ο αιώνα εκδηλώνουν την αγωνία του για τις λεηλασίες, τις ληστείες και την ασφάλεια των κατοίκων του βασιλείου του. Οι νομοθετικές του ρυθμίσεις βασίστηκαν σε αυτές που ξεκίνησε ο παππούς του Αλφρέδος ο Μέγας, ήταν ο πιο ευσεβείς από όλους τους Σάξονες βασιλείς με την συλλογή ιερών κειμηλίων και την ίδρυση εκκλησιών. Η αυλή του έγινε το κέντρο μάθησης της Αγγλικής βάσης και έθεσε τις βάσεις δημιουργίας Βενεδικτινών μονών στην Αγγλία τον επόμενο αιώνα. Κανένας άλλος Σάξονας βασιλιάς δεν έπαιξε τόσο σημαντικό ρόλο στην εποχή του όπως ο Έθελσταν ο οποίος τακτοποίησε να παντρέψει τις αδελφές του με κορυφαίους Ευρωπαίους μονάρχες.
Άνοδος στον θρόνο
Η Αγγλία πριν τον Έθελσταν
Τα Βρετανικά νησιά τον 10ο αιώνα.
Στην διάρκεια του 9ου αιώνα η Αγγλία ήταν διαιρεμένη σε τέσσερα βασίλεια : το Ουέσσεξ, την Μερκία, την Νορθούμπρια και την ανατολική Αγγλία. [2] Τον 8ο αιώνα η Μερκία ήταν το σημαντικότερο βασίλειο στην Βρετανία μέχρι την εποχή που κατακτήθηκε το Ουέσσεξ από τον προ-προπάππου του Έθελσταν Εγβέρτο, στα μέσα του αιώνα η Αγγλία έγινε στόχος των επιθέσεων των Βίκινγκ με αποκορύφωμα την μεγάλη επιδρομή του 865. Το 878 οι Βίκινγκ έκαναν επέλαση στην ανατολική Αγγλία, την Νορθούμπρια, την Μερκία και έφτασαν μέχρι το Ουέσσεξ αλλά ο Αλφρέδος ο Μέγας τους νίκησε στην μάχη του Έντινγκτον.[3] Ο Αλφρέδος και ο ηγεμόνας των Βίκινγκ Γκαθράμ συμφώνησαν τότε την διαίρεση της Μερκίας, ο Αλφρέδος παρέλαβε την δυτική Μερκία και οι Βίκινγκ την ανατολική. Την δεκαετία του 890 οι Βίκινγκ ξεκίνησαν νέες επιθέσεις αλλά αποκρούστηκαν επιτυχώς από τον Αλφρέδο τον Μέγα, τον γιο του Εδουάρδο τον πρεσβύτερο και τον Έθελρεντ, λόρδο της Μερκίας. Ο Έθελρεντ βασίλευσε στην συνέχεια στην Μερκία υπό την κηδεμονία του Αλφρέδου του οποίου παντρεύτηκε την κόρη Έθελφλιντ, ο Αλφρέδος πέθανε (899) και τον διαδέχθηκε ο γιος του Εδουάρδος. Ο Έθελγουλντ γιος του Έθελρεντ μεγαλύτερου αδελφού του Αλφρέδου ο οποίος είχε βασιλεύσει πριν από αυτόν αντιστάθηκε αλλά ηττήθηκε και σκοτώθηκε στην μάχη του Όλμ (902).[4] Λίγα είναι γνωστά σχετικά με τους πολέμους ανάμεσα στους Άγγλους και τους Δανούς τα επόμενα χρόνια αλλά το 909 ο Εδουάρδος έστειλε στρατό να κυριεύσει την Νορθούμπρια, τα επόμενα χρόνια οι Δανοί επιτέθηκαν στην Μερκία αλλά συνετρίβησαν στην μάχη του Τέττενχωλ.[5] Ο Έθελρεντ πέθανε (911), τον διαδέχτηκε στην Μερκία η χήρα του Έθελφλιντ, τα επόμενα χρόνια ο Εδουάρδος και η Έθελφλιντ κατόρθωσαν να κατακτήσουν την Μερκία και την Ανατολική Αγγλία. Η Έθελφλιντ πέθανε (918) την διαδέχθηκε για κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα η κόρη της Έλφγουιν αλλά την ίδια χρονιά εκθρονίστηκε από τον Εδουάρδο ο οποίος απέκτησε τον έλεγχο σε ολόκληρη την Μερκία.[6] Την εποχή που πέθανε ο Εδουάρδος είχε αποκτήσει τον έλεγχο σε ολόκληρη την περιοχή νότια του Χάμπερ.[7] Ο βασιλιάς των Βίκινγκ Σίθρικ κυβέρνησε το βασίλειο της Γιορκ στην νότια Νορθούμπρια αλλά ο Ίλντριντ είχε κατορθώσει να κυριαρχήσει στο πρώην βασίλειο της Βερνικίας με έδρα το Μάρμπουργκ στην βόρεια Νορθούμπρια. Ο Κωνσταντίνος Β΄ της Σκωτίας κυβερνούσε πέρα από το Βρετανικό βασίλειο του Στραθκλάιντ, η Ουαλλία ήταν και αυτή με την σειρά της τεμαχισμένη σε μικρότερα βασίλεια.[8]
Ιστορικές γνώμες για την μητέρα του
Ο Γουλιέλμος του Μαλμέσμπουρι αναφέρει ότι ο Έθελσταν ήταν 30 ετών όταν ανέβηκε στον θρόνο, αυτό παραπέμπει το έτος γέννησης του το 894.[9] Ήταν ο μεγαλύτερος και ψηλότερος γιος του Εδουάρδου του Γηραιού αλλά μοναδικός από την πρώτη σύζυγο του Έκγκουίν, δεν υπάρχει καμιά πηγή σχετικά με την μητέρα του στις πηγές προ της Νορμανδικής κατάκτησης.[10] Οι ιστορικοί του μεσαίωνα παρέχουν διαφορετικές ερμηνείες σχετικά με την μητέρα του, άλλοι την αναφέρουν σαν αλαζονική ευτελούς καταγωγή, άλλοι αντίθετα αναφέρουν την καταγωγή της από οικογένεια ευγενών.[11] Οι σύγχρονοι ιστορικοί παρέχουν και αυτοί με την σειρά τους διαφορετικές ερμηνείες, ο Σιμόν Κέυνς (γεν. 1952) και ο Ρίτσαρντ Αμπελς (γεν. 1951) αναφέρουν ότι ευγενείς από το Ουέσσεξ αρνήθηκαν να δεχτούν τον Έθελσταν ως βασιλιά επειδή η μητέρα του ήταν ερωμένη του Εδουάρδου του Γηραιού.[12] Η Μπάρμπαρα Γιόρκε (γεν. 1951) και η Σάρα Φουτ (γεν. 1961) αντίστοιχα αναφέρουν ότι οι διαφωνίες του για την νομιμότητα της μητέρας του δημιουργήθηκαν από τους ανταγωνιστές του για την διαδοχή και δεν υπάρχουν αμφιβολίες ότι η Έκγκουίν ήταν νόμιμη σύζυγος του πατέρα του. [13] Η μητέρα του είχε πιθανότατα συγγενικές σχέσεις με τον Άγιο Ντάνσταν.[14]
Ευνοούμενος του παππού του Αλφρέδου
Ο Γουλιέλμος του Μαλμέσμπουρι αναφέρει ότι ο Αλφρέδος ο Μέγας λάτρευε σε μεγάλο βαθμό τον μικρό εγγονό του Έθελσταν, τον τίμησε με μια μεγαλοπρεπή τελετή στην οποία του έδωσε έναν μαύρο χιτώνα, ζώνη με πολύτιμους λίθους και ένα χρυσό σπαθί.[15] Οι ιστορικοί Μίχαελ Λάπιτζ (γεν. 1942) και Μίχαελ Γουντ (γεν. 1948) αναφέρουν ότι ο Αλφρέδος είχε αγωνία να του εξασφαλίσει την διαδοχή επειδή την αμφισβητούσε ο ανιψιός του Έθελγουολντ ο οποίος ήταν γιος από μεγαλύτερο αδελφό του.[16] Ο ιστορικός Τζάνετ Νέλσον (γεν. 1942) αναφέρει σύγκρουση του Αλφρέδου με τον γιο του Εδουάρδο την δεκαετία του 890 επειδή ο Αλφρέδος ήθελε να διανείμει το βασίλειο ανάμεσα στον γιο και τον εγγονό του.[17] Η ιστορικός Μαρτίν Ράιαν (γεν. 1943) το προχωράει ακόμα περισσότερο αναφέροντας ότι ο Αλφρέδος λάτρευε τόσο πολύ τον εγγονό του που ήθελε να χρίσει τον ίδιο τον Έθελσταν διάδοχο αντί για τον γιο του.[18] Ένα επικό μεσαιωνικό ποίημα με το όνομα "Άδαλσταν" αφιερωμένο στον Έθελρεντ τον αναφέρει σύμφωνα με τον Λάπιτζ ως "ευγενή λίθο".[19] Ο Λάπιτζ και ο Γουντ αναφέρουν ότι το ποίημα είναι απομνημόνευση της μεγαλοπρεπούς τελετής την οποία πραγματοποίησε ο Αλφρέδος για να τιμήσει τον εγγονό του καταγεγραμμένη από τον Σάξονα Ιωάννη τον Παλαιό.[20] Ο Γουντ επιπλέον αναφέρει ότι ο Έθελρεντ ήταν ο πρώτος Άγγλος βασιλιάς ο οποίος ήταν πολύ έξυπνος από την παιδική του ηλικία και ο Ιωάννης ήταν πιθανότατα ο δάσκαλος του.[21] Η Σάρα Φουτ αντίθετα αναφέρει ότι το ποίημα είναι αφιερωμένο στην τελετή της στέψης του.[22]
Άνοδος στον θρόνο της Μερκίας
Ανδριάντας της Έθελφλιντ με τον ανιψιό της Έθελσταν - Τάμγουορθ
Ο Εδουάρδος ο πρεσβύτερος παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο του την Έλφλεντ αλλά είναι αβέβαιο αν η μητέρα του Έθελσταν είχε πεθάνει ή αν ο Εδουάρδος την είχε χωρίσει. Ο δεύτερος γάμος του πατέρα του εξασθένισε την θέση του Έθελσταν επειδή η μητριά του ήθελε να προωθήσει τους δικούς της γιους στον θρόνο Έλφγουιρντ του Ουέσσεξ και Έντουιν αντί για τον ίδιο.[23] Ο Εδουάρδος ο πρεσβύτερος παντρεύτηκε στον τρίτο του γάμο με την Εαντγκίφου του Κεντ (920) πιθανότατα ύστερα από διαζύγιο με την δεύτερη σύζυγο του.[24] Με την τρίτη σύζυγο του ο πατέρας του απέκτησε άλλους δυο γιους τους μελλοντικούς βασιλείς Εδμόνδο Α΄ και Έντρεντ της Αγγλίας.[25] Η πρώιμη εκπαίδευση του Έθελσταν έγινε στην Μερκία στην αυλή του θείου του Έθελρεντ και της θείας του Έθελφλιντ, είναι βέβαιο ότι ο Έθελρεντ απέκτησε όλες τις στρατιωτικές του ικανότητες στις εκστρατείες του θείου του εναντίον του Ντάνελαου. Ένα έγγραφο του 1304 καταγράφει ότι το 925 ο Έθελσταν έδωσε έναν χάρτη προνομίων στην μονή του Αγίου Όσβαλντ στο Γλούκεστερ στο οποίο είχαν ταφεί ο θείος του και η θεία του με την επιγραφή "σύμφωνα με την πατρική φροντίδα την οποία του υποσχέθηκα στον Έθελρεντ, κόμη των κατοίκων της Μερκίας". Όταν ανέλαβε ο Εδουάρδος ο πρεσβύτερος απ'ευθείας την διακυβέρνηση της Μερκίας μετά τον θάνατο της Έθελφλιντ (918) ο Έθελρεντ μετέβη στην περιοχή ως εκπρόσωπος του πατέρα του.[26]
Ο Εδουάρδος πέθανε στις 17 Ιουλίου 924 στο Φάρντον στην βόρεια Μερκία αλλά τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι ασαφή.[27] Ο Έλφγουιρντ μεγαλύτερος γιος του πατέρα του με την δεύτερη σύζυγο του Έλφλεντ παρουσίασε ένα καταστατικό του 901 το οποίο τον παρουσίαζε σαν διάδοχο του πατέρα του στο Ουέσσεξ ή σε ολόκληρη την υπόλοιπη Αγγλία. Άν πραγματικά είχε σκοπό να μοιράσει στα δυο ο Εδουάρδος το βασίλειο του πιθανότατα ήθελε τον Έθελσταν σαν διάδοχο του στην Μερκία.[28] Ο Εδουάρδος πέθανε όταν βρισκόταν μαζί με τον Έθελρεντ στην Μερκία, την ίδια εποχή ο Έλφγουιρντ βρισκόταν στο Ουέσσεξ. Οι ευγενείς της Μερκίας εξέλεξαν στην συνέχεια ως βασιλιά τους τον Έθελρεντ και οι ευγενείς του Ουέσσεξ τον Έλφγουιρντ ο οποίος πέθανε αμέσως μετά, μόλις 16 μέρες ύστερα από τον πατέρα του.[29]
Άνοδος στον θρόνο του Ουέσσεξ με αντιδράσεις
Μετά τον πρόωρο θάνατο του Έλφγουιρντ φαίνεται ότι υπήρχε ισχυρή αντίσταση στο Ουέσσεξ απέναντι στον Έθελσταν, ένα καταστατικό στο Ντέρμπισαϊρ (925) αναφέρει ότι δεν αναγνωρίζεται πουθενά η εξουσία του Έθελσταν πέρα από τους επισκόπους της Μερκίας.[30] Οι ιστορικοί Ντέιβιντ Ντούμβιλ (γεν. 1949) και Τζάνετ Νέλσον (γεν. 1942) αναφέρουν ότι έπρεπε να παντρευτεί κληρονόμους προκειμένου να αυξηθούν οι περιοχές που θα είχε υπό την εξουσία του.[31] Η Σάρα Φουτ ωστόσο καταγράφει ότι "δεν ήθελε να παντρευτεί ποτέ στην ζωή του σαν ένδειξη αγνότητας".[32] Η στέψη του έθελσταν έγινε στις 4 Σεπτεμβρίου 925 σε συμβολική θέση στα σύνορα ανάμεσα στο Ουέσσεξ και την Μερκία.[33] Η στέψη του πραγματοποιήθηκε από τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπερι ο οποίος άλλαξε την τελετή της στέψης με κορώνα αντί για κράνος συμβαδίζοντας με τον τρόπο της στέψης στην μεσαιωνική Γαλλία.[34] Οι εχθρότητες εναντίον του φαίνεται ότι αυξήθηκαν σε έντονο βαθμό μετά από την στέψη του, ένας άντρας με το όνομα Άλφρεντ σχεδίαζε να τον τυφλώσει, είναι άγνωστος ο εντολέας του πιθανότατα ο μικρότερος ετεροθαλής αδελφός του Έθελρεντ Έντουιν ώστε να τον καταστήσει ανίκανο για τον θρόνο.[35] Οι εντάσεις ανάμεσα στον Έθελσταν και το Ουίντσεστερ αυξήθηκαν κατακόρυφα τα επόμενα χρόνια, ο επίσκοπος του Ουίντσεστερ Φρίθεσταν δεν παρέστη στην στέψη ούτε έστειλε κανέναν απεσταλμένο του μέχρι το 928, μετά την απόλυση του (931) καταγράφεται σε μικρότερη θέση από την αρχαιότητα του.[36]
Τα σημαντικότερα γεγονότα της βασιλείας του
Σταθεροποίηση στον θρόνο
Τοιχογραφία του Αγιου Ματθαίου στα Καρολίγγεια Ευαγγέλια που παριστάνει τον Έθελσταν στον καθεδρικό ναό του Καντέρμπερι.
Ο Έντουιν πνίγηκε σε ναυάγιο στην Βόρεια θάλασσα (933), ο ξάδελφος του Άδεδολφ, κόμης της Βουλώνης πήρε το σώμα του για ταφή στο αβαείο του Σεν Μπερτίν στο Σεν Ομέρ, ο Φόλκουιν αναφέρει εσφαλμένα ότι τότε ο Έντουιν ήταν βασιλιάς της Αγγλίας με την φράση "έφυγε ύστερα από αναταραχή στο βασίλειο του". Ο Φόλκουιν τονίζει ότι ο Έθελρεντ έθαψε με τιμές τον αδελφό του και δέχτηκε μοναχούς να έρθουν στην Αγγλία αλλά πάλι εσφαλμένα τοποθετεί το ταξίδι των μοναχών το 944 που ο Έθελρεντ είχε πεθάνει. Ο χρονικογράφος του 12ου αιώνα Συμεών του Ντάρχαμ αναφέρει ότι ο ίδιος ο Έθελσταν ζήτησε τον πνιγμό του Έντουιν αλλά η πληροφορία αμφισβητείται από τους ιστορικούς. Ο Έντουιν δραπέτευσε από την Αγγλία ύστερα από μια αποτυχημένη εξέγερση εναντίον του αδελφού του, ο θάνατος του διέκοψε τις εμφύλιες συγκρούσεις και την εχθρότητα του Ουίντσεστερ.[37] Ο Εδουάρδος ο γηραιός κατέκτησε τις Δανέζικες περιοχές της Μερκίας και της Ανατολικής Αγγλίας με την υποστήριξη της Έθελφλιντ και του συζύγου της, όταν πέθανε ο Εδουάρδος ο βασιλιάς της Δανίας Σίτρικ κυβερνούσε ακόμα το βασίλειο των Βίκινγκ στην Γιορκ. Τον Ιανουάριο του 926 ο Έθελσταν τακτοποίησε τον γάμο μιας από τις αδελφές του με τον Σίτρικ, οι δυο βασιλείς συμφώνησαν να μην επιτεθεί ποτέ ο ένας στην περιοχή του άλλου και να υπερασπίζονται μεταξύ τους απέναντι στους κοινούς εχθρούς. Την επόμενη χρονιά πέθανε ο Σίτρικ και ο Έθελσταν βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία να επιτεθεί, η Γκούθφριθ μια ξαδέλφη του Σίτρικ οδήγησε τον στόλο από το Δουβλίνο προσπαθώντας να ανακαταλάβει τον θρόνο αλλά ο Έθελσταν επικράτησε εύκολα. Κατέλαβε την Γιορκ και δέχθηκε την υποταγή των Δανών, σύμφωνα με έναν χρονικογράφο "διαδέχθηκε το βασίλειο των Νορθούμβριων" και είναι αβέβαιο πότε πολέμησε με την Γκούθφριθ.[38] Οι νότιοι βασιλείς δεν είχαν κυβερνήσει ποτέ στον βορά και οι κάτοικοι της Νορθούμπριας δέχτηκαν με μεγάλο φόβο την ηγεμονία του Έθελρεντ Στις 12 Ιουλίου 927 κοντά στο Πένριθ ο Κωνσταντινος της Σκωτίας, ο Χιούελ Ντα του Ντέχεμπαρθ, κόμης του Βάμπουργκ, και ο Ογουάιν του Στραθκλάιντ δήλωσαν την υποταγή τους στον Έθελρεντ.[39] Ο θρίαμβος αυτός είχε σαν αποτέλεσμα επτά χρόνια ειρήνης στον βορά. [40]
Υποταγή της Ουαλίας
Ο Έθελσταν ήταν ο πρώτος Άγγλος βασιλιάς που κυβέρνησε σε ολόκληρη την βόρεια Βρετανία, κληρονόμησε την εξουσία του στους Ουαλούς βασιλείς από τον πατέρα του και την θεία του. Την δεκαετία του 910 ο Γουέντ αναγνώρισε την κηδεμονία του Ουέσσεξ και οι υπόλοιποι Ουαλοί βασιλείς την κηδεμονία της Έθελφλιντ της Μερκίας. Ο Γουλιέλμος του Μαλμέσμπουρι αναφέρει ότι ο Έθελσταν κάλεσε όλους τους Ουαλούς βασιλείς στο Χέρεφορντ, τους καθόρισε την ετήσια εισφορά τους και τα σύνορα ανάμεσα στην Αγγλία και στην Ουαλία στον ποταμό Γουάι. [41] Η σημαντικότερη φυσιογνωμία των Ουαλλών βασιλέων ήταν ο Χιούελ Ντα του Ντέχεμπαρθ ο οποίος περιγράφεται από ιστορικούς όπως ο Τόμας Τσάρλς-Έντουαρντς (γεν. 1943) σαν ο "σημαντικότερος σύμμαχος των Βρετανών ανάμεσα σε όλους τους βασιλείς της εποχής του". Οι Ουαλοί βασιλείς βρέθηκαν στην αυλή του την περίοδο 928 - 935 υπογράφοντας καταστατικά τα οποία τόνιζαν την ανωτερότητα τους ανάμεσα στους υπόλοιπους ευγενείς. Η συμμαχία έφερε ειρήνη ανάμεσα στην Αγγλία και στην Ουαλία αν και μερικοί Ουαλοί ήταν δυσαρεστημένοι έντονα για την μεγάλη υποτέλεια των βασιλιάδων τους. Σε ένα Ουαλικό ποίημα την "Μεγάλη προφητεία της Βρετανίας" προβλέπεται η μέρα που οι Βρετανοί θα εξεγερθούν απέναντι στους Σάξονες καταπιεστές τους και θα τους ρίξουν στην θάλασσα. [42]
Σύμφωνα με τον Γουλιέλμο του Μαλμέσμπουρι μετά την συνάντηση του Χέρεφορντ ο Έθελσταν κατήργησε την Κορνουαλική γλώσσα από το Έξετερ, ενίσχυσε τα τείχη της Κορνουάλης και τοποθέτησε τα σύνορα της στον ποταμό Θάμαρ. Η πράξη αυτή αναφέρεται με σκεπτικισμό από τους ιστορικούς καθώς η Κορνουάλη βρισκόταν υπό Αγγλική κυριαρχία μέχρι τον 19ο αιώνα. Ο ιστορικός Τόμας Τσάρλς-Έντουαρντς (γεν. 1943) το περιγράφει σαν μια σημαντική ιστορία, ο Τζόν Ρέουμπεν Ντέιβις το θεωρεί σαν καταστολή της εξέγερσης των Βρετανών και τον περιορισμό των συνόρων της Κορνουάλης πέρα από τον ποταμό Θάμαρ. Στην συνέχεια ο Έθελστεν επιχείρησε να ελέγξει την επισκοπή της Κορνουάλης και να διορίσει νέο επίσκοπο αλλά η Κορνουάλλη διατήρησε τα έθιμα και την γλώσσα της.[43] Ο Έθελστεν εμφανίζεται ως ο πρώτος βασιλιάς όλων των Αγγλοσαξωνικών λαών, ο ιστορικός Τζον Μάντικοττ (γεν. 1943) στο έργο του που σχετίζεται με τις απαρχές του Βρετανικού κοινοβουλίου αποκαλεί την περίοδο της Αγγλικής βασιλείας από το 925 - 975 ως αυτοκρατορική φάση, οι βασιλείς της Ουαλίας και της Σκωτίας τηρούσαν τα Αγγλικά διατάγματα.[44] Ο Έθελσταν προσπάθησε να συμφιλιωθεί με την αριστοκρατία της Νορθούμπριας παραχωρώντας δώρα στις επισκοπές του Μπέβερλι, του Τσέστερ-λε-Στρίτ και της Γιορκ, παραχώρησε την περιοχή Άμουντερνες του Λάνκασιρ στην αρχιεπισκοπή της Γιορκ. Παρά τις κατακτήσεις του παρέμεινε πάντοτε ανεπιθύμητος στους βόρειους οι οποίοι προτίμησαν να συμμαχήσουν με τους παγανιστές Νορμανδούς του Δουβλίνου σε αντίθεση με την ισχυρή εξουσία του στην Νότια Βρετανία.[45]
Υποταγή της Σκωτίας
Ο βασιλιάς Έθελσταν σε ένα βιτρό του 15ου αιώνα - Οξφόρδη
Το 934 ο Έθελσταν επιτέθηκε στην Σκωτία για άγνωστους λόγους που οι ιστορικοί δίνουν διαφορετικές ερμηνείες, ο θάνατος του ετεροθαλούς αδελφού του Έντουιν (934) εξουδετέρωσε όλες τις αντιδράσεις που υπήρχαν σε βάρος του στο Ουέσσεξ. Ο Νορμανδός βασιλιάς του Δουβλίνου Γκούθρφριθ ο οποίος είχε κυβερνήσει την Νορθούμπρια πέθανε (934), αυτό έδωσε στον Έθελσταν την μεγάλη ευκαιρία να ολοκληρώσει την κυριαρχία του στον βορρά. Μια άλλη εξήγηση όπως περιγράφεται ήταν ο θάνατος ενός άλλου μεγάλου κυβερνήτη ο οποίος πιθανότατα ήταν ο Ίλντριντ του Μπάμπουργκ (934). Προσπάθησε να ελέγξει γενικά τις βόρειες περιοχές που ήταν περισσότερο υπό την εξουσία του Κωνσταντίνου. Το Αγγλοσαξωνικό χρονικό αναφέρει την εκστρατεία χωρίς να παρέχει περισσότερες εξηγήσεις αλλά ο χρονικογράφος του 12ου αιώνα Ιωάννης του Γουόρκεστερ αναφέρει ότι ο Κωνσταντίνος παραβίασε την συμφωνία την οποία είχε πραγματοποιήσει με τον Έθελσταν.[46] Ο Έθελσταν ξεκίνησε την εκστρατεία του τον Μάιο του 934 υπό την συνοδεία των τεσσάρων Ουαλλών βασιλέων, 18 επισκόπων και 13 κόμητων οι 6 από τους οποίους ήταν Δανοί από την ανατολική Αγγλία. Τον Ιούλιο έφτασε στο Τσέστερ-λε-Στρίτ και έκανε γενναία δώρα στον τάφο του Αγίου Κάθμπερτ ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνετο μια στολή και εκκλησιαστικά κοσμήματα τα οποία προορίζονταν από την θετή του μητέρα Έλφλεντ στον επίσκοπο Φρίθεσταν του Ουίντσεστερ. Η επίθεση έγινε σε ξηρά και σε θάλασσα, ο χρονικογράφος του 12ου αιώνα Συμεών του Ντάρχαμ αναφέρει οτι οι χερσαίες δυνάμεις έφτασαν στην βορειοανατολική Σκωτία, ο στόλος αντίστοιχα έφτασε στις Ορκάδες. [47]
Τα χρονικά δεν καταγράφουν μάχες, τον Σεπτέμβριο ωστόσο όταν ο Έθελσταν είχε επιστρέψει στην Αγγλία και στο Μπάκιγχαμ ο Κωνσταντίνος υπέγραψε ένα καταστατικό στο οποίο δήλωσε την υποταγή του στον Έθελσταν μαζί με τους υπόλοιπους Ουαλούς βασιλείς. Τα Χριστούγεννα του ίδιου χρόνου ωστόσο ο Ογουάιν του Στραθκλάιντ βρισκόταν στην αυλή του Έθελσταν μαζί με τους υπόλοιπους Ουαλούς βασιλείς αλλά ο Κωνσταντίνος ήταν απών, η επιστροφή του στην Αγγλία δυο χρόνια αργότερα έγινε υπό διαφορετικές συνθήκες.[48] Ο Όλαφ Γκούθφριθσον διαδέχθηκε τον πατέρα του Γκούθφριθ στο Νορβηγικό βασίλειο του Δουβλίνου (934), η συμμαχία μεταξύ των Δουβλινέζων και των Σκωτσέζων επικυρώθηκε με τον γάμο του Όλαφ με την κόρη του Κωνσταντίνου. Τον Αύγουστο του 937 ο Όλαφ νίκησε τους εσωτερικούς αντίπαλους του αποκτώντας τον έλεγχο της Ιρλανδίας από τους Βίκινγκ και προετοίμασε επιδρομή για το πρώην Νορβηγικό βασίλειο της Γιορκ. Ο Όλαφ και ο Κωνσταντίνος ήταν αρκετά αδύναμοι από μόνοι τους για να αντιμετωπίσουν τον Έθελσταν μπορούσαν όμως να αμφισβητήσουν την κυριαρχία του στο Ουέσσεξ, το φθινόπωρο συμμάχησαν με τον Ογουάιν του Στραθκλάιντ και αποφάσισαν να επιτεθούν στην Αγγλία. Οι εκστρατείες γίνονταν συνήθως το καλοκαίρι και ο Έθελσταν δεν μπορούσε να περιμένει μέχρι το τέλος του χρόνου για μια εκστρατεία τόσο μεγάλης κλίμακας, ένα παλιό Λατινικό ποίημα που παρουσιάζει ο Γουλιέλμος του Μαλμέσμπουρι περιγράφει την αργοπορία του. Οι σύμμαχοι επιτέθηκαν στην Αγγλία και ο Έθελσταν συγκέντρωσε στρατό από την Μερκία και την Δυτική Σαξονία. Ο ιστορικός Μίχαελ Γουντ (γεν. 1948) περιγράφει ότι ο Έθελσταν δεν κινδύνευσε να ρισκάρει όπως ο Χάραλντ Γ΄ της Νορβηγίας (1066), όταν βάδισε βόρεια τα Ουαλικά βασίλεια έμειναν ουδέτερα στον πόλεμο.
Η μάχη του Μπρούνανμπουρ
Απεικόνιση του 16ου αιώνα που παριστάνει τον βασιλιά Έθελσταν με τον Άγιο Ιωάννη του Μπέβερλι - Καθεδρικός ναός του Μπέβερλι
Οι δυο στρατοί συναντήθηκαν στην μάχη του Μπρούνανμπουρ στην οποία ο Έθελσταν συνέτριψε τους αντιπάλου τους με την υποστήριξη του ετεροθαλούς αδελφού του Εδμόνδου. Ο Όλαφ δραπέτευσε στο Δουβλίνο με τα υπολείμματα του στρατού του και ο Κωνσταντίνος έχασε έναν γιο, ο Έθελσταν είχε και αυτός με την σειρά του βαριές απώλειες ανάμεσα στις οποίες τα δυο πρώτα ξαδέλφια του, οι δυο γιοι του Έθελγουιρντ νεώτερου αδελφού του Εδουάρδου του Πρεσβύτερου.[49][50]
Τα Χρονικά του Ούλστερ αναφέρουν σχετικά με την μάχη :
"Μια πολύ σκληρή και φοβερή μάχη πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στους Σάξονες και στους Νορβηγούς, πολλές χιλιάδες Νορβηγών έπεσαν στην μάχη αλλά ο βασιλιάς τους Όλαφ κατόρθωσε να δραπετεύσει μαζί με λίγους οπαδούς του. Από το άλλο στρατόπεδο ένας μεγάλος αριθμός Σαξόνων έπεσε στην μάχη αλλά ο Έθελσταν ήταν ο μεγάλος νικητής".[51]
Ένας μετέπειτα χρονικογράφος ο Έθελγουιρντ ανέφερε ότι ήταν πολύ μεγάλη νίκη που έκανε διάσημο τον Έθελσταντ με την φράση "νικητής με την βοήθεια του Θεού".[52] Το Αγγλοσαξωνικό χρονικό από την άλλη πλευρά εγκαταλείπει το κωμικό ύφος αφήγησης και το μετατρέπει σε μια επική μορφή αφήγησης παρουσιάζοντας τον Έθελσταν με την μορφή ενός αυτοκράτορα ολόκληρης της Βρετανίας.[53] Η θέση στην οποία πραγματοποιήθηκε η μάχη είναι αβέβαιη, περισσότερες από 30 θέσεις έχουν προταθεί με πιθανότερη την Μπόμπορουγκ. [54] Οι ιστορικοί διαφωνούν σχετικά με την αξία της μάχης, ο Άλεξ Γουλφ την αναφέρει ως "πύρρειο νίκη" του Έθελσταν η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του Αγγλικού στρατού και ο Όλαφ μετά τον θάνατο του κατόρθωσε να ανακαταλάβει εύκολα την Νορθούμπρια.[55] Ο Άλφρεντ Σμιτ την περιγράφει σαν την "μεγαλύτερη νίκη στην Αγγλική ιστορία" χωρίς να παραλείψει να αναφέρει για τις υπερβολές που έχουν ειπωθεί στους χαρακτηρισμούς. [56] Η Σάρα Φουντ και αυτή με την σειρά της τονίζει την μεγάλη σημασία της νίκης τονίζοντας ότι αν είχαν ηττηθεί το Αγγλικό έθνος θα είχε αφανιστεί. Ο ιστορικός Μίχαελ Λίβινγκστον αναφέρει :
"Δεν πρέπει να βλέπουμε το αποτέλεσμα της μάχης βραχυπρόθεσμα, ήταν μια νίκη που καθόρισε το μέλλον των Άγγλων για πολλούς αιώνες όπως και την συντριπτική κυριαρχία αργότερα των Άγγλων στα Βρετανικά νησιά".[57]
Πολιτική
Κεντρική διοίκηση
Ασημένιο νόμισμα του βασιλιά Έθελσταν
Οι αλλαγές που έγιναν στην συνέχεια στα θέματα της διακυβέρνησης του βασιλείου ήταν σημαντικές, τον 9ο αιώνα το Ουέσσεξ ήταν τεμαχισμένο, τις περισσότερες εξουσίες είχαν οι κόμητες χωρίς να δίνουν λόγο στον βασιλιά αλλά στα τέλη του 10ου αιώνα έδιναν λόγο στον βασιλιά για όλα.[58] Ένας κόμης ο οποίος είχε επίσης το όνομα Έθελσταν τοποθετήθηκε στο ανατολικό Ντάνελοου στην πλουσιότερη επαρχία της Αγγλίας, μετά τον θάνατο του βασιλιά Έθελσταν είχε τόσο μεγάλες εξουσίες που απέκτησε τον τίτλο του συμβασιλέα.[59] Πολλοί από τους κόμητες είχαν Σκανδιναβικά ονόματα και την εποχή του Εδουάρδου του πρεσβύτερου ήταν οι διάδοχοι τον Βίκινγκ αρχηγών του στρατού, είχαν υπό την ιδιοκτησία τους τεράστιες εκτάσεις γης αλλά με τον Έθελσταν μετατράπηκαν σαν αντιπρόσωποι του βασιλιά στην τοπική κυβέρνηση.[60] Η εκκλησία είχε επιπλέον τον σημαντικότερο ρόλο την εποχή που ήταν βασιλιάς ο Έθελσταν, οι εκκλησίες και τα αβαεία ήταν στενά συνδεδεμένα με την διοίκηση της περιοχής και συμμετείχαν σε όλα τα συμβούλια.[61] Ο Έθελσταν ήταν ο πρώτος βασιλιάς που καθιέρωσε κεντρική διοίκηση για ολόκληρη την Αγγλία με βάση τις δομές τις οποίες είχαν δημιουργήσει οι προκάτοχοι του.[62] Τα παλαιότερα καταστατικά συντάσσονταν συνήθως από ιερείς αλλά την περίοδο 928 - 935 η κατάσταση άλλαξε αφού ο Έθελσταν ζήτησε να έχει ο ίδιος προσωπική επίβλεψη στην σύνταξη τους. Ο Έθελσταν έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον στην αναλυτική καταγραφή τους με αναφορά του τόπου και του χρόνου τα οποία βοήθησαν σημαντικά τους ιστορικούς αργότερα για να βγάλουν τα συμπεράσματα τους, μετά τον θάνατο του Έθελσταν τα καταστατικά έγιναν ξανά απλούστερα.[63] Οι Αγγλοσάξονες βασιλείς δεν είχαν ποτέ μέχρι την εποχή του Έθελσταν μια σταθερή έδρα, τα βασιλικά συμβούλια ήταν περιφερόμενα από πόλη σε πόλη, ο Έθελσταν τα σταθεροποίησε στο Ουέσσεξ σε αυτά συμμετείχαν τα σημαντικότερα πρόσωπα ολόκληρης της Αγγλίας από την αριστοκρατία και την εκκλησία. Τα μικρά συμβούλια του Εδουάρδου του Γηραιού αντικαταστάθηκαν από ευγενείς, δούκες, κόμητες και αρχιεπισκόπους. Ο ιστορικός Φρανκ Στέντον (1880 - 1967) τα περιγράφει σαν εθνικά συμβούλια που σηματοδότησαν την ενοποίηση ολόκληρης της Αγγλίας. Ο ιστορικός Τζον Μάντικοττ (γεν. 1943) προχωράει το θέμα ακόμα περισσότερο αναφέροντας ότι ο Έθελσταν είναι "ο πραγματικός ιδρυτής του Αγγλικού κοινοβουλίου".[64]
Νομοθεσία
Νόμισμα με την επιγραφή του βασιλιά Έθελσταν
Οι Αγγλοσάξονες ήταν ο πρώτος λαός της βόρειας Ευρώπης που πραγματοποίησαν επιστημονική καταγραφή των νόμων με πρώτο τον Έθελμπερχτ του Κεντ στις αρχές του 7ου αιώνα, οι νομικοί κώδικες του Αλφρέδου του Μέγα στις αρχές του 9ου αιώνα ήταν επέκταση των προηγούμενων.[65] Οι νομικοί κώδικες των Αγγλοσαξόνων είχαν πολύ βαθιές ρίζες με αρχή τους νομικούς κώδικες της εποχής των Καρολιδών.[66] Ο Έθελσταν δημιούργησε νέους νομικούς κώδικες σε μια νέα βάση.[67] Ο βασιλιάς θα έχει την γενική εξουσία στην εφαρμογή τους αλλά κάθε περιοχή θα μπορούσε να διατηρήσει τα δικά της έθιμα και παραδόσεις στην εφαρμογή των νόμων ώστε να μην αλλάξει του κλίμα που επικρατούσε στις Αγγλοσαξονικές κοινωνίες. Ο Έθελσταν δημιούργησε νέους νομικούς κώδικες, ο παλαιότερος από αυτούς έμεινε γνωστός ως "Κώδικας φιλανθρωπίας". Ακολούθησαν 4 νέοι νομικοί κώδικες στις αρχές της δεκαετίας του 930 στο Χαμσάιρ, το Έξετερ, το Φάβερσαμ και το Σάρρεϋ, άλλοι νομικοί κώδικες επιβίωσαν στο Λονδίνο και το Κεντ. [68] Ο ιστορικός Πάτρικ Ουόρμαλντ (γεν. 1947) αναφέρει ότι οι περισσότεροι νόμοι είχαν συγγραφεί από τον Βούλφχελμ, αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπερι ο οποίος διαδέχθηκε στην θέση αυτή τον Άτχελμ (926).[69] Οι υπόλοιποι ιστορικοί δίνουν ρόλο πρωταγωνιστή στον Βούλφχελμ τονίζοντας την μεγάλη εξουσία που είχε η εκκλησία την εποχή του Έθελσταν. Ο ιστορικός Νίκολας Μπρούκς (1941 - 2014) τονίζει επιπλέον τον σημαντικό ρόλο των αρχιεπισκόπων στην δημιουργία των νόμων. Οι δυο πρώτοι κώδικες αφορούσαν εκκλησιαστικά θέματα, ο Έθελσταν τους συνέταξε με την συμβουλή του Βούλφχελμ και των επισκόπων του. O πρώτος κώδικας αφορούσε την πληρωμή των δεκάτων στην εκκλησία και ο δεύτερος τα φιλανθρωπικά καθήκοντα με το ποσό το οποίο θα έπρεπε να δοθεί στους φτωχούς.[70] Οι επόμενοι κώδικες αφορούσαν περισσότερο κοινωνικά θέματα όπως τις ληστείες, περιείχε αυστηρές ποινές που έφταναν ακόμα και στον θάνατο ανθρώπων ηλικίας άνω των 12 ετών οι οποίοι θα έκλεβαν ποσά μεγαλύτερα απο 8 πένες, ο νόμος αυτός όμως δεν εφαρμόστηκε, ο κωδικός του Έξετερ αναφέρει :
"Ο βασιλιάς Έθελσταν είδε με μεγάλη λύπη ότι οι νόμοι του δεν τηρήθηκαν από τους συμβούλους μου οι οποίοι προτίμησαν διαφορετική στρατηγική προσφέροντας αμνηστία στους ληστές σε περίπτωση που καταβάλουν αποζημίωση στα θύματα τους. Οι ισχυρές οικογένειες προσφέρουν προστασία στους εγκληματίες με την απομάκρυνση τους σε άλλα μέρη του βασιλείου. Γι'αυτό ο βασιλιάς χαλάρωσε τις ποινές ανεβάζοντας το όριο της θανατικής καταδίκης απο τα 12 στα 15 χρόνια επειδή σκέφτηκε ότι η ποινή αυτή είναι σκληρή για να σκοτώσει τόσους νέους ανθρώπους για τόσο ασήμαντα παραπτώματα". [71]
Εισήγαγε την ομάδα των ενόρκων με 10 ή περισσότερους άντρες οι οποίοι θα ήταν υπεύθυνοι για την τήρηση της ειρήνης, η Σάρα Φουντ αναφέρει : "Η εξίσωση της κλοπής κατά πρόθεση με την κλοπή κατά απροσεξία φαίνεται πολύ περίεργη, η αυστηρότητα με την οποία αντιμετωπίζει την κλοπή δεν φαίνεται να έχει προηγούμενο σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες". [72] Ο ιστορικός Πάτρικ Ουόρμαλντ (1947 - 2004) αναφέρει : "Το χαρακτηριστικό της νομοθεσίας του Έθελσταν είναι το μεγάλο χάσμα ανάμεσα στις υψηλές προσδοκίες του και τις σπασμωδικές επιπτώσεις του, η νομοθετική δραστηριότητα του Έθελσταν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν πυρετός και τα αποτελέσματα έφεραν χάος".[73] Ο συγγραφέας Σιμόν Κέινες (γεν. 1952) αντίθετα αναφέρει : "Η πιο εντυπωσιακή πτυχή του Έθελσταν είναι η ζωτικότητα της νομοθεσίας του, που αποτελείται απο νομοσχέδια αποφασισμένα να τηρήσουν την κοινωνική τάξη".[74] O Ντέιβιντ Πρατ αναφέρει : "έκανε σημαντικές μεταρρυθμιστικές δομές αλλά όχι μικρότερης σημασίας απο αυτές που έκανε ο παππούς του Αλφρέδος δυο γενιές πριν".[75]
Νομισματική πολιτική
Την δεκαετία του 970 ο ανιψιός του Έθελσταν Έντγκαρ Α΄ ο Ειρηνικός αναμόρφωσε το νομισματικό σύστημα σε βαθμό που έγινε το πιο προηγμένο στην εποχή του από όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης με ασημένια νομίσματα ομοιόμορφα και άφθονα.[76] Την εποχή του Έθελσταν ωστόσο το νομισματικό σύστημα εξακολουθούσε να βρίσκεται στην προηγούμενη μορφή του αναπτυγμένο περιφερειακά ακόμα και άλλαξε μετά την εποχή που ο Έθελσταν ένωσε ολόκληρη την χώρα. Ο κώδικας έδινε περιγραφή ότι θα υπάρχει ενιαίο νόμισμα σε όλες τις πόλεις του βασιλείου αλλά ο κατάλογος των πόλεων περιελάμβανε περισσότερο τον νότο με πόλεις όπως το Λονδίνο και το Κεντ, δεν υπήρχαν σε αυτόν τον κατάλογο οι περιοχές του βορρά όπως το Ουέσσεξ. Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Έθελσταν διαφορετικά νομίσματα υπήρχαν στις πόλεις αλλά μετά την κατάκτηση ολόκληρης της Βρετανίας έκοψε ένα ενιαίο νόμισμα με την επιγραφή "Ρέξ Τότιους Μπρεττάνικα" αλλά κόπηκαν σε περιοχές όπως το Ουέσσεξ, η Γιορκ και η Μερκία, δεν κόπηκαν στην ανατολική Αγγλία και στην Ντάνελαου.[77] Στις αρχές της δεκαετίας του 930 εισήχθη ένας νέος τύπος νομίσματος ο οποίος στην μια όψη παρουσίαζε την κεφαλή του βασιλιά που φορούσε ένα στέμμα με τρεις κορώνες, η Μερκία μονάχα αρνήθηκε το νόμισμα με την κεφαλή του βασιλιά σύμφωνα με την Σάρα Φουτ επειδή η δημοτικότητα του Έθελσταν εκεί ήταν πολύ μειωμένη.[78] Η εκκλησία είχε μεγάλες εξουσίες στην Αγγλοσαξονική περίοδο τόσο κοινωνικές όσο και πολιτικές μετέχοντας τακτικά στα βασιλικά συμβούλια. Την περίοδο του Έθελσταν οι εξουσίες έγιναν ακόμα μεγαλύτερες ιδιαίτερα μετά την κατάκτηση της βόρειας Αγγλίας που μπήκε υπό την δικαιοδοσία της αρχιεπισκοπής του Καντέρμπερι.[79]
Συλλέκτης ιερών αντικειμένων
Ο βασιλιάς Έθελσταν σε ένα γενεαλογικό δέντρο του 13ου αιώνα.
Ο Έθελσταν διόρισε μέλη του βασιλικού κύκλου στις επισκοπές του Ουέσσεξ ενδεχομένως για να αντιμετωπίσει την επιρροή του Φρίθεσταν, επισκόπου του Γουίντσεστερ. Ο Άλφχιχ μέλος του βασιλικού συμβουλίου έγινε επίσκοπος των Ουαλλών και ο Μπέορνσταν άλλο μέλος του βασιλικού συμβουλίου διαδέχθηκε τον Φρίθεσταν σαν επίσκοπος του Γουίντσεστερ, τον Μπέορνσταν διαδέχθηκε ένα άλλο μέλος του βασιλικού συμβουλίου με το όνομα επίσης Άλφχιχ.[80] Δυο από τις μεγαλύτερες εκκλησιαστικές φυσιογνωμίες του 10ου αιώνα οι οποίοι ηγήθηκαν στην αναγέννηση των Βενεδικτινών μονών από τον Έντγκαρ ο Ντάνσταν και ο Έθελγουλντ είχαν υπηρετήσει στην αυλή του Έθελσταν, μπήκαν στον κλήρο από τον Άλφχιχ επίσκοπο του Γουίντσεστερ ύστερα από εντολή του ίδιου του βασιλιά.[81] Ο βιογράφος του Έθελγουλντ Βούλφσταν σημειώνει ότι "ο Έθελγουλντ έζησε μεγάλη χρονική περίοδο στην αυλή του Έθελσταν, άκουσε πολλές από τις ευχές και τις συμβουλές του βασιλιά οι οποίες τον βοήθησαν σημαντικά στην μετέπειτα εκκλησιαστική του σταδιοδρομία".[82] Ο Όντα ο μελλοντικός αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι ήταν επίσης μέλος της βασιλικής αυλής του Έθελσταν ο οποίος τον είχε διορίσει επίσκοπο του Ράμσμπουρι.[83] Ο Όντα φαίνεται ότι συμμετείχε στο πλευρό του βασιλιά στην μάχη του Μπρούναννμπουρ.[84]
Ο Έθελσταν ήταν κορυφαίος διάσημος συλλέκτης ιερών κειμηλίων πρακτική πολύ συνηθισμένη εκείνη την εποχή, την επισημοποίησε με τον μεγάλο βαθμό της συλλογής του και την τελειοποίηση του περιεχομένου της.[85] Ο ηγούμενος του Αγίου Σαμψών έστειλε στον βασιλιά ένα γράμμα στο οποίο τόνιζε "γνωρίζουμε ότι εκτιμάτε τα άγια κειμήλια περισσότερο από τον γήινο θησαυρό" [86] Ο Έθελσταν είναι γνωστό ότι υπήρξε γενναιόδωρος δωρητής κειμηλίων σε εκκλησίες και μοναστήρια, η φήμη του ήταν τόσο μεγάλη που οι μοναχοί έγραφαν ψευδώς αργότερα ότι είχαν ωφεληθεί από την μεγάλη του ευγένεια. Αφιερώθηκε εξαιρετικά στην λατρεία του Αγίου Κάθμπερτ στο Τσέστερ-λε-Στρίτ, τα δώρα του στην κοινότητα περιείχαν και το έργο του Μπέμπε "η ζωή του Αγίου Κάθμπερτ". Όλα τα χειρόγραφα του όπως παρουσιάζονται στο Τσέστερ-λε-Στρίτ είχαν έντονο θρησκευτικό τόνο, η συγκεκριμένη γραφή ήταν διαδεδομένη σε ολόκληρη την Αγγλία εκείνη την εποχή.[87] Στο χειρόγραφο για το βιβλίο στον Άγιο Κάθμπερτ παρουσιάζεται και μια προτομή του βασιλιά, ήταν η πρώτη εμφάνιση Άγγλου βασιλιά σε χειρόγραφο.[88] Ο ιστορικός Τζάνετ Νέλσον (γεν. 1942) αναφέρει ότι "οι εκτεταμένες τελετές λατρείας σε χώρους υπερφυσικής δύναμης εκδηλώνουν την ενωμένη βασιλική εξουσία σε αυτοκρατορική μορφή" [89]
Εκκλησιαστική πολιτική
Ο Έθελσταν είχε έντονη φήμη σαν ιδρυτής εκκλησιών αλλά είναι ασαφές πόσο συμμετείχε ο ίδιος, σύμφωνα με πηγές αργότερα ήταν ιδρυτής πολλών αβαείων στο Ντόρσετ και στο Σόμερσετ. Ο ιστορικός Τζον Μπλέρ (γεν. 1955) σημειώνει "οι παραδόσεις που τον παρουσιάζουν σαν ιδρυτή τον μετασχηματίζουν αργότερα σαν ήρωα σε διάφορους μύθους".[90] Στην πραγματικότητα ενώ ήταν πολύ γενναιόδωρος στα μοναστήρια έκανε ελάχιστες δωρεές σε γη και προσπάθησε να αναδημιουργήσει τις περιοχές οι οποίες είχαν καταστραφεί στα βόρεια και στα ανατολικά από τις επιδρομές των Βίκινγκ. [91] Ο στόχος του ήταν η οικοδόμηση εκκλησιών στην ηπειρωτική χώρα, ο Κένβαλντ ο οποίος ήταν βασιλικός ιερέας μέχρι τον διορισμό του στην αρχιεπισκοπή του Γουόρκεστερ συνόδευσε (929) δυο από την ετεροθαλείς αδελφές του Έθελσταν στην αυλή του βασιλιά της Σαξονίας όπου ο μελλοντικός Όθων Α΄ της Γερμανίας έπρεπε να διαλέξει μια από αυτές ως νύφη. Ο Κέντβαλντ έκανε έναν γύρο στα περισσότερα Γερμανικά μοναστήρια παραχωρώντας πολλά δώρα και ζητώντας ταυτόχρονα από τους μοναχούς να προσεύχονται συνεχώς για την Αγγλία και για τον βασιλιά της. Η Αγγλία και η Σαξονία έγιναν στενοί σύμμαχοι και τα Γερμανικά ονόματα εμφανίζονται όλο και περισσότερο στα Αγγλικά, ο Κένβαλντ συνέχισε την αλληλογραφία του προσπαθώντας με κάθε τρόπο να μεταδώσει τις Αγγλικές μεταρρυθμίσεις. [92]
Ο Έθελσταν συνέχισε τις προσπάθειες του πατέρα του προκειμένου να ενδυναμώσει την εκκλησιαστική εκπαίδευση η οποία είχε παρουσιάσει σημαντική πτώση το δεύτερο μισό του 9ου αιώνα. Ο συγγραφέας Τζον Μπλέρ αναφέρει "αποφασιστική ανασύσταση της διαλυμένης θρησκευτικής εκπαίδευσης μέσω της συγγραφής και της κυκλοφορίας βιβλίων".[93] Έμεινε γνωστός σχετικά με το έντονο ενδιαφέρον του για την ποίηση και την μάθηση, ήταν πασίγνωστος συλλέκτης βιβλίων και ιερών κειμηλίων και κάλεσε πολλούς εκκλησιαστικούς διδασκάλους στην αυλή του ιδιαίτερα Βρετανούς και Ιρλανδούς. Ο Έθελσταν βοήθησε ιδιαίτερα τον κλήρο ο οποίος είχε δραπετεύσει στην Βρετάνη ιδιαίτερα μετά την κατάληψη της χώρας από τους Βίκινγκ (919). Πραγματοποίησε συμφωνία με τον κλήρο του καθεδρικού ναού του Ντολ ο οποίος βρισκόταν σε εξορία στην κεντρική Γαλλία και του παρέδωσαν τα οστά Βρετανών αγίων, η συνάντηση αυτή δημιούργησε έντονο ενδιαφέρον στον Βρετανικό λαό για τους αγίους του. Ένας από τους σημαντικότερους δάσκαλους στην αυλή του Έθελσταν ήταν ο Ισραήλ ο Γραμματικός ο οποίος ήταν Βρετανός, η αυλή του Έθελσταν γενικά πρωταγωνίστησε στην Αγγλική θρησκευτική μεταρρύθμιση.[94]
Εσωτερική πολιτική
Η αυλή του Έθελσταν έγινε το κέντρο της αναγέννησης της τελευταίας περιόδου της Λατινικής λογοτεχνίας με επίδραση από τον Σάξονα συγγραφέα Άντχελμ (639 - 709) και την Γαλλική μοναστηριακή κοινότητα του 10ου αιώνα. Ξένοι δάσκαλοι στην αυλή του όπως ο Ισραήλ ο Γραμματικός είχαν τους βασικότερους ρόλους, το στυλ ήταν πολλές περίπλοκες προτάσεις με πολλά αινίγματα και γρίφους.[95] O Σίμον Κέυνς αναφέρει ότι δεν είναι τυχαίο ότι η κατάσταση αυτή δημιουργήθηκε μετά την ενοποίηση της Αγγλίας από τον Έθελσταν εποχή στην οποία εμφανίζεται απότομα ένα ψηλό πνευματικό επίπεδο και μια μοναρχία που άρχισε να παίρνει νέα μορφή.[96] Το στυλ αυτό στην αυλή του Έθελσταν επηρέασε σημαντικά και τους μετέπειτα μεταρρυθμιστές του 10ο αιώνα όπως τον Έθελγουλντ και τον Ντάνσταν ο οποίος έγινε δυναμικά οπαδός της νέας κίνησης.[97]
Ο ιστορικός Γουίλλιαμ Στήβενσον (1858 - 1924) αναφέρει :
"Ο σκοπός αυτών τον καταστατικών ήταν να καταγράψουν τις προτάσεις με όσο το δυνατό περισσότερες λέξεις υπήρχαν και με λέξεις που δεν ήταν έντονα σε χρήση εκείνη την εποχή στο λεξιλόγιο ώστε το κείμενο να γίνεται ακατανόητο στον αναγνώστη. Κάθε έκφραση είναι υπερφορτωμένη με άχρηστες περιττές λέξεις με το νόημα της φράσης να είναι θαμμένο πίσω από την ανάγνωση, ο αναγνώστης βρίσκεται σε μια μορφή αβεβαιότητας σαν να είναι τυφλωμένος πίσω από τον καπνό χωρίς να μπορεί να κατανοήσει τις περισσότερες φορές το νόημα του κειμένου" [98]
Ο ιστορικός Μίχαελ Λάπιτζ (γεν. 1942) αναφέρει "όσο αντιπαθητικός και αν φαίνεται αυτός ο τρόπος μορφής ήταν μια μορφή μόδας που σχετιζόταν με τα τελευταία χρόνια των Αγγλοσαξόνων".[99] Ο ιστορικός Ντέιβιντ Γοντμαν τέλος αναφέρει ότι πίσω από αυτόν τον τρόπο γραφής ο συγγραφέας ήθελε να καταπλήξει τον αναγνώστη του και να αφήσει την εντύπωση ότι κάποια μεγαλοφυΐα βρίσκεται πίσω από το κείμενο, σε οποιαδήποτε περίπτωση ο Έθελσταν έβαλε σε μεγάλο βαθμό την σφραγίδα του στην δημιουργία του Αγγλικού έθνους.[100] Οι ιστορικοί συχνά ασχολούνται έντονα με τους πομπώδεις τίτλους του Έθελσταν αφού στα νομίσματα και τα καταστατικά του χρησιμοποιεί πάντοτε τον τίτλο "βασιλιάς όλων των Βρετανών". Ένα βιβλίο το οποίο δώρισε στην αρχιεπισκοπή του Καντέρμπερι αναφέρει : "Έθελσταν βασιλιάς των Άγγλων και κυβερνήτης ολόκληρης της Βρετανίας, αφιερωμένο με ευσέβεια στην εκκλησία του Καντέρμπερι, στην εκκλησία η οποία δημιουργήθηκε με την χάρη του Ιησού Χριστού". Στα καταστατικά μετά το 931 ονομάζεται "βασιλιάς των Άγγλων και βασιλιάς όλων των Βρετανών" χρησιμοποιώντας και Βυζαντινούς τίτλους.[101] Ο ιστορικός Άλεξ Γουλφ (γεν. 1963) αναφέρει οτι ο Έθελσταν ήταν άνθρωπος με φιλοδοξίες, ο Σιμόν Κέυνς (γεν. 1952) αναφέρει ότι έγινε βασιλιάς όλων των Βρετανών μέσω της ευσέβειας του. [102] Ο Τζόρτζ Μόλινουξ αναφέρει αντίστοιχα ότι οι Άγγλοι βασιλείς μέχρι τον 10ο αιώνα είχαν χαλαρή εξουσία με μικρούς τίτλους, οι αλλαγές του Έθελσταν σηματοδότησαν την κατάσταση που θα κυριαρχήσει στην Αγγλία τους επόμενους αιώνες.[103] Οι ξένοι χρονικογράφοι περιγράφουν με περισσότερο πανηγυρικό τρόπο την βασιλεία του Έθελσταν. Ο Γάλλος Φλόντοαρντ τον περιγράφει σαν "υπερπόντιο βασιλιά" και τα Χρονικά του Ούλστερ σαν τον "πυλώνα της αξιοπρέπειας στον δυτικό κόσμο" [104]. Ο Μιχαέλ Γουντ τον περιγράφει σαν σύγχρονο Καρλομάγνος και τον πιο ισχυρό ηγεμόνα που γνώρισε ποτέ η Αγγλία από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. [105] Η Βερόνικα Ορτένμπεργκ προχωράει ακόμα περισσότερο αναφέροντας ότι με την ολοκληρωτική νίκη του απέναντι στους Βίκινγκ επανέφερε την Καρολίγγεια αυτοκρατορία και ο ίδιος είναι ο νέος Καρλομάγνος, συγκεκριμένα γράφει :
"Οι βασιλείς του Ουέσσεξ έγιναν όλο και περισσότερο ισχυροί μετά την δεκαετία του 920. Οι Βίκινγκς με τις επιδρομές τους είχαν καταστρέψει τν δυτικό κόσμο και είχαν κατακερματίσει την αυτοκρατορία του Καρλομάγνου σε αμέτρητα μικρά βασίλεια με ηγεμόνες χωρίς εξουσία. Ο Έθελσταν μετά τις ηρωικές επιτυχίες του κατάφερε να ενώσει ξανά την Καρολίγγεια αυτοκρατορία, είχε την φήμη που δημιούργησε μια νέα ισχυρή δυναστεία πολεμιστών η οποία μπορεί να συγκριθεί μονάχα με αυτή του Καρλομάγνου. [106]
Εξωτερικές σχέσεις
Οι συνδέσεις του βασιλείου των Δυτικών Σαξόνων με την δυναστεία των Καρολιδών είχαν πολύ βαθιές ρίζες. Ξεκινούσαν από τον γάμο του προπάππου του Έθελγουλφ του Ουέσσεξ με την Ιουδήθ της Φλάνδρας κόρη του βασιλιά των Δυτικών Φράγκων Καρόλου του Φαλακρού και τον γάμο της θείας του Έλφθριθ της Φλάνδρας με τον Βαλδουίνο Β΄ της Φλάνδρας γιο της Ιουδήθ της Φλάνδρας. Μια από τις ετεροθαλείς αδελφές του Έθελσταν η Έντζιφου της Αγγλίας παντρεύτηκε τον Κάρολο τον Απλό βασιλιά των Δυτικών Φράγκων στα τέλη της δεκαετίας του 910, εκθρονίστηκε και ο γιος τους Λουδοβίκος Δ΄ της Γαλλίας δραπέτευσε στην Αγγλία. Την εποχή του Έθελσταν οι συνδέσεις ανάμεσα στις δυο δυναστείες έγινε περισσότερο έντονη και ο ίδιος ο βασιλιάς καθιέρωσε την τελετή στέψης των Καρολιδών βασιλέων.[107] Τα νομίσματα που έκοψε ο Έθελσταν την περίοδο 933 - 938 ήταν τα πρώτα νομίσματα των βασιλέων του Ουέσσεξ που έγιναν σύμφωνα με την Καρολίγγεια εικονογραφία. [108] Ο Έθελσταν όπως και ο πατέρας του δεν επιθυμούσε να παντρέψει τα μέλη της οικογένειας του με γόνους αριστοκρατικούς γι'αυτό όσες αδελφές του δεν παντρεύτηκαν ξένους συζύγους έγιναν μοναχές. [109] Το μεγάλο ενδιαφέρον που έδειξε για να ενδυναμώσει τους δεσμούς του κάτω από το κανάλι ήταν η απειλή των Βίκινγκ η οποία χρειαζόταν για να αντιμετωπιστεί ισχυρές συμμαχίες.[110] To 926 o Ούγος ο Μέγας, δούκας των Φράγκων έστειλε τον ξάδελφο του Έθελσταν Άντεντολφ, κόμη της Βουλώνης στην Αγγλική αυλή προκειμένου να ζητήσει σε γάμο μια από τις αδελφές του ίδιου του Έθελσταν. Ο Γουλιέλμος του Μαλμέσμπουρι αναφέρει ότι του έφερε μεγαλοπρεπή δώρα ανάμεσα στα οποία κοσμήματα, άλογα, χρυσά στέμματα, το σπαθί του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την λόγχη του Καρλομάγνου και ένα τμήμα από το ακάνθινο στεφάνι, ο Εθελστάν του έδωσε σύζυγο την ετεροθαλή αδελφή του Ίντχιλντ.[111]
Οι πιο σημαντικές συμμαχίες του Έθελσταν πραγματοποιήθηκαν με τον νέο ισχυρότατο Ευρωπαϊκό Οίκο των Οθωνιδών. Ο Οίκος του Καρλομάγνου είχε ξεκληριστεί στα τέλη του 10ου αιώνα και ο Γερμανός βασιλιάς Ερρίκος Α΄ ο Ορνιθοθήρας χρειαζόταν έναν ισχυρό σύμμαχο για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα του στην διαδοχή του αυτοκρατορικού θρόνου. Οι δυτικοί Σάξονες βασιλείς διεκδικούσαν την καταγωγή τους από τον Άγιο Όσβαλντ ο οποίος ήταν Γερμανός και έζησε τον 9ο αιώνα. Ο Έθελσταν έστειλε δυο από τις ετεροθαλείς αδελφές του και ο γιος του Ερρίκου του Ορνηθοθήρα, o Όθων Α΄ επέλεξε σύζυγο την Ίντγκυθ η άλλη από τις αδελφές του παντρεύτηκε έναν πρίγκιπα από τις Άλπεις που δεν έχει προσδιοριστεί η ταυτότητα του.[112] Στην Ευρώπη τα πρώτα μεσαιωνικά χρόνια οι βασιλείς είχαν την συνήθεια να ανατρέφουν παιδιά ξένων βασιλέων, ο Έθελσταν έμεινε γνωστός για την υποστήριξη που είχε προσφέρει σε πολλούς από τους θετούς του γιους. Έστειλε Αγγλικό στόλο (936) για να βοηθήσει τον θετό του γιο Αλαίν Β΄ της Βρετάνης να ανακτήσει τα εδάφη του τα οποία είχαν κατακτηθεί από τους Βίκινγκ. Σε μια άλλη περίπτωση βοήθησε τον Λουδοβίκο γιο της ετεροθαλούς αδελφής του Ιντφίγκου στις προσπάθειες του να ανακτήσει το βασίλειο των δυτικών Φράγκων, έστειλε άλλον έναν Αγγλικό στόλο (939) ο οποίος απέτυχε να αντιμετωπίσει τους επαναστατημένους ευγενείς. Τα Σκανδιναβικά χρονικά αναφέρουν επιπλέον ότι θετός του γιος ήταν και ο Χάακον ο Αγαθός γιος του Χάραλντ Χορφάγκρε τον οποίο βοήθησε να γίνει βασιλιάς της Νορβηγίας.[113]
Συμπεράσματα
Θάνατος
Ο κενός τάφος του βασιλιά Έθελσταν τον 15ο αιώνα στο αβαείο του Μαλμέσμπουρι
Η αυλή του Εθελστάν στην Αγγλία ήταν η πιο κοσμοπολίτικη σε ολόκληρη την Αγγλοσαξονική περίοδο.[114] Οι πολλές επαφές με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές αυλές διεκόπησαν μετά τον θάνατο του αλλά η αυλή του εξακολουθούσε να έχει ισχυρό κύρος απέναντι στις υπόλοιπες οικογένειες.[115] Ο ιστορικός Φρανκ Στέντον (1880 - 1967) σημειώνει "ανάμεσα στον Όφα της Μερκίας και τον Κνούτο δεν έχει βρεθεί κανένας άλλος βασιλιάς ο οποίος έχει παίξει τόσο σημαντικό ρόλο στις Ευρωπαϊκές υποθέσεις".[116] Ο Έθελσταν πέθανε στις 27 Οκτωβρίου 939 στο Γκλόστερ, ο παππούς του Αλφρέδος και ο ετεροθαλής αδελφός του Έλφγουιρντ προτίμησαν να ταφούν στο Γουίντσεστερ αλλά ο Έθελσταν δεν προτίμησε να ταφεί στην πόλη η οποία συσχετιζόταν με την αντίσταση που βρήκε στην διάρκεια της βασιλείας του. Τάφηκε στο αβαείο του Μαλμέσμπουρι, στο ίδιο αβαείο στο οποίο είχαν ταφεί τα ξαδέλφια του τα οποία έπεσαν στην μάχη του Μπρούνανμπουρχ. Κανένα άλλο μέλος από την βασιλική Αγγλοσαξονική οικογένεια δεν είχε ταφεί εκεί, σύμφωνα με τον Γουλιέλμο του Μαλμέσμπουρι αυτό αντανακλά την λατρεία που είχε στον Άγιο Άνδχελμ του 7ο αιώνα στην μνήμη του οποίου είχε οικοδομηθεί το αβαείο. Ο Γουλιέλμος του Μαλμέσμπουρι αναφέρει ότι "τα οστά του ήταν δεμένα με χρυσά νήματα", τα οστά του εξαφανίστηκαν κατά την διάρκεια της Μεταρρύθμισης αλλά η λατρεία του πραγματοποιείται σε ένα κενοτάφιο του 15ου αιώνα. [117] Μετά τον θάνατο του Έθελσταν οι άντρες της Γιορκ εξέλεξαν νέο βασιλιά του Δουβλίνου τον Βίκινγκ πολέμαρχο Όλαφ Γκούθφριθσον και η κυριαρχία των Άγγλων στον βορρά η οποία ήταν ισχυρή μετά την νίκη του Μπρούνανμπουρχ κατέρρευσε. Οι διάδοχοι του και ετεροθαλείς αδελφοί του Εδμόνδος Α΄ της Αγγλίας και Έντρεντ της Αγγλίας προσπάθησαν να ανακτήσουν ξανά τον έλεγχο στον βορρά. Ο Όλαφ κέρδισε τον έλεγχο στην ανατολική Μίνλαντς αλλά πέθανε (941) και ο Εδμόνδος Α΄ ανέκτησε ξανά τον έλεγχο στην ανατολική Μίνλαντς και στην Γιορκ (944). Μετά τον θάνατο του Εδμόνδου οι Βίκινγκ πήραν ξανά τον έλεγχο αλλά οι ευγενείς της Νορθούμπριας κατόρθωσαν να διώξουν τον Έρικ Χάραλντσον και να επαναφέρουν τον έλεγχο της περιοχής στον Έντρεντ.[118]
Αναφορές
Το επιτραπέζιο παιχνίδι Γκόσπελ Ντάις το οποίο ήταν δημοφιλές στην αυλή του Έθελσταν.
Οι πηγές για την ζωή του Έθελσταν είναι περιορισμένες, η πρώτη βιογραφία του εκδόθηκε από την Σάρα Φουντ (2011).[119] Το Αγγλοσαξωνικό χρονικό δεν αναφέρει λεπτομερώς για τις νίκες του.[120] Η σημαντικότερη πηγή για τον ίδιο τον 12ο αιώνα ήταν τα χρονικά του Γουλιέλμου του Μαλμέσμπουρι αλλά από πολλούς θεωρείται αναξιόπιστος επειδή δεν επιβεβαιώνεται από άλλες πηγές. Ο Ντέιβιντ Ντούμβιλ προχωράει ακόμα περισσότερο κατηγορώντας το έργο του Γουλιέλμου ως "προδοτική μαρτυρία".[121] Η Σάρα Φουτ συμφωνεί ωστόσο με τον Μίχαελ Γουντ ότι τα Χρονικά του Γουλιέλμου του Μαλμέσμπουρι αναφέρουν την απόκρυφη ζωή του Έθελσταν χωρίς να είναι βέβαιος ο βαθμός που έχουν σχέση με την πραγματικότητα. [122] Σύμφωνα με την άποψη του Ντέιβιντ Ντούμβιλ ο Έθελσταν είναι μια σκοτεινή ιστορική φυσιογνωμία για τον οποίο δεν υπάρχουν επαρκείς πηγές.[123] Τα καταστατικά, οι κώδικες και οι νόμοι αποτελούν τις πιο αξιόπιστες πηγές οι οποίες θα μπορούσαν να μας διαφωτίσουν σχετικά με την περίοδο βασιλείας του.[124] Η επιγραφή γνωστή ως Έθελσταν-Α η οποία είχε δημιουργηθεί από τον Έλφγουιν του Λίχφιλντ αποτελεί την πιο αξιόπιστη πληροφορία σχετικά με τον Έθελσταν.[125] Οι πηγές για την περίοδο 910 - 924 είναι ελάχιστες, υπάρχει ένα μεγάλο κενό πληροφοριών που σχετίζεται με την βασιλεία τόσο του Εδουάρδου όσο και του Έθελσταν.[126] Διάφορες άλλες πηγές σχετικά με τον Έθελσταν μπορούμε να βρούμε στις προσευχές και στην σύγχρονη ποίηση.[127]
Η βασιλεία του Έθελσταν είχε επισκιαστεί από την βασιλεία του σπουδαίου παππού του Αλφρέδου του Μέγα αλλά πάντα εθεωρείτο ένας από τους κορυφαίους βασιλείς της δυναστείας των Δυτικών Σαξόνων.[128] Οι σύγχρονοι ιστορικοί ασπάζονται την θεωρία του χρονικογράφου του 12ου αιώνα Γουλιέλμου του Μαλμέσμπουρι ότι "κανένας άλλος δεν έμαθε να κυβερνάει καλύτερα το βασίλειο του".[129] Ο Φράνκ Στέντον και ο Σίμον Κέυνς αναφέρουν ότι ο Έθελσταν ήταν ο μοναδικός Αγγλοσάξονας βασιλιάς ο οποίος θα μπορούσε να συγκριθεί με τον Αλφρέδο. Ο Κέυνς πιο συγκεκριμένα αναφέρει ότι "ήταν ηγετική φυσιογνωμία του 10ου αιώνα και ο πρώτος Αγγλοσάξωνας βασιλιάς με διεθνές κύρος". [130] Ο Ντέιβιντ Ντούμβιλ αναφέρει ότι ο Έθελσταν θεωρείται "ο πατέρας της μεσαιωνικής και της σύγχρονης Αγγλίας". [131] Ο Μίχαελ Γουντ αναφέρει ότι ο Αλφρέδος, ο Έθελσταν και ο Όφα ήταν οι τρεις κορυφαίοι Αγγλοσάξονες βασιλείς ενώ ο Έθελσταν ήταν "ο κορυφαίος νομοθέτης στην Αγγλοσαξονική ιστορία".[132] Ο Έθελσταν θεωρείται από τους σύγχρονους ιστορικούς ως ο πρώτος βασιλιάς της Αγγλίας, αν και ο Έντγκαρ ήταν ο βασιλιάς που ολοκλήρωσε την ενοποίηση της Αγγλίας ο Έθελσταν είναι ο βασιλιάς που άνοιξε τον δρόμο. [133] Ο ανιψιός του Έντγκαρ ονόμασε τον εαυτό του βασιλιά της Αγγλίας αναβιώνοντας το δικαίωμα του να βασιλεύσει σε όλους τους λαούς της Βρετανίας. Ο Σίμον Κέυνς αναφέρει : "οι τίτλοι που χρησιμοποιήθηκαν από τον Έντγκαρ δεν ήταν τίποτα περισσότερο από την επιβεβαίωση των τίτλων που δημιουργήθηκαν από τον Έθελρεντ την δεκαετία του 930" [134]. Ο ιστορικός Τσάρλ Ίνσλει αναφέρει ότι η βασιλεία του Έθελσταν ήταν εύθραυστη : "Η Βρετανία δεν είδε ξανά το επίπεδο ηγεμονία που γνώρισε με τον Έθελσταν παρά μονάχα την εποχή του Εδουάρδου Α΄"[135].
Άδικη μεταχείριση απο τους ιστορικούς
Ο ιστορικός Τζορτζ Μολινουξ αναφέρει :
"Η τάση των σύγχρονων ιστορικών να αναφέρουν τον Έθελσταν σαν τον πρώτο βασιλιά των Άγγλων είναι προβληματική υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι ο τίτλος του βασιλιά των Άγγλων στην εποχή του αφορούσε την Αγγλία όπως την βλέπουμε σήμερα. Η βασιλεία του ωστόσο είχε σχέση με ολόκληρο το νησί ως γεωγραφική ενότητα."[136]
Ο Σίμον Κέυνς αναφέρει ότι οι νομικές μεταρρυθμίσεις του Έθελσταν ήταν μεγάλο επίτευγμα.[137] Η δημιουργία μιας κεντρικής κυβέρνησης που παρατηρήθηκε στην βασιλεία του έθεσε τις βάσεις ώστε οι διάδοχοι του να δημιουργήσουν ένα από τα πιο αναπτυγμένα συστήματα διακυβέρνησης σε ολόκληρη την Ευρώπη.[138] Οι θρησκευτικές του μεταρρυθμίσεις οι οποίες βασίστηκαν σε αυτές του παππού του Αλφρέδου έθεσαν τις βάσεις για την δημιουργία αργότερα της μοναστηριακής αναγέννησης.[139] Η φήμη του Έθελσταν βρισκόταν στα ύψη την εποχή του θανάτου του. Η Σάρα Φουντ σημειώνει : "η φήμη του ήταν κορυφαία τόσο σαν κυβερνήτης, σαν στρατιωτικός αρχηγός, σαν θρησκευτικός και νομικός μεταρρυθμιστής όσο και σαν προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών". Τον τίμησαν όλοι οι μετέπειτα βασιλείς, ο Έθελρεντ του Ουέσσεξ έδωσε στον μεγαλύτερο γιο από τον πρώτο του γάμο Έθελσταν Έθελινγκ το όνομα του. [140] Η μνήμη του στην συνέχεια χάθηκε αλλά αναβίωσε τον 12ο αιώνα από τον Γουλιέλμο του Μαλμέσμπουρι που έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τον Έθελσταν ιδιαίτερα λόγω του τόπου που διάλεξε για την ταφή του, ο Γουλιέλμος κράτησε την μνήμη του ζωντανή σε όλους τους μετέπειτα ιστορικούς. Ο Ουίλιαμ Τινταλ (1494 - 1536) αναφέρει ότι η μετάφραση της Βίβλου στα Αγγλοσαξονικά ήταν έργο του Έθελσταν. [141] Από τον 16ο αιώνα η φήμη του παππού του Αλφρέδου έγινε η κυρίαρχη στους Αγγλοσάξονες και η μορφή του Έθελσταν άρχισε σταδιακά να εξαφανίζεται από την λαϊκή συνείδηση. Ο ιστορικός Σάρον Τέρνερ (1767 - 1848) ο οποίος δημοσιοποίησε την περίοδο (1799 - 1805) το έργο του "Ιστορία των Αγγλοσαξόνων" δίνει στην μάχη του Μπρούνανμπουργκ τον σημαντικότερο ρόλο στην Αγγλική ιστορία αλλά υποτίμησε σημαντικά τον Έθελσταν σε σχέση με τον παππού του Αλφρέδο. O Κάρολος Ντίκενς με την σειρά του μόνο μια παράγραφο στο έργο του αφιερώνει στον Έθελσταν, η βασιλική Ακαδημία την περίοδο (1769 - 1904) παρουσιάζει πλήθος αναπαραστάσεων του Αλφρέδου χωρίς να αφιερώνει καμιά για τον Έθελσταν.[142] Ο Μιχαέλ Γουντ αναφέρει : "Από όλους τους βασιλείς που έχουν περάσει ποτέ από την Βρετανία ο Έθελσταν υπήρξε ο περισσότερο αδικημένος".[143] Ο Άνν Ουίλιαμς αναφέρει : "Άν ο Έθελσταν αδικήθηκε τόσο πολύ από την ιστορία οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είχε κάποιον προσωπικό βιογράφο για να καταγράψει λεπτομερώς τα κατορθώματα του, στις μέρες του αποτελούσε την μέγιστη τιμή του δυτικού κόσμου". [144]
Παραπομπές
Οι Δυτικοί Σάξονες βασιλείς πριν την εποχή την εποχή του παππού του Αλφρέδου του Μέγα αναφέρονται ως βασιλείς του Ουέσσεξ ή των Δυτικών Σαξόνων. Τη δεκαετία του 880 ο Έθελρεντ, λόρδος της Μερκίας, αποδέχτηκε την κυριαρχία των Δυτικών Σαξόνων και ο Αλφρέδος δημιούργησε τον τίτλο του βασιλιά των Αγγλοσαξόνων, αντιπροσώπευε την αντίληψη του για ένα ενιαίο Αγγλικό βασίλειο που δεν βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Βίκινγκ. Αυτό παρέμεινε έως το 927, τότε ο Έθελσταν κατέκτησε το Γιορκ από τους Βίκινγκ και υιοθέτησε τον τίτλο Ρέξ Αγκλόριουμ σε αναγνώριση της κυριαρχίας του σε ολόκληρη την Αγγλία. Ο όρος "Englalonde" (Αγγλία) άρχισε να χρησιμοποιείται στα τέλη του 10ου ή αρχές του 11ου αιώνα.
Stenton, Anglo-Saxon England, pp. 95, 236
Keynes & Lapidge, Alfred the Great, pp. 11–13, 16–23
Stenton, Anglo-Saxon England, pp. 259–269, 321–322
Miller, "Edward the Elder"
Costambeys, "?thelfl?d"
Miller, "Edward the Elder"
Charles-Edwards, Wales and the Britons, pp. 510–512, 548
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 29
Foot, "?thelstan (Athelstan) (893/4–939), king of England"
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 30
Keynes, "England, c. 900–1016", p. 467; Abels, Alfred the Great, p. 307
Yorke, "Edward as ?theling", pp. 26, 33; Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 29–31
Yorke, Bishop ?thelwold: His Career and Influence, pp. 66–67
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 31–33
Lapidge, Anglo-Latin Literature, p. 68, n. 96; Wood, In Search of England, pp. 157–158;
Nelson, Rulers and Ruling Families, pp. 63–64
Ryan, "Conquest, Reform and the Making of England", p. 296
Lapidge, Anglo-Latin Literature, pp. 60–68
Lapidge, Anglo-Latin Literature, p. 69; Wood, In Search of England, p. 158
Wood, In Search of England, p. 157; Wood, "Stand strong against the monsters", p. 199; Wood, "A Carolingian Scholar in the Court of King ?thelstan", p. 137
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 32, 110–112
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 31–33
Williams, "?lffl?d"; Miller, "Edward the Elder"
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 17, 34–36, 206
Foot, "?thelstan (Athelstan) (893/4–939), king of England"
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 17
Keynes, "Edward, King of the Anglo Saxons", p. 51; Charles-Edwards, Wales and the Britons, p. 510
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 17; Keynes, "Rulers of the English", p. 514
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 73–74; Keynes, "England c. 900–1016", pp. 467–468
Dumville, Wessex and England, p. 151; Nelson, "Rulers and government", p. 104
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 249
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 73–74
Nelson, "The First Use of the Second Anglo-Saxon Ordo", pp. 125–126
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 40
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 75, 83 n., 98; Thacker, "Dynastic Monasteries and Family Cults", pp. 254–255
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 39–43, 86–87; Stenton, Anglo-Saxon England, pp. 355–356
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 12–19
Higham, The Kingdom of Northumbria, p. 190; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 20
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 20
Stenton, Anglo-Saxon England, pp. 340–341; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 163
Charles-Edwards, Wales and the Britons, pp. 497–523
Charles-Edwards, Wales and the Britons, p. 432; Davies, "Wales and West Britain", pp. 342–343; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 164; Stenton, Anglo-Saxon England, pp. 341–342
Maddicott, The Origins of the English Parliament, pp. 7–8, 13
Higham, The Kingdom of Northumbria, p. 192; Keynes, "England, c. 900–1016", p. 469
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 164–165; Woolf, From Pictland to Alba, pp. 158–165
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 87–88, 122–123, 165–167; Woolf, From Pictland to Alba, pp. 158–166
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 88–89; Woolf, From Pictland to Alba, pp. 166–168.
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 169–171; Stenton, Anglo-Saxon England, pp. 342–343; Woolf, From Pictland to Alba, pp. 168–169; Smyth, Warlords and Holy Men, pp. 202–204
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 138, 146–148; Pratt, "Written Law and the Communication of Authority", pp. 336, 350; Keynes, "England, c. 900–1016", p. 471; Brooks, The Early History of the Church of Canterbury, p. 218
Woolf, From Pictland to Alba, p. 169
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 23, 210–211
Foot, "Where English Becomes British", p. 144
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 172–179; Scragg, "Battle of Brunanburh"; Higham, The Kingdom of Northumbria, p. 193; Hill, The Age of Athelstan, pp. 139–153; Livingston, "The Roads to Brunanburh", pp. 18–20
Woolf, "Scotland", p. 256
Smyth, Warlords and Holy Men, p. 204; Smyth, Scandinavian York and Dublin, vol. 2, p. 63
Livingston, "The Roads to Brunanburh", p. 1
John, "The Age of Edgar", p. 172; Stafford, "Ealdorman"
Hart, "Athelstan Half King", p. 121
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 129
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 130
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 10
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 71–72
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 63, 77–79; Stenton, Anglo-Saxon England, p. 352; Maddicott, The Origins of the English Parliament, p. 4
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 136
Pratt, "Written Law and the Communication of Authority", p. 332
Keynes, "England, c. 900–1016", p. 471
Pratt, "Written Law and the Communication of Authority", pp. 335–336, 345–346; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 137
Wormald, The Making of English Law, pp. 299–300
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 138, 146–148; Pratt, "Written Law and the Communication of Authority", pp. 336, 350; Keynes, "England, c. 900–1016", p. 471; Brooks, The Early History of the Church of Canterbury, p. 218
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 140–142
Pratt, "Written Law and the Communication of Authority", pp. 339–347; Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 143–145
Wormald, The Making of English Law, pp. 300, 308
Keynes, "Royal government and the written word in late Anglo-Saxon England", p. 237; Keynes, "England, c. 900–1016", p. 471
Pratt, "Written Law and the Communication of Authority", p. 349
Campbell, The Anglo-Saxon State, pp. 32–33, 181; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 152
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 151–155
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 155–156
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 95–96
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 97
Lapidge, "Dunstan"; Yorke, "?thelwold"
Wood, "A Carolingian Scholar in the Court of King ?thelstan", pp. 148–149
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 97–98, 215
Cubitt & Costambeys, "Oda"
Brooke, The Saxon and Norman Kings, p. 115
Nelson, "Rulers and government", p. 112
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 117–124; Keynes, "King ?thelstan's Books", p. 180
Karkov, The Ruler Portraits of Anglo-Saxon England, p. 55
Nelson, "Rulers and government", p. 112
Blair, The Church in Anglo-Saxon Society, p. 348
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 135–136
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 101–102
Blair, The Church in Anglo-Saxon Society, p. 348; Dumville, Wessex and England, p. 156
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 94, 99–107, 190–191; Keynes, "King ?thelstan's Books", pp. 197–198; Brett, "A Breton pilgrim in England in the reign of King ?thelstan", pp. 44–45
Lapidge, Anglo-Latin Literature, p. 107; Gretsch, Intellectual Foundations, pp. 332–334, 336
Keynes, "England, c. 900–1016", p. 470
Gretsch, Intellectual Foundations, pp. 348–349
Quoted in Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 214
Lapidge, Anglo-Latin Literature, p. 140
Woodman, "'?thelstan A' and the rhetoric of rule", p. 247
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 212–213; Ortenberg, "The King from Overseas", p. 215
Keynes, "Edward, King of the Anglo Saxons", p. 61
Molyneaux, The Formation of the English Kingdom, p. 211
Ortenberg, "The King from Overseas", p. 211; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 210
Wood, "The Making of King Aethelstan's Empire", p. 250
Ortenberg, "The King from Overseas", pp. 211–222
Ortenberg, "The King from Overseas", pp. 211–215; Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 46
Karkov, The Ruler Portraits of Anglo-Saxon England, pp. 66–67
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. xv, 44–45
Ortenberg, "The King from Overseas", pp. 217–218; Sharp, "The West Saxon Tradition of Dynastic Marriage", p. 82
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 46–49, 192–193; Ortenberg, "The King from Overseas", pp. 218–219
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. xvi, 48–52; Ortenberg, "The King from Overseas", pp. 231–232; Nelson, "Rulers and government", p. 112; Wormald, "?thelweard"
Zacher, "Multilingualism at the Court of King ?thelstan", p. 84
Zacher, "Multilingualism at the Court of King ?thelstan", p. 82
Maclean, "Britain, Ireland and Europe", pp. 359–361
Stenton, Anglo-Saxon England, p. 344
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 25, 186–87, 243; Thacker, "Dynastic Monasteries and Family Cults", pp. 254–255
Keynes, "England, c. 900–1016", pp. 472–473
Cooper, review of Foot, ?thelstan
Dumville, Wessex and England, p. 167
Dumville, Wessex and England, pp. 146, 168
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 251–258, discussing an unpublished essay by Michael Wood.
Dumville, Wessex and England, pp. 142–143
Miller, "?thelstan"
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 71–73, 82–89, 98
Keynes, "England, c. 900–1016", pp. 465–467
Foot, ?thelstan: The First King of England, p. 247
Williams, "Athelstan"
Lapidge, Anglo-Latin Literature, p. 49
Stenton, Anglo-Saxon England, p. 356; Keynes, "England, c. 900–1016", p. 466
Dumville, Wessex and England, p. 171
Wood, In Search of the Dark Ages, p. 7; Wood, "Stand strong against the monsters", p. 192
Williams, "Athelstan"
Keynes, "Edgar rex admirabilis", p. 25
Insley, "Southumbria", p. 323
Molyneaux, The Formation of the English Kingdom, p. 200
Keynes, "England, c. 900–1016", p. 471
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 10, 70
Dumville, Wessex and England, p. 167
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 94, 211, 228
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 227–233
Foot, ?thelstan: The First King of England, pp. 233–242
Wood, "Aethelstan: The First King of England"
Williams, "Athelstan"
Πηγές
Barrow, G. W. S. (1965). Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland. London, UK: Eyre and Spottiswoode.
Brears, Peter (2010). "Food Supply and Preparation at the Edwardian Castles". In Williams, Diane; Kenyon, John. The Impact of Edwardian Castles in Wales. Oxford, UK: Oxbow Books. pp. 85–98.
Brown, A.L. (1989). The Governance of Late Medieval England 1272–1461. London, UK: Edward Arnold.
Burt, Caroline (2013). Edward I and the Governance of England, 1272–1307. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Carpenter, David (2004). The Struggle for Mastery: Britain, 1066–1284. London, UK: Penguin Books.
Cathcart King, David James (1988). The Castle in England and Wales: An Interpretative History. London, UK: Croom Helm.
Cazel, Fred A. (1991). "Edward I, by Michael Prestwich". Speculum. 66 (1): 225–227.
Coldstream, Nicola (2010). "James of St George". In Williams, Diane; Kenyon, John. The Impact of Edwardian Castles in Wales. Oxford, UK: Oxbow Books. pp. 37–45.
Davies, R. R. (2000). The Age of Conquest: Wales, 1063–1415. Oxford, UK: Oxford University Press.
Denton, J. H. (1989). "Edward I by Michael Prestwich". The English Historical Review. 104 (413): 981–984.
Duffy, Mark (2003). Royal Tombs of Medieval England. Stroud, UK: Tempus.
Friar, Stephen (2003). The Sutton Companion to Castles. Stroud, UK: Sutton Publishing.
Haines, Roy Martin (2003). King Edward II: His Life, his Reign and its Aftermath, 1284–1330. Montreal, Canada and Kingston, Canada: McGill-Queen's University Press.
Harriss, G.L. (1975). King, Parliament and Public Finance in Medieval England to 1369. Oxford: Oxford University Press.
Lilley, Keith D. (2010). "The Landscapes of Edward's New Towns: Their Planning and Design". In Williams, Diane; Kenyon, John. The Impact of Edwardian Castles in Wales. Oxford, UK: Oxbow Books. pp. 99–113.
Loomis, Roger Sherman (1953). "Edward I, Arthurian Enthusiast". Speculum. 28 (1): 114–127.
Maddicott, John (1983). "The Mise of Lewes, 1264". English Historical Review. 98 (338): 588–603. doi:10.1093/ehr/xcviii.ccclxxxviii.588.
Maddicott, John (1989). "The Crusade Taxation of 1268–70 and the Development of Parliament". In P. R. Coss; S. D. Lloyd (eds.). Thirteenth Century England. 2. Woodbridge, UK: Boydell Press. pp. 93–117.
Maddicott, John (1994). Simon de Montfort. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
McFarlane, K. B. (1981). The Nobility of Later Medieval England. London, UK: Hambledon.
Morris, Marc (2009). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. London, UK: Windmill Books.
Phillips, Seymour (2011). Edward II. New Haven, US and London, UK: Yale University Press.
Plucknett, Theodore Frank Thomas (1949). Legislation of Edward I. Oxford, UK: The Clarendon Press.
Powicke, F. M. (1947). King Henry III and the Lord Edward: The Community of the Realm in the Thirteenth Century. Oxford, UK: Clarendon Press.
Powicke, F. M. (1962). The Thirteenth Century, 1216–1307 (2nd ed.). Oxford, UK: Clarendon Press.
Prestwich, Michael (1972). War, Politics and Finance under Edward I. London, UK: Faber and Faber.
Prestwich, Michael (1997). Edward I (Yale ed.). New Haven, US: Yale University Press.
Prestwich, Michael (2003). The Three Edwards: War and State in England, 1272–1377 (2nd ed.). London, UK: Routledge.
Prestwich, Michael (2007). Plantagenet England: 1225–1360 (new ed.). Oxford: Oxford University Press.
Prestwich, Michael (2010). "Edward I and Wales". In Williams, Diane; Kenyon, John. The Impact of Edwardian Castles in Wales. Oxford, UK: Oxbow Books. pp. 1–8.
Raban, Sandra (2000). England Under Edward I and Edward II, 1259–1327. Oxford, UK: Blackwell.
Riley-Smith, Jonathan (2005). The Crusades: A History. London: Continuum.
Sadler, John (2008). The Second Barons' War: Simon de Montfort and the Battles of Lewes and Evesham. Barnsley, UK: Pen and Sword Military.
Spencer, Andrew (2014). Nobility and Kingship in Medieval England: The Earls and Edward I, 1272–1307. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Stubbs, William (1880). The Constitutional History of England. 2. Oxford, UK: Clarendon.
Sutherland, Donald (1963). Quo Warranto Proceedings in the Reign of Edward I, 1278–1294. Oxford, UK: Clarendon Press.
Templeman, G. (1950). "Edward I and the Historians". Cambridge Historical Journal. 10 (1): 16–35.
Tout, Thomas Frederick (1920). Chapters in the Administrative History of Mediaeval England: The Wardrobe, the Chamber and the Small Seals. 2. Manchester, UK: Manchester University Press.
Watson, Fiona J. (1998). Under the Hammer: Edward I and the Throne of Scotland, 1286–1307. East Linton: Tuckwell Press.
Wheatley, Abigail (2010). "Caernarfon Castle and its Mythology". In Williams, Diane; Kenyon, John. The Impact of Edwardian Castles in Wales. Oxford, UK: Oxbow Books. pp. 129–139.
|
Άγγλοι μονάρχες
|
|
| Βασίλειο των Άγγλων 886–1066 |
 Έθελσταν1 - Έντμουντ Α΄1 - Έντρεντ1 - Έντβιχ1 - Έντγκαρ1 - Εδουάρδος ο Μάρτυρας - Έθελρεντ ο Ανέτοιμος - Σβεν Α΄ της Δανίας - Έντμουντ ο σιδηρόπλευρος - Κνούτος1 - Χάρολντ ο Λαγόπους - Αρθακανούτος - Εδουάρδος ο Εξομολογητής - Χάρολντ Β΄ της Αγγλίας - Έντγκαρ Έθελινγκ |
| Βασίλειο της Αγγλίας 1066–1649 |
 |
| Κοινοπολιτεία της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας 1653–1659 |
.svg/50px-Arms_of_the_Protectorate_(1653%e2%80%931659).svg.png) Όλιβερ Κρόμγουελ4 - Ρίτσαρντ Κρόμγουελ4 |
| Βασίλειο της Αγγλίας 1660–1707 |
.svg/50px-Royal_Arms_of_England_(1603-1707).svg.png) Κάρολος Β΄3 - Ιάκωβος Β΄3 - Γουλιέλμος Γ΄ και Μαίρη Β΄3 - Άννα3 |
| 1Επικυρίαρχος της Βρετανίας. 2Επίσης κυβερνήτης της Ιρλανδίας. 3Επίσης κυβερνήτης της Σκωτίας. 4Λόρδος Προστάτης. Συζητήσιμοι ή αμφισβητήσιμοι κυβερνήτες είναι με πλάγια γράμματα. |
|
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
