Πάπας Λέων Ι΄

 

 

.

Ο Πάπας Λέων Ι΄ (γεννημένος Τζοβάννι ντι Λορέντσο ντε’ Μέντιτσι, ιταλ. Giovanni di Lorenzo de’ Medici, * Φλωρεντία, 11 Δεκεμβρίου 1475 – Ρώμη, 1 Δεκεμβρίου 1521), ήταν ο 217ος Πάπας από το 1513 έως το θάνατό του. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Πάπες που ήταν πάτρονες των τεχνών.

Ο Τζιοβάννι, ο οποίος ήταν ο δευτερότοκος γιος του Λορέντσο των Μεδίκων και της Κλαρίσε Ορσίνι, έφερε στην παπική αυλή τη μεγαλοπρέπεια και τη λαμπρότητα της αναγεννησιακής κουλτούρας.

Παιδική ηλικία και Νεότητα

Από την αρχή ο Τζιοβάννι προοριζόταν για εκκλησιαστική σταδιοδρομία. Προτού γίνει 13 χρονών γίνονταν διαπραγματεύσεις προκειμένου να γίνει καρδινάλιος. Ο Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ είχε καλές σχέσεις αλλά και κοινά πολιτικά συμφέροντα με τον Λαυρέντιο τον Μεγαλοπρεπή και ούτως τον Οκτώβριο του 1488 ο Τζιοβάννι χρίσθηκε καρδινάλιος με τον όρο ότι δεν θα αναγνωριζόταν δημοσίως ως τέτοιος επί μια τριετία. Στο χρονικό διάστημα από το 1488 ως το 1491 στάλθηκε στην Πίζα για να μελετήσει θεολογία και Κανονικό Δίκαιο. Εκεί βρισκόταν εκείνη την περίοδο και ο Ροντρίγκο Μποργκία. Οι υποχρεώσεις των θεολογικών του σπουδών φαίνεται ότι ήταν λιγότερο ευχάριστες στο νεαρό πρίγκιπα από την ενασχόληση με την λογοτεχνία, την οποία είχε μάθει να αγαπά από τον πατέρα του, και στην οποία είχε κάνει μεγάλη πρόοδο υπό την επίβλεψη του Πολιτσιάνο και του Μπιμπιένα.

Πάπας Λέων Ι΄, Giulio Romano

Στις 9 Μαρτίου 1492 έλαβε το αξίωμα του καρδιναλίου στην εκκλησία Μπαντία Φιεζολάνα και στις 22 Μαρτίου έφθασε στη Ρώμη, ενώ την επόεμνη ημέρα έγινε δεκτός σε ακρόαση από τον πάπα. Για αυτή την περίσταση έλαβε ένα γράμμα με συμβουλές από τον πατέρα του, το οποίο θεωρείταιέ ως σήμερα αξιόλογο κείμενο για το είδος του[1]. Μετά από ένα μήνα επέστρεψε στη Φλωρεντία λόγω του θανάτου του πατέρα του, αλλά λίγες εβδομάδες αργότερα γύρισε πάλι στη Ρώμη για να συμμετάσχει στο κονκλάβιο που θα επέλεγε τον διάδοχο του Ιννοκέντιου Η΄. Καθαυτόν τον τρόπο μέσα σε λίγους μήνες ανατράπηκαν όλα τα σχέδια του. Αυτή η διπλή απώλεια τερμάτισε στην Ιταλία μια περίοδο ειρήνης που είχε διασφαλίσει η συνετή πολιτική του Λορέντσο, και άρχιζε μια εποχή ξένων εισβολών και εσωτερικών αναμετρήσεων. Με το σύντομο κονκλάβιο του 1492 εκλέχθηκε πάπας ο Ροντρίγκο Μποργκία, με τον οποίο δεν ήταν στενά συνδεδεμένος και ούτως αποφάσισε να επιστρέψει στη Φλωρεντία.
1494-1513

Μία από τις πρώτες συνέπειες με την κατάρρευση αυτών των εύθραυστων πολιτικών ισορροπιών ήταν η γαλλική εισβολή στην Ιταλία, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα, την εκδίωξη των Μεδίκων από τη Φλωρεντία το Νοέμβριο του 1494. Η πτώση τους ευνοήθηκε και από τον Δομινικανό μοναχό Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, ο οποίος προσεγγίζοντας τον Κάρολο Η' της Γαλλίας κήρυσσε εναντίον του Πιέρο των Μεδίκων, μεγαλύτερου αδερφού του Τζιοβάννι. Πιθανόν ο νέος ακόμα καρδινάλιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη ινκόγκνιτο μεταμφιεσμένος σε μοναχό. Στη Φλωρεντία εγκαθιδρύθηκε μια δημοκρατία, ενώ ο καρδινάλιος με τον μεγαλύτερο του αδερφό και τον εξάδερφο τους Τζούλιο (μελλοντικός Πάπας Κλήμης Ζ΄) βρήκαν άσυλο στην αυλή του Ουρμπίνο. Έπειτα ο καρδινάλιος βρήκε άσυλο στη Μπολόνια και στερούμενος πολιτικής δύναμης και δεδομένης της αντιπάθειας εκ μέρους του Αλέξανδρου ΣΤ΄, αποφάσισε να κάνει ένα ταξίδι με μερικούς του φίλους στην Γερμανία, τις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία. Εκεί γνώρισε σημαντικές προσωπικότητες αλλά στη Ρουέν και στις Κάτω Χώρες όπου συνελήφθη και εκδιώχθηκε. Επέστρεψε στην Ιταλία το 1500 και αποφάσισε να κατοικήσει στο παλάτι του στη Ρώμη, το διάσημο σημερινό Παλάτσο Μαντάμα, διαφεύγοντας όσο το δυνατόν περισσότερο της προσοχής και αφοσιωμένος στην μελέτη της λογοτεχνίας, προσελκύοντας κοντά του πολλούς ποιητές και λογοτέχνες.

Το 1503 με το θάνατο του αδερφού του Πιέρο έγινε αρχηγός της οικογένειας των Μεδίκων. Την ίδια περίοδο, μετά το θάνατο του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄, και μια σύντομη περίοδο κατά το ποντιφικάτο του Πίου Γ΄, εκλέχθηκε νέος πάπας ο Ιούλιος Β΄, άνθρωπος με σημαντικές πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητες. Όμως οι σχέσεις του Τζιοβάννι δεν ήταν πολύ φιλικές ούτε με εκείνον. Όταν τον Αύγουστο του 1511 ο Ιούλιος αρρώστησε βαριά, ο Τζιοβάννι ήταν από τους πρώτους καρδινάλιους που κινήθηκαν προς την κατεύθυνση ενός πιθανού κονκλάβιου. Ο Ιούλιος μετά την ανάρρωσή του τον έστειλε στη Μπολόνια ως απεσταλμένο του τον Οκτώβριο του 1511.
Μπάτσο Μπαντινέλλι, Λέων Ι΄, Σαλόνι των πεντακοσσίων, Παλάτσο Βέκιο, Φλωρεντία

Στο μεταξύ τα στρατεύματα προετοιμάζονταν για τη σύγκρουση. Ο Ιούλιος Β΄ για να αντισταθεί τους Γάλλους του Λουδοβίκου ΙΒ΄ συγκρότησε την Ιερή Συμμαχία στην οποία το 1511 προσχώρησαν η Αγγλία, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η Ισπανία και η Δημοκρατία της Βενετίας. Μια μάχη διαξάχθηκε στις 11 Απριλίου 1512 στην Ραβέννα, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Τζιοβάννι των Μεδίκων, ο οποίος βρισκόταν εκεί, αιχμαλωτίστηκε. Οι Γάλλοι, παρότι είχαν πολλές απώλειες, είχαν καταφέρει ούτως να πάρουν ότι καλύτερο μπορούσαν και κατευθύνθηκαν προς το Μιλάνο. Όμως μαθαίνοντας ότι πλησίαζε ο αυτοκρατορικός στρατός από την Ελβετία αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Λομβαρδία. Αποφασίστηκε λοιπόν να μεταφέρουν τον καρδινάλιο Τζιοβάννι ως όμηρο στη Γαλλία, αλλά εκείνος κατόρθωσε, ενώ διέσχιζαν τον ποταμό Πάδο, να δραπετεύσει και να επιστρέψει στη Ραβέννα.

Ο Ιούλιος Β΄ συνειδητοποίησε πως για να εκδιώξει τους Γάλλους από την Ιταλία έπρεπε πρώτα να τους στερήσει από έναν από τους συμμάχους τους, δηλαδή την Φλωρεντινή Δημοκρατία. Έτσι αποφάσισε να διευκολύνει την επιστροφή των Μεδίκων στη Φλωρεντία, οι οποίοι είχαν αναγκαστεί να φύγουν από την πόλη μετά το θάνατο του Λορέντσο του Μεγαλοπρεπούς, δίνοντας κάποια στρατεύματα στον καρδινάλιο Τζιοβάννι υπό την διοίκηση του Καρντόνα. Με την είσοδό τους στην Τοσκάνη εκείνοι πολιόρκησαν την πόλη του Πράτο. Την υποχώρηση του Πράτο ακολούθησε άγρια καταστροφή της πόλης επί τρεις εβδομάδες. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1512 ο Τζιοβάννι κατάφερε να επιστρέψει στη Φλωρεντία χωρίς περαιτέρω αιματοχυσία, αφού η φατρία των Μεδίκων είχε πάρει τον έλεγχο της διακυβέρνησης. Αυτός και ο μικρότερος αδερφός του Τζουλιάνο προσπάθησαν πολύ να κατευνάσουν τις εντάσεις και τα μίση και να συμφιλιώσουν τις φατρίες. Αλλά στην πόλη το δημοκρατικό πνεύμα ήταν ακόμη πολύ έντονο και αποκαλύφθηκε μια συνωμοσία εναντίον των Μεδίκων ακριβώς τη στιγμή που έφτανε από τη Ρώμη η είδηση του θανάτου του πάπα Ιουλίου Β΄ στις 23 Φεβρουαρίου 1513. Ο Τζοβάννι μην έχοντας σημαντικούς αντιπάλους πήγε κατευθείαν στη Ρώμη για το κονκλάβιο το οποίο ξεκίνησε στις 9 Μαρτίου. Ο ικανός του γραμματέας Μπιμπιένα κατάφερε να πείσει πολλούς καρδιναλίους με δικαίωμα ψήφου ότι ήταν μεγάλη ευκαιρία να έχουν έναν πάπα από την οικογένεια των Μεδίκων. Την 11 Μαρτίου εκλέχτηκε πάπας, όντας όμως απλός διάκονος έπρεπε να χειροτονηθεί πρώτα ιερέας και μετά επίσκοπος (13 Μαρτίου 1513). Λίγο αργότερα, στις 19 Μαρτίου 1519 έγινε η στέψη του με τον πλεόν επίσημο και μεγαλοπρεπή τρόπο που είχε συμβεί ποτέ στη Ρώμη.
Πάπας

Ο Λέων Ι΄ ήταν ένας πάπας καλλιεργημένος και μορφωμένος, μα μέσα σε μία Ευρώπη όπου με την αντιπαράθεση της Μεταρρύθμισης φούντωνε ο θρησκευτικός φανατισμός και οι θεολογικοί πόλεμοι, συχνά αποδοκιμάστηκε εξαιτίας των κοσμικών χαρακτηριστικών της διακυβέρνησής του και λόγω έλλειψης μεταρρυθμιστικού ζήλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Έρασμος του Ρότερνταμ του αφιέρωσε τη νέα έκδοση της Καινής Διαθήκης από τα ελληνικά. Οι αντίπαλοι του διηγούνταν πως όταν έγινε πάπας είπε στον ξάδερφό του Ιούλιο: “Αφού ο Θεός μας έδωσε τον παπικό θρόνο, ας τον απολαύσουμε”.

Ήδη από την εκλογή του φάνηκε πως τρεις ήταν οι επιδιώξεις του: η ειρήνη με τις ξένες δυνάμεις αποφεύγοντας πολέμους, ο εκμοντερνισμός του παπικού κράτους, και η προάσπιση των συμφερόντων της οικογένειας των Μεδίκων στη Φλωρεντία.

Από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να ενεργοποιήσει ξανά τη σύνοδο στο Λατεράνο, που είχε ξεκινήσει από τον προκάτοχό του, επουλώνοντας τις διαφορές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα σχίσμα. Ακόμα αξίωσε με ένα λίβελο να γίνεται η λειτουργία στην καθομιλουμένη (volgare), καθώς και τη μετάφραση της Βίβλου, αποφάσεις που ακυρώθηκαν όμως αργότερα με τη Σύνοδο του Τρέντο η οποία επανέφερε τα λατινικά.

Η τάση του για συμφιλίωση φάνηκε κατευθείαν μετά την εκλογή του. Έδωσε συγχώρεση στου καρδιναλίους που είχαν προσχωρήσει στο κογκλάβιο της Πίζας, όπου είχαν αποπειραθεί να εκλέξουν έναν αντιπάπα, αλλά και στον Πομπέο Κολόννα που είχε προσπαθήσει να προκαλέσει μία λαϊκή εξέγερση προκειμένου να δημιουργήσει μια δημοκρατία στη Ρώμη. Ακόμη συγχώρεσε τους συνωμότες Μπόσκολι και Καππόνι για τις δολοπλοκίες τους ενάντιον του, σώζοντας τη ζωή του Μακιαβέλλι. Σε πολιτικό επίπεδο δεν είχε σταθερές θέσεις αφού ανάλογα με την περίσταση παρατασσόταν πρώτα ενάντια στη Γαλλία, και αργότερα γινόταν σύμμαχος της προκειμένου να αντιταχθεί στον αυτοκράτορα. Στο εσωτερικό του παπικού κράτους συνέχισε συνήθειες νεποτισμού, έκανε καρδινάλιο τον ξάδερφό του Ιούλιο, που αργότερα θα γίνει πάπας με το όνομα Κλήμης Ζ΄, και τον ανηψιό του Ιννοτσέντσο Τσίμπο.
Ραφαήλ, Προσωπογραφία του Πάπα Λέοντα Ι΄με τους καρδινάλιους Ιούλιο ντε'Μέντιτσι και Λουίτζι ντε΄Ρόσσι, 1518-1519, Φλωρεντία, Ουφίτσι

Τον Ιανουάριο του 1515 πεθαίνει ο Λουδοβίκος ΙΒ΄ και βασιλιάς της Γαλλίας γίνεται ο Φραγκίσκος Α΄, ηγέτης ιδιαίτερα φιλόδοξος, ο οποίος έχοντας προγόνους από την αριστοκρατική οικογένεια των Βισκόντι διεκδικούσε το δουκάτο του Μιλάνο. Ήδη το Φεβρουάριο ο πάπας ενεργοποιήθηκε για να συντάξει μια νέα Ιερή Συμμαχία ενάντια στη Γαλλία η οποία περιελάμβανε: τον αυτοκρατόρα, το Μιλάνο, τη Γένοβα και τους ελβετούς, ενώ η Βενετία είχε συμμαχήσει με τους γάλλους. Η συμφωνία όμως δεν επικυρώθηκε γιατί δεν ήταν όλοι σύμφωνοι ότι η Πάρμα και η Πιασέντσα έπρεπε να περάσουν στη δικαιοδοσία του παπικού κράτους. Ο Φραγκίσκος Α΄ προέλαυσε προς το Μιλάνο το Σεπτέμβριο του 1515 και δε βρήκε μεγάλη αντίσταση. Στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου στη μάχη του Μαρινιάνο οι γάλλοι εξουδετέρωσαν τελειωτικά την άμυνα των συμμάχων. Ο Λέοντας Ι΄, αν και οι σύμμαχοί του ήταν αντίθετοι, ξεκίνησε κατευθείαν τις διαπραγματεύσεις στη Μπολόνια το Δεκέμβρη του ίδιου έτους. Συντάχθηκε έτσι μία συμφωνία ιστορική, αφού με αυτήν αναγνωρίστηκε η αυτονομία της γαλλικής εκκλησίας μέσα στην καθολική εκκλησία, αναγνώριση που θα ισχύσει ως τη διάλυση της εκκλησίας αυτής κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.

Με το τέλος της μάχης του Μαρινιάνο, ο Λέων Ι΄ αποφάσισε να τιμωρήσει τον Φραντσέσκο Μαρία Α΄ ντέλλα Ρόβερε, ο οποίος αν και είχε φιλοξενήσει τους Μεδίκους στο Ουρμπίνο κατά την εξορία τους από τη Φλωρεντία, αυτή τη φορά δεν υποστήριξε τον πάπα όπως είχαν συμφωνήσει. Έτσι ο πάπας εκδίωξε τον Ντέλλα Ρόβερε από το Ουρμπίνο και έκανε δούκα της πόλης τον ανηψιό του Λαυρέντιο, που ήταν ήδη ηγεμόνας της Φλωρεντίας.

Λόγω έλλειψης πόρων για τη συνέχιση του πολέμου ενάντια στη Γαλλία και για την ολοκλήρωση των πολλών οικοδομικών έργων που γίνονταν στη Ρώμη, ο Λέων Ι΄ έκανε μία συμφωνία με τον αρχιεπίσκοπο στη Γερμανία Albrecht von Hohenzollern, ότι θα τον βοηθούσε για την ολοκλήρωση της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Έτσι πήρε 10.000 δουκάτα με ανταλλαγή την αρχιεπισκοπή της Μαγεντίας προς τον von Hohenzollern, ενώ του εκχωρούσε ακόμα το προνόμιο να απονέμει συγχωροχάρτια στα εδάφη του για 8 χρόνια.

Ο Λούθηρος κατέκρινε τον Λέοντα Ι΄ για την πολιτική του με τα συγχωροχάρτια. Την 31 Οκτωβρίου 1517, ο Λούθηρος τοιχοκόλλησε τις 95 θέσεις του στην εξώπορτα του ναού της Βιτεμβέργης, και έτσι η Μεταρρύθμιση με μία πρωτοφανή ορμή, έγινε το μεγαλύτερο πλήγμα κατά της αίγλης της παπικής αυλής κατά την αναγέννηση, της οποίας ο Λέων Ι΄ ήταν ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους.

Την 15 Ιουνίου 1520 ο Λέων Ι΄ έκδοσε τη βούλα Exsurge Domine με την οποία αναθεμάτιζε 41 από τις 95 θέσεις του Λούθηρου, και με την οποία απειλούσε το Λούθηρο ότι θα τον αφορίσει εάν μέσα σε 60 μέρες δεν ανακαλούσε τις θέσεις του. Ο Λούθηρος αγνόησε την εγκύκλιο και αργότερα, εφόσον ο Λέων Ι' είχε δώσει διαταγή να καούν όλα τα βιβλία του, έκαψε την βούλα στην πλατεία της Βιτεμβέργης. Στις 3 Ιανουαρίου 1521, ο πάπας αφόρισε τον Λούθηρο με τη βούλα Decet Romanum Pontificem, ενώ στις 1 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους ο Λέων Ι΄ πέθανε και θάφτηκε στην βασιλική της Santa Maria sopra Minerva της Ρώμης.
Φιλελληνισμός του Πάπα Λέοντα Ι΄
Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος.
Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

Ο Πάπας Λέων Ι΄ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ελληνολάτρες Πάπες. Συγκεκριμένα επί εποχής του ο Ιανός Λάσκαρις, ο κυριότερος και σπουδαιότερος εκπρόσωπος της Βυζαντινής λογιοσύνης την εποχή εκείνη και ένα από τα λαμπρότερα πνεύματα της Ιταλικής Αναγέννησης κατόρθωσε υπό την εύνοια του Πάπα Λέοντος Ι΄ την ίδρυση του ιστορικού Ελληνικού Γυμνασίου στη Ρώμη το 1513 το οποίο και τέθηκε υπό την αιγίδα του Πάπα.
Το Γυμνάσιο αυτό λειτούργησε στον Κυρίνο λόφο στο οποίο φοιτούσαν αριστούχοι βυζαντινοί, Έλληνες και Ιταλοί, και το οποίο ήταν στελεχωμένο με Έλληνες δασκάλους με προεξάρχοντα τον Ζαχαρία Καλλιέργη και αργότερα με τον Αρσένιο Αποστόλη.

Εκτός αυτού ο συγκεκριμένος Πάπας προκειμένου να προωθήσει τα ελληνικά γράμματα στη Ρώμη κάλεσε τον Ιταλό μαικήνα της εποχής Κορνέλιο Μπενιγκνί να βοηθήσει οικονομικά τον Έλληνα Διευθυντή Καλλιέργη να φτιάξει τυπογραφείο έτσι ώστε να εδραιωθεί ή ελληνική τυπογραφία στη Ρώμη. Το όραμα αυτό του Πάπα και του Καλλιέργη έγινε τελικά πραγματικότητα και το 1515 τυπώνεται το πρώτο ελληνικό έντυπο βιβλίο στην ελληνική γλώσσα με παπικό προνόμιο αποκλειστικότητας που αποτελούσε και την πρώτη έκδοση των Ωδών του Πινδάρου.
Τότε ακολούθησε και ο Ιανός Λάσκαρις και προσχωρώντας στη Παπική υποστήριξη εξέδωσε μία σειρά βιβλίων περισσότερο εκπαιδευτικών όπως Σχόλια εις την Ομήρου Ιλιάδα (1517), Ομηρικά ζητήματα του Πορφυρίου (1518), και Σχόλια στις Τραγωδίες του Σοφοκλέους (1518).

Δυστυχώς όμως μετά τον θάνατο του Πάπα, το 1521, όχι μόνο διακόπηκε κάθε δραστηριότητα περί ελληνικού εντύπου, αλλά και το Ελληνικό Γυμνάσιο διέκοψε τη λειτουργία του και ο Καλλιέργης τελικά εξαφανίσθηκε. Τότε οι Έλληνες λόγιοι στράφηκαν προς τη Βενετία η οποία και ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία στη διάδοση των εντύπων ελληνικών γραμμάτων στη Δύση.
Παραπομπές

↑ Medieval Sourcebook: Lorenzo De Medici: Paternal Advice To A Cardinal (C. 1491)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Σελίδα με τους Καρδινάλιους που εκλέχθηκαν από τον Πάπα Λέοντα Χ (en.)
Vita de Leonis X Η ζωή του στα λατινικά από τον Πάολο Τζόβιο

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library`

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License