.
«NASA/IPAC Extragalactic Database». Results for various objects
Δράκων (Λατινικά: Draco, συντομογραφία: Dra) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. O μεγάλος αυτός αστερισμός βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας και συνορεύει με 8 διαφορετικούς αστερισμούς, τους: Μικρά `Αρκτο, Κηφέα, Κύκνο, Λύρα, Ηρακλή, Βοώτη, Μεγάλη `Αρκτο και Καμηλοπάρδαλη. Ο Δράκων κείται αρκετά βόρεια ώστε να είναι αειφανής στο σύνολό του από ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη, και σχεδόν στο σύνολό του από την Ελλάδα. Ως προς την άνω μεσουράνησή του πάντως είναι γενικώς θερινός αστερισμός, παρότι αυτό είναι χονδρικό, αφού καταλαμβάνει σχεδόν 12 ώρες στην ορθή αναφορά, «αγκαλιάζοντας» τη Μικρά Άρκτο κατά μεγάλο της μέρος. Μάλιστα μέχρι το 1800 π.Χ. περίπου μέσα στον Δράκοντα βρισκόταν ο Βόρειος Ουράνιος Πόλος, αλλά τον έχασε εξαιτίας της μεταπτώσεως του γήινου άξονα.
Ο Δράκων έχει τη διάκριση ότι περιέχει τον Βόρειο Πόλο της εκλειπτικής.
Ονομασίες και ιστορία
Οι περισσότεροι αρχαίοι συγγραφείς και αστρονόμοι του ελληνορωμαϊκού κόσμου τον αποκαλούσαν Δράκοντα, αλλά οι Ίππαρχος και Ερατοσθένης τον αποκαλούσαν `Οφιν, και συγχεόταν στους Λατίνους με τον άλλο ουράνιο `Οφι ως Anguis, Coluber, Python και Serpens. Παριστανόταν κουλουριασμένος στο κέντρο της ασπίδας του Ηρακλέους, και κατά τη μυθολογία ήταν το μεγάλο φίδι που ανήρπασε η Αθηνά από τους Γίγαντες κατά τη Γιγαντομαχία και το εκσφενδόνισε στα ουράνια (από όπου το Sidus Minervae et Bacchi), ή το τέρας που φόνευσε ο Κάδμος και έσπειρε τα δόντια του από τα οποία φύτρωσε στρατός οπλισμένων ανδρών.
Χωρίς σύνδεση με τον αρχαίο χαρακτήρα, ο Ιούλιος Σίλερ φαντάσθηκε ότι οι αστέρες του Δράκοντα παρίσταναν τα υπό του Ηρώδου αναιρεθέντα Άγια Βρέφη της Βηθλεέμ, ενώ άλλοι θεωρούσαν τον αρχαίο αστερισμό ως τον «`Οφιν τον αρχαίον» που παρεπλάνησε την Εύα στον Παράδεισο. Ο Καίσιος σκέφθηκε τον μεγάλο δράκοντα που λάτρευαν οι Βαβυλώνιοι ως θεό Βηλ. Ο Σουηδός φυσιοδίφης Olaus Rudbeck υπεστήριξε περί το 1700 ότι οι πρώτοι Σουηδοί θεωρούσαν τον αστερισμό Δράκοντα ως σύμβολο για τη Βαλτική Θάλασσα.
Ο Delitzsch έγραψε ότι οι Εβραίοι θεωρούσαν τον αστερισμό ως μία φαρέτρα, αλλά αυτό κρίνεται ως μεμονωμένο, καθώς η συνηθισμένη μορφή και σε αυτό τον λαό ήταν ενός δράκου ή κάποιου θαλάσσιου τέρατος, η εβραϊκή λέξη Tannim και η αραμαϊκή Tannin. Σχετικώς με τη μεταβολή της θέσεως του Δράκοντος ως προς τον ουράνιο πόλο, ο Proctor έγραψε στο έργο του «Μύθοι και Θαυμάσια της Αστρονομίας»:
Με κάποια φαντασία θα μπορούσε κανείς ίσως να αναγνωρίσει τη βαθμιαία μετατόπιση του Δράκοντα από την πανάρχαιη τιμητική του θέση, σε ορισμένες παραδόσεις της πτώσεως του μεγάλου δράκοντος, του οποίου η ουρά «σύρει το τρίτον των αστέρων του ουρανού» (Αποκάλυψη ιβ΄ 4)
Στην Περσία, ο Δράκων ήταν το Azhdeha ή Hashteher, το ανθρωποφάγο ερπετό, ενώ οι Ινδοί, αποκαλούσαν τον αστερισμό Shi-shu-mara ή Sim-shu-mara (αλλιγάτορα ή γουρουνόψαρο), όπως και τον Δελφίνα. Ορισμένοι μελετητές ταυτίζουν τον Δράκοντα με τον δράκο Tiamat, την προσωποποίηση του αρχέγονου χάους στη βαβυλωνιακή μυθολογία που ηττήθηκε από τον ηλιακό θεό Ιζντουμπάρ (τον δικό μας Ηρακλή), του οποίου το πόδι τον πατάει. Αντιθέτως, κατά τον Rawlinson ήταν ο Hoa ή Kim-mut, ο τρίτος θεός της ασσυριακής τριάδας.
Ως μορφή στους Χαλδαίους, ο Δράκων έφερε και φτερούγες, από τις οποίες ο Θαλής ο Μιλήσιος σχημάτισε τη Μικρά `Αρκτο, οπότε εξαφανίστηκαν στις νεότερες αναπαραστάσεις. Γενικώς, οι Χαλδαίοι είχαν ένα Δράκοντα μεγαλύτερου μήκους, που τύλιγε και τις δύο άρκτους στις κουλούρες του, πράγμα που επεβίωσε σε χειρόγραφα και βιβλία μέχρι τον 17ο αιώνα μ.Χ., υπό τον συνδυαστικό τίτλο Arctoe et Draco. Ονομασίες του Δράκοντος στα λατινικά είναι επίσης οι Monstrum Mirabile, Monstrum Audax ή απλώς Monstrum (Γερμανικός), ο Maximus Anguis του Βιργιλίου και ο Custos Hesperidum, δηλαδή ο φύλακας των χρυσών μήλων των Εσπερίδων. Οι αστέρες του Δράκοντος, είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους αρχαίους Αιγυπτίους, όπως και όλοι οι περι-πολικοί αστέρες και αστερισμοί, αλλά τους απέδιδαν άλλες μορφές: μερικοί αποτελούσαν τμήμα του Ιπποπόταμου ή της παραλλαγής του, του Κροκοδείλου, και με τον τρόπο αυτό απεικονίζονταν στο Δενδερά και στις Θήβες. Το ιερογλυφικό σύμβολο για τον Ιπποπόταμο αυτό σήμαινε και τα ουράνια γενικώς, ενώ ο αστερισμός πιστευόταν ότι ήταν σύμβολο της `Ισιδος-Αθώρ ή Αθύρ, της αιγυπτιακής Αφροδίτης. Κατά τον Λόκυερ ο μύθος του `Ωρου (που αναφέρεται στους Hor-she-shu, ένα λαό αρχαιότερο ακόμα και από τους αρχαίους Αιγυπτίους) συνδέεται χωρίς αμφιβολία με αστέρες του Δράκοντος, παρότι αργότερα αυτός ο μύθος μεταφέρθηκε στον Μηρό, τη δική μας Μεγάλη `Αρκτο.
Το συνηθισμένο όνομα στους `Αραβες ήταν το Al Tinnin και το Al Thuban, απλές μεταφράσεις δηλαδή του πτολεμαϊκού «Δράκων». Στην ουράνια σφαίρα των Βοργιών ο όρος Alghavil Altannin (= ο Δηλητηριώδης Δράκων) που εμφανίζεται πάνω από τους αστέρες β και γ Δράκοντος θεωρήθηκε από τον Assemani ότι αναφέρεται σε όλο τον αστερισμό καθώς παραδοσιακά οι αρχαίοι αστρολόγοι πίστευαν ότι όταν ένας κομήτης περνούσε από τον Δράκοντα σκορπούσε δηλητήριο πάνω από τον κόσμο. Οι αραβικές ονομασίες πέρασαν και στο παλαιό τουρκικό Etanin και στις παραλλαγές Aben, Taben, Etabin, Abeen και Taeben (Ριτσιόλι), Daban, Alanin και Attanino. Δευτερευόντως, οι `Αραβες αποκαλούσαν τον Δράκοντα με το επίθετο Al Shuja (το φίδι, από κοινού με την Ύδρα), ενώ για τον αστερισμό `Οφι είχαν το όνομα Al Hayyah.
Ορισμένοι αστέρες του Δράκοντος ήταν γνωστοί στην Κίνα ως Yuen Wei, μέσα από τους οποίους αναφέρεται ότι πέρασε ένας μέγας κομήτης το έτος 1337 μ.Χ.. Βέβαια το ίδιο το πλάσμα ήταν το επίσημο έμβλημα της χώρας (πρβλ. «Η χρονιά του Δράκου»), αλλά το κινέζικο ζώδιο Δράκος βρισκόταν κάπου στον δικό μας Ζυγό. Κατά τον Βρετανό ιεραπόστολο Joseph Edkins ο σημερινός αστρονομικός Δράκων αντιστοιχεί στο Tsi Kung, το «Ανάκτορο Του Ουράνιου Αυτοκράτορα», «το οποίο ορίζεται από 15 αστέρες του Δράκοντος που διαμορφώνουν ένα ωοειδές σχήμα περί τον Πολικό Αστέρα. Από αυτούς, οι αστέρες ξ, ο, σ και s Δράκοντος ονομάζονται Tai yi, απέχουν περί τις 10 μοίρες από την ουρά της `Αρκτου και 22 από τον σημερινό Βόρειο Ουράνιο Πόλο, και όριζαν οι ίδιοι τον Πόλο αυτό κατά την εποχή των απαρχών της κινεζικής Αστρονομίας» (ίσως γι' αυτό και ο βαρύγδουπος τίτλος)
Οι φωτεινότεροι αστέρες
Ο Αργκελάντερ απέδιδε στον Δράκοντα 130 αστέρες ορατούς με γυμνό μάτι, ενώ ο Heis 220. Αλλά αμφότεροι επεξέτειναν την ουρά του πέρα από τον αστέρα λ, μέχρι ένα αστέρα τετάρτου μεγέθους κάτω από τα σαγόνια της Καμηλοπάρδαλης, και επομένως περιελάμβαναν στην καταμέτρησή τους και αστέρες που ανήκουν σήμερα στη Μεγάλη `Αρκτο. Οι κυριότεροι αστέρες του Δράκοντος, ως μεγάλου και βόρειου αστερισμού, λογικό είναι να έχουν και δικά τους ιδιαίτερα ονόματα.
Ο αστέρας α Δράκοντος δεν είναι ο φωτεινότερος. Αντιθέτως, είναι μάλλον αμυδρός με φαινόμενο μέγεθος μόλις 3,65. Ωστόσο έχει το δικό του όνομα: Θουμπάν (Thuban), όπου και παραπέμπουμε.
Ο αστέρας β Δράκοντος έχει φαινόμενο μέγεθος 2,79 και είναι γνωστός με το όνομα Ρασταμπάν (Rastaban).
Ο αστέρας γ είναι ο φωτεινότερος ολόκληρου του αστερισμού με φαινόμενο μέγεθος 2,23 και φέρει το ιδιαίτερο όνομα Ελτανίν (Eltanin).
Ο δ Δράκοντος ή Nodus secundus (Δεύτερος Δεσμός), με φαιν.μέγεθος 3,07, έχει φασματικό τύπο G9 III.
Ο ε, γνωστός και ως Tyl, έχει φαιν.μέγεθος 3,83 και φασματικό τύπο G7 IIIb.
Οι αστέρες ζ και η μαζί ήταν γνωστοί στην Αραβία ως Al Dhibain, οι Λύκαινες ή οι `Υαινες δηλαδή, λέξη που αποδόθηκε στην Ευρώπη ως Duo Lupi, οι δύο λύκοι. Ο ζ έχει φαινόμ.μέγεθος 3,17 και φάσμα B6 III, ενώ ο η φαιν.μέγεθος 2,74 και φάσμα G8 IIIab.
Ο θ Δράκοντος, με φαιν.μέγεθος 4,01 και φασματικό τύπο F8 IV, είναι ο Shang Tsae των Κινέζων (= ο Μικρότερος Υπηρέτης), ενώ οι αμυδρότεροι αστέρες στην περιοχή ήταν οι Tien Chwang.
Ο ι Δράκοντος είναι ο Εντ Ασίχ (Ed Asich).
Ο κ έχει φαιν.μέγεθος 3,87 και φασματικό τύπο B6 IIIpe (παράδοξο φάσμα με γραμμές εκπομπής).
Ο λ, στην (σημερινή) άκρη της ουράς, είναι ο Τζιανσάρ (Giansar, Gianfar ή Giauzar).
Ο διπλός μ Δράκοντος είναι o Αρράκις (Arrakis).
Ο ν είναι διπλός (ο Σ35a στον κατάλογο του Struve) με σχεδόν ταυτόσημα μέλη (φαιν.μεγέθη 4,88 και 4,86 για τους ν1 και ν2 αντιστοίχως και φασματικούς τύπους A5 V και A4 Vm), εύκολα διαχωριζόμενος ακόμα και με κιάλια (διαχωρισμός 62΄΄).
Ο αστέρας ξ στη βάση της κεφαλής φέρει το ιδιαίτερο όνομα Γκρούμιουμ (Grumium).
Ο σ είναι ο Αλσάφι (Alsafi).
Ο φ ήταν ο Shaou Pih (= ο Δευτερεύων Υπουργός) στην αρχαία Κίνα, ενώ ο χ (φαινόμ.μέγεθος 3,57, φάσμα F7 V) ήταν ο Kwei She. Ο χ είναι φασματοσκοπικώς διπλό σύστημα με περίοδο 280 ημέρες και απέχει από τη Γη μόλις 26,3 έτη φωτός.
Οι ψ1 και ψ2, ζεύγος διαχωριζόμενο και με γυμνό μάτι, είναι ο Ντζιμπάν (Dsiban) (κατ' άλλους μόνο ο πρώτος), ενώ στην Κίνα ήταν η Niu She (= η Ανακτορική Γκουβερνάντα ή η Γραμματισμένη). Ο ψ1 διαχωρίζεται στο τηλεσκόπιο σε δύο αστέρες (τους Σ2241 A και Σ2241 B στον κατάλογο του Struve) που απέχουν μεταξύ τους 30,3 δευτερόλεπτα της μοίρας.
Λοιπά αξιοσημείωτα στον αστερισμό
η βροχή μετεωριτών Δρακοντίδες στις αρχές Οκτωβρίου.
Ο διπλός αστέρας BD+59°1915 είναι το πέμπτο κοντινότερο στη Γη διπλό αστρικό σύστημα, σε απόσταση από μας «μόλις» 11,40 έτη φωτός ή 107,8 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Το σύστημα εμφανίζει μεγάλη ιδία κίνηση, 2,27 δευτερόλεπτα του τόξου ανά έτος. Οι δύο ερυθροί νάνοι αστέρες που το αποτελούν έχουν φαιν.μεγέθη 8,90 και 9,68 (απόλυτα 11,2 και 12,0 αντιστοίχως).
Ο μεταβλητός αστέρας AG Δράκοντος, ενάτου μεγέθους, είναι από τα γνωστότερα παραδείγματα συμβιωτικών αστέρων, ενώ ο κατακόκκινος αστέρας άνθρακα UX Δράκοντος είναι ημιπεριοδικός μεταβλητός με περίοδο 168 ημέρες και φαινόμενο μέγεθος από 5,9 ως 7,1.
Το πανέμορφο πλανητικό νεφέλωμα Μάτι της Γάτας (NGC 6543) με τη σύνθετη δομή απέχει από τη Γη 3.300 έτη φωτός.
Ευρισκόμενος σε μία κατεύθυνση μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο, ο αστερισμός αυτός είναι πλούσιος σε μακρινούς γαλαξίες, αλλά περιέχει και τον πολύ κοντινό μας Νάνο του Δράκοντος (UGC 10822), νάνο σφαιροειδή φαινόμενου μεγέθους 9,9 και χαμηλής επιφανειακής λαμπρότητας, που απέχει από τη Γη 220 χιλιάδες έτη φωτός και ανήκει στην Τοπική ομάδα γαλαξιών.
Ο λεγόμενος «Γαλαξίας-Γαϊτανάκι», ζεύγος αλληλεπιδρώντων σπειροειδών, απέχει αντιθέτως 420 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Ο επίσης παράξενος στο σχήμα Markarian 205 είναι ταυτοχρόνως και κβάζαρ και απέχει 1 δισεκατομμύριο έτη φωτός. «Καθαρόαιμοι» κβάζαρς είναι οι 3C390.3 (φαινόμ.μεγέθους 14) και B 1938+666, με τον δεύτερο να είναι και βαρυτικός φακός. Το σμήνος γαλαξιών Abell 2218 δρα επίσης ως βαρυτικός φακός και απέχει 3 δισεκατομμύρια έτη φωτός.
Eξωτερικοί σύνδεσμοι
Ερατοσθένης, Καταστερισμοί ή Αστροθεσίαι: Δράκων
|
Οι 88 αστερισμοί
|
|
Αετός - Αιγόκερως - Αλώπηξ - Ανδρομέδα - Αντλία - Ασπίς - Βέλος - Βόρειος Στέφανος - Βοώτης - Βωμός - Γερανός - Γλύπτης - Γλυφείον - Γνώμων - Δελφίν - Διαβήτης - Δίδυμοι - Δίκτυον - Δοράς - Δράκων - Εξάς - Ζυγός - Ηνίοχος - Ηρακλής - Ηριδανός - Θηρευτικοί Κύνες - Ινδός - Ιππάριον - Ιπτάμενος Ιχθύς - Ιστία - Ιχθύες - Καμηλοπάρδαλις - Κάμινος - Καρκίνος - Κασσιόπη - Κένταυρος - Κήτος - Κηφεύς - Κόμη Βερενίκης - Κόραξ - Κρατήρ - Κριός - Κύκνος - Λαγωός - Λέων - Λυγξ - Λύκος - Λύρα - Μεγάλη Άρκτος - Μέγας Κύων - Μικρά Άρκτος - Μικρός Κύων - Μικρός Λέων - Μικροσκόπιον - Μονόκερως - Μυία - Νότιον Τρίγωνον - Νότιος Ιχθύς - Νότιος Σταυρός - Νότιος Στέφανος - Οκρίβας - Οκτάς - Οφιούχος - Όφις - Παρθένος - Περιστερά - Περσεύς - Πήγασος - Πρύμνα - Πτηνόν - Πυξίς - Σαύρα - Σκορπιός - Ταύρος - Ταώς - Τηλεσκόπιον - Τοξότης - Τουκάνα - Τράπεζα - Τρίγωνον - Τρόπις - Ύδρα - Ύδρος - Υδροχόος - Φοίνιξ - Χαμαιλέων - Ωρίων - Ωρολόγιον |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
