Στείρι Βοιωτίας

.

Περιφέρεια : Στερεάς Ελλάδας
Νομός : Βοιωτίας

-- Δήμος Διστόμου --

Το Στείρι βρίσκεται στο Νομό Βοιωτίας και έχει πραγματικό πληθυσμό 1.018 κατοίκους (2001). Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 574 μ. αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Ελικώνα, του "βουνού των Μουσών" , ενώ έχει θέα προς τον Παρνασσό. Είναι το ένα από τα δύο Δημοτικά διαμερίσματα του Καποδιστριακού Δήμου Διστόμου με δυο οικισμούς , τον οικισμό του Στειρίου και τον οικισμό της μονής του Οσίου Λουκά.

Το Στείρι είναι από τα πιο γνωστά μέρη της εξορυκτικής βιομηχανίας βωξίτη στην Ελλάδα και στην περιφέρειά του βρίσκεται εγκατεστημένο το εργοστασιακό συγκρότημα της εταιρίας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε..

Στείρι, Φωτογραφία: Μπέλλος Θεόδωρος

Ονομασία

Το Στείρι είναι η συνέχεια της Στείριδας, γνωστής πόλης του Κοινού των Φωκέων, την οποία ίδρυσε στους πρόποδες του Ελικώνα ο Πετεώς, όπως λέει η μυθολογία, με τους Αθηναίους Στειριείς που τον ακολούθησαν στην εξορία του (η Στείριδα ήταν δήμος της Αττικής και βρισκόταν μεταξύ Βραυρώνας και Πόρτο Ράφτη).

View Larger Map

Ιστορία

Μυθολογία

Κατά την παράδοση, οι Στειριείς βρέθηκαν στην Φωκίδα ακολουθώντας τον Πετεώ, γιο του Ορνέα στην εξορία του, διωγμένο από τον Αιγέα πατέρα του Θησέα, από τον οποίον διεκδίκησε την βασιλεία των Αθηνών. Αυτοί που τον ακολούθησαν στην εξορία του ήταν Αθηναίοι κάτοικοι κυρίως του δήμου της Στειρίας και ίδρυσαν την νέα τους πατρίδα στους πρόποδες του Ελικώνα.Η Στείρις δεν αναφέρεται να πήρε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας στην Ιλιάδα του Ομήρου. Ενώ ο Μενεσθέας, ο γιος του Πετεού όταν έγινε βασιλιάς της Αθήνας πήρε μέρος ως αρχηγός των Αθηναίων στον Τρωικό πόλεμο με πενήντα καράβια.

Αρχαία και Ρωμαϊκή ιστορία

Η Στείριδα πήρε μέρος στην μάχη των Πλαταιών κατά των Περσών το 479 π.χ.Αυτό το μαρτυρεί ο μεγάλος τρίποδας των Δελφών, στον οποίον ήσαν γραμμένες οι 31 πόλεις που πήραν μέρος στην μάχη. Ο τρίποδας αυτός δεν σώζεται ολόκληρος. Ο μισός που έχει ύψος 8μ.βρίσκεται στο μουσείο της Κωνσταντινούπολης και μόνο η βάση του βρίσκεται στο μουσείο των Δελφών. Η Στείριδα αναπτύχθηκε, πρόκοψε ώστε να μνημονεύεται μεταξύ των 22 πιο γνωστών πόλεων του Κοινού των Φωκέων, που συνεδρίαζε στο στενό του αρχαίου δρόμου Πανοπέα - Δελφών και άκμασε για πολλούς αιώνες. Καταστράφηκε το 346 π.Χ. από τον Φίλιππο Β΄ τον Μακεδόνα, μαζί με άλλες φωκικές πόλεις, εφαρμόζοντας την ποινή που επέβαλαν οι Αμφικτίονες των Δελφών στους Φωκείς, επειδή καλλιεργούσαν μέρος της κοιλάδας της Άμφισσας που θεωρείτο ότι ανήκε στο ιερό μαντείο, όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας.

Αργότερα οι Στειριείς ξανάκτισαν τη πόλη τους και το 338 π.Χ. πήραν μέρος στη μάχη της Χαιρώνειας μαζί με τους Θηβαίους και τους Αθηναίους. Ο Παυσανίας τους μνημονεύει να πολεμούν στη Λαμία το 323 π.Χ. εναντίον των Μακεδόνων του Αντιπάτρου καθώς επίσης και στην Κραννώνα, ενώ το 278 π.Χ. αποκρούουν του Γαλάτες και τους Κέλτες που ήθελαν να λεηλατήσουν το ιερό των Δελφών.

Το σημαντικότερο ιστορικό στοιχείο για την αρχαία Στείριδα είναι η επιγραφή που βρήκε ο Γάλλος αρχαιολόγος 'Μπωντουέν, αναφερόμενη στην ένωση της Στείριδας με τον Μεδεώνα και το δημοσίευσε το 1881. Ήταν μια ισότιμη πολιτική και θρησκευτική ένωση που έγινε γύρω στο 200 π.Χ. Σε μετάφραση, το αρχαίο κείμενο[1] λέει τα εξής:

Ο Θεός δίνει καλή τύχη. Όταν ήταν στρατηγός των Φωκέων ο Ζεύξιος τον έβδομο μήνα, έγινε συμφωνία ανάμεσα στην πόλη των Στειρίων και την πόλη των Μεδεωνίων. Οι Στείριοι και οι Μεδεώνιοι είχαν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα έχοντες τα ιερά, την εξοχή, τα λιμάνια, όλα ελεύθερα γι΄αυτούς. Ας είμαστε όλοι εμείς δηλ. οι Μεδεώνιοι ίσοι και όμοιοι με όλους τους Στειρίους και να συμμετέχουμε στην εκκλησία του δήμου και να εξουσιάζουμε μαζί με τους Στειρίους και να δικάζουμε στις δίκες που γίνονται σε όλες τις πόλεις τους ενήλικες. Ας προΐσταται κι ένας ιεροταμίας από τους Μεδεωνίους, αυτός που θυσιάζει στους πατροπαράδοτους θεούς των Μεδεωνίων. Ας μην είναι αναγκαίο να συμμετέχουν στις δημόσιες λειτουργίες στο Στείρι όσοι Μεδεώνιοι έχουν γίνει άρχοντες στην πόλη τους, ξενοδίκες, πρακτήρες, τεχνίτες, ιερείς, ιεράρχες και από τις γυναίκες όσες ήσαν ιέρειες, εάν τυχόν δεν το επιθυμούν με τη θέλησή τους. Ας προΐστανται από τους Μεδεωνίους και τους Στειρίους όσοι δεν έχουν αξιώματα και να χρησιμοποιούν(λειτουργούν)τα ιερά όπως ορίζει ο νόμος. Και η χώρα τόσο των Μεδεωνίων όσο και Στειρίων να είναι κοινή σε όλους. Να συμμετέχουν από κοινού σε όλες τις θυσίες, να μην είναι δυνατόν να αποσχιστούν από την συμμαχία, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Στην περίπτωση δε που κάποιος από τους δύο δεν μείνει πιστός στους όρους της συνθήκης, να πληρώσει δέκα τάλαντα πρόστιμο. Να γραφτεί η συμφωνία σε στήλη και να αφιερωθεί στο Ιερό της Αθηνάς. Να δοθεί η συμφωνία σφραγισμένη και σε ιδιώτες, μάλιστα στον Θράσωνα τον Λιλέα, μάρτυρες...(ακολουθούν τα ονόματα ενός Ελατέα, ενός Λιλέα, γιού του Θράσωνα που θα φύλαγε την ομολογία σφραγισμένη και ενός από την Τιθορέα).

Ο Μεδεώνας ήταν παραθαλάσσια πόλη στο σημείο που εκβάλει ο χείμαρρος της Κλεισούρας επικοινωνώντας με τη Στείριδα με στενό δρομάκι που περνούσε μέσα από το φαράγγι της Κλεισούρας. Στη συμφωνία τους οι δύο πόλεις ορίζουν να αναγνωριστεί η Στείριδα έδρα των αρχών και ο Μεδεώνας να είναι το επίνειο και ο φύλακας του δρόμου της Κλεισούρας (λόγω της θέσεώς του έβλεπε όλο τον κόλπο της Αντίκυρας).

Νότια του όρους Σκάρτζη (Σκαριτσά) στο ύψος του Αγίου Σπυρίδωνα (μετόχι του Οσίου Λουκά) υπάρχει πύργος πάνω σε χαμηλό βράχο με περιορισμένη οπτική γωνία, βλέπει μόνο προς την ακρόπολη του Μεδεώνα και την ανατολική πλευρά της Αντίκυρας. Πράγμα που δηλώνει ότι πιθανώς να υπήρχε οπτική επικοινωνία από την πλευρά της Στείριδας με τον Μεδεώνα, εξουδετερώνοντας την πιθανότητα αιφνίδιας θαλάσσιας εχθρικής επίθεσης. Οικιστικά κατάλοιπα της πόλης του Μεδεώνα υπάρχουν στην ίδια πλαγιά με τον πύργο που αναφέραμε, στη θέση Κονάκια Παλιομελισσιού. Οι οικίες αυτές, ορθογώνιες και μακρόστενες, έχουν μία πόρτα στη μία πλευρά τους,ορισμένες διατηρούν τοίχους σε αρκετό ύψος. Οι δύο πόλεις επικοινωνούσαν μεταξύ τους με πύργους-παρατηρητήρια, υπολείμματα των οποίων υπάρχουν έως σήμερα. Στην έξοδο του φαραγγιού της Κλεισούρας στην νοτιοανατολική πλευρά της Σκαριτσάς, στη θέση Στράκι σώζεται πόρτα πύργου ύψους 2,15, ορθογωνίου κτίσματος μήκους 8,10, πλάτους 4,50 και πάχους 0,70.

Ο οδικός άξονας της Κλεισούρας συνεχιζόταν προς τα βόρεια με τον δρόμο που αναφέρει ο Παυσανίας ως "τραχεία οδό και ορεινή πλείονα". Ο δρόμος αυτός που σήμερα είναι μονοπάτι, ξεκινά απο το Παλιοχώρι του Στειρίου, παίρνει ανοδική πορεία προς το Λιόρεμα έως το Καρθαλί, κατηφορίζει για να καταλήξει στον Καρακόλιθο. Άλλος ένας δρόμος πήγαινε ανατολικά προς τον Όραχο και μέσα από το βουνό των Μουσών κατέληγε στην Λιβαδειά.

Η Στείριδα καταστράφηκε για δεύτερη φορά το 147 π.Χ. από τους Ρωμαίους αλλά ξανακτίστηκε. Πότε εγκαταλείφθηκε οριστικά δεν το ξέρουμε γιατί δεν έχουν γίνει συστηματικές ανασκαφές.

Η πόλη της Αρχαίας Στείριδας βρίσκεται στην θέση Παλιοχώρι, ενώ η ακρόπολή της στη θέση Μπούλιο, λόφο απέναντι από τον Όσιο Λουκά. Διασώζονται αρκετά τμήματα από το αρχαίο τείχος, δύο στέρνες, λίθινες γούρνες, ίχνη από οικοδομήματα, αρκοσόλια και τάφοι. Εντύπωση προκαλεί ο βασιλικός τάφος, που είναι λαξευμένος στον βράχο, με ορθογώνιο άνοιγμα ως είσοδο. Εκεί ασκήτεψε ο Όσιος Λουκάς, γιαυτό και η περιοχή ονομάζεται Ασκηταριό.

Στείρι, Στράκι, ελληνιστικός πύργος.Φωτογραφία: sogal

Η βυζαντινή Μονή του Οσίου Λουκά

Βυζαντινή ιστορία

Επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στη θέση που υπήρχε ο αρχαίος ναός της Στειρίτιδας Θεάς Δήμητρας, κτίστηκε ο ναός του Οσίου Λουκά, επειδή κατά την παραμονή του Οσίου στη νήσο Άμπελο, προφήτευσε την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες. Η περιοχή δέχτηκε επιδρομές από Γότθους, Ούννους και Σλάβους. Μετά την πρώτη άλωση της Βασιλεύουσας το 1204, κυριάρχησαν στην περιοχή οι Φράγκοι, οι Ενετοί, οι Καταλανοί και τέλος οι Τούρκοι.

Νεότερη και πρόσφατη ιστορία

Η κήρυξη της Επανάστασης στη Ρούμελη έγινε στις 26 Μαρτίου του 1821 στον Όσιο Λουκά, την Αγιά Σοφιά της Ρούμελης, από τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα. Στον Αγώνα του 1821 οι Στειριώτες πολέμησαν στο πλευρό των οπλαρχηγών της Ρούμελης, Διάκου, Μπούσγου, Ανδρούτσου και Καραισκάκη. Οι Στειριώτες αγωνιστές του ΄21 που έπεσαν κατά τον Αγώνα ήταν ο Ανθυπολοχαγός Σπάρος Δημήτριος και οι στρατιώτες Ανέστης Λιάκος, Γεωργίου Θανάσης, Γεωργίου Λιάκος, Δαλιάννης Λουκάς, Λαγός ή Χαραλάμπης Κώστας, Μήλιος ή Δημητρίου Λεονάρδος, Ξυνός ή Στειριανός Παναγιώτης και Ρόδης ή Γεωργίου Λιάκος.

Οι Στειριώτες συμμετείχαν στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, στη Μικρασιατική εκστρατεία 1921-1922 και θυσιάσθηκαν στα πεδία των μαχών οι εξής: Νικόλαος Ι. Ματθαίος, Νικόλαος Ι. Τσιμίκος, Θ.Α.Τράκης, Αθάνασιος Ε. Βλάχος, Δ. Π. Τράκης,Λ.Γ.Γεωργίου, Λ.Α. Λύκαρης, Λ.Γ. Κουσκούκης, Δ.Γ. Κουσκούκης,Δ.Γ.Κατσούλης, Λουκάς Κ. Πρεπούσης, Κ.Λ. Μέλιος, Α.Δ. Τσιμίκος, Α.Δ.Μπέλλος και Π.Β. Λύκαρης.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Στειριώτες που έδωσαν την ζωή τους στο έπος του 1940, στα βουνά της Πίνδου, στο Γράμμο, στο Βίτσι και την Αλβανία αλλά και στην Εθνική Αντίσταση είναι οι εξής : Ευθύμιος Λ.Παπαιωάννου, Παναγιώτης Ι.Αργυρίου, Δημήτριος Αγ.Τσεκούρας, Συμεών Γ. Μάρκου, Δήμος Γ. Κατσούλης, Λουκάς Δ. Ματθαίου, Κωνσταντινος Ι. Μάρκου, Δημήτριος Π. Σάκκος, Λεωνίδας Σωτ. Σωτηρίου, Γεώργιος Κ. Λαγός, Χρήστος Γ. Κατσούλης, Ασήμω Σ. Σωτηρίου, Λουκάς Ο. Παπαδήμος, Ιωάννης Λ. Τσεκούρας, Χρήστος Κ. Μάρκος, Γεώργιος Λ. Μπελίτσας, Λουκάς Δ. Ζάκκας και Λουκάς Κ. Τσεκούρας.

Στην Κατοχή, πολλοί Στειριώτες οργανώθηκαν στην Εθνική Αντίσταση.Στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 η μαχητική ομάδα του ΕΛΑΣ Στειρίου πήρε μέρος στην μάχη της Αράχωβας, ενώ στις 10 Ιουνίου του 1944 στην θέση Λιθαράκι , περιοχή του Στειρίου , διεξήχθη μάχη μεταξύ του 11ου Λόχου του ΙΙΙ/34 τάγματος ΕΛΑΣ και Γερμανών κατακτητών οι οποίοι κατευθυνόντουσαν προς το χωριό με σκοπό να κάνουν τα ίδια όπως και στο Δίστομο (βιαιοπραγίες , αρπαγές , συλλήψεις και δολοφονίες αμάχων για την τρομοκράτηση του πληθυσμού). Στις 24 Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί επανήλθαν και έκαψαν το Στείρι.

Κατά τον Εμφύλιο η περιοχή ήταν θέατρο πολλών συγκρούσεων με μεγάλες καταστροφές.

Ο σημερινός οικισμός

Η μετοικεσία του Στειρίου στην σημερινή του θέση δεν γνωρίζουμε πότε έγινε. Μέσα στο χωριό υπάρχουν υπολείμματα αρχαίου πύργου (μεσοτοιχία οικίας Ζαχ. Δαλιάννη και Πλουτ. Σπάρου).Πιθανώς μετά την καταστροφή το 147μ.χ. από τους Ρωμαίους να εγκαταστάθηκαν στην κορυφή του Λόφου του Οσίου Λουκά ( ο αμυγδαλεώνας της μονής) όπου υπάρχουν απομεινάρια αρχαίου ελληνικού, βυζαντινού και ενετικού κάστρου και επίσης υπολείμματα από δεξαμενές ,υδραγωγεία,τάφους,θεμέλια οικοδομών όπως αναφέρει ο Γεώργιος Π. Κρέμος στα Φωκικά.Επί Σλάβων υπήρχε χωριό στην θέση Γορανή και επί Τουρκοκρατίας στην περιοχή του Φανιά (θέση Παλιοκατούντ).

Τουρισμός

Το δημοτικό διαμέρισμα Στειρίου με τούς δύο οικισμούς του είναι μια περιοχή με έντονο τουρισμό (ιστορικό - θρησκευτικό - βιομηχανικό - αγροτουριστικό). Παρουσιάζει αξιόλογα μνημεία του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και των Βυζαντινών χρόνων, υπάρχουν υποδομές για την υποδοχή και την παραμονή των επισκεπτών, ενώ λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Όσιου Λουκά. Επίσης, το Στείρι βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Αράχωβα, σημαντικό χειμερινό προορισμό της Στερεάς Ελλάδας.

Μνημεία και αξιοθέατα
* Η Μονή του Οσίου Λουκά. Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά, ένα απο τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου βρίσκεται κοντά στο Στείρι σε τοποθεσία όπου βρισκόταν άλλοτε o ναός της Στειρίτιδας Δήμητρας[2] και περιβάλλεται από οροπέδιο που καλύπτεται από ελαιώνα. Το φυσικό τοπίο δεν έχει αλλοιωθεί από οικιστική ή άλλη δραστηριότητα και διατηρεί την αυθεντικότητά του. Το μοναστήρι είναι γνωστό ως «Η Αγία Σοφία της Ρούμελης» και χτίστηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε κέντρο γραμμάτων και τεχνών και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε ως κρυφό σχολειό. Από εδώ ξεκίνησε η επανάσταση στον Τουρκικό ζυγό και η μονή έγινε σύμβολο της επανάστασης. Είναι εγγεγραμμένη στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
* Η Ακρόπολη της Αρχαίας Στείριδας. Βρίσκεται στο κέντρο της κοιλάδας που σήμερα ονομάζεται Λάκκα, στην κορυφή του λόφου Μπούλιο. Η ακρόπολη στην βορειανατολική και δυτική πλευρά της είναι φυσικά οχυρωμένη από απότομα βράχια, ενώ στην ανατολική πλευρά υπάρχει τεχνητή οχύρωση κυκλικού τείχους από ακατέργαστες πέτρες. Στο εσωτερικό της ακρόπολης υπάρχουν: δεξαμενή, λίθινες γούρνες, λιοτρίβια και οικιστικά κατάλοιπα. Επίσης στην ανατολική πλευρά υπάρχουν δυο πύλες, διακρίνονται δυο πύργοι και το νεκροταφείο με τους λαξευτούς ταφικούς θαλάμους σε έναν από τους οποίους ασκήτεψε ο΄Οσιος Λουκάς και λέγεται ασκηταριό.

Μεδεώνας

* Η Ακρόπολη του Αρχαίoυ Μεδεώνος. Η ακρόπολη του Μεδεώνα περιλαμβάνεται στα εδάφη του Στειρίου και είναι κτισμένη πάνω στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, μισό χιλιόμετρο δυτικά από την είσοδο του εργοστασίου του Αλουμινίου της Ελλάδος. Από το τείχος που την περιέβαλε σώζεται στα δυτικά ένα μικρό μέρος, στα νότια δεν υπάρχει τείχος επειδή η πλαγιά είναι απόκρημνη και καταλήγει στη θάλασσα,στα βόρεια σώζεται ένα κομμάτι, με τρεις προβεβλημένους πύργους,ενώ στα ανατολικά δεν επεκτείνεται πολύ γατί ακουμπά σε απόκρημνο βράχο. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή το 1962-63 για την εγκατάσταση του εργοστασίου Αλουμίνιον της Ελλάδος έφεραν στο φως πολλούς τάφους καθώς επίσης και ένα βασιλικό θολωτό τάφο στη κορυφή του λόφου των Αγίων Θεοδώρων.
* Το φαράγγι της Κλεισούρας. Ένα φαράγγι βατό, το μήκος του είναι περίπου 6 χλμ. με απότομες βραχώδεις πλαγιές, αλλά σχετικά εύκολο και ευχάριστο για πεζοπορία που, από την αρχαιότητα μέχρι στην δεκαετία του 1950, ήταν ο κυριότερος δρόμος επικοινωνίας των Στειριωτών και της μονής του Οσίου Λουκά με τον Κορινθιακό κόλπο. Στην είσοδο του φαραγγιού της Κλεισούρας από την μεριά του Στειρίου υπάρχει το πέτρινο γεφύρι του Λεόντιου με δύο τόξα, πιθανώς βυζαντινής εποχής, κατασκευασμένο από κάποιον Λεόντιο, μοναχό του Οσίου Λουκά.

Γεωγραφία

Το δημοτικό διαμέρισμα Στειρίου έχει έκταση 50,772 τετρ. χιλιομέτρων. Απέχει 169 χλμ. από την Αθήνα, 29 χλμ.από τη Λιβαδειά. Η περιοχή είναι ορεινή πετρώδης, με τμήματα αργιλώδους εδάφους. Η κοιλάδα όπου βρίσκεται η αρχαία Στείριδα έχει φυσική διέξοδο προς τη θάλασσα μέσω του φαραγγιού της Κλεισούρας.

Λίγα μέτρα έξω από το χωριό ξεχωρίζει το ξωκλήσι του Οσίου Συμεών με τα τέσσερα αιωνόβια πλατάνια και το μεγάλο πέτρινο πηγάδι με την επιβλητική πέτρινη γούρνα. Πάνω από τον Όσιο Συμεών, συνεχίζεται ο χωματόδρομος προς το οροπέδιο του Αγίου Παντελεήμονα με το ομώνυμο ξωκκλήσι. Ο δρόμος συνεχίζει και διακλαδίζεται σε πολλούς άλλους δασικούς δρόμους, διασχίζοντας τα ελατοδάση του Ελικώνα. Το βουνό είναι ομαλό και προσφέρεται για πεζοπορία και ορεινή ποδηλασία. Πολύ ενδιαφέρουσα τοποθεσία είναι το Βερθιπό, (μια απότομη χαράδρα γεμάτη έλατα και αγριολούλουδα) καθώς επίσης η Λούτσα και το Κουβέλι ( το παράθυρο του Ελικώνα).

Το κλίμα της περιοχής είναι ήπιο, ξηρό και υγιεινό.

Προϊόντα

Τα αγροτικά τοπικά προϊόντα του Στειρίου είναι το κρασί, τσίπουρο, πετιμέζι, λάδι, ελιές, μέλι.

Βωξίτης

Το Αλουμίνιο της Ελλάδος & το λιμάνι του Αγίου Σπυρίδωνα

Στο υπέδαφος των βουνών του Στειρίου υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα βωξίτη (Ελικώνας - Σκαριτσά).

Βιομηχανία

Στα διοικητικά και γεωγραφικά όρια του Στειρίου και συγκεκριμένα στη θέση Άγιος Σπυρίδωνας (μετόχι του Οσίου Λουκά) βρίσκεται εγκατεστημένο το εργοστασιακό συγκρότημα της εταιρίας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε.. Η εταιρία ιδρύθηκε το 1960 και άρχισε την παραγωγική της και εμπορική της δραστηριότητα το 1966. Παράγει αλουμίνα και πρωτόχυτο αλουμίνιο.Από το 2005 είναι μέλος του Ομίλου Μυτιληναίος.

Λιμάνια

Το Στείρι έχει δύο λιμάνια,το λιμάνι του Αγίου Σπυρίδωνα, το οποίο εξυπηρετεί αποκλειστικά την εταιρεία Αλουμίνιον της Ελλάδος για την φόρτωση των παραγομένων προϊόντων της (αλουμίνα,αλουμίνιο) και την εκφόρτωση πρώτων υλών (βωξίτη),ενώ το λιμάνι των Αγίων Θεοδώρων εξυπηρετεί σκάφη αναψυχής και σκάφη ερασιτεχνών ψαράδων.

Σύλλογοι

Εκπολιτιστικός Σύλλογος Στειρίου

Ιδρύθηκε το 1982 από μια ομάδα ανθρώπων με αγάπη στην πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του Στειρίου που έβλεπαν να εξαλείφεται και να αλλοτριώνεται από το σύγχρονο τρόπο ζωής. Η προσπάθεια αυτή αγκαλιάστηκε και στηρίζεται από όλη την τοπική κοινωνία. Σκοπός του Συλλόγου είναι η πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη των μελών του, ο εξωραϊσμός και η ανάπτυξη του χώρου του Στειρίου. Οι πρώτες αρχαιρεσίες για ανάδειξη Δ.Σ. έγιναν στις 26 Δεκεμβρίου 1982. Ο Σύλλογος έχει θεατρική ομάδα,τμήμα γυναικών,τμήμα μοντέρνου χορού, τμήμα παραδοσιακών χορών και δραστηριοποιήται στην εκμάθηση, στη διατήρηση και στη μετάδοση των τοπικών ηθών και εθίμων. Είναι ο κύριος οργανωτής των πολιτιστικών εκδηλώσεων που γίνονται στο χωριό με τον τίτλο Στείρι - Πολιτιστικός Αύγουστος.

Χορωδιακός Σύλλογος Στειρίου Η Στείριδα

Αθλητικός Όμιλος Στειρίου

Σύλλογος Χιονοδρόμων Ορειβατών Στειρίου
Στις πίστες του Παρνασσού

Ιδρύθηκε το 1996 από μια παρέα Στειριωτών, που είχαν αγάπη για τα χειμερινά σπορ, προσφέροντας έτσι στην νεολαία του χωριού, την δυνατότητα να ασχοληθούν με το άθλημα του σκι, στα βουνά και τα χιονοδρομικά κέντρα όλης της Ελλάδας. Στην μέχρι τώρα πορεία του έχει διοργανώσει αγώνες σκι στις πίστες του Παρνασσού και έχει διακρίσεις αθλητών του σε περιφερειακούς και πανελλαδικούς αγώνες. Είναι μέλος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Χιονοδρομίας.

Επίσης ο Σύλλογος διοργανώνει πεζοπορίες στα μονοπάτια της περιοχής, με μεγάλη συμμετοχή ατόμων κάθε ηλικίας.

Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός Στειρίου

Άγιος Νικόλαος ο Αποδημητής,ο Στειριώτης

Ιδρύθηκε το 1995 και το καταστατικό του κατατέθηκε με το αριθ. 27/95 στο Πρωτοδικείο Λιβαδειάς. Σκοπός του Συλλόγου είναι ένταξη του Αγίου Νικολάου και στο Ορθόδοξο εορτολόγιο και η ανέγερση ιερού ναού.

Εκδηλώσεις
Επέτειος της Κήρυξης της Επανάστασης στην Ρούμελη, 2008.

* Λαμπαδηφορία - Λαμπαδηδρομία. Γίνεται στις 24 Μαρτίου κάθε χρόνο στο Στείρι.
* Επέτειος της Κήρυξης της Επανάστασης στην Ρούμελη. Γίνεται την πρώτη Κυριακή μετά την 25η Μαρτίου, στον Όσιο Λουκά.
* Στείρι - Πολιτιστικός Αύγουστος

Ήθη και έθιμα

Το Στείρι είναι μια κωμόπολη όπου τα έθιμα , οι παραδόσεις και οι γιορτές κρατούν ακόμη σε μεγάλο βαθμό.

* Απόκριες

Την Κυριακή της Τυρινής πραγματοποιείται το "Καρναβάλι του Στειρίου" , με παρέλαση αρμάτων στην πλατεία όπου καταλήγει σε λαϊκό γλέντι με χορούς και τραγούδια και προσφέρονται τοπικοί μεζέδες και στειριώτικο κρασί.

* Πάσχα

Την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ γίνεται ο στολισμός του επιταφίου στο Στείρι από τις γυναίκες του Στειριού και την Μεγάλη Παρασκευή στο μοναστήρι του Οσίου Λουκα. Εικόνες που ενέπνευσαν τον Άγγελο Σικελιανό να γράψει ένα Μεγάλο ποίημα του, το ποίημα του Στ’ Όσιου Λουκά το Μοναστήρι.

Το Πάσχα γιορτάζεται με παραδοσιακό αρβανίτικο - ρουμελιώτικο τρόπο στο Στείρι , ψήνοντας αρνιά στους δρόμους με συνοδεία λαϊκών οργάνων και κεράσματα στους περαστικούς.

* Δεκαπενταύγουστος

Κάθε χρόνο στις 14 Αυγούστου στην γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου , προς τιμήν της Παναγίας γίνεται περιφορά της εικόνας που προσελκύει κόσμο από τις γύρω περιοχές.

* Πανηγύρι

Το Στείρι πανηγυρίζει στις 31 Αυγούστου και την 1 Σεπτεμβρίου την μνήμη του Οσίου Συμεών του Στυλίτη , διατηρώντας ακόμη τον παραδοσιακό τρόπο με ζωντανές παραδοσιακές ορχήστρες και ψητά της σούβλας.

Αρβανίτικη γλώσσα

Στο Στείρι είναι γεωγραφικά το πρώτο αρβανιτοχώρι στη δυτική πλευρά του Ελικώνα στο οποίο οι κάτοικοί του μιλούν τα Αρβανίτικα, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 τα αρβανίτικα ήταν η κύρια γλώσσα των Στειριωτών. Σήμερα η γλώσσα μιλιέται μόνο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους. Οι γεννηθέντες στις δεκαετίες του 1950, του 1960 και του 1970 την καταλαβαίνουν όταν την ομιλούν οι μεγαλύτεροι, αλλά δεν έχουν καλή ευχέρεια λόγου όταν την ομιλούν οι ίδιοι, ενώ οι νεότεροι δεν την ομιλούν και την καταλαβαίνουν ελάχιστοι. Η αρβανίτικη γλώσσα σήμερα συγκαταλέγεται στις απειλούμενες προς εξαφάνιση γλώσσες της Ευρώπης.

Δημογραφικά στοιχεία

Τα παλαιότερα στοιχεία για τον πληθυσμό του Στειρίου προέρχονται από τον Στειριώτη ιστορικό Γεώργιο Π. Κρέμο, ενώ για το 2001 αναφέρεται ο πραγματικός πληθυσμός της απογραφής.
Χρονολογία Πληθυσμός Στειρίου Μοναχοί Οσίου Λουκά Σπίτια
1753 326
1803 305 21
1835 177 52
1851 το Στείρι και η μονή του Οσίου Λουκά έχουν 365 κατοίκους 60
1879 390
1907 495
1914 527
1940 715
1951 799 22
1961 926 39
1971 1057 17
1981 1096 7
1991 1040 8
2001 1018 8

Προσωπικότητες

Μυθικά και ιστορικά πρόσωπα

* Ορνέας
* Πετεώς
* Μενεσθέας

Προσωπικότητες που γεννήθηκαν στο Στείρι

* Γεώργιος Π. Κρέμος (1839-1926). Συγγραφέας - Ιστορικός - Υφηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
* Ησαΐας (Γεώργιος) Δαλιάννης (1796-1875). Ηγούμενος της μονής Οσίου Λουκά - Αγωνιστής του 1821
* Χρήστος Νάτσιος ή Νταβέλης(1832 - 1856) Ληστής
* Γεώργιος Δημ. Κουσκούκης (1908-) Ευεργέτης - Δωρητής Δημοτικού σχολείου
* Λάκης ( Ηρακλής) Μπέλλος (1954-) Θεατρικός Συγγραφέας - Δημοσιογράφος

Προσωπικότητες που κατάγονται από το Στείρι

* Λουκάς Χαρ. Μαργαρίτης (). Καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας,Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας και Ραδιοβιολογίας Παν/μίου Αθηνών.
* Λουκάς Δημ. Σπάρος (1934-). Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Παν/μίου Αθηνών.

Άγιοι που έζησαν στην περιοχή Στειρίου

* Ο Όσιος Λουκάς ο Στειριώτης
* Ο Άγιος Νικόλαος ο Αποδημητής , ο Στειριώτης (San Nikola pellegrino Stiriota)

Παραπομπές

1. ↑ Θεός τύχαν αγαθάν. Στραταγέοντος των Φωκέων Ζευξίου μηνός εβδόμου ομολογία τα πόλει Στειρίων και τα πόλει Μεδεωνίων. Συμπολίτευσαν Στείριοι και Μεδεώνιοι έχοντες ιερά, πόλιν, χώραν, λιμένας, πάντα ελεύθερα επί τοίσδε: είμεν τους Μεδεωνίους πάντας Στειρίους ίσους και ομοίους και συνεκλησιάζειν και συναρχοστατείσθαι μετά τας πόλιος τας Στειρίων και δικάζειν δίκας τας επί πόλιος πάσας τους ενικομένους ταις αλικίαις. Ιστάνθω δε και ιεροταμίαν εκ των Μεδεωνίων ένα,τον θυσέοντα τας θυσίας τας πατρίους Μεδεωνίοις... μη έστω δε επάναγκες λειτουργείν τους Μεδεωνίους εν Στείρι τας αρχάς, όσοι γεγένηνται εν Μεδεώνι άρχοντες, ξενοδίκαι, πρακτήρες, δαμιουργοί, ιερείς,ιεράρχαι και των γυναικών όσαι ιερητεύκατι, ει μη τις εκών υπομένοι. Ιστάνθων δε εκ των αλειτουργήτων των Μεδεωνίων και εκ των Στιρίων, δαμιουργεόντων δε και τα εν Μεδεώνι ιερά, καθώς ο πολιτικός νόμος κελεύει. Και ταν χώραν ταν Μεδεωνίων είμεν πάσαν Στειρίων και ταν Στειρίαν Μεδεωνίαν, κοινάν πάσαν. Κοινωνεόντων δε οι Μεδεώνιοι ταν θυσίαν ταν εν Στείρι πάσαν και τοι Στείριοι των εν Μεδεώνι πασάν μη εξέστω δε αποπολιτεύσασται τους Μεδεωνίους από των ΣτΕιρίων μηδέ τους Στειρίους από των Μεδεωνίων, οπότεροι δε καμή εμμείνωντι εν γεγραμμένοις, αποτεισάντων τοις εμμεινάντοις αργυρίου τάλαντα δέκα...Γραψάντων Δε ταν ομολογίαν εν στάλαν και αναθέντων εν το ιερόν τας Αθάνας. Θέστων δε ταν ομολογίαν και παρά ιδιώταν εσφραγισμέναν΄ ομολογία παρά Θράσωνα Λιλέα, μάρτυρες...
2. ↑ http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/537.pdf

Βιβλιογραφία

* Μαρίας Π. Αργυρίου - Λουκάς Α. Κουσκούκης « Στείρι ( Ιστορικά - Λαογραφικά στοιχεία ) »
* Παυσανία,« Φωκικά ».
* Γεωργίου Π. Κρέμου, « Φωκικά ».
* Φώτης Ντάσιος « Περί της Βοιωτικοφωκικής μεθορίου » Πρακτικά Β΄Διεθνούς Συνεδρίου Βοιωτικών Σπουδών 1992
* Φώτης Ντάσιος « Έρευνες στη νοτιοανατολική Φωκίδα » Φωκικά Χρονικά Τόμος Ε΄ 1994
* Φώτης Ντάσιος « Συμβολή στην τυπογραφία της Αρχαίας Φωκίδας» Φωκικά Χρονικά 4, 1992
* Εμμανουήλ Μορφιαδάκη « Λαογραφία Στειρίου ». 1969
* Ανδρέας Σ. Τσούρας « Συμβολή του ιστορικού Γ.Π.Κρέμου στη μελέτη της μονής του Οσίου Λουκά » 1996

* Η ιστοσελίδα της Μονής
* Δικτυακός κόμβος "ΟΔΥΣΣΕΑΣ" του ΥΠΠΟ
* Τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ

Αρχαία πόλη Στειρία ή Στιρία ή Στίριδα * Ιστορία του Στειρίου

Δημοτική Ενότητα Διστόμου
Δημοτική Κοινότητα Διστόμου
Άγιος Νικόλαος, ο
Δίστομο, το
Παραλία Διστόμου, η
Τοπική Κοινότητα Στειρίου
Μονή Οσίου Λουκά, η

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License