.

H Ευρώπη, αποκαλούμενη και Γηραιά ήπειρος, κατά συνθήκη, θεωρείται ότι είναι μία από τις επτά ηπείρους του κόσμου. Αποτελούμενη από τη δυτικότερη χερσόνησο της Ευρασίας, η Ευρώπη χωρίζεται γενικά από την Ασία στην ανατολή του από το χώρισμα που αποτελείται από τα Ουράλια, τον ποταμό Ουράλη, την Κασπία Θάλασσα, η περιοχή του Καυκάσου (προσδιορισμός των συνόρων) και τη Μαύρη Θάλασσα προς τα νοτιοανατολικά. Επίσης, η Ευρώπη συνορεύει με τον Αρκτικό ωκεανό και άλλα υδατικά συστήματα στα βόρεια, τον Ατλαντικό Ωκεανό στα δυτικά, τη Μεσόγειο Θάλασσα προς νότο, και τη Μαύρη Θάλασσα και συνδέεται με υδατικούς οδούς προς τα νοτιοανατολικά. Ωστόσο, τα σύνορα της Ευρώπης -μια έννοια που χρονολογείται από την κλασική αρχαιότητα- είναι κάπως αυθαίρετη, όπως ο όρος ήπειρος μπορεί να αναφέρεται σε μια πολιτιστική και πολιτική διάκριση ή μία φυσιογραφική.

Η Ευρώπη είναι η τέταρτη σε έκταση ήπειρος του πλανήτη μας. Καταλαμβάνει συνολικά με τα νησιά έκταση 10.500.000 τετρ. χιλ., το 7% περίπου της συνολικής ξηράς του πλανήτη μας. Ο πληθυσμός της, σύμφωνα με τα στοιχεία του 1981 ξεπερνούσε τα 670.000.000 κατοίκους.

Ετυμολογία
Γεωφυσικός χάρτης Ευρώπης
Διαίρεση της Ευρώπης (σύμφωνα με τον ΟΗΕ):
Βόρεια Ευρώπη
Δυτική Ευρώπη
Ανατολική Ευρώπη
Νότια Ευρώπη

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ο Μίνωας εθεωρείτο γιος του Δία. Ο Δίας ερωτεύθηκε την κόρη του βασιλιά Φοινίκης Αγήνορα, Ευρώπη. Για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε λευκό ταύρο και με την γοητεία του σαγήνεψε την Ευρώπη που έκατσε πάνω του. Τότε ο Δίας την απήγαγε την μετέφερε σε όλη την σημερινή Ευρώπη και μετά την πήγε στην Κρήτη όπου και έκανε το γάμο κάτω από ένα πλάτανο στη Γόρτυνα. Από το γάμο αυτό γεννήθηκαν οι Μίνωας, Ραδάμανθυς και Σαρπηδόνας. Η ιστορία απεικονίζεται στο νόμισμα των 2 ευρώ.

Η λέξη ετυμολογείται πιθανώς από τις λέξεις ευρύς και ώψ («ανοικτομάτης, με μεγάλα μάτια»). Μια άλλη θεωρία θέλει την προέλευση της λέξης από το ακκαδικό erebu («δύω»).

Περιοχές της Ευρώπης
Σκανδιναβικές χώρες

Δανία
Ισλανδία
Νορβηγία
Σουηδία
Φινλανδία

Χώρες της Βαλτικής

Εσθονία
Λετονία
Λιθουανία

Βρετανικά Νησιά

Ηνωμένο Βασίλειο
Ιρλανδία

Δυτική και Κεντρική Ευρώπη

Ανδόρρα
Αυστρία
Βέλγιο
Γαλλία
Γερμανία
Ελβετία
Λιχτενστάιν
Λουξεμβούργο
Μονακό
Ολλανδία
Ουγγαρία
Πολωνία
Σλοβακία
Τσεχία
Σλοβενία

Ιβηρική Χερσόνησος

Ισπανία
Πορτογαλία

Ιταλική χερσόνησος

Άγιος Μαρίνος
Βατικανό
Ιταλία

Βαλκάνια

Αλβανία
Βουλγαρία
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Ελλάδα
Κροατία
Κοσσυφοπέδιο
Μαυροβούνιο
ΠΓΔΜ
Ρουμανία
Σερβία
Τουρκία

Νησιά Μεσογείου

Κύπρος
Μάλτα

Ανατολική Ευρώπη

Καζακστάν
Λευκορωσία
Μολδαβία
Ουκρανία
Ρωσία

Υπερκαυκάσιες χώρες

Αζερμπαϊτζάν
Αρμενία
Γεωργία

Σημειώσεις

Στη Δανία ανήκουν και οι αυτόνομες νήσοι Φερόες καθώς και η Γροιλανδία, που πολιτικά θεωρείται Δανική περιοχή με αυτοδιάθεση. Η Γροιλανδία ανήκει γεωγραφικά στην Αμερική, αλλά πολιτιστικά και πολιτικά στην Ευρώπη.
Στη Νορβηγία ανήκουν το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και το νησί Γιαν Μαγιέν που βρίσκονται στον Αρκτικό Ωκεανό, καθώς και ένα νησί στο νότιο Ατλαντικό Ωκεανό (Μπουβέ) και το Νησί του Πέτρου Α' και τη Γη της Βασίλισσας Μάουντ στην Ανταρκτική.
Στην Φινλανδία ανήκουν και τα αυτόνομα Νησιά Ώλαντ.
Το Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνει και υπερπόντια εδάφη και σε άλλες ηπείρους. Ανάμεσα στις εξαρτημένες περιοχές περιλαμβάνονται επίσης και δύο νησιά στην περιοχή της Θάλασσας της Μάγχης (Γκέρνσεϊ και Τζέρσεϊ) καθώς και η Νήσος του Μαν στην Ιρλανδική Θάλασσα.
Στη Γαλλία συμπεριλαμβάνονται και υπερπόντια διαμερίσματα και εδαφικές επικράτειες σε άλλες ηπείρους.
Η Ολλανδία αποτελεί συστατικό κράτος του Βασιλείου των Κάτω Χωρών. Σε αυτό ανήκουν επίσης και χώρες και ειδικοί δήμοι στην Αμερική.
Στην Ισπανία ανήκουν διοικητικά οι Κανάριες Νήσοι και πόλεις στην βορειοδυτική Αφρική.
Στην Πορτογαλία ανήκουν και τα νησιά (Αζόρες και Μαδέρα) της Αφρικής.
Στην περιοχή της Ανδαλουσίας (Ισπανία) βρίσκεται και το Γιβραλτάρ, το οποίο αποτελεί υπερπόντιο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στην Ανατολική Ευρώπη υπάρχει και το Καζακστάν το οποίο γεωγραφικά ανήκει στην Ασία ένα μέρος του όμως πριν τον Ποταμός Ουράλης ανήκει στην Ευρώπη . Το Καζακστάν εργάζεται από καιρό για την ένταξή του στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Στα Βαλκάνια υπάρχει και το Κόσοβο το οποίο ανακοίνωσε, μονομερώς, την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008, χωρίς η δεύτερη να την κάνει δεκτή. Μέχρι σήμερα περισσότερες από 70 χώρες έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του...
Η Τουρκία γεωγραφικά είναι ασιατική χώρα. Εδώ εννοείται το ευρωπαϊκό της τμήμα
Η Κύπρος γεωγραφικά ανήκει στην Ασία. Για πολιτιστικούς και πολιτικούς λόγους όμως υπολογίζεται ως Ευρωπαϊκό κράτος. Το βόρειο μέρος της Κύπρου τελεί υπό τουρκική κατοχή από το 1974. Κατά παράβαση του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το 1983 η Τουρκία προέβη σε ανακήρυξη του σε κράτος με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», χωρίς όμως να πετύχουν τη διεθνή αναγνώρισή του από τα άλλα μέλη του ΟΗΕ. Στην Κύπρο υπάρχουν επίσης δύο περιοχές υπό Βρετανική δικαιοδοσία (Ακρωτήρι Κύπρου και Δεκέλεια Κύπρου)
Το μεγαλύτερο μέρος της Ρωσίας (Σιβηρία) ανήκει στην Ασία.
Στην περιοχή της Μολδαβίας βρίσκεται και η Υπερδνειστερία η οποία διακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1990, αλλά δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει ανακηρύξει την Υπερδνειστερία ως περιοχή «παγωμένης διαμάχης», ενώ οι κάτοικοί της επιθυμούν την ανεξαρτητοποίησή τους από τη Μολδαβία και την ένωσή τους με τη Ρωσία.
Στην περιοχή της Γεωργίας υπάρχει και η αυτόνομη δημοκρατία της Αμπχαζίας, η οποία διακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία της στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Με εξαίρεση τη Ρωσία και λίγες ακόμα χώρες δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Παρόμοια περίπτωση αποτελεί και η Νότια Οσετία.
Στη Βόρεια θάλασσα, σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από την παραλία του Σάφολκ στην Αγγλία, βρίσκεται και το αποκαλούμενο Πριγκιπάτο του Σίλαντ (Principality of Sealand). Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πλατφόρμα-θαλάσσιο οχυρό, 550 τετραγωνικών μέτρων, από την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1967, ένας πρώην ταγματάρχης του Βρετανικού στρατού με το όνομα Paddy Roy Bates, ανακήρυξε μονομερώς το οχυρό ως ανεξάρτητο κράτος. Κανένα κράτος δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα το συγκεκριμένο «κράτος», το οποίο έχει δική του σημαία, σύνταγμα και νόμισμα. Το Πριγκιπάτο του Σίλαντ αποτελεί μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις μικροεθνών. Άλλα γνωστά μικροέθνη στην περιοχή της Ευρώπης αποτελούν το Πριγκιπάτο της Σεμπόργκα στην Ιταλία, η περιοχή Κριστιάνια στην Κοπεγχάγη (η οποία αναγνωρίζεται από την κυβέρνηση της Δανίας ως ένα «κοινωνικό πείραμα») και η Δημοκρατία της Saugeais, μια ένωση 11 μικρών πόλεων στην Γαλλία.

Ιστορία - Πολιτισμός

Από τα πολύ παλιά χρόνια η Ευρώπη αποτέλεσε το κέντρο, γύρω από το οποίο αναπτύχθηκαν οι διάφοροι πολιτισμοί. Πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός θεωρείται ο ελληνικός. Στη συνέχεια αναπτύχθηκε ο ρωμαϊκός, για να δώσει τη θέση του στο χριστιανικό, που άνθισε στην εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ακολουθούν οι διάφορες επιδρομές των βαρβαρικών φυλών και η κατάληψη όλης της Δ. Ευρώπης, που βυθίζεται, σχεδόν τελείως, στο σκοτάδι. Οι φυλές αυτές αρχίζουν να δημιουργούν τα πρώτα οργανωμένα κράτη και να δέχονται την επίδραση του παλιού ρωμαϊκού πολιτισμού. Στη συνέχεια (στο 1241) εισβάλλουν οι Μογγόλοι, που περιορίζονται στο ανατολικό τμήμα και σώζεται, έτσι, η υπόλοιπη Ευρώπη από την καταστροφή. Με την ανακάλυψη της Αμερικής και των άλλων ηπείρων αρχίζει για την Ευρώπη μια νέα περίοδος, των ανακαλύψεων και της αποικιοκρατίας. Παράλληλα υπάρχει μια διόγκωση του ρόλου της Εκκλησίας στη ζωή και την οργάνωση των κρατών. Το αποτέλεσμα ήταν οι διάφοροι πόλεμοι και η Ιερά Εξέταση.
Τα σύνορα της Ευρώπης το 1097
16ος-18ος αιώνας

Αποτέλεσμα της αναβαθμισμένης σημασίας της θρησκείας ήταν και η Μεταρρύθμιση, που είχε βαθιές συνέπειες στην ενότητα της Ευρώπης. Τα κράτη δε χωρίστηκαν σε θρησκευτικές γραμμές μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά από θρησκευτικές διαμάχες που συχνά υποδαυλίζονταν από τους εξωτερικούς εχθρούς. Η Γαλλία υπέστη αυτή τη μοίρα κατά τον 16ο αιώνα, στους πολέμους που έμειναν γνωστοί ως Γαλλικοί Θρησκευτικοί Πόλεμοι. Η Αγγλία αντιθέτως, απέφυγε για κάποιο διάστημα αυτή τη μοίρα χάρη στον Αγγλικανισμό της Ελισάβετ. Μεγάλο μέρος της σύγχρονης Γερμανίας είχε κερματιστεί σε μικροσκοπικά κρατίδια υπό τη θεωρητική επικυριαρχία της Αγία Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που είχε επίσης διχαστεί με βάση θρησκευτικές γραμμές, ωσότου ο Τριαντακονταετής Πόλεμος αντικατέστησε τη θρησκεία με τον εθνικισμό ως κινητήρια δύναμη των ευρωπαϊκών συγκρούσεων.

Στη διάρκεια του πρώτου μέρους της περιόδου, ο καπιταλισμός αντικαθιστούσε το φεουδαλισμό ως κύρια μορφή οικονομικής οργάνωσης, τουλάχιστον στο δυτικό μισό της Ευρώπης. Τα διαρκώς υπό επέκταση σύνορα της αποικιοκρατίας οδήγησαν στην «Εμπορική Επανάσταση». Στην περίοδο αυτή, επίσης παρατηρήθηκε η λεγόμενη «Επιστημονική Επανάσταση» και η εφαρμογή των νέων επιστημονικών επιτευγμάτων σε τεχνολογικές βελτιώσεις που οδήγησαν στη Βιομηχανική Επανάσταση. Η ιβηρική εκμετάλλευση του Νέου Κόσμου, που ξεκίνησε με τις ανακαλύψεις του Χριστόφορου Κολόμβου, συνέβαλε επίσης αποφασιστικά σε δραματικές ανακατατάξεις στον ευρωπαϊκό χώρο. Σύντομα, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι πραγματοποίησαν τις δικές τους ανακαλύψεις στη Βόρεια Αμερική. Οι νέες μορφές εμπορίου και οι διευρυνόμενοι ορίζοντες συνέβαλαν στη δημιουργία του διεθνούς δικαίου.

Μετά την υπογραφή της συνθήκης της Βεστφαλίας το 1648, που τερμάτισε τον Τριαντακονταετή Πόλεμο, ο βασιλικός απολυταρχισμός έγινε ο κανόνας στην ήπειρο, ενώ τμήματα της Ευρώπης έκαναν συνταγματικά πειράματα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αγγλία. Οι στρατιωτικές συγκρούσεις συνεχίστηκαν, αλλά είχαν λιγότερο καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή των Ευρωπαίων. Στο ανεπτυγμένο βορειοδυτικό τμήμα της Ευρώπης η φιλοσοφία του Διαφωτισμού προσέφερε την ιδεολογική στήριξη στις νέες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Στο μεταξύ, η συνεχιζόμενη αύξηση του αριθμού των εγγράμματων και η εφεύρεση των κινητών τυπογραφικών στοιχείων από τον Γουτεμβέργιο, συνέβαλε στην ταχεία εξάπλωση των νέων ιδεών.

Η ανατολική Ευρώπη ήταν πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στη Σουηδία, την Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο ύστερο τμήμα αυτής της περιόδου, αυτές οι τρεις δυνάμεις έχασαν την ισχύ λόγω της ανάδειξης της Πρωσίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πολλοί Εβραίοι μετανάστευσαν στη δυτική από την ανατολική Ευρώπη, δημιουργώντας κοινότητες σε μέρη από τα οποία είχαν εκδιωχθεί κατά τον Μεσαίωνα.

Το 18ο αιώνα, η Αγγλία διαθέτει όλο της το δυναμικό στην ανάπτυξη του στόλου, που της επέτρεψε να γίνει θαλασσοκράτειρα και να εξασφαλίσει μεγάλα πολιτικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα, που τα διατήρησε σχεδόν 200 χρόνια. Παράλληλα είναι η πρώτη χώρα που δημιουργεί συστηματική βιομηχανία, που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συγκέντρωση εργατών, τη μηχανοποίηση και τη χρησιμοποίηση της ατμομηχανής. Η Ευρώπη, 2.500 χρόνια τώρα, εξακολουθεί να αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της δημιουργίας του σύγχρονου πολιτισμού. Οι άλλες ήπειροι ή είχαν παρακμάσει, όπως η Ασία και η Αφρική ή βρίσκονταν στην αρχή της δημιουργίας του δικού τους πολιτισμού, όπως η Αμερική και η Αυστραλία, που τελικά και ο δικός τους πολιτισμός δεν αναπτύχθηκε από τους αυτόχθονες, αλλά από τους Ευρωπαίους μετανάστες. Παράλληλα, εκτός από πολιτική και οικονομική, γίνεται και μεγάλη πνευματική και πολιτιστική δύναμη που για πολλά χρόνια και σε πολλά σημεία, ακόμη και μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να επιβάλλει το δικό της πολιτισμό και στους άλλους λαούς. Πέρα όμως από όλα αυτά αποτέλεσε και το θέατρο πάρα πολλών πολέμων. Από τους πιο παλιούς αξίζει να αναφερθούν ο εκατονταετής και ο τριακονταετής, ενώ από τους σύγχρονους οι δυο παγκόσμιοι.
19ος - 21ος Αιώνας

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη και την τύχη της Ευρώπης. Μετά το τέλος του, δύο κράτη, που για χρόνια έμεναν μακριά από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, άρχισαν να ασχολούνται με τα ευρωπαϊκά πράγματα. Πρόκειται για την Αμερική που, σπάζοντας τον απομονωτισμό της, επεμβαίνει στρατιωτικά στον πρώτο πόλεμο και για την Ιαπωνία, που δεν επεμβαίνει στρατιωτικά, αλλά της δίνει την ευκαιρία να αναπτύξει τη βιομηχανία της, (βαριά και πολεμική) τροφοδοτώντας τους Ευρωπαίους με διάφορα βιομηχανικά υλικά κατά τη διάρκειά του. Τα προνόμια που απόκτησαν και τα δύο αυτά κράτη στη διάρκεια του πολέμου, εξακολούθησαν να τα διατηρούν και ύστερα από αυτόν και δεν έπαθαν καμιά καταστροφή, αλλά, αντίθετα, βγήκαν ωφελημένα. Ακόμη, μετά τη λήξη του πολέμου, η Ευρώπη θα παρουσιαστεί με σημαντικές αλλαγές, από τις οποίες οι πιο σημαντικές είναι η δημιουργία του Σοβιετικού κράτους, η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Τσεχοσλοβακίας και η ουσιαστική διάλυση της Αυστροουγγρικής και της Γερμανικής αυτοκρατορίας.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που και πάλι αρχίζει από την Ευρώπη, θα προκαλέσει μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις, εκτός φυσικά από τα εκατομμύρια των νεκρών και τις ανυπολόγιστες ζημιές του. Πρόκειται για τη δημιουργία των νέων σοσιαλιστικών χωρών, τη διάλυση και το χωρισμό του Γερμανικού κράτους σε δύο κράτη και τη διείσδυση των Αμερικανών στην οικονομική, την πολιτιστική, ακόμη και στην πολιτική των Ευρωπαϊκών κρατών. Μετά τον πόλεμο, η Ευρώπη βρίσκεται χωρισμένη σε δύο μεγάλους στρατιωτικούς συνασπισμούς, το ΝΑΤΟ, στο οποίο το βασικό και κύριο λόγο έχουν οι Η.Π.Α., και στο σύμφωνο της Βαρσοβίας, όπου τον κύριο και βασικό λόγο έχει η Σοβιετική Ένωση. Παράλληλα, υπάρχουν και διάφορες αδέσμευτες χώρες, όπως η Αυστρία, η Ελβετία, η Γιουγκοσλαβία, η Φινλανδία. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται προσπάθειες από τους Ευρωπαϊκούς λαούς για τη διάλυση και των δύο συνασπισμών και την εγκαθίδρυση μιας πραγματικής ειρήνης και συνεργασίας. Σημαντικά βήματα έγιναν προς την κατεύθυνση αυτή που κορυφώθηκαν με τη γνωστή διάσκεψη του Ελσίνκι το καλοκαίρι του 1975.

Σήμερα το σύμφωνο της Βαρσοβίας έχει διαλυθεί, ενώ το σοσιαλιστικό στρατόπεδο έχει καταρρεύσει. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει μετασχηματιστεί σε Ευρωπαϊκή Ένωση και μετά από την Ελλάδα (το 1981) έχουν γίνει μέλη της κοινότητας η Ισπανία και η Πορτογαλία το 1986 και η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία το 1995. Την 1η Μαΐου 2004 εντάχθηκαν οι Εσθονία, Κύπρος, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχική Δημοκρατία και το 2007 οι Βουλγαρία και Ρουμανία. Υποψήφιες προς ένταξη είναι η Τουρκία, η Κροατία και η Ισλανδία, η ΠΓΔΜ και το Μαυροβούνιο.
Γεωγραφικά στοιχεία

Η Ευρώπη με την Ασία αποτελούν ένα ενιαίο γεωγραφικό σύνολο, έτσι που η Ευρώπη να αποτελεί στην ουσία μία χερσόνησο της ευρασιατικής ηπείρου. Οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χερσόνησοι είναι: η Κόλα, η Σκανδιναβική, της Γιουτλάνδης, η Ιβηρική, των Απεννίνων και η Βαλκανική. Ανάμεσα στα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά νησιά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τη Νόβαγια Ζέμλια, τη Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, τα Βρετανικά Νησιά, τα νησιά της Δανίας, την Ισλανδία, την Κορσική, τη Σαρδηνία, τη Σικελία, την Κύπρο, την Κρήτη, το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και άλλα.

Κύριο λήμμα: Ακραία σημεία της Ευρώπης

Τα ακραία όρια της Ευρώπης είναι τα παρακάτω: Το βορειότερο άκρο της το αποτελεί η Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, που φτάνει μέχρι τις 82° βόρειο πλάτος, ενώ στο νότο το νησί Γαύδος με 34° και 50' βόρειο πλάτος αποτελεί το νοτιότερο μέρος της. Στα δυτικά, στις 24° και 32' βρίσκεται το δυτικότερο σημείο της, ενώ στα ανατολικά, στις 68° 5' βρίσκεται το ανατολικότερο σημείο της. Το πλάτος της είναι 4.150 χιλ., ενώ το μήκος της ξεπερνά τα 5.000 χιλιόμετρα. Το σχήμα της είναι περίπου τριγωνικό με τη βάση στη Μεσόγειο και την κορυφή κοντά στο βόρειο πολικό κύκλο.
Μορφολογία
Δορυφορικός χάρτης Ευρώπης

Εκτός από τα ανατολικά και την περιοχή γύρω από τη Βαλτική θάλασσα, που είναι επίπεδη και κάπως μονότονη, η υπόλοιπη Ευρώπη παρουσιάζει μια διαδοχική αλλαγή από βουνά και πεδιάδες. Ο κύριος όγκος των βουνών είναι συγκεντρωμένος στη νότια και κεντρική Ευρώπη, καθώς και στην περιοχή των Σκανδιναβικών κρατών. Στην κεντρική Ευρώπη, στις Άλπεις, που είναι από τις πιο νέες οροσειρές της Ευρώπης, βρίσκεται και το ψηλότερο σημείο, το Λευκό Όρος, που έχει ύψος 4.810 μέτρα. Την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκαν και τα Απέννινα, οι Δειναρικές Άλπεις, τα Καρπάθια και ο Αίμος. Οι υπόλοιπες οροσειρές είναι παλιότερες. Σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της Ευρώπης, όπως παρουσιάζεται σήμερα, είχαν και οι παγετώνες που με τις διαβρώσεις και τις καθιζήσεις δημιούργησαν και την τελική μορφή της.

Ανεξάρτητα από ποια αιτία δημιουργήθηκε, ανάλογη είναι και η υδρογραφική της δομή. Στα δυτικά και στα νότια, όπου τα βουνά είναι κοντά στη θάλασσα, υπάρχουν ποτάμια με μικρό μήκος, αλλά με ισχυρά ρεύματα και πορεία ζιγκ - ζαγκ. Αντίθετα, στα ανατολικά, τα ποτάμια είναι μεγάλα, βαθιά, με πολύ νερό, που κυλούν αργά μέσα από τις απέραντες πεδιάδες. Στην περιοχή αυτή βρίσκονται και μερικά από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης, με μεγαλύτερα το Βόλγα και το Δούναβη. Στην Ευρώπη υπάρχουν πάρα πολλές λίμνες, αλλά όλες έχουν μικρές διαστάσεις. Οι περισσότερες είναι συγκεντρωμένες γύρω από τη Βαλτική θάλασσα και στην Αλπική περιοχή.
Κλίμα

Το κλίμα της Ευρώπης μπορεί να θεωρηθεί από τα πιο ευνοϊκά στον κόσμο. Μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα, που ανήκει στον πολικό κύκλο, χαρακτηρίζεται από ακραίες θερμοκρασίες κατά το χειμώνα. Το μεγάλο μέρος ανήκει στην εύκρατη ζώνη. Τρεις βασικοί παράγοντες συντελούν σ' αυτήν τη διαμόρφωση. Η θέση της σε συνδυασμό με τα ρεύματα του Ατλαντικού και το ότι δεν χαρακτηρίζεται από μεγάλο υψόμετρο. Το ευρωπαϊκό κλίμα χαρακτηρίζεται από τέσσερις τύπους: το κλίμα της περιοχής προς τον Ατλαντικό, το ηπειρωτικό κλίμα (περιοχές της ανατολικής Ευρώπης), το αρκτικό κλίμα (σε ένα μικρό μέρος της βόρειας Ευρώπης) και το μεσογειακό κλίμα στη νότια Ευρώπη. Θα μπορούσε ακόμη να αναφερθεί και το κλίμα της κεντρικής Ευρώπης ως μεταβατικό ανάμεσα και στους τέσσερις τύπους κλίματος που αναφέρθηκαν (περιοχές της Τσεχίας, Σλοβακίας και Ουγγαρίας). Οι ακραίες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί στην Ήπειρο είναι +48°C στην Ελλάδα και -42°C στην Ρωσία (αν και στις Άλπεις η θερμοκρασία έχει πέσει στους -66°C).
Χλωρίδα και πανίδα

Με βάση το κλίμα και το γεωμορφολογικό ανάγλυφο θα μπορούσε να καθοριστεί και η χλωρίδα και η πανίδα της. Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι η Ευρώπη έχει κατοικηθεί από πολύ παλιά κι έτσι ο άνθρωπος έχει αλλοιώσει τη χλωρίδα και την πανίδα της ηπείρου. Είναι δύσκολο σήμερα να γνωρίσουμε την πραγματική πανίδα και χλωρίδα της. Με το συστηματικό κυνήγι κατάφερε να εξοντώσει όλα σχεδόν τα ζώα που τον απειλούσαν και ν' αφήσει να αναπτυχθούν εκείνα μόνο που θα μπορούσαν να του εξασφαλίσουν κάποια ωφέλεια και κυρίως τροφή και που δε θα μπορούσαν να τον απειλήσουν. Τέτοιες ζωολογικές μονάδες ήταν τα πρόβατα, τα βοοειδή, τα πουλερικά, τα άλογα κλπ. Και πραγματικά τα είδη αυτά αποτελούν τους αποκλειστικούς εκπροσώπους της σημερινής ευρωπαϊκής πανίδας. Σε άγρια κατάσταση ζουν ακόμη σε μερικές περιοχές της Ευρώπης αντιπρόσωποι τέτοιων ζώων. Σε περιοχές ακόμη, όπου η παρουσία του ανθρώπου δεν είναι τόσο έντονη, είναι δυνατό να συναντηθούν μερικά υπολείμματα από την προϊστορική πανίδα της. Μπορεί κανείς να συναντήσει μερικά ελάφια, αρκούδες και αγριογούρουνα, ενώ οι λύκοι έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Αντίθετα σε όλη την Ευρώπη είναι διαδεδομένη η αλεπού. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ακόμη τη νυφίτσα, το κουνάβι, κλπ. Πριν από μερικά χρόνια ήταν δυνατό να συναντήσει κανείς στην Κεντρική Ευρώπη κάστορες σε άγρια κατάσταση. (Σήμερα μόνο στους ζωολογικούς κήπους). Οι αρκούδες έχουν διατηρηθεί στην Ευρώπη μόνο χάρη στα αυστηρά νομοθετικά μέτρα που έχουν πάρει πολλές χώρες, στις οποίες απαγορεύεται το κυνήγι της. Ακόμη στα δάση της Ευρώπης ζουν αγριόχοιροι, ενώ στα δάση της βαλκανικής όλο και περισσότερο σπανίζουν. Από τα πτηνά θα μπορούσαν να αναφερθούν τα γεράκια, οι φασιανοί, οι αετοί, οι σπιζίδες (καρδερίνες, σπίνοι κλπ.) και το σπάνιο είδος των αγριόγαλων.

Από τα ερπετά, τα διάφορα είδη φιδιών, οι σαύρες και οι χελώνες. Από τα φίδια, οι οχιές (το πιο δηλητηριώδες φίδι της Ευρώπης) καθώς και διάφορα νερόφιδα. Ακόμη θα πρέπει να αναφερθούν και τα τελευταία υπολείμματα από τους πρόγονους των σημερινών αιγοπροβάτων. Πρόκειται για το "Κρι - κρι" της Κρήτης, το μοναδικό στο είδος του ζώο, που εξακολουθεί να ζει στον κόσμο καθώς και τους αιγάγρους των Άλπεων. Η πανίδα πριν 2500 χρόνια ήταν πολύ διαφορετική στην Ευρώπη. Ζούσαν λιοντάρια και τίγρεις. (Τίγρεις υπήρχαν και πολύ αργότερα στην περιοχή της Σοβιετικής Ένωσης). Σήμερα τέτοια ζώα μπορεί να συναντήσει κανείς μόνο στο ασιατικό τμήμα της Ρωσίας, που εξακολουθεί να έχει απέραντα και παρθένα δάση. Σημαντική είναι και η αντιπροσώπευση των ψαριών των γλυκών νερών. Τα πιο σημαντικά, από οικονομική άποψη είναι οι κυπρίνοι, οι πέστροφες, οι οξύρρυγχοι κ.ά.

Η χλωρίδα της Ευρώπης διαιρείται σε πέντε ζώνες: Η ζώνη της τούντρας που θεωρείται η πρώτη ζώνη (περιοχή των σκανδιναβικών χωρών και το βόρειο τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης). Η ζώνη των κωνοφόρων δέντρων ή βόρεια λωρίδα που θεωρείται η δεύτερη ζώνη (από το μέσο περίπου της Σκανδιναβίας μέχρι τα βόρεια της Αγγλίας και της Σοβιετικής Ένωσης και πολύ πιο νότια, αλλά σε υψόμετρο από τα 1000 μ. και πάνω). Η τρίτη ζώνη (της Κεντρικής Ευρώπης), η ζώνη της στέπας (που θεωρείται η τέταρτη ζώνη της ευρωπαϊκής χλωρίδας) και η πέμπτη ζώνη, η μεσογειακή. Σύμφωνα με μερικούς υπάρχει και μια έκτη ζώνη, η αλπική, που περιλαμβάνει τις Άλπεις, τα Καρπάθια, τα Πυρηναία και τα Βόσγια. Η Κατοίκηση της Ευρώπης. Όπως φαίνεται, η κατοίκηση της Ευρώπης έγινε με περίπλοκο και προοδευτικό τρόπο. Εξακολουθεί όμως το πρόβλημα να παραμένει άλυτο. Μάλλον στην Ευρώπη δεν υπήρχαν αυτόχθονες Ευρωπαίοι. Φαίνεται ότι έχουμε σε κάποια φάση μια μεγάλη μετακίνηση ανθρώπων προς την Ευρώπη από διάφορες περιοχές της τότε ξηράς, εξαιτίας των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούσαν και του πλούσιου κυνηγιού. Πριν από 1.000.000 - 300.000 χρόνια επικρατούσε κλίμα εύκρατο που ευνοούσε την κατοίκηση. Το αρχαιότερο λείψανο, που βρέθηκε μέχρι στιγμής στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι του "ανθρώπου της Χαϊδελβέργης", που πιθανολογείται ότι έζησε στις αρχές της κατώτερης παλαιολιθικής εποχής. Στην περίοδο της μέσης παλαιολιθικής εποχής διαδόθηκε στην Ευρώπη ο τύπος του ανθρώπου Νεάντερταλ. Ο τύπος αυτός κατοίκησε σε όλη την Ευρώπη και χάθηκε χωρίς ακόμη να εξηγηθεί η εξαφάνισή του. Την ίδια εποχή μ' αυτόν έζησαν και οι άνθρωποι οι λεγόμενοι "Προέμφρονες", που βρίσκονταν σε ανώτερη βαθμίδα εξέλιξης και που υπήρξαν οι πρόγονοι του Ευρωπαίου "ανθρώπου του σοφού". Τη νεότερη παλαιολιθική περίοδο παρουσιάζεται μεγάλη μετανάστευση στο χώρο της Ευρώπης ανθρώπων από τη Β. Αφρική και από τη Δ. Ασία. Έτσι, την εποχή αυτή, υπάρχει μια διασταύρωση των φυλών αυτών με τις ντόπιες. Την εποχή αυτή εμφανίζεται και ο άνθρωπος ο "σοφός", ο πρόγονος του σημερινού ανθρώπου, με τρεις διαφορετικές δολιχοκέφαλες φυλές. Πρόκειται για τις φυλές Κρο - Μανιόν, Γκριμάλντι και Σάνσελαντ. Τελικά η φυλή Σάνσελαντ και η Κρο - Μανιόν αποτέλεσαν τη βάση των σημερινών ευρωπαϊκών φυλών. Η μεσολιθική περίοδος (που αρχίζει από τα 8.500-5.000 χρόνια) χαρακτηρίζεται από μια σημαντική αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών, ενώ υποχωρούν και οι τελευταίοι παγετώνες, πράγμα που επιτρέπει την επέκταση των ανθρώπινων οικισμών και στα βόρεια της Ευρώπης. Την εποχή αυτή θα πρέπει να τοποθετηθούν και οι μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής και στην οργάνωση των πρώτων ευρωπαϊκών λαών. Γύρω στο 3.000 π.Χ. αρχίζει ο Ευρωπαίος να ασχολείται, συστηματικά πια, με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Αρχικά εξημέρωσε το σκύλο, τα βοοειδή και τα πρόβατα, ενώ η εξημέρωση του αλόγου δε φαίνεται να έγινε στην Ευρώπη. Το άλογο μάλλον το πήρε εξημερωμένο από διάφορες, ασιατικές κυρίως, φυλές, που στο διάστημα αυτό συνέχισαν να μεταναστεύουν στην Ευρώπη.
Φυλές, γλώσσες, θρησκείες

Η Ευρώπη, από τις πιο παλιές εποχές μέχρι και σήμερα, αποτέλεσε το σταυροδρόμι από το οποίο πέρασαν, έμειναν ή και διασταυρώθηκαν διάφορες φυλές. Από τις διασταυρώσεις αυτές δημιουργήθηκαν τελικά και οι σημερινές φυλές των Ευρωπαίων που μπορούμε να τις χωρίσουμε στις παρακάτω ομάδες:

τη Μεσογειακή,
την Αδριατική,
την Αλπική,
τη Βαλτική,
τη Σκανδιναβική και
τη Λαπωνική

Έτσι η ευρωπαϊκή ήπειρος παρουσιάζει κυριολεκτικά ένα μωσαϊκό από φυλές. Καθεμιά από τις παρακάτω φυλές κατοικεί και σε μια ορισμένη περιοχή.

Από την άποψη της γλώσσας επικρατέστερη είναι η ινδοευρωπαϊκή γλώσσα με τις τέσσερις βασικές γλωσσικές της ομάδες:

την ελληνική
την αλβανική
τη λατινική
τη γερμανική
τη σλαβική

Υπάρχουν και μερικά υπολείμματα γλωσσών, που δεν ανήκουν σε καμιά από τις τέσσερις αυτές γλωσσικές ομάδες, όπως είναι η βαλτική, η φιννοουγγρική, η κελτική και η μαλτέζικη.

Η χριστιανική αποτελεί τη βασικότερη θρησκεία των Ευρωπαίων με όλα τα γνωστά της δόγματα, όπως

Ορθοδοξία,
Καθολικισμός,
Προτεσταντισμός κλπ.

Στην περιοχή της βαλκανικής χερσονήσου υπάρχουν ακόμη και μουσουλμανικές μειονότητες στην Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο και την Τουρκία, ενώ σε ένα από τα ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή της περιοχή, τη Δημοκρατία της Καλμίκια, βρίσκεται ο μοναδικός Βουδιστικός λαός της Ευρώπης.
Παραγωγή - Οικονομία
Το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα

Πριν από μερικά χρόνια (μεταξύ του 1880-1910) η οικονομία της Ευρώπης κατείχε την πρώτη θέση στον κόσμο. Όμως μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και την άνοδο της αμερικανικής οικονομίας, η ευρωπαϊκή έρχεται σε δεύτερη θέση. Ιδιαίτερα αισθητή ήταν η πτώση της οικονομίας στο διάστημα του μεσοπολέμου και στα πρώτα της χρόνια μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σήμερα η οικονομία της Ευρώπης ως σύνολο (και όχι χωρισμένη, ανάλογα με τον ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό των κρατών της) αρχίζει και ανεβαίνει σημαντικά. Παρόλο όμως ότι η ευρωπαϊκή οικονομία δεν μπορεί και αυτήν τη στιγμή ακόμη να συγκριθεί με την αμερικανική, εξακολουθεί να ασκεί μεγάλο βάρος στην παγκόσμια οικονομία, ενώ σε μερικούς τομείς η συμβολή της είναι αποφασιστική.
Κέρματα και χαρτονομίσματα Ευρώ

Σήμερα η οικονομία της Ευρώπης βασίζεται τόσο πάνω στη γεωργία, όσο και στη βιομηχανία. Στη γεωργική παραγωγή σημαντική θέση κατέχει το σιτάρι, η σίκαλη, το κριθάρι, η βρώμη, ενώ η ποσότητα του καλαμποκιού και του ρυζιού είναι κάπως περιορισμένη. Σημαντική είναι και η καλλιέργεια της πατάτας, των ζαχαρότευτλων, του καπνού, του ηλιόσπορου, του βαμβακιού, του λαδιού και των εσπεριδοειδών. Τα δάση δίνουν μεγάλες ποσότητες ξυλείας, κυτταρίνης και χαρτοπολτού. Σημαντική είναι ακόμη και η κτηνοτροφική παραγωγή που βασίζεται κυρίως στην εκτροφή των βοοειδών και των χοιρινών, ενώ στις βαλκανικές χώρες βασίζεται κυρίως στην εκτροφή των αιγοπροβάτων. Χαρακτηριστικό της γεωργικής παραγωγής για μερικές από τις ευρωπαϊκές περιοχές είναι η μεγάλη απόδοση που έρχεται ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των ορθολογιστικών συστημάτων, της χρησιμοποίησης μηχανικών μέσων και χημικών λιπασμάτων. Γενικά η ευρωπαϊκή γεωργία μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πιο προοδευμένη στον κόσμο.

Σε σχέση με τις άλλες ηπείρους, ο ορυκτός πλούτος της Ευρώπης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι αξιόλογος. Στο μόνο ορυκτό, που διαθέτει επάρκεια, είναι το σιδηρομετάλλευμα. Από τα άλλα πρέπει να αναφερθούν τα άλατα του καλίου, το κάρβουνο, ο υδράργυρος, ο μαγνησίτης, το ουράνιο, ο μόλυβδος, ο βωξίτης, το βολφράμιο και τελευταίο το πετρέλαιο που υπάρχει στην περιοχή της Ρουμανίας, στη Βόρεια Θάλασσα, αλλά και στο Βόρειο Αιγαίο.

Σημαντική επίσης είναι η ενέργεια από τους υδροηλεκτρικούς, τους θερμοηλεκτρικούς και, τα τελευταία χρόνια, από τους πυρηνικούς σταθμούς. Η βιομηχανική παραγωγή είναι σημαντική. Σε όγκο παραγωγής σημαντική θέση κατέχει η Ρωσία, η Γερμανία, η Αγγλία και η Γαλλία. Αναπτυγμένοι είναι όλοι οι κλάδοι της βιομηχανικής παραγωγής. Υπολογίζεται ότι η Ευρώπη παράγει πάνω από το ένα τρίτο της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Σημαντικά αναπτυγμένο είναι και το συγκοινωνιακό δίκτυο. Στην Ευρώπη βρίσκεται πάνω από το ένα τρίτο των σιδηροδρομικών γραμμών του κόσμου. Εξίσου σημαντικά αναπτυγμένο είναι το οδικό δίκτυο, οι αεροσυγκοινωνίες και η ναυσιπλοΐα.
Εξωτερικές συνδέσεις

Η Ευρώπη τη νύχτα από την NASA
Περιοχές της Ευρώπης
Χάρτης της Ευρώπης

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Εγκυκλοπαίδεια Γεωγραφίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License