.
Ερρίκος ο ΣΤ' (πρώτο μέρος), (αγγλικός τίτλος: Henry VI, Part 1) είναι ιστορικό θεατρικό έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ - πιθανόν σε συνεργασία με τον Κρίστοφερ Μάρλοου και τον Τόμας Νας - που θεωρείται ότι γράφτηκε περίπου το 1591 και δημοσιεύθηκε το 1623. Το έργο διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια της ζωής του βασιλιά Ερρίκου ΣΤ' της Αγγλίας.[1]
Το πρώτο μέρος του Ερρίκου ΣΤ΄ αναφέρεται στην περίοδο μετά τον θάνατο του Ερρίκου Ε'. Ο νεαρός Ερρίκος ΣΤ' στέφεται βασιλιάς αλλά λόγω της απειρίας του, ευγενείς κυβερνούν την Αγγλία και εμπλέκονται σε πόλεμο με τους Γάλλους, των οποίων τα στρατεύματα διοικεί η Ιωάννα της Λωρραίνης, με αποτέλεσμα την απώλεια των αγγλικών ηπειρωτικών κτήσεων στη Γαλλία. Το αγγλικό πολιτικό σύστημα σπαράσσεται από προσωπικές διαμάχες και διχόνοιες και οι ευγενείς αρχίζουν να παίρνουν πλευρά μεταξύ του Οίκου της Υόρκης και του Οίκου των Λάνκαστερ. Ο πόλεμος με τη Γαλλία τελειώνει και οι ευγενείς προσπαθούν να βρουν σύζυγο στον Ερρίκο.[2]
Ο Ερρίκος ο ΣΤ΄ (δεύτερο μέρος) πραγματεύεται την αδυναμία του βασιλιά να καταπνίξει τις διαμάχες των ευγενών του και οι πολιτικές μηχανορραφίες οδηγούν στην ένοπλη σύγκρουση, τον Πόλεμο των Ρόδων. Ο Ερρίκος ο ΣΤ΄ (τρίτο μέρος) ασχολείται με τη φρίκη αυτού του εμφύλιου πολέμου.
Η τριλογία του Ερρίκου ΣΤ΄ θεωρείται ότι δεν γράφτηκε με χρονολογική σειρά, ωστόσο αποτελεί ενιαίο σύνολο και τα τρία έργα συχνά ομαδοποιούνται με τον Ριχάρδο Γ' και σχηματίζουν μια τετραλογία που καλύπτει ολόκληρο το έπος του Πολέμου των Ρόδων, από το θάνατο του Ερρίκου Ε' το 1422 έως την άνοδο στην εξουσία του Ερρίκου Ζ' το 1485. Η επιτυχία αυτής της σειράς θεατρικών έργων καθιέρωσε σταθερά τη φήμη του Σαίξπηρ ως θεατρικού συγγραφέα.
Χρονολόγηση-Συγγραφή
Ο βασιλιάς Ερρίκος ΣΤ΄
Το πρώτο μέρος του Ερρίκου ΣΤ΄ είναι ένα από τα πρώτα έργα του Σαίξπηρ αλλά η ακριβής ημερομηνία συγγραφής του παραμένει θέμα διαμάχης. Οι περισσότεροι εκδότες του έργου προτείνουν μια ημερομηνία μεταξύ 1588 και 1591. Επί του παρόντος δεν υπάρχει συναίνεση σχετικά με τη σειρά των τριών θεατρικών έργων, κάποιοι το βλέπουν ως το πρώτο μέρος μιας τριλογίας, άλλοι ισχυρίζονται ότι γράφτηκε τρίτο, ένα συμπλήρωμα που γράφτηκε στη συνέχεια για να παρέχει μια εισαγωγή στα γεγονότα των δύο πρώτων. Αυτή η τελευταία άποψη είναι που επικρατεί επί του παρόντος.[3]
Ορισμένοι μελετητές, βασιζόμενοι σε στυλιστικά στοιχεία, πιστεύουν ότι το πρώτο μέρος του Ερρίκου ΣΤ' δεν είναι εξ ολοκλήρου γραμμένο από τον Σαίξπηρ. Θεωρώντας το ως το πιο αδύναμο από τα έργα του Σαίξπηρ, πιστεύουν ότι ο Σαίξπηρ συνεργάστηκε με άλλους δραματουργούς νωρίς στην καριέρα του, ίσως μια ομάδα δύο ή τριών συγγραφέων των οποίων η ταυτότητα δεν είναι βέβαιη, τα ονόματα των Νας και Κρίστοφερ Μάρλοου αναφέρονται συχνά.[4]
Πηγές
Η κύρια πηγή του Σαίξπηρ για τον Ερρίκο ΣΤ΄ ήταν η Ένωση των δύο ευγενών και διακεκριμένων οίκων του Λάνκαστερ και της Υόρκης (1548)[5] του Έντουαρντ Χολ. Επίσης, όπως και στα περισσότερα ιστορικά του έργα, ο Σαίξπηρ συμβουλεύτηκε επίσης τα Χρονικά της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας (1577) του Ράφαελ Χόλινσεντ. Ο Χόλινσεντ στήριξε πολλές από τις πληροφορίες του για τον Πόλεμο των Ρόδων στο έργο του Χολ, σε σημείο να αναπαράγει μεγάλα τμήματα κατά λέξη. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές διαφορές μεταξύ του Χολ και του Χόλινσεντ και θεωρείται ότι ο Σαίξπηρ πρέπει να είχε συμβουλευτεί και τους δύο.[1]
Ιστορικό πλαίσιο
Μετά την ήττα της Ισπανικής Αρμάδας το 1588, το πατριωτικό αίσθημα στην Αγγλία έφτασε στο αποκορύφωμά του. Το αγγλικό θέατρο της εποχής αντανακλούσε αυτόν τον ενθουσιασμό και το ενδιαφέρον του κοινού για τα ιστορικά έργα.
Υπόθεση
Η θρυλούμενη λογομαχία στην αυλή της Νομικής μεταξύ του Ριχάρδου της Υόρκης και του δούκα του Σόμερσετ
Το έργο αρχίζει το 1422 με την κηδεία του Ερρίκου Ε', ο οποίος πέθανε απροσδόκητα σε ηλικία 35 ετών. Καθώς τα αδέρφια του, οι δούκες του Μπέντφορντ και του Γκλόστερ, και ο θείος του, ο δούκας του Έξετερ, θρηνούν για το θάνατό του και εκφράζουν αμφιβολίες για το αν ο γιος του (ο μέχρι στιγμής διάδοχος Ερρίκος ΣΤ') θα καταφέρει να διοικήσει τη χώρα σε τόσο ταραγμένους καιρούς, φτάνει η είδηση για στρατιωτικές αποτυχίες στη Γαλλία όπου ο Εκατονταετής πόλεμος συνεχίζεται, παρά τη νίκη του Ερρίκου Ε' λίγα χρόνια πριν στη μάχη του Αζενκούρ. Μια εξέγερση, με επικεφαλής τον δελφίνο μελλοντικό Κάρολο Ζ΄, κερδίζει δυναμική και αρκετές μεγάλες πόλεις έχουν ήδη χαθεί. Επιπλέον, ο λόρδος Τάλμποτ, τοποτηρητής στη Γαλλία, έχει συλληφθεί. Συνειδητοποιώντας ότι πλησιάζει μια κρίσιμη στιγμή, ο Μπέντφορντ ετοιμάζεται αμέσως να πάει στη Γαλλία για να αναλάβει τη διοίκηση του στρατού, ο Γκλόστερ παραμένει επικεφαλής στην Αγγλία και ο Έξετερ αρχίζει να προετοιμάσει τον νεαρό Ερρίκο ΣΤ΄ για την επικείμενη στέψη του.[6]
Εν τω μεταξύ, στην Ορλεάνη, ο αγγλικός στρατός πολιορκεί την πόλη και τις δυνάμεις του Καρόλου. Μέσα στην πόλη, o Ιωάννης του Ντυνουά πλησιάζει τον Κάρολο και του παρουσιάζει μια νεαρή γυναίκα που ισχυρίζεται ότι έχει δει οράματα και ξέρει πώς να νικήσει τους Άγγλους, είναι η Ιωάννα της Λωρραίνης. Για να δοκιμάσει την αποφασιστικότητά της, ο Κάρολος την προκαλεί σε μονομαχία. Μετά τη νίκη της, την τοποθετεί αμέσως επί κεφαλής του στρατού. Έξω από την πόλη, ο νεοαφιχθείς Μπέντφορντ διαπραγματεύεται την απελευθέρωση του Τάλμποτ, αλλά αμέσως η Ιωάννα εξαπολύει επίθεση. Οι γαλλικές δυνάμεις κερδίζουν, αναγκάζοντας τους Άγγλους να υποχωρήσουν, αλλά ο Τάλμποτ και ο Μπέντφορντ επιτίθενται κρυφά στην πόλη και αποκτούν πρόσβαση μέσα στα τείχη, αναγκάζοντας τους Γάλλους ηγέτες να τραπούν προσωρινά σε φυγή. Πολύ σύντομα όμως, οι Άγγλοι εγκαταλείπουν ολοκληρωτικά την πολιορκία, υποχωρώντας από την Ορλεάνη.[7]
Επιλέγοντας το άσπρο ή το κόκκινο ρόδο (λεπτομέρεια από πίνακα ζωγραφικής του Χένρι Πέιν, το 1908)
Πίσω στην Αγγλία, μια μικροδιένεξη μεταξύ του Ριχάρδου της Υόρκης και του δούκα του Σόμερσετ επεκτείνεται και εμπλέκει ολόκληρη τη βασιλική αυλή. Ο Ριχάρδος και ο Σόμερσετ ζητούν από τους ευγενείς να ορκιστούν πίστη σε έναν από αυτούς, και έτσι οι άρχοντες επιλέγουν είτε κόκκινα είτε λευκά τριαντάφυλλα για να υποδείξουν την πλευρά που στηρίζουν. Στη συνέχεια ο Ριχάρδος πηγαίνει να δει τον θείο του, Εδμόντο Μόρτιμερ, διεκδικητή του θρόνου και φυλακισμένο στον Πύργο του Λονδίνου. Ο Μόρτιμερ λέει στον Ριχάρδο την ιστορία της σύγκρουσης του οίκου τους με τον οίκο του βασιλιά - πώς βοήθησαν τον Ερρίκο του Μπόλινγκμπροκ να καταλάβει την εξουσία από τον Ριχάρδο Β', αλλά στη συνέχεια παραμερίστηκαν και πώς ο Ερρίκος Ε' εκτέλεσε τον πατέρα του Ριχάρδου (τον Ριχάρδο του Κέιμπριτζ) και την οικογένειά του και κατέσχεσε όλα τα εδάφη και την περιουσία τους. Ο Μόρτιμερ λέει επίσης στον Ριχάρδο ότι ο ίδιος είναι ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου και ότι όταν πεθάνει, ο Ριχάρδος θα είναι ο πραγματικός διάδοχος, και όχι ο Ερρίκος. Έκπληκτος με αυτές τις αποκαλύψεις, ο Ριχάρδος αποφασίζει να επανακτήσει τα πατρογονικά του δικαιώματα και ορκίζεται να αποκαταστήσει το δουκάτο της οικογένειάς του. Μετά τον θάνατο του Μόρτιμερ, ο Ριχάρδος παρουσιάζει την αίτησή του στον πρόσφατα εστεμμένο Ερρίκο ΣΤ΄, ο οποίος συμφωνεί να αποκαταστήσει τον τίτλο των Πλανταγενετών, αναγορεύοντάς τον σε Ριχάρδο 3ο, δούκα της Υόρκης. Στη συνέχεια, ο Ερρίκος φεύγει για τη Γαλλία, συνοδευόμενος από τους Γκλόστερ, Έξετερ, Γουίντσεστερ, Ριχάρδο και Σόμερσετ.[8]
Ο θάνατος του Τάλμποτ στη μάχη του Καστιγιόν το 1453
Η Ζαν ντ΄Αρκ στην πολιορκία της Ορλεάνης, πίνακας του Ζυλ Εζέν Λενεβέ (1886-1890)
Στη Γαλλία, μέσα σε λίγες ώρες, οι Γάλλοι ανακαταλαμβάνουν και στη συνέχεια χάνουν την πόλη της Ρουέν. Μετά τη μάχη, ο Μπέντφορντ πεθαίνει και ο Τάλμποτ αναλαμβάνει την άμεση διοίκηση του στρατού. Ο δελφίνος Κάρολος τρομοκρατείται με την απώλεια της Ρουέν, αλλά η Ιωάννα τον καθησυχάζει. Στη συνέχεια, πείθει τον ισχυρό Φίλιππο δούκα της Βουργουνδίας, που πολεμούσε στο πλευρό των Άγγλων, να αλλάξει πλευρά και να συνταχθεί με τους Γάλλους. Εν τω μεταξύ, ο Ερρίκος φτάνει στο Παρίσι και μαθαίνοντας για την προδοσία της Βουργουνδίας, στέλνει τον Τάλμποτ να μιλήσει μαζί τους. Στη συνέχεια, ο Ερρίκος παρακαλεί τον Ριχάρδο και τον Σόμερσετ να παραμερίσουν την εχθρότητά τους και, αγνοώντας τις συνέπειες των πράξεών του, επιλέγει ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, ευθυγραμμιζόμενος συμβολικά με τον Σόμερσετ και αποξενώνοντας τον Ριχάρδο. Πριν επιστρέψει στην Αγγλία, σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει την ειρήνη μεταξύ του Σόμερσετ και του Ριχάρδου, ο Ερρίκος τοποθετεί τον Ριχάρδο επικεφαλής του πεζικού και τον Σόμερσετ επικεφαλής του ιππικού. Εν τω μεταξύ, ο Τάλμποτ βαδίζει προς το Μπορντώ, αλλά ο γαλλικός στρατός τον παγιδεύει. Ο Τάλμποτ στέλνει μήνυμα για ενισχύσεις, αλλά η αντιπαλότητα μεταξύ του Ριχάρδου και του Σόμερσετ τους οδηγεί να υπονομεύσουν ο ένας τον άλλον, και κανένας από τους δύο δεν στέλνει βοήθεια, κατηγορώντας και οι δύο τον άλλον για το μπέρδεμα. Ο αγγλικός στρατός στη συνέχεια καταστρέφεται και ο Τάλμποτ και ο γιος του σκοτώνονται.
Μετά τη μάχη, τα οράματα της Ιωάννας την εγκαταλείπουν και αιχμαλωτίζεται από τον Ριχάρδο και καίγεται στην πυρά. Ταυτόχρονα, με την προτροπή του πάπα Ευγένιου Δ' και του αυτοκράτορα Σιγισμούνδου της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο Ερρίκος ζητά ειρήνη. Οι Γάλλοι ακούν τους αγγλικούς όρους, σύμφωνα με τους οποίους ο δελφίνος Κάρολος θα είναι αντιβασιλέας του Ερρίκου και συμφωνούν απρόθυμα, αλλά μόνο με την πρόθεση να παραβιάσουν τον όρκο τους αργότερα και να εκδιώξουν τους Άγγλους από τη Γαλλία. Εν τω μεταξύ, ο Γουίλιαμ ντε λα Πολ, κόμης του Σάφοκ, έχει αιχμαλωτίσει μια νεαρή Γαλλίδα πριγκίπισσα, τη Μαργαρίτα του Ανζού, την οποία σκοπεύει να παντρέψει με τον Ερρίκο για να μπορέσει να κυριαρχήσει στον βασιλιά μέσω αυτής. Ταξιδεύοντας πίσω στην Αγγλία, προσπαθεί να πείσει τον Ερρίκο να την παντρευτεί. Ο Γκλόστερ συμβουλεύει τον Ερρίκο να μη συμφωνήσει στο γάμο, καθώς η οικογένεια της Μαργαρίτας δεν είναι ιδιαίτερα πλούσια και ο γάμος δεν θα ήταν επωφελής για τη θέση του ως βασιλιάς. Αλλά ο Ερρίκος παρασύρεται από την περιγραφή του Σάφοκ για την ομορφιά της πριγκίπισσας και συμφωνεί με την πρόταση. Ο Σάφολκ επιστρέφει στη Γαλλία για να φέρει τη Μαργαρίτα στην Αγγλία, καθώς ο Γκλόστερ συλλογίζεται ανησυχητικά τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον.[9]
Ιστορική ακρίβεια
Το έργο ακολουθεί αρκετά πιστά το κείμενο των χρονικών, με λίγες αποκλίσεις που ενισχύουν το δραματικό αποτέλεσμα του έργου, όπως για παράδειγμα η ηλικία του Ερίκου ΣΤ΄ κατά τον θάνατο του πατέρα του, που στο θεατρικό έργο παρουσιάζεται νεαρός ενώ στην πραγματικότητα ήταν ακόμη νήπιο. Αυτές οι τροποποιήσεις ανταποκρίνονται στις πολιτικές προκαταλήψεις της εποχής: οι Γάλλοι παρουσιάζονται ως ανόητοι που είναι εύκολο να κατατροπωθούν, ίσως επειδή η νίκη στη μάχη του Αζενκούρ (1415) είχε δώσει στους Άγγλους την ιδέα ότι οι στρατιώτες τους ήταν ανώτεροι από εκείνους του εχθρού. Το θεατρικό έργο αποδίδει την αγγλική καταστροφή στις εσωτερικές διαφωνίες και διχόνειες μεταξύ των Άγγλων.
Η Ιωάννα της Λωρραίνης, εθνική ηρωίδα για τους Γάλλους, παρουσιάζεται εδώ ως μάγισσα και κόρη στρατιώτη, κάτι που αντιστοιχεί στην απεικόνισή της από τους Άγγλους κατά τον 15ο αιώνα. Παρουσιάζεται ως εμπνευσμένη προφήτις που ξυπνά τις γαλλικές καρδιές και καθορίζει τη μοίρα του πολέμου, αλλά και ως όργανο του Σατανά, κατειλημμένη από δαίμονες, γεγονός που δικαιολογεί τον τραγικό της θάνατο.
Μεταφράσεις στα ελληνικά
Ερρίκος ο ΣΤ΄(πρώτο μέρος), μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές, εκδόσεις Κέδρος, 2007
Ο βασιλιάς Ερρίκος ο ΣΤ¨ (πρώτο μέρος), μετάφραση: Βασίλης Ρώτας, Βούλα Δαμιανάκου, εκδόσεις Το Βήμα, 2009[10]
Παραπομπές
. «britannica.com/topic/Henry-VI-Part-1».
. «sparknotes.com/shakespeare/henry6pt1/».
Taylor, Michael (ed.) Henry VI, Part One (The Oxford Shakespeare; Oxford: Oxford University Press, 2003)
Edward Burns, introduction à l'édition Arden Shakespeare de "King Henry VI Part 1", p.75.
. «britannica.com/topic/The-Union-of-the-Two-Noble-and-Illustrate-Famelies-of-Lancastre-and-Yorke».
. «shakespeare.mit.edu/The First part of King Henry the Sixth».
. «studyinghistory.gr/mesaionas/i-zan-nt-ark-kai-i-poliorkia-tis-orleanis/». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2022.
. «shakespeare.org.uk/shakespeares-plays/henry-vi-part-1/».
. «shakespeare.folger.edu/shakespeares-works/henry-vi-part-1/».
. «politeianet.gr/books/-shakespeare-william-to-bima-o-basilias-errikos-o-st-proto-meros-».
Τα έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Τραγωδίες
Άμλετ Αντώνιος και Κλεοπάτρα Βασιλιάς Ληρ Ιούλιος Καίσαρας Κοριολανός Μάκβεθ Οθέλος Ρωμαίος και Ιουλιέτα Τίμων ο Αθηναίος Τίτος Ανδρόνικος
Κωμωδίες
Όνειρο Θερινής Νυκτός Τέλος καλό, όλα καλά Τρωίλος και Χρυσηίδα Όπως αγαπάτε Κυμβελίνος Αγάπης Αγώνας Άγονος Με το ίδιο μέτρο Ο Έμπορος της Βενετίας Οι εύθυμες Κυράδες του Ουίνδσορ Πολύ κακό για το τίποτα Περικλής Το ημέρωμα της στρίγγλας Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων Η Τρικυμία Δωδέκατη Νύχτα Οι δύο άρχοντες της Βερόνας Οι δύο συγγενείς άρχοντες Το χειμωνιάτικο παραμύθι
Ιστορικά έργα
Βασιλιάς Ιωάννης Ερρίκος ο Δ' (1ο μέρος) Ερρίκος ο Δ' (2ο μέρος) Ερρίκος ο Ε' Ερρίκος ο ΣΤ' (1ο μέρος) Ερρίκος ο ΣΤ' (2ο μέρος) Ερρίκος ο ΣΤ' (3ο μέρος) Ερρίκος ο Η' Ριχάρδος ο Β' Ριχάρδος ο Γ'
Ποιήματα
Σονέτα Αφροδίτη και Άδωνις Ο βιασμός της Λουκρητίας Ο Περιπαθής Προσκυνητής O Φοίνικας κι η Τρυγόνα Tο Παράπονο Ενός Εραστή
Ελληνικές μεταφράσεις
Άπαντα Σαίξπηρ (Βασίλης Ρώτας & Βούλα Δαμιανάκου)
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
