Αντίπατρος

.

Ο Αντίπατρος (397 π.Χ. - 319 π.Χ.) ήταν Μακεδόνας στρατηγός των βασιλέων Φιλίππου Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τοποτηρητής του τελευταίου κατά την εκστρατεία στην Ασία. Ηταν γιος του Ιόλα, αριστοκρατικής καταγωγής (από την Πέλλα) και ένας από τους επιφανέστερους Μακεδόνες πολιτικούς και στρατιωτικούς.

Αντίπατρος

Αρχική σταδιοδρομία

Πολέμησε σχεδόν από την αρχή της βασιλείας του Φιλίππου στο πλευρό του, όπου αναδείχθηκε άριστος διπλωμάτης και έμπιστος φίλος του, όπως μαρτυρούν τα διασωθέντα αποφθέγματα του Πλούταρχου και του Αθήναιου. Ο Φίλιππος συνήθιζε να λέει «Εκοιμήθην ησύχως επειδή Αντίπας[1] ηγρύπνει», «Χρη πίνειν», ενώ σε άλλες στιγμές για τον Αντίπατρο και τους γάμους των θυγατέρων του επαναλάμβανε «Αντίπατρος γάρ ικανός έστι νυμφεύων».

Το 338 π.Χ. ο Αντίπατρος με τον Παρμενίωνα και τον Ευρύλοχο διεξήγαγε τις περί ειρήνης διαπραγματεύσεις με τους Αθηναίους. Την ίδια χρονιά, μαζί με τον 18ετή Αλέξανδρο, συνόδευσαν τιμητικά στην Αθήνα τη μετακομιδή της σποδού των Αθηναίων που έπεσαν στη Μάχη της Χαιρώνειας, κομίζοντας και το σχέδιο συνθήκης συμμαχίας και φιλίας μεταξύ Φιλίππου και Αθηναίων. Εξ αιτίας αυτού, ο Δήμος των Αθηναίων ανακήρυξε τον Αντίπατρο, τον Αλέξανδρο, όπως και τον Παρμενίωνα, πολίτες των Αθηνών.

Περίοδος Αντιβασιλείας

Το 336 π.Χ., μετά τη δολοφονία του Βασιλέως Φιλίππου ο Αλέξανδρος του ανέθεσε την αντιβασιλεία του Βασιλείου της Μακεδονίας και καθήκοντα επιμελητή του κράτους «τά κατά Μακεδονίαν τε καί τούς Έλληνας Αντιπάτρω επιτρέψας»[2]. Σε αυτή τη θέση, ο Αντίπατρος παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της μεγάλης εκστρατείας του Αλεξάνδρου στην Ασία.
Το 333 π.Χ., κατά διαταγή του, ο ναύαρχος Πρωτέας διασκορπίζει τον περσικό στόλο υπό τον Δατάμη, ο οποίος ναυλοχούσε στη Σίφνο.
Το 331 π.Χ., οργανώνει νέα αποστολή Ελλήνων, Θρακών ιππέων και πεζικού στρατού (εφεδρείες) προς τον Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος βρισκόταν στη Μέμφιδα της Αιγύπτου.
Το 330 π.Χ., κατέβαλε τον αποστάτη Μακεδόνα στρατηγό της Θράκης Μέμνονα, ο οποίος απέβλεπε σε ανεξαρτησία. Στη συνέχεια επέδραμε κατά του διορισμένου στρατηγού του Πόντου Ζωπυρίωνα, φοβούμενος αποστασία του επειδή εκείνος είχε προβεί με δική του πρωτοβουλία σε εκστρατεία κατά των Σκυθών. Το ίδιο έτος επέδραμε στην Πελοπόννησο κατά των Σπαρτιατών και συμμάχων τους, τους οποίους νίκησε παρά τη θαυμαστή ανδρεία τους, ο δε βασιλιάς τους Άγις σκοτώθηκε στη μάχη. Για τους αγώνες αυτούς του Αντίπατρου, ο Αλέξανδρος τον είχε ενισχύσει με 1.500 τάλαντα. Αποτέλεσμα των παραπάνω νικών ήταν η υποταγή της Πελοποννήσου. Σε αυτή συνετέλεσαν η ήπια απόφαση του Μ. Αλέξανδρου να συγχωρηθεί η Σπάρτη, επειδή δεν συμμετείχε στο συνέδριο της Κορίνθου («πλην Λακεδαιμονίων»), και η επιεικής τιμωρία που επιβλήθηκε στους «παρασπονδήσαντες» Ηλείους και Αχαιούς, οι οποίοι υποχρεώθηκαν στην καταβολή 120 ταλάντων στη Μεγαλόπολη, την οποία είχαν πολιορκήσει.

Παρά τις επιτυχίες του, δεν κατάφερε να αποφύγει τις συγκρούσεις με την βασιλομήτορα Ολυμπιάδα που τη χαρακτήριζε ο ίδιος εμπαθή και δεσποτική. Και ενώ ο Αλέξανδρος απέκρουε κάθε ανάμειξή της στη διοίκηση της Μακεδονίας, λεγόταν ότι εκείνη ραδιουργούσε κατά του Αντιπάτρου με καταγεγραμμένη ως μεγαλύτερη αφορμή και αντιπαράθεση την αξίωσή της να αποδίδονται στον Αλέξανδρο τιμές θεϊκές (κατηγορώντας την ότι αυτά ήταν έθιμα της περσικής αυλής).

Το 324 π.Χ., ο Αλέξανδρος διέταξε την παλιννόστηση των παλαιμάχων στη Μακεδονία και με την ευκαιρία αυτή έδωσε εντολή στον αρχηγό τους και φίλο του Κρατερό να αναλάβει εκείνος την πολιτική και στρατιωτική διοίκηση της Μακεδονίας αντί του Αντιπάτρου και να οδηγήσει προς τον Αλέξανδρο τα παιδιά των παλιννοστούντων παλαιμάχων. Η διαταγή όμως αυτή δεν εκτελέστηκε[›] λόγω θανάτου του Αλεξάνδρου, στον οποίο ο Αντίπατρος είχε στείλει τον γιό του Κάσσανδρο, αφενός ως ένδειξη πίστεως, αφετέρου για να πετύχει, με τον αδελφό του Ιόλα (οινοχόο του Αλέξανδρου),[3] την αποκατάσταση των καλών σχέσεών του με αυτόν.

Περίοδος Διαδόχων

323 π.Χ.. Αμέσως μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, στη συνομολογημενη, έστω και κατόπιν συγκρούσεων, απόφαση των στρατηγών για τη διανομή του κράτους, τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ο Αντίπατρος αναγνωρίστηκε ως στρατηγός αυτοκράτωρ Ευρώπης. Έτσι διατήρησε όλες τις εξουσίες που είχε ως επίτροπος (αντιβασιλιάς), παρότι είχε μειωθεί το κύρος του από προηγούμενη απόφαση του Αλέξανδρου, με συμβασιλέα τον Κρατερό ο οποίος έφερε τον τίτλο του στρατηγού προστάτη της Βασιλείας. Κατά την επιστροφή του στη Μακεδονία, βρήκε τους Αθηναίους, Αιτωλούς και άλλους, εκτός των Βοιωτών και των Σπαρτιατών, να έχουν κηρύξει πόλεμο. Ακολούθησε ο Λαμιακός πόλεμος, με ήττα των Αθηναίων και των συμμάχων τους.
322 π.Χ.. Επώδυνες οι συνθήκες ειρήνης κυρίως για τους Αθηναίους. Μετά την δίωξη όλων των αντιμακεδονιζόντων, από τα Κεραύνια όρη μέχρι το Ταίναρο, ο Αντίπατρος επιστρέφει στη Μακεδονία.

Από τα δώδεκα παιδιά του, ο Κάσσανδρος έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας, ιδρυτής της δυναστείας των Αντιπατριδών και ίδρυσε την πόλη της Θεσσαλονίκης, ο Ιόλας έγινε οινοχόος του Μ. Αλεξάνδρου, οι δε τέσσερις κόρες του (Φίλα, Ευρυδίκη, Νίκαιαβ[›] και μια ακόμη, άγνωστου ονόματος) νυμφεύθηκαν τους επιφανέστερους και πλέον διάσημους Μακεδόνες της εποχής (η πρώτη τον Κρατερό και τον Δημήτριο Α΄ Πολιορκητή, η δεύτερη τον Πτολεμαίο η τρίτη τον Περδίκκα και τον Λυσίμαχο και η τέταρτη τον Αλέξανδρο τον Λυγκηστή). Άλλοι γιοί του ήταν οι Αρχίας, Νικάνωρ, Πλείσταρχος, Περίλαος, Φίλιππος (πατέρας του Αντιπάτρου του Ετησία) και Αλέξανδρος.'

Σημειώσεις

^ α: Η είδηση του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρήκε τον Κρατερό σε πορεία στην Κιλικία. Με την άφιξή του στην Πέλλα ήδη είχε κάνει δεκτή την πρόταση του Αντίπατρου να νυμφευθεί την κόρη του Φίλα και συμμετείχε μαζί του τόσο στο Λαμιακό πόλεμο όσο και στην εκστρατεία κατά του Ευμένη του Καρδιανού.

^ β: Ο Περδίκκας διέλυσε την μνηστεία του με την Νίκαια και νυμφεύτηκε την Κλεοπάτρα την αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που ήταν χήρα του αδελφού της Ολυμπιάδας, του Ηπειρώτη βασιλιά Αλεξάνδρου των Μολοσσών.
Παραπομπές

Αντίπας: Μακεδονικός τύπος υποκοριστικού του Αντίπατρος.
Αρριανός, Α 11 Β

Αρριανός , Αλεξάνδρου Ανάβασις 7,27.12

Πηγές

ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΝΤΡΟΫΖΕΝ (Johann Gustav Droysen) : Geschichte des Hellenismus, 1836-1843 (μετάφραση Ρένου Αποστολίδη ως Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ελευθεροτυπία, 1993).
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1860-1872, βιβλίον Ζ΄, κεφ. Α΄

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Αντίπατρος (αγγλικά)

Στρατηγοί του Μεγάλου Αλεξάνδρου Στρατηγοί Φιλίππου Β΄ : Άτταλος - Παρμενίων - Αντίπατρος - Ευμένης Οι Σωματοφύλακες (Οι πλέον επίλεκτοι των Εταίρων) : Αριστόνους (ως το 323 π.Χ.) - Αρύββας (ως το332 π.Χ.) - Βάλακρος (ως το 333 π.Χ.) - Δημήτριος (ως το331 π.Χ.) - Λυσίμαχος (ως το 323 π.Χ.) - Πτολεμαίος (ως το334 π.Χ.) - Πτολεμαίος του Σελεύκου (ως το 333 π.Χ.) - Πείθων (ως το 323 π.Χ.) - Ηφαιστίωνας (ως το 324 π.Χ.) - Μένης (ως το 330 π.Χ.) - Λεοννάτος (ως το 323 π.Χ.) - Περδίκκας (ως το 323 π.Χ.) - Πτολεμαίος ο Σωτήρ (ως το 323 π.Χ.) - Πευκέστας (ως το 323 π.Χ.) Σατράπες με βάση τη Συμφωνία της Βαβυλώνας (323 π.Χ.) : Αντίπατρος (Μακεδονία & λοιπή Ελλάδα) - Φίλωνας (Ιλλυρία & Ήπειρος) - Λυσίμαχος (Θράκη) - Λεοννάτος (Ελλησποντική Φρυγία) - Αντίγονος (Φρυγία) - Άσανδρος (Καρία) - Νέαρχος (Λυκία & Παμφυλία) - Μένανδρος (Λυδία) - Φιλώτας(3) (Κιλικία) - Ευμένης (Καππαδοκία & Παφλαγονία) - Πτολεμαίος (Αίγυπτος) - Λαομέδων ο Μυτιληναίος (Συρία) - Νεοπτόλεμος (Αρμενία) - Πευκέστας (Βαβυλωνία) - Αρχεσίλας (Μεσοποταμία) - Πείθων (Μηδία) - Τηλεπόλεμος (Περσία) - Νικάνωρ(2) (Παρθία) - Αντιγένης (Σουσιανή) - Άρχων (Πελασγία) - Φίλιππος (Υρκανία) - Στασάνωρ (Αρία & Δραγγιανή) - Σιβύρτιος (Αραχωσία & Γεδρωσία) - Αμύντας (Βακτρία) - Σκυθαίος (Σογδιανή) Σατράπες με βάση τη Συμφωνία του Τριπαραδείσου (321 π.Χ.) : Αντίπατρος (Μακεδονία & λοιπή Ελλάδα) - Λυσίμαχος (Θράκη) - Φίλιππος Αρριδαίος (Ελλησποντική Φρυγία) - Αντίγονος (Φρυγία, Λυκία & Παμφυλία) Κάσσανδρος (Καρία) - Κλείτος ο Λευκός (Λυδία) - Φιλόξενος (Κιλικία) - Νικάνωρ(2) (Καππαδοκία & Παφλαγονία) - Πτολεμαίος (Αίγυπτος) - Λαομέδων ο Μυτιληναίος (Συρία) - Πευκέστας (Περσία) - Αμφίμαχος (Μεσοποταμία) - Πείθων (Μηδία) - Τηλεπόλεμος (Καρμανία) - Φίλιππος (Παρθία) - Αντιγένης (Σουσιανή) - Σέλευκος (Βαβυλωνία) - Στασάνωρ (Βακτρία & Σογδιανή) - Στάσανδρος (Αρία & Δραγγιανή) - Σιβύρτιος (Αραχωσία & Γεδρωσία) Στρατηγοί Μακεδονικού Ιππικού ή των Εταίρων : Περδίκκας - Ηφαιστίωνας - Φιλώτας(4) - Πτολεμαίος ο Σωτήρ - Κλείτος ο Μέλας - Αντίγονος - Λυσίμαχος - Μένανδρος - Λεοννάτος - Λαομέδων ο Μυτιληναίος - Νεοπτόλεμος - Ερίγυιος Στρατηγοί Μακεδονικού Πεζικού ή των Φαλαγγών : Μελέαγρος - Κρατερός - Σέλευκος - Πολυπέρχων - Αντιγένης - Κοίνος - Πτολεμαίος του Σελεύκου Στρατηγοί διαφόρων λοιπών στρατιωτικών σωμάτων : Αλκέτας - Αμφίμαχος - Αμύντας - Αρχεσίλας - Άρχων - Άσανδρος - Κλείτος ο Λευκός - Νέαρχος (Ναύαρχος) - Νικάνωρ(1) - Νικάνωρ(2) - Πείθων(5) - Πείθων του Αγήνορα(6) - Πευκέστας - Φίλιππος - Φίλωνας - Φιλώτας (3) - Φιλόξενος - Σκυθαίος - Σιβύρτιος - Στασάνωρ - Στάσανδρος - Τηλεπόλεμος

(1) Γιος του Παρμενίωνα, πέθανε το 330 π.Χ., να μην συγχέεται με (2) (2) Σατράπης της Μηδίας μετά τη Συμφωνία της Βαβυλώνας και αργότερα της Καππαδοκίας, πιθανόν ο Νικάνωρ των Σταγείρων. (3) Σατράπης της Κιλικίας μετά τη Συμφωνία της Βαβυλώνας. (4) Γιος του Παρμενίωνα, πέθανε το 330 π.Χ., να μην συγχέεται με (3) (5) Γιος του Κρατεύα, σωματοφύλακας και σατράπης της Μηδίας να μην συγχέεται με (6) (6) Ανέλαβε μετά την Πολιορκία των Μαλλών τη σατραπεία της Γανδάρας και στη συνέχεια της Πενταποταμίας.

Έλληνες

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License