Δημήτριος Β' Αιτωλικός

.

Ο Δημήτριος Β' Αιτωλικός (περ. 276 – 229 π.Χ.) βασίλεψε στη Μακεδονία κατά την περίοδο 239 π.Χ. – 229 π.Χ. Ήταν γιος του Αντίγονου Β' Γονατά και της Φίλας, κόρης του Σέλευκου Α' Νικάτορος. Ήταν μέλος της Δυναστείας των Αντιγονιδών, που είχε το θρόνο της Μακεδονίας κατά το μεγαλύτερο μέρος της ελληνιστικής περιόδου, μέχρι και την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους.

Νεανικά Χρόνια

Το 277 π.Χ. ο πατέρας του, ο Αντίγονος, αγωνιζόταν να ανακτήσει το βασίλειο που άνηκε στο παρελθόν στο δικό του πατέρα, το Δημήτριο τον Πολιορκητή. Η Μακεδονία διένυε μια περίοδο πολιτικής αναρχίας, τόσο λόγω έλλειψης ικανής ηγεσίας, όσο και εξαιτίας μιας εισβολής Γαλατών από το 279 π.Χ. Έπλευσε λοιπόν, προς τον Ελλήσποντο και αποβιβάστηκε κοντά στην πόλη Λυσιμαχία στη Θρακική Χερσόνησο. Έστησε ενέδρα στους Γαλάτες και τους εκμηδένισε, γεγονός που κατόπιν του επέτρεψε να ανέβει στο θρόνο του βασιλείου. Ήταν περίπου εκείνη την εποχή, κάτω από αυτούς τους ευνοϊκούς οιωνούς, που παντρεύτηκε τη σύζυγό του Φίλα, κόρη της αδερφής του Στρατονίκης και του Σέλευκου. Λίγο καιρό αργότερα ήρθε στον κόσμο ο γιος και κατοπινός του διάδοχος, ο Δημήτριος.

Το 272 π.Χ. ο Αντίγονος αντιμετώπισε σε μια σειρά μαχών το βασιλιά της Ηπείρου, τον Πύρρο, στον ελλαδικό χώρο. Οι διαμάχες αυτές έληξαν με τον θάνατο του τελευταίου στο Άργος. Μετά το θάνατο του Πύρρου, ο στρατός του παραδόθηκε και ενσωματώθηκε σε αυτόν του Αντίγονου αυξάνοντας τη δύναμή του. Τα προβλήματα του Αντίγονου με την Ήπειρο δεν είχαν όμως λάβει τέλος: λίγο αργότερα, ο γιος και διάδοχος του Πύρρου Αλέξανδρος Β', επανέλαβε το επίτευγμα του πατέρα του κατακτώντας τη Μακεδονία. Μα λίγα χρόνια μετά τον έδιωξε ο Δημήτριος, κερδίζοντας φήμη. Μάλιστα ο Αλέξανδρος έχασε και την Ήπειρο και εστάλη στην εξορία στην Ακαρνανία. Ο Αλέξανδρος πέθανε το 260 π.Χ. αφήνοντας τη βασιλεία στη σύζυγό του, την Ολυμπιάδα. Εκείνη ήθελε καλές σχέσεις με τη γειτονική χώρα της Μακεδονίας και γι’ αυτό κανόνισε γάμο μεταξύ της κόρης της, της Φθίας και το γιο του Αντίγονου, το Δημήτριο.




Η Κατάληψη της Κορίνθου

Το 251 π.Χ., ο Άρατος, ένας νεαρός ευγενής από τη Σικυώνα, ανέτρεψε τον τύραννο Νικοκλή, που κυβερνούσε με τη συγκατάθεση του Αντίγονου, ελευθέρωσε το λαό και κάλεσε πίσω όσους είχαν εξοριστεί. Αυτό οδήγησε την πόλη σε σύγχυση και διαίρεση. Φοβούμενοι πως ο Αντίγονος θα εκμεταλλευόταν τις διαμάχες αυτές για να επιτεθεί στην πόλη, ο Άρατος ζήτησε να ενταχθεί η πόλη του στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, μια συμμαχία πόλεων στην Αχαΐα της Πελοποννήσου. Αργότερα έγινε ο ηγέτης και εκφραστής της. Σαν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας, επόμενο βήμα του ήταν να καταλάβει την Κόρινθο. Η Κόρινθος βρίσκεται σε νευραλγικό σημείο στον ελλαδικό χώρο, καθώς έλεγχε τον ισθμό που ένωνε την Πελοπόννησο με την υπόλοιπη Ελλάδα. Κατά συνέπεια αυτός που την είχε υπό τον έλεγχό του όριζε τις μετακινήσεις και το εμπόριο. Ο ίδιος ο Αντίγονος έδινε μεγάλη σημασία στο να την εξουσιάζει κανείς. Και μιας και η μέθοδός του δεν ήταν να νικά τους αντιπάλους του με τη στρατιωτική δύναμη, αλλά με υπομονή και πονηριά, επινόησε ένα σχέδιο.

Ο επικεφαλής της πόλης Αλέξανδρος είχε μόλις πεθάνει, αφήνοντας την αρχηγία στη σύζυγό του τη Νίκαια. Ο Αντίγονος έστειλε το γιο του το Δημήτριο να ζητήσει το χέρι της, πράγμα που την κολάκευε αφάνταστα μιας και ίδια ήταν κάποιας ηλικίας, ενώ ο Δημήτριος ένας νεαρός πρίγκιπας. Εκείνη δέχτηκε την πρόταση, αλλά δεν παρέδωσε την πόλη και δεν χαλάρωσε την άμυνά της. Ο Αντίγονος προσποιήθηκε πως δεν το πρόσεξε και γιόρτασε το γάμο με μεγαλόπρεπες γιορτές και θεάματα. Έπινε και διασκέδαζε, δίνοντας την εντύπωση ανθρώπου βυθισμένου στη χαρά και στο γλέντι, χωρίς άλλες σκέψεις. Μια μέρα που διοργανώθηκε μια σπουδαία παράσταση στο θέατρο, προσφέρθηκε να μεταφέρει τη Νίκαια στο φορείο του, πράγμα που ήταν τιμή. Εκείνη ανυποψίαστη μπήκε. Σε κάποιο σημείο ο Αντίγονος κατέβηκε, χαιρέτησε και διέταξε τους άντρες του να συνεχίσουν προς το θέατρο. Παρά την προχωρημένη ηλικία του, έτρεξε ταχύτητα στο οχυρό. Βρήκε την πόρτα αμπαρωμένη, χτύπησε όμως με το ραβδί του, ζητώντας από τους άντρες να του ανοίξουν. Εκείνοι σαστισμένοι το έκαναν, κι έτσι ο Αντίγονος κυρίευσε το μέρος. Έπειτα πανηγύρισε στους δρόμους, με γυναίκες μουσικούς, στεφανωμένος με λουλούδια. Έτσι ο Αντίγονος έγινε κύριος της Κορίνθου και όρισε κυβερνήτη το φιλόσοφο Περσέα.

Τελικά όμως, το 243 π.Χ., ο Άρατος κατάφερε να καταλάβει την Κόρινθο εκ μέρους της συμπολιτείας.



Πόλεμοι με τις Συμπολιτείες

Το 239 π.Χ. ο Αντίγονος πέθανε από φυσικά αίτια σε ηλικία 80 ετών και τον διαδέχτηκε ο Δημήτριος, ο οποίος ήδη συμβασίλευε μαζί του για μερικά χρόνια (πιθανόν από το 257 / 256 π.Χ.). Ο Δημήτριος είχε ήδη μια σύζυγο, τη Στρατονίκη, επίσης κόρη της μητέρας του από τον Αντίοχο. Τότε ήταν περίπου που τελέστηκε και ο γάμος με τη Φθία, κόρη της Ολυμπιάδας της Ηπείρου, ενώ η Στρατονίκη επέστρεψε και πάλι στη Συρία, στο βασίλειο του πατέρα της, σε άγνωστη ημερομηνία.

Στην αρχή της βασιλείας του, ο Δημήτριος, αντιμετώπισε την ολοένα και αυξανόμενη δύναμη της Αιτωλικής Συμπολιτείας που συνέχισε να ελέγχει τις Θερμοπύλες και κατ’ επέκταση τους δρόμους προς το νότο. Η Μακεδονία δεν έχει πλέον υπό τον έλεγχό της την Παιονία, που τώρα είναι ανεξάρτητη, ούτε τη Θράκη. Στο Νότο, εν τούτοις ελέγχει ακόμη τη Θεσσαλία, την Εύβοια, την Αττική, αλλά όχι και τη Βοιωτία. Στην Πελοπόννησο, οι τύραννοι της Μεγαλοπόλεως, του Άργους και της Ερμιόνης είναι σύμμαχοί της.

Το 240 π.Χ., η Αχαϊκή και η Αιτωλική συμπολιτεία κάνουν ειρήνη μεταξύ τους και συνασπίζονται ενάντια στη Μακεδονία. Σκοπός του γάμου του Δημητρίου με τη Φθία, ήταν η ενίσχυση των δεσμών των δύο κρατών και η αποτροπή επίθεσης των Αιτωλών στην Ακαρνανία. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί αν χρονικά η συμμαχία ανάμεσα στην Ήπειρο και τη Μακεδονία είναι μεταγενέστερη ή προγενέστερη της συμμαχίας Αχαιών και Αιτωλών. Ο πόλεμος που ξέσπασε, πιθανότατα το 239 π.Χ., και που ονομάστηκε Δημητριακός Πόλεμος, δεν έχει επίσης καταγραφεί λεπτομερειακά.

Το 236 π.Χ., ο Δημήτριος εισβάλει στη Βοιωτία που βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Αιτωλών και ανατοποθετεί στα αθηναϊκά οχυρά μακεδονικές φρουρές. Σκοπός του δεν ήταν μόνο να αποσπάσει τη Βοιωτία από τους Αιτωλούς, αλλά και να προστατέψει την Αττική από το ενδεχόμενο επίθεσης των Αιτωλών δια μέσου της Βοιωτίας. Μετά το θάνατο του Αντίγονου, ο Άρατος κάνει διάφορες εισβολές στην Αττική από τη Μεγαρίδα. Παράλληλα, ο Άρατος κάνει πολλές μάταιες απόπειρες ενάντια στο Άργος, το 235 π.Χ. Η πόλη μένει υπό τη μακεδονική επιρροή, αλλά ο τύραννος Αρίστιππος σκοτώθηκε από τους Αιτωλούς. Τον διαδέχεται ο αδερφός του Αριστόμαχος.

Αλλά ο Άρατος πετυχαίνει μια σημαντική νίκη, καθώς ο τύραννος της Μεγαλοπόλεως, ο Λυδιάδης, διαπραγματεύεται την παράδοσή του το 235 π.Χ. και την ένταξη της πόλης του στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Είναι μια σημαντική ανατροπή για τη Μακεδονία, που χάνει το σημαντικότερο προπύργιό της στην Πελοπόννησο ενάντια στην κυριαρχία των Αχαιών. Μακροπρόθεσμα, η ένταξη της Μεγαλουπόλεως στην συμπολιτεία την έβλαψε καθώς προκάλεσε την εχθρότητα του νέου βασιλιά της Σπάρτης, Κλεομένη Γ', μου αντιστάθηκε στους Αχαιούς.

Η Αχαϊκή Συμπολιτεία προσάρτησε ακόμη την Τεγέα, τη Μαντίνεια και τον Ορχομενό, αλλά αυτές οι πόλεις τελικά περνούν υπό τον έλεγχο των Αιτωλών, μάλλον με τη συμφωνία της ισοπολιτείας. Κατόπιν συμμάχησαν με τη Σπάρτη το 229 π.Χ.

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις παραμένουν σκοτεινές. Η Μακεδονία πετυχαίνει μια νίκη ενάντια στον Άρατο σε κάποια άγνωστη ημερομηνία και αυτός ο τελευταίος πραγματοποιεί μια ακόμη επιδρομή στην Αττική.


Η Επανάσταση της Ηπείρου: Δημήτριος και Ιλλυριοί

Οι γιοι της Ολυμπιάδας, Πύρρος και Πτολεμαίος, διαδέχονται στην Ήπειρο την μητέρα τους για μια σύντομη περίοδο αλλά πεθαίνουν. Δημιουργείται τότε μια κρίση που σχετίζεται με τη διαδοχή των Αιακιδών, των οποίων οι τελευταίοι αντιπρόσωποι ήταν δύο κόρες της Ολυμπιάδας, η Νηρηίς, σύζυγος του Γέλονα των Συρακουσών και η Δηιδάμεια. Αυτή η τελευταία προσπαθεί να αντισταθεί σε κάποιος λαϊκούς ηγέτες που ήθελαν να διώξουν τη μοναρχία, αλλά τελικά θανατώνεται.

Στην Ήπειρο λοιπόν, εγκαθίσταται δημοκρατία, που δεν καταφέρνει να κυριαρχήσει στο σύνολο του βασιλείου των Αιακιδών. Η Αμβρακία και η Αμφιλοχία αποσχίζονται και ενώνονται με την Αιτωλική Συμπολιτεία. Η πτώση της μοναρχίας στην Ήπειρο ενθαρρύνει τους Αιτωλούς να επιτεθούν στην Ακαρνανία που καλεί το Δημήτριο σε βοήθεια. Αυτός πληρώνει τον Άγρο, έναν Ιλλυριό βασιλιά, να έρθει να τους βοηθήσει: ο στρατός των Ιλλυριών αντικρούει τους Αιτωλούς το 231 π.Χ.] και λεηλατεί την Ηλεία και τη Μεσσηνία, ενώ ένας δεύτερος στρατός από Ιλλυριούς εισβάλλει στην Ήπειρο. Δεχόμενοι επίθεση από αυτούς που θα έπρεπε να τους βοηθήσουν, οι Ηπειρώτες στρέφονται για βοήθεια στους Αχαιούς και τους Αιτωλούς. Ο Άγρος σκοτώνεται και είναι η χήρα του, η Τεύτα, που διοικεί το βασίλειο και καλεί πίσω το στρατό των Ιλλυριών για να αντιμετωπίσει μια απειλή από τους Δαρδάνους. Οι Ιλλυριοί πετυχαίνουν ακόμη μια φορά πριν την αναχώρησή τους μια καινούρια αλλαγή στη στάση των Ηπειρωτών που αποκηρύσσουν τη συμμαχία με τους Αχαιούς και τους Αιτωλούς το 230 π.Χ.

Το 229 π.Χ., ένας νέος στρατός των Ιλλυριών λεηλατεί την ακτή της Ηπείρου, κατανικά ένα στόλο της Αχαϊκής και της Αιτωλικής Συμπολιτείας στους Παξούς και καταλαμβάνει την Κέρκυρα όπου εγκαθίσταται ιλλυρική φρουρά. Μα παράλληλα, οι Ιλλυριοί έχουν στρέψει πάνω τους το ενδιαφέρον της Ρώμης και ο Πρώτος Ιλλυρικός Πόλεμος το 228 π.Χ. τελειώνει με την ήττα τους. Οι Ρωμαίοι στέλνουν αντιπροσώπους στις δύο συμπολιτείες, στην Κόρινθο και στην Αθήνα και συμμετέχουν στα Ίσθμια το 228 π.Χ.


Η Διαδοχή

Ο Δημήτριος κλήθηκε επίσης να υπερασπιστεί τη χώρα του απέναντι σε βαρβάρους από το Βορρά. Τραυματίστηκε σοβαρά σε μια μάχη με τους Δαρδάνους και πέθανε σύντομα το 229 π.Χ., αφήνοντας το Φίλιππο, το γιο του από τη Φθία, ακόμη μικρό παιδί. Από την πρώτη του σύζυγο τη Στρατονίκη είχε επίσης μια κόρη, την Απάμα, που αργότερα παντρεύτηκε τον Προύσια Α' της Βιθυνίας. Η σύζυγός του Φθία νυμφεύθηκε τον πρώτο ξάδερφο του Δημητρίου, τον Αντίγονο Γ' Δώσων, που βασίλεψε στη Μακεδονία μέχρι την ενηλικίωση του ανιψιού του.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.) Γεγονός

277 π.Χ. Μάχη του Αντίγονου Β' Γονατά εναντίον των Γαλατών και ανάκτηση του μακεδονικού θρόνου.

276 π.Χ. Γέννηση του Δημήτριου Β Αιτωλικού, γιου του Αντίγονου και της Φίλας.

273 π.Χ. Εισβολή του Πύρρου της Ηπείρου στη Μακεδονία.

272 π.Χ. Εκστρατεία του Πύρρου στη νότια Ελλάδα. Μετά από σειρά μαχών με τον Αντίγονο, σκοτώνεται στο Άργος.

Γάμος με τη Στρατονίκη, κόρη της θείας του Στρατονίκης από τον Αντίοχο. Γέννηση της κόρης του Απάμας.

Κατάκτηση της Μακεδονίας από το γιο του Πύρρου, τον Αλέξανδρο. Ο Δημήτριος τον απωθεί με επιτυχία.

251 π.Χ. Ο Άρατος από τη Σικυώνα θανατώνει τον τύραννο της πόλης, το Νικοκλή.

Γάμος του Δημητρίου με τη Νίκαια στην Κόρινθο και κατάληψη της πόλης.

243 π.Χ. Κατάληψη της Κορίνθου από τον Άρατο.

240 π.Χ. Αντιμακεδονική συμμαχία ανάμεσα στην Αχαϊκή και Αιτωλική Συμπολιτεία.

239 π.Χ. Θάνατος του Αντίγονου, τον διαδέχεται ο γιος του Δημήτριος. Νυμφεύεται την Φθία, κόρη της Ολυμπιάδας. Πιθανό έτος έναρξης του Δημητριακού πολέμου.

238 π.Χ. Γέννηση του Φιλίππου Ε', γιου του Δημητρίου Αιτωλικού και της Φθίας ή της Χρυσηίδας.

236 π.Χ. Εισβολή του Δημητρίου στη Βοιωτία.

235 π.Χ. Ο Δημήτριος αποτρέπει αιφνιδιαστική επίθεση στο Άργος και την Αθήνα από τον Άρατο.

Ένταξη της Μεγαλόπολης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία.

Ανατροπή της μοναρχίας στην Ήπειρο. Οι κάτοικοι της Ακαρνανίας ζητούν τη βοήθεια του Δημητρίου κατά την επίθεση στη χώρα τους από τους Αιτωλούς. Ο Δημήτριος στέλνει τους Ιλλυριούς να τους βοηθήσουν.

233 π.Χ. Η Αμβρακία και η Αμφιλοχία συνασπίζεται με τους Αιτωλούς.

231 π.Χ. Οι Ιλλυριοί νικούν τους Αιτωλούς, αλλά επιτίθενται στην Ήπειρο. Η τελευταία ζητά τη βοήθεια των Συμπολιτειών.

230 π.Χ. Η Ήπειρος αποκηρύσσει τις Συμπολιτείες. Οι Ιλλυριοί λεηλατούν τις ακτές της.

229 π.Χ. Απρόσμενος θάνατος του Δημητρίου από τραύμα σε μάχη ενάντια στους Δαρδάνους. Η Φθία νυμφεύεται τον πρώτο του ξάδερφο Αντίγονος Γ΄ Δώσων, που ορίζεται αντιβασιλιάς μέχρι την ενηλικίωση του μικρού Φιλίππου.