.

Ουκρανία

Ο Σαρτανάς ή Σαρτανά (ουκρανικά και ρωσικά: Сартана) είναι πεδινή κωμόπολη αστικού τύπου στην Περιφέρεια Ντονέτσκ της ανατολικής Ουκρανίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς του 2020, ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 10240 κατοίκους[1], η πλειοψηφία των οποίων είναι ελληνικής καταγωγής[2][3][4].

Γενικά στοιχεία

Ο Σαρτανάς είναι κτισμένος στις όχθες του ποταμού Κάλμιου, σε απόσταση περίπου 20 χιλιομέτρων βορειοανατολικά της Μαριούπολης[5] και απλώνεται σε έκταση 5.600 στρεμμάτων[4]. Το όνομά του προέρχεται από την ουρουμική γλώσσα, σημαίνει κίτρινο «μοσχάρι»[4] και οφείλεται στην ονομασία του τόπου προέλευσης των πρώτων οικιστών του[6]. Διαθέτει σχολεία όλων των βαθμίδων και κεντρικό ναό αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 2005[7]. Ο δήμος του Σαρτανά είναι αδελφοποιημένος από το 1999 με τον δήμο Ζωγράφου[6][8] στην Ελλάδα.
Ιστορικά στοιχεία

Ο Σαρτανάς ιδρύθηκε το 1780[9] από Έλληνες της Κριμαίας που μεταφέρθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Αζοφικής με εντολές της αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης[10], δημιουργώντας τη Μαριούπολη και άλλα 24 χωριά[11], ανάμεσά τους και τον Σαρτανά. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, εκείνη την εποχή στο χωριό εγκαταστάθηκαν 649 άτομα (340 άνδρες και 309 γυναίκες), ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 1820 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του πρώτου ναού του Αγίου Γεωργίου[4]. Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ο Σαρτανάς παρουσιάζεται ως ένα από τα ελληνόφωνα χωριά της Αζοφικής, μαζί με άλλα όπως τα Τσεμαρλίκ, Γιανισόλ, Κωνσταντινουπόλ, Βολνοβάχα κλπ[12]. Την περίοδο του Ρωσικού Εμφυλίου, αναφέρεται πως οι κάτοικοι του Σαρτανά ενεπλάκησαν στις συγκρούσεις στο πλευρό των μπολσεβίκων[13].
Εκθέματα του Μουσείου Εθνογραφίας Ελλήνων της Αζοφικής.

Μετά την παγίωση της κομμουνιστικής κυριαρχίας και την ίδρυση της ΣΣΔ Ουκρανίας, η κωμόπολη αποτέλεσε τη μια από τις τρεις ελληνικές εθνικές περιφέρειες της Ουκρανίας[14], καθώς και κέντρο της καλλιέργειας των ελληνικών γραμμάτων, κυρίως κατά τη δεκαετία του 1930[15]. Στον τομέα της οικονομίας, οι κάτοικοι εργάζονταν κυρίως στα τοπικά κολχόζ και στις βιομηχανίες της ευρύτερης περιοχής της Μαριούπολης[13], ενώ το 1933 ξεκίνησε τη λειτουργία του στον Σαρτανά ένα από τα πρώτα αγροτικά-επαγγελματικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ουκρανίας[4]. Το διάστημα 1937-1938, στο πλαίσιο της Ελληνικής Επιχείρησης της Εν Κα Βε Ντε, η οποία εντασσόταν στις ευρείες σταλινικές διώξεις της εποχής που έμειναν γνωστές ως Μεγάλος Τρόμος ή Μεγάλη Εκκαθάριση, συνελήφθησαν από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες 132 κάτοικοι της κωμόπολης, από τους οποίους υπολογίζεται πως εκτελέστηκαν όλοι πλην ενός[16]. Την ίδια περίοδο τοποθετείται χρονικά και η κατεδάφιση της παλιάς ορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου[13]. Ένα χρόνο αργότερα, σύμφωνα με την απογραφή που διενεργήθηκε από τις σοβιετικές αρχές, στον Σαρτανά κατοικούσαν 6.218 άτομα[1], εκ των οποίων τα 4.417 ήταν Έλληνες. Ακόμη, υπήρχε σημαντική παρουσία Ουκρανών (1131 άτομα) και Ρώσων (597 κάτοικοι)[17]. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η κωμόπολη κατελήφθη από τον γερμανικό στρατό που εκδίωξε τον τοπικό πληθυσμό. Από την πλευρά τους, οι κάτοικοι πολέμησαν ενεργά μέσα από τις τάξεις του Κόκκινου Στρατού[13]. Μεταπολεμικά η κωμόπολη μετονομάστηκε σε Πριμόρσκοε, ωστόσο το 1992 ανέκτησε την αρχική της ονομασία[4]. Τον Απρίλιο του 2008 επισκέφθηκε τον Σαρτανά ο τότε πρόεδρος της Ελλάδας, Κάρολος Παπούλιας[18].

Κατά τον πόλεμο στο Ντονμπάς, ο Σαρτανάς βρέθηκε από τα τέλη του 2014 στα διαφιλονικούμενα εδάφη ανάμεσα στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και τις αντίστοιχες των φιλορώσων αυτονομιστών του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ[2][19][20]. Στις 14 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, η κωμόπολη βλήθηκε από όλμους, ένας από τους οποίους χτύπησε πομπή κηδείας[21] με αποτέλεσμα να σκοτωθούν επτά άτομα και να τραυματιστούν άλλα 17[22][23]. Η ευθύνη αποδόθηκε στις δυνάμεις των αυτονομιστών, για τις οποίες ειπώθηκε πως πιθανόν στόχευαν φυλάκιο[21] του ουκρανικού στρατού ή κάποιες παρακείμενες υποδομές αγροτικής παραγωγής[20]. Το συμβάν προκάλεσε την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς έξι[22] από τους νεκρούς αμάχους ήταν Έλληνες ομογενείς[24][25]. Ο Σαρτανάς χτυπήθηκε εκ νέου το επόμενο έτος[26], ενώ σύμφωνα με εκτίμηση του τοπικού δημάρχου, από τον Σεπτέμβριο του 2014 μέχρι τον Μάιο του 2015 είχαν σκοτωθεί συνολικά 8 άμαχοι και είχαν καταστραφεί 93 οικίες της κωμόπολης[19].
Αξιοθέατα και πολιτισμός

Στον Σαρτανά υπάρχουν μνημεία αφιερωμένα στους πεσόντες του Ρωσικού Εμφυλίου και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επιπλέον, σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι όχθες του ποταμού Κάλμιου, καθώς και ζωολογικός κήπος. Στον πολιτιστικό τομέα, λειτουργούν το Μουσείο Ιστορίας και Εθνογραφίας των Ελλήνων της Αζοφικής[6][18], δύο βιβλιοθήκες (η μία παιδική) και ένα πολιτιστικό κέντρο[4]. Επίσης στον Σαρτανά εδρεύουν ο ελληνικός παραδοσιακός μουσικός όμιλος «Μαργαριτάρια του Σαρτανά» ή «Σαρτανιώτικα Μαργαριτάρια»[27], καθώς και διάφοροι πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι[4]. Το 1988 και το 2011 διοργανώθηκε στον Σαρτανά η «Μέγα Γιουρτή», πολιτιστικό φεστιβάλ των Ελλήνων της Ουκρανίας[28] που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια.
Επιφανείς κάτοικοι

Στον Σαρτανά γεννήθηκαν οι λαϊκοί ποιητές Δεμιάν Μπογαδίτσα[29], Λεοντής Χοναγμπέη[29] και Ιλσιβέτ Χαραμάν[30], ο λογοτέχνης Αντώνης Σαπουρμάς[13][30], ο ποιητής και διανοούμενος Λεόντιος Κυριάκοβ[30][31][32] (1919-2008), ο ιστορικός Γεώργιος ή Ιβάν Πάπους, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Ανατόλι Μπαλτζί[33][34] (1942), ο συγγραφέας Αλέξανδρος Ασλά[29][35] (1943), ο βραβευμένος εργάτης και στέλεχος της τοπικής αυτοδιοίκησης Κωνσταντίν Κουρκτσής[36] (1950) και οι τραγουδίστριες παραδοσιακής μουσικής Μαρία Γαϊτάν[27] και Ταμάρα Κατσή[37] (1958-1999).
Δημογραφία

Κατά την απογραφή του 2001, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του Σαρτανά (περίπου 92%) δήλωσε τα ρωσικά ως μητρική γλώσσα, το 4,4% τα ελληνικά, το 3,6% τα ουκρανικά και μια μικρή μερίδα άλλες γλώσσες (ρομανί, λευκορωσικά, κλπ)[38]. Σύμφωνα με κρατικούς υπολογισμούς, το 2020 ο πληθυσμός του Σαρτανά ανερχόταν στους 10.240 κατοίκους[1].
Πληθυσμιακή εξέλιξη
Απογραφή 1939 1959 1970 1979 1989 2001 2010 2014 2020
Πληθυσμός[1] 6.218 7.856 8.823 10.031 10.791 10.950 10.793 10.779 10.240
Εικόνες

Μνημείο πεσόντων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο ποταμός Κάλμιος κοντά στην κωμόπολη.

Μνημείο του Ρωσικού Εμφυλίου.

Το Μουσικό Σχολείο του Σαρτανά.

Ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου.

Δείτε επίσης

Έλληνες της Κριμαίας
Έλληνες της Ουκρανίας
Μαριουπολίτικη διάλεκτος
Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων της Ουκρανίας
Μαριούπολη

Παραπομπές

Bespyatov, Tim. «Україна / Ukrajina». pop-stat.mashke.org (στα Ουκρανικά). Population statistics of Eastern Europe & former USSR. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Ονισένκο, Κώστας (21 Σεπτεμβρίου 2014). «Έλληνες ανάμεσα σε δύο στρατούς στην Ουκρανία». kathimerini.gr. Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Cotsis, Billy (18 Μαρτίου 2019). «The Greeks of Ukraine: from Marioupolis to Odessa». neoskosmos.com. ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Историч. справка поселка». sartana.dn.ua (στα Ουκρανικά). Сайт посёлка Сартана. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Latest from OSCE Special Monitoring Mission (SMM) to Ukraine based on information received as of 18:00 (Kyiv time), 29 September 2014». reliefweb.int (στα Αγγλικά). Relief Web. 29 Σεπτεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Ριμπά, Διαμαντένια (Ιούλιος - Αύγουστος 2010). «Το ελληνικό χωριό Σαρτανά γιορτάζει τα 230 χρόνια από την ίδρυσή του». Ελληνική Διασπορά (Διμηνιαία έκδοση του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων) (121): 22.
Χούπης, Αθανάσιος (24 Απριλίου 2020). «Η Ομοσπονδία των Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας συμπλήρωσε 25 χρόνια ενεργούς δράσης». webradio.ert.gr. ΕΡΤ. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021.
«Εθελοντική δράση καθαρισμού από την Πρεσβεία της Ουκρανίας και τον Δήμο Ζωγράφου». zografou.gov.gr. Δήμος Ζωγράφου. 19 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Π. Μ. Κ. (15 Μαρτίου 1866). «Περί Μαριουπόλεως». Πανδώρα (Αθήνησι) ΙΣΤ΄ (384).
«Μετανάστευση Ελλήνων στα ρωσικά παράλια του Ευξείνου». emg.gr. Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Εύξεινος Πόντος. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Ταταρίνοβα, Μάγια (1999). Οι ελληνικές εκκλησίες στην Ουκρανία από τον 16ο μέχρι τον 20ό αιώνα. Αθήνα: Διδακτορική Διατριβή-ΕΚΠΑ. σελ. 93-94.
Χατζηπαναγιωτίδη, Άννα (Μάιος 2005). Η ελληνική γλώσσα ως ξένη. Η περίπτωση της Παρευξείνιας ζώνης: Ρωσία - Ουκρανία - Γεωργία. Διδακτορική Διατριβή-Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. σελ. 24-25.
Ριμπά, Διαμαντένια (Ιούλιος - Αύγουστος 2010). σελ. 23.
Μπαλαμπάνωφ, Κωνσταντίνου Β.; Παχόμενκο, Σέργιου Π. (Ιούλιος 2006). «Έλληνες της Oυκρανίας. Επιτομή της ιστορικής ανάπτυξης και σύγχρονες προοπτικές». Ενδείκτης (Λευκωσία: Πανεπιστήμιο Κύπρου) (15): 21.
Forum for Anthropology and Culture, Peter the Great Museum of Anthropology and Ethnology (Kunstkamera), Russian Academy of Sciences, 2004, σελ. 364.
Джуха, Иван. «Репрессии против греков в СССР в ХХ веке (к 70-летию начала террора)». greek-martirolog.ru (στα Ρωσικά). ГРЕЧЕСКИЙ МАРТИРОЛОГ. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения районов, городов и крупных сел союзных республик СССР». demoscope.ru (στα Ρωσικά). Демоскоп Weekly. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Μεμψίμοιρο και ομιχλώδες το τοπίο στην Ελλάδα λέει ο Κ.Παπούλιας». in.gr. In.gr. 17 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Μποζανίνου, Τάνια (30 Μαΐου 2015). «Οι Έλληνες της Ουκρανίας εκπέμπουν σήμα κινδύνου». tovima.gr. Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2021.
Kim, Lucian (5 Ιανουαρίου 2015). «Behind the Scenes With Ukraine's Guards». newsweek.com (στα Αγγλικά). Newsweek. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Ονισένκο, Κώστας (15 Οκτωβρίου 2014). «Έλληνες θύματα σε επίθεση κατά χωριού της Μαριούπολης». kathimerini.gr. Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021.
«"Οι Ελληνες βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή του μετώπου"». tanea.gr. ΤΑ ΝΕΑ. 16 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Ουκρανία: Νεκροί Έλληνες κοντά στη Μαριούπολη σε επίθεση με όλμους». tovima.gr. Το Βήμα Online. 15 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Δήλωση Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και ΥΠΕΞ Ευ. Βενιζέλου για το θάνατο ατόμων ελληνικής καταγωγής στο χωριό Σαρτανά της Μαριούπολης». mfa.gr. Ελληνική Δημοκρατία - Υπουργείο Εξωτερικών. 15 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Ανακοίνωση Υπουργείου Εξωτερικών σχετικά με τη συνδρομή της Ελληνικής Πολιτείας προς τα θύματα της επίθεσης στο χωριό Σαρτανά της Ουκρανίας». mfa.gr. Ελληνική Δημοκρατία - Υπουργείο Εξωτερικών. 17 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021.
«Ουκρανία: Φονικοί βομβαρδισμοί σε ελληνική κωμόπολη στην Μαριούπολη». euronews.com. Euronews. 17 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Κιούση, Γιώργου (23 Μαρτίου 2014). «Οι Έλληνες μουσικοί της Αζοφικής». enet.gr. Ελευθεροτυπία. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Фестиваль грецької культури «Мега Йорти» на Донеччині». dn.gov.ua (στα Ουκρανικά). Донецька обласна державна адміністрація. 9 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Βέλλας, Γ. Ι. (4 Ιανουαρίου 2004). «Ποίηση των Ελλήνων της Αζοφικής». rizospastis.gr. Ριζοσπάστης. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Ashla, Alexander (29 Φεβρουαρίου 2004). «Οι Γραικοί της Αζοφικής γράφουν ακόμα στίχους». kathimerini.gr. Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Кирьяков Леонтий Нестерович». greeks.ua (στα Ρωσικά). Греки України. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Voutira, Eftihia (2011). The 'right to Return' and the Meaning of 'home'. A Post-Soviet Greek Diaspora Becoming European?. LIT Verlag Münster. σελ. 221.
«Балджи Анатолий Яковлевич». sartana.dn.ua. Сайт посёлка Сартана. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
Ελληνιάδης, Στέλιος (2 Δεκεμβρίου 2014). «Ένα συγκλονιστικό οδοιπορικό στην Ανατολική Ουκρανία. Του Στέλιου Ελληνιάδη». edromos.gr. Δρόμος της Αριστεράς. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Αλέξανδρος Ασλά». biblionet.gr. Βιβλιοnet. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.
«Куркчи Константин Семёнович». sartana.dn.ua (στα Ουκρανικά). Сайт посёлка Сартана. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2021.
Βησσαρίωνος, Νατάσα, επιμ. (16 Δεκεμβρίου 2020). «Ουκρανία: Αρχίζει το 10ο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού στη μνήμη της Ταμάρας Κατσή». webradio.ert.gr. ΕΡΤ. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.

«Distribution of the population by native language, Donetska oblast (1,2,3,4)». ukrcensus.gov.ua (Οδηγίες για εμφάνιση των στατιστικών: στην πρώτη στήλη εξ αριστερών επιλέξτε smt Sartana. Κατόπιν επιλέξτε από την τρίτη στήλη Indicated as a native language όλες τις γλώσσες και πατήστε Continue.) (στα Αγγλικά). All-Ukrainian population census. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2021.

Βιβλιογραφία

Μπαλαμπάνωφ, Κωνσταντίνου Β.; Παχόμενκο, Σέργιου Π. (Ιούλιος 2006). «Έλληνες της Oυκρανίας. Επιτομή της ιστορικής ανάπτυξης και σύγχρονες προοπτικές». Ενδείκτης (Λευκωσία: Πανεπιστήμιο Κύπρου) (15): σελ. 13-26.
Ριμπά, Διαμαντένια (Ιούλιος - Αύγουστος 2010). «Το ελληνικό χωριό Σαρτανά γιορτάζει τα 230 χρόνια από την ίδρυσή του». Ελληνική Διασπορά (Διμηνιαία έκδοση του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων) (121): σελ. 22-23.
Ταταρίνοβα, Μάγια (1999). Οι ελληνικές εκκλησίες στην Ουκρανία από τον 16ο μέχρι τον 20ό αιώνα. Αθήνα: Διδακτορική Διατριβή-ΕΚΠΑ.
Χατζηπαναγιωτίδη, Άννα (Μάιος 2005). Η ελληνική γλώσσα ως ξένη. Η περίπτωση της Παρευξείνιας ζώνης: Ρωσία - Ουκρανία - Γεωργία. Διδακτορική Διατριβή-Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Voutira, Eftihia (2011). The 'right to Return' and the Meaning of 'home'. A Post-Soviet Greek Diaspora Becoming European?. LIT Verlag Münster.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Сайт посёлка Сартана». sartana.dn.ua (στα Ουκρανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021.

Ρωσο-Ουκρανικός Πόλεμος

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Εγκυκλοπαίδεια Ουκρανίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License