.

Ουκρανία

Η μαρτυρική πόλη Μαριούπολη (ουκρανικά: Маріуполь, ρωσικά: Мариуполь) είναι πόλη της Ουκρανίας στην περιφέρεια Ντονέτσκ και λιμάνι στην Αζοφική Θάλασσα. Ο πληθυσμός της πλησιάζει τους 500.000 κατοίκους. Το 2022 μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία καταστράφηκε από τον Ρωσικό στρατό.

Η πόλη απέκτησε το σημερινό της όνομα το 1778, όταν το μεγαλύτερο μέρος των ελληνόφωνων και ταταρόφωνων ορθοδόξων της Κριμαίας αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την Κριμαία και να εγκατασταθούν στη νοτιοδυτική Ρωσία. Νωρίτερα στη περιοχή υπήρχε ένα Κοζάκικο οχυρό του 16ου αιώνα, το οποίο ονομαζόταν Κάλμιους. Το οχυρό έδωσε το όνομά του και στον ποταμό που περνά δίπλα από την πόλη (ποταμός Κάλμιους). Μεταξύ του 1948 και του 1989 η πόλη ονομαζόταν Ζντάνοβ.

Η Μαριούπολη μαζί με τα γειτονικά χωριά αποτέλεσε ξεχωριστή ελληνική διοικητική περιφέρεια από το 1810 έως το 1873. Μέχρι το 1859 απαγορευόταν να εγκατασταθούν στην ελληνική περιοχή της Μαριούπολης άτομα άλλης εθνικότητας.[2]

Σταδιακά ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε, ιδίως προς τα τέλη του 19ου αιώνα, μετά και την σιδηροδρομική της σύνδεση με την Γιουζόφκα. Τότε αναβαθμίστηκε σε σημαντικό εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής, ενώ το λιμάνι της έγινε το δεύτερο μεγαλύτερο στη νότια περιοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, μετά από αυτό της Οδησσού. Αντίθετα, γνώρισε την ύφεση κατά τις περιόδους της Φεβρουαριανής Επανάστασης του 1917 και του Ρωσικού Εμφυλίου. Σημαντικές καταστροφές γνώρισε την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κατελήφθη από τους Γερμανούς (8 Οκτωβρίου 1941).

Ιστορία
Πρώιμη εγκατάσταση

Κατά τη διάρκεια του ύστερου Μεσαίωνα έως την πρώιμη σύγχρονη περίοδο, από τον 12ο έως τον 16ο αιώνα, η Μαριούπολη βρισκόταν σε μια ευρύτερη περιοχή, που καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό και ερημώθηκε από την έντονη σύγκρουση μεταξύ των γύρω λαών, συμπεριλαμβανομένων των Τατάρων της Κριμαίας, της Ορδής Νογκάι, του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας και της Μόσχας. Στα μέσα του 15ου αιώνα μεγάλο μέρος της περιοχής βόρεια της Μαύρης και της Αζοφικής Θάλασσας προσαρτήθηκε από το Χανάτο της Κριμαίας και έγινε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ανατολικά του ποταμού Δνείπερου βρισκόταν μια έρημη στέπα, που εκτεινόταν μέχρι την Αζοφική Θάλασσα, όπου η έλλειψη νερού έκανε την πρώιμη εγκατάσταση επισφαλή.[4]Επιπλέον, όντας κοντά στο μονοπάτι Μουράφσκι, η περιοχή δεχόταν συχνές επιδρομές και λεηλασίες από τις φυλές των Τατάρων, που εμπόδισαν τη μόνιμη εγκατάσταση της περιοχής, διατηρώντας την αραιοκατοικημένη ή ακόμη και μια εντελώς ακατοίκητη γη υπό την κυριαρχία των Τατάρων. Ως εκ τούτου ήταν γνωστό ως τα άγρια πεδία ή οι «έρημες πεδιάδες» (Campi Deserti στα λατινικά).[5][6]

Σε αυτή την περιοχή των ευρασιατικών στεπών, οι Κοζάκοι εμφανίστηκαν ως ξεχωριστός λαός στα τέλη του δέκατου πέμπτου και στις αρχές του δέκατου έκτου αιώνα. Κάτω από το ορμητικό ρεύμα του Δνείπερου βρίσκονταν οι Κοζάκοι της Ζαπορίζιας, οι οποίοι αποτελούνταν από πλιατσικολόγους οργανωμένους σε μικρές, χαλαρά δεμένες και πολύ κινητικές ομάδες, που ασκούσαν τόσο ποιμενική όσο και νομαδική ζωή. Οι Κοζάκοι εισχωρούσαν τακτικά στη στέπα για ψάρεμα και κυνήγι, καθώς και για μεταναστευτική κτηνοτροφία και κτηνοτροφία. Η ανεξαρτησία τους από την κυβερνητική και γαιοκτήμονα αρχή προσέλκυσε και στρατολόγησε μεγάλο αριθμό φυγάδων αγροτών και δουλοπάροικων, που διέφυγαν από την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία και τη Μόσχα.

Η απομόνωση της περιοχής αυξήθηκε περαιτέρω με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης το 1700, η οποία προέβλεπε ότι δεν έπρεπε να υπάρχουν οικισμοί ή οχυρώσεις στην ακτή της Αζοφικής Θάλασσας μέχρι τις εκβολές του ποταμού Μίους. Επιπλέον, το 1709, ως απάντηση σε μια συμμαχία των Κοζάκων με τη Σουηδία εναντίον της Ρωσίας, ο Τσάρος Πέτρος ο Μέγας διέταξε την καταστροφή του κεντρικού στρατοπέδου των Ζαπορόζιων, που ονομαζόταν Σιτς, και την πλήρη εκδίωξή τους από την περιοχή, χωρίς να επιτρέπεται η επιστροφή τους.[7]Το 1733, όμως, η Ρωσία προετοιμαζόταν για μια νέα στρατιωτική εκστρατεία κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτσι επέτρεψε την επιστροφή των Ζαπορόζιων, αν και επισήμως το έδαφος ανήκε στην Τουρκία. Σύμφωνα με τους όρους της Συμφωνίας του Λούμπνι του 1734, οι Ζαπορόζιοι ανέκτησαν όλα τα προηγούμενα εδάφη τους και, σε αντάλλαγμα, αναγκάστηκαν να υπηρετήσουν στον ρωσικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου. Επιπλέον, τους επετράπη επίσης να χτίσουν ένα νέο καταφύγιο στον ποταμό Δνείπερο, που ονομάζεται Νέο Σιτς, αν και οι όροι τους απαγόρευαν να χτίσουν οχυρώσεις. Αυτοί οι όροι επιτρέπονταν μόνο για χώρους διαμονής, που στα ουκρανικά ονομάζονται kureni.[8]Μετά την επιστροφή τους, ο πληθυσμός των Ζαπορόζιων σε αυτά τα εδάφη ήταν εξαιρετικά αραιός, και σε μια προσπάθεια να καθιερώσουν ένα μέτρο ελέγχου, εισήγαγαν μια δομή περιοχών ή παλάνκα.[9]Η πλησιέστερη συνοικία στη σύγχρονη Μαριούπολη ήταν η περιοχή Καλμιούσκια (Kalmiusskya), αλλά τα σύνορά της δεν εκτείνονταν μέχρι τις εκβολές του ποταμού Κάλμιους,[10] αν και αυτή η περιοχή ήταν μέρος της μεταναστευτικής επικράτειάς της. Μετά το 1736, οι Ζαπορόζιοι Κοζάκοι και οι Κοζάκοι του Ντον (πρωτεύουσα των οποίων ήταν στο κοντινό Νοβοαζόφσκ) ήρθαν σε σύγκρουση για την περιοχή, με αποτέλεσμα η Τσαρίνα Ελισάβετ να εκδώσει ένα διάταγμα το 1746, που χαρακτήριζε τον ποταμό Κάλμιους ως το σύνορο μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων Κοζάκων.[11]

Λίγο μετά το 1738,[12][13]οι συνθήκες του Βελιγραδίου και της Νις το 1739, εκτός από τη ρωσοτουρκική σύμβαση του 1741,[14] καθώς και η ακόλουθη πιθανή ταυτόχρονη έρευνα γης του 1743–1746 (με αποτέλεσμα το διάταγμα οριοθέτησης του 1746), οι Ζαπορόζιοι Κοζάκοι ίδρυσαν ένα στρατιωτικό φυλάκιο στο «υψηλό ακρωτήρι στη δεξιά όχθη του ποταμού Κάλμιους».[15] Αν και οι λεπτομέρειες της κατασκευής του και τα ιστορικά στοιχεία είναι ασαφή, ανασκαφές αποκάλυψαν μεταξύ άλλων αντικείμενα των Κοζάκων εντός του περιβόλου που είναι περίπου 120 τετραγωνικά μέτρα σε σχήμα τετραγώνου.[16]Το φυλάκιο ήταν πιθανότατα ένα μέτριο οικοδόμημα καθώς βρισκόταν εντός του εδάφους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η ανέγερση οχυρώσεων στην Αζοφική Θάλασσα απαγορευόταν από τη Συνθήκη της Νις.

Η τελευταία επιδρομή των Τατάρων, που ξεκίνησε το 1769, κάλυψε μια τεράστια περιοχή, κατακλύζοντας τη Νέα Ρωσική Επαρχία με έναν τεράστιο στρατό σε έντονες και σκληρές καιρικές συνθήκες το χειμώνα.[17][18]Η επιδρομή κατέστρεψε τις οχυρώσεις του Κάλμιους και έκαψε όλα τα χειμερινά καταλύματα.[15] Το 1770, η ρωσική κυβέρνηση, μη περιμένοντας το τέλος του πολέμου με την Τουρκία, μετέφερε τα σύνορά της με το Χανάτο της Κριμαίας νοτιοδυτικά κατά περισσότερα από διακόσια χιλιόμετρα. Αυτή η ενέργεια ξεκίνησε την οχυρωμένη γραμμή του Δνείπερου (που εκτείνεται από τις σημερινές τοποθεσίες της Ζαπορίζια έως τη Νοβοπετρόφκα),[19] διεκδικώντας έτσι την περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της τοποθεσίας της μελλοντικής Μαριούπολης, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Μετά τη νίκη των ρωσικών δυνάμεων στον πόλεμο με την Τουρκία, η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή εξάλειψε την ενδημική απειλή από την Κριμαία και έτσι τερμάτισε την ιστορική αιτιολόγηση της Ουκρανίας ως συνοριακής χώρας (okraina). [20][21]Το 1775, η Ζαπορίζια ενσωματώθηκε στο Νέο Ρωσικό Κυβερνείο και μέρος της γης, που διεκδικήθηκε από την ίδρυση της οχυρωμένης γραμμής του Δνείπερου, συμπεριλαμβανομένης της σύγχρονης Μαριούπολης, ενσωματώθηκε στο πρόσφατα ανασυσταθέν Κυβερνείο του Αζόφ.
Εγκατάσταση

Μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, ο κυβερνήτης του Κυβερνείου του Αζόφ, Βασίλι Α. Τσερτκόφ, ανέφερε στον Γκριγκόρι Ποτέμκιν στις 23 Φεβρουαρίου 1776 ότι βρέθηκαν ερείπια αρχαίων domakhas (σπιτιών) στην περιοχή και το 1778 σχεδίασε τη νέα πόλη Παβλόφσκ (Pavlovsk). [22] Ωστόσο, στις 29 Σεπτεμβρίου 1779, η πόλη της Μαριανόπολης (Marianοpol) (ελληνικά: Μαριανόπολη) στην κομητεία Κάλμιους ιδρύθηκε στην περιοχή. Για τις ρωσικές αρχές η πόλη πήρε το όνομά της από τη Ρωσίδα αυτοκράτειρα Μαρία Φεοντόροβνα. Ο de facto τίτλος του πήρε το όνομά του από τον ελληνικό οικισμό της Μαριάμπολ, προάστιο του Μπαχτσισαράι. Το όνομα προήλθε από την Οδηγήτρια εικόνα της Παναγίας. [23][24]Στη συνέχεια, το 1780, οι ρωσικές αρχές μετέφεραν βίαια μεγάλο αριθμό Ορθοδόξων Ελλήνων από την Κριμαία στην περιοχή της Μαριούπολης.[25]

Το 1782 η Μαριούπολη ήταν διοικητική έδρα της κομητείας της στο Κυβερνείο του Αζόφ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, με πληθυσμό 2.948 κατοίκους. Στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχαν στην πόλη ένα τελωνείο, ένα εκκλησιαστικό σχολείο, ένα λιμεναρχείο, ένα θρησκευτικό σχολείο της κομητείας και δύο ιδιωτικά παρθεναγωγεία. Αργότερα, στη δεκαετία του 1850 ο πληθυσμός αυξήθηκε σε 4.600 και η πόλη είχε 120 καταστήματα και 15 κελάρια κρασιού. Και μετά από αυτό, το 1869, Πρόξενοι και Αντιπρόξενοι της Πρωσίας, της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Αυστροουγγαρίας, των Ρωμαϊκών Κρατών, της Ιταλίας και της Γαλλίας ίδρυσαν τα γραφεία αντιπροσωπείας τους στη Μαριούπολη. [26][27]

Μετά την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής από τη Γιουζόφκα στη Μαριούπολη το 1882, μεγάλο μέρος του σιταριού, που καλλιεργήθηκε στο Κυβερνείο του Αικατερινοσλάβ και ο άνθρακας από τη λεκάνη του Ντόνετς εξήχθησαν μέσω του λιμανιού της Μαριούπολης (το δεύτερο μεγαλύτερο μετά την Οδησσό στη Νότια Ρωσική Αυτοκρατορία), το οποίο χρησίμευσε ως βασική πηγή χρηματοδότησης για το άνοιγμα ενός νοσοκομείου, μιας δημόσιας βιβλιοθήκης, ενός σταθμού ηλεκτρικής ενέργειας και ενός αστικού συστήματος ύδρευσης.

Η Μαριούπολη παρέμεινε τοπικό εμπορικό κέντρο μέχρι το 1898, όταν η βελγική θυγατρική SA Providence Russe άνοιξε ένα χαλυβουργείο στη Σαρτανά, ένα χωριό κοντά στη Μαριούπολη (τώρα Ilyich Steel & Iron Works). Η εταιρεία υπέστη μεγάλες απώλειες και μέχρι το 1902 χρεοκόπησε, χρωστώντας 6 εκατομμύρια φράγκα στην εταιρεία Providence και χρειαζόταν να αναχρηματοδοτηθεί από την Banque de l'Union Parisienne. [28] Οι μύλοι έφεραν πολιτιστική ποικιλομορφία στη Μαριούπολη καθώς μετανάστες, κυρίως αγρότες από όλη την αυτοκρατορία, μετακόμισαν στην πόλη αναζητώντας δουλειά και καλύτερη ζωή. Ο αριθμός των απασχολουμένων αυξήθηκε σε 5.400 άτομα.

Το 1914 ο πληθυσμός της Μαριούπολης έφτασε τις 58.000. Ωστόσο, την περίοδο από το 1917 και μετά παρατηρείται συνεχής μείωση του πληθυσμού και της βιομηχανίας λόγω της επανάστασης του Φεβρουαρίου και του Εμφυλίου Πολέμου. Το 1933 κατασκευάστηκε ένα νέο χαλυβουργείο (Azovstal) κατά μήκος του ποταμού Κάλμιους.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλη καταλήφθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία από τις 8 Οκτωβρίου 1941 έως τις 10 Σεπτεμβρίου 1943. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγιναν τρομερές ζημιές στην πόλη και πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ο εβραϊκός πληθυσμός εξοντώθηκε από δύο επιχειρήσεις, που είχαν στόχο τη δολοφονία τους.

Το 1948 η Μαριούπολη μετονομάστηκε σε Ζντάνοφ από τον Σοβιετικό πολιτικό Αντρέι Ζντάνοφ, που είχε γεννηθεί εκεί το 1896, αλλά με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, έγινε μετονομασία της πόλης σε Μαριούπολη το 1989.

Πόλεμος στο Ντονμπάς

Μετά από μια επανάσταση το 2014, φιλορωσικές και αντιεπαναστατικές διαδηλώσεις ξέσπασαν σε όλη την ανατολική Ουκρανία. Αυτή η αναταραχή αργότερα εξελίχθηκε σε πόλεμο μεταξύ της ουκρανικής κυβέρνησης και των αυτονομιστικών δυνάμεων της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ ή της ΛΔΝ (DPR). Τον Μάιο του ίδιου έτους, μια μάχη μεταξύ των δύο πλευρών ξέσπασε στη Μαριούπολη, αφού τέθηκε για λίγο υπό τον έλεγχο της ΛΔΝ.[29] Η πόλη τελικά ανακαταλήφθηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις και στις 13 Ιουνίου η Μαριούπολη ανακηρύχθηκε προσωρινή πρωτεύουσα της Περιφέρειας του Ντονέτσκ έως ότου η πόλη του Ντόνετσκ μπορούσε να ανακαταληφθεί. [30]

Η πόλη παρέμεινε ειρηνική μέχρι τα τέλη Αυγούστου, όταν μια επίθεση από τις φιλορωσικές δυνάμεις από τα ανατολικά ήρθε σε απόσταση 16 χιλιομέτρων (10 μίλια) από τη Μαριούπολη.[31] Τον Σεπτέμβριο συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός μεταξύ των δύο πλευρών, σταματώντας αυτή την επίθεση. Παρά αυτή την κατάπαυση του πυρός, μικρές αψιμαχίες συνεχίστηκαν στα περίχωρα της Μαριούπολης τους επόμενους μήνες. Για να προστατεύσουν την πόλη, οι κυβερνητικές δυνάμεις δημιούργησαν τρεις γραμμές άμυνας στα περίχωρά της, ανέπτυξαν βαρύ πυροβολικό και μεγάλες ποσότητες στρατευμάτων στρατού και εθνικοφυλακής.[31]
2015

Μια επίθεση στη Μαριούπολη ξεκίνησε στις 24 Ιανουαρίου 2015 από τις αντάρτικες δυνάμεις της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ. Την πόλη υπερασπίζονταν οι ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις.

Σύμφωνα με την Ειδική Αποστολή Παρακολούθησης του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη στην Ουκρανία, στις 24 Ιανουαρίου, οι ρουκέτες Grad, που εκτοξεύτηκαν από θέσεις, που κατείχαν δυνάμεις των ανταρτών, έπεσαν σε κατοικημένες περιοχές της Μαριούπολης σκοτώνοντας τουλάχιστον 30 άτομα. «...οι πύραυλοι Grad προήλθαν από βορειοανατολική κατεύθυνση...και οι πύραυλοι Uragan από ανατολική κατεύθυνση, και οι δύο ελέγχονται από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ...».[32] Χρησιμοποιώντας ανεπεξέργαστα δεδομένα τηλεφωνικής επικοινωνίας, που είχαν υποκλαπεί, η ερευνητική ομάδα του Bellingcat κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο βομβαρδισμός έγινε κατόπιν οδηγιών και εποπτευόταν από Ρώσους στρατιωτικούς διοικητές, που υπηρετούσαν ενεργά στο ρωσικό Υπουργείο Άμυνας. Ο Bellingcat έχει εντοπίσει εννέα Ρώσους αξιωματικούς, μεταξύ των οποίων ένας στρατηγός, δύο συνταγματάρχες και τρεις αντισυνταγματάρχες, που εμπλέκονται άμεσα στη στρατιωτική επιχείρηση. [33]
2017-2018

Την 1η Ιανουαρίου 2017, το Ρωσικό Πρακτορείο Ειδήσεων TASS ανέφερε ότι οι αυτονομιστές ισχυρίστηκαν ότι οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν εξαπολύσει έναν τεράστιο καταιγισμό πυροβολικού στη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ εν μέσω του ταξιδιού του Ουκρανού Προέδρου Πέτρο Ποροσένκο και του Αμερικανού γερουσιαστή Τζον Μακέιν στη Μαριούπολη.[34]

Μετά τα εγκαίνια της Γέφυρας της Κριμαίας τον Μάιο του 2018, τα φορτηγά πλοία με προορισμό τη Μαριούπολη βρέθηκαν να υπόκεινται σε επιθεωρήσεις από τις ρωσικές αρχές με αποτέλεσμα μεγάλες καθυστερήσεις, που μερικές φορές έφταναν σε μια εβδομάδα. [35] Ως εκ τούτου, οι λιμενικοί του τέθηκαν σε τετραήμερο εβδομαδιαίο πρόγραμμα.[35]Στις 26 Οκτωβρίου 2018, η The Globe and Mail ανέφερε ότι η γέφυρα είχε μειώσει τις ουκρανικές θαλάσσιες μεταφορές από τα λιμάνια της Αζοφικής Θάλασσας (που περιλαμβάνουν τη Μαριούπολη) κατά περίπου 25%.[36]

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 2018, δύο σκάφη του ουκρανικού πολεμικού ναυτικού αναχώρησαν από το λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας της Οδησσού, πέρασαν τη Γέφυρα της Κριμαίας και έφτασαν στη Μαριούπολη.[37] Αλλά στις 25 Νοεμβρίου 2018, τρία πλοία του ουκρανικού πολεμικού ναυτικού που προσπάθησαν να κάνουν το ίδιο συνελήφθησαν από τη ρωσική υπηρεσία ασφαλείας FSB κατά τη διάρκεια του περιστατικού στο στενό του Κερτς το 2018.[38][39]

2022

Στις 21-02-2022 ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν με τηλεοπτικό διάγγελμα ανακοίνωσε την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των περιοχών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ εκ μέρους της Ρωσικής Ομοσπονδίας.[40]Παράλληλα διέταξε το υπουργείο Άμυνας να αναπτύξει στρατεύματα σε αυτές τις περιοχές, για να αναλάβουν «ειρηνευτικό» ρόλο, χωρίς να διευκρινίζεται η διάρκεια και η έκταση της εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων.[41]

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οι ρώσοι στρατιώτες και οι φιλορωσικές δυνάμεις πολιορκούν την Μαριούπολη, η οποία δέχεται συνεχείς βομβαρδισμούς. Λόγω της κλιμάκωσης των εχθροπραξιών πολλοί κάτοικοι της πόλης την εγκαταλείπουν. Στις 02-03-2022 ξεκίνησε μία πομπή 20 αυτοκινήτων που αποτελείται από 82 άτομα – Έλληνες πολίτες, δημοσιογράφους και προσωπικό του ελληνικού προξενείου στη Μαριούπολη με κατεύθυνση την Ζαπορίζια. Ύστερα από πολλές δυσκολίες και κινδύνους τα μέλη της αποστολής έφτασαν στη Ζαπορίζια, όπου και θα διανυκτερεύσουν. Την επόμενη ημέρα θα συνεχίσουν με τελικό προορισμό τα σύνορα Ουκρανίας – Μολδαβίας.[42][43]Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ) στις 06-03-2022 έγινε ανεπιτυχής απόπειρα απομάκρυνσης περίπου 200.000 ανθρώπων από την Μαριούπολη. Η αυτοκινητοπομπή, που μετέφερε αμάχους, δεν μπόρεσε να φύγει από την πολιορκημένη πόλη, επειδή οι ρωσικές δυνάμεις συνέχισαν τους βομβαρδισμούς παρά την προσωρινή συμφωνία για κατάπαυση του πυρός. Η Μαριούπολη δεν έχει ρεύμα εδώ και πέντε ημέρες ενώ επίσης δεν λειτουργούν πλέον τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας.[44][45]

Στις 10-03-2022 οι ρωσικές δυνάμεις μετά από συνεχείς βομβαρδισμούς της Μαριούπολης για αρκετές ημέρες κατέλαβαν κάποια τμήματα της πόλης. Οι πολίτες της πόλης ζουν σε άθλιες συνθήκες χωρίς νερό, ηλεκτρικό ρεύμα και θέρμανση. Η απομάκρυνση των αμάχων από την πόλη είναι πλέον εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη.[46] [47]Οι ουκρανικές αρχές κατηγόρησαν τη Ρωσία ότι βομβάρδισε την προηγούμενη ημέρα ένα παιδιατρικό νοσοκομείο στο κέντρο της πόλης με αποτέλεσμα δεκαεπτά άτομα να τραυματιστούν και τρεις πολίτες να χάσουν τη ζωή τους μεταξύ των οποίων ήταν και ένα εξάχρονο παιδί.[48][49]

Το υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας ανακοίνωσε στις 12-03-2022 ότι οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδισαν το τζαμί του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και της συζύγου του Ροξελάνα στη Μαριούπολη. Σ' αυτό το τζαμί, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, είχαν καταφύγει άμαχοι, μεταξύ των οποίων και Τούρκοι πολίτες.[50]Οι Ουκρανικές αρχές δήλωσαν ότι οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδισαν στις 16-03-2022 ένα θέατρο στη Μαριούπολη, όπου το χρησιμοποιούσαν ως καταφύγιο εκατοντάδες άμαχοι πολίτες. Το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας διέψευσε όμως αυτόν τον ισχυρισμό.[51] [52][53]Οι ουκρανικές αρχές επίσης κατηγόρησαν τις ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις ότι επιτέθηκαν σε μία αυτοκινητοπομπή με αμάχους, που έφευγαν από τη Μαριούπολη με προορισμό τη Ζαπορίζια με αποτέλεσμα να τραυματιστούν πέντε άτομα, μεταξύ των οποίων και ένα παιδί. [54] [55]

Οι Ουκρανικές αρχές απέρριψαν στις 21-03-2022 το τελεσίγραφο, που είχε αποσταλεί από τις ρωσικές δυνάμεις για παράδοση της πόλης μέχρι τα ξημερώματα της Δευτέρας 21-03-2022.[56][57][58]Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ δήλωσε στις 21-03-2022 ότι «αυτό που συμβαίνει στην Μαριούπολη είναι τεράστια εγκλήματα πολέμου, η πόλη θα καταστραφεί τελείως».[59]Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν ήδη βομβαρδίσει περίπου το 80% των κτηρίων της Μαριούπολης. Σύμφωνα με τις Ουκρανικές αρχές περισσότεροι από 2.100 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη Μαριούπολη από την έναρξη της Ρωσικής εισβολής. Επίσης, σύμφωνα με το δημοτικό συμβούλιο της Μαριούπολης χιλιάδες κάτοικοι της Μαριούπολης έχουν απαχθεί και μεταφερθεί βιαίως στη Ρωσία τις τελευταίες ημέρες.[60][61]

Γεωγραφία και οικολογία

Γεωγραφία

Η Μαριούπολη βρίσκεται στα νότια της Περιφέρειας του Ντόνετσκ, στην ακτή της Αζοφικής Θάλασσας και στις εκβολές του ποταμού Κάλμιους. Βρίσκεται σε μια περιοχή της Αζοφικής Πεδιάδας, που αποτελεί προέκταση της ουκρανικής πεδιάδας της Μαύρης Θάλασσας. Στα ανατολικά της Μαριούπολης βρίσκεται η στέπα Χομούτοφ, η οποία είναι επίσης μέρος της Αζοφικής Πεδιάδας, που βρίσκεται στα σύνορα με τη Ρωσία.

Η πόλη καταλαμβάνει έκταση 166,0 km2 [με προάστια, δηλ. τα εδάφη που υπάγονται στο δημοτικό συμβούλιο της Μαριούπολης, 244,0 km2 ]. Η περιοχή στο κέντρο της πόλης είναι 106,0 km2 , ενώ η περιοχή των πάρκων και των κήπων είναι 80,6 km2.

Η πόλη είναι χτισμένη κυρίως σε γη, που αποτελείται από σολονετζικό (εμπλουτισμένο σε νάτριο) chernozem (: μαύρη γη), με σημαντική ποσότητα υπόγειου νερού στο υπέδαφος, που συχνά οδηγεί σε κατολισθήσεις.
Κλίμα

Η Μαριούπολη έχει ένα υγρό ηπειρωτικό κλίμα (Κλιματική ταξινόμηση Köppen Dfa) με ζεστά καλοκαίρια και κρύους χειμώνες. Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 511 χιλιοστά (20 ίντσες). Οι αγροκλιματικές συνθήκες επιτρέπουν την καλλιέργεια θερμόφιλων γεωργικών καλλιεργειών με μεγάλες περιόδους βλάστησης (ηλίανθος, πεπόνι, σταφύλι κ.λπ.). Ωστόσο, οι υδάτινοι πόροι στην περιοχή είναι ανεπαρκείς, και κατά συνέπεια λίμνες και λεκάνες νερού χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του πληθυσμού και της βιομηχανίας.

Το χειμώνα η διεύθυνση του ανέμου είναι κυρίως ανατολικός, ενώ το καλοκαίρι ο άνεμος έρχεται από βορρά.

Κλιματικά δεδομένα Mariupol (1991–2020, extremes 1955–present)
Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μαρ	Απρ	Μαι	Ιουν	Ιουλ	Αυγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F)	10.0	15.0	19.6	30.0	33.9	37.0	37.8	38.0	34.4	27.1	18.0	14.1	38,0
Μέση Μέγιστη °C (°F)	0.0	0.7	6.1	13.6	20.5	25.5	28.3	27.9	21.6	14.1	6.3	1.5	13,8
Μέση Μηνιαία °C (°F)	−2.4	−2	2.8	9.8	16.5	21.2	23.8	23.3	17.3	10.6	3.7	−0.9	10,3
Μέση Ελάχιστη °C (°F)	−4.6	−4.5	0.1	6.3	12.4	16.7	18.9	18.3	13.1	7.2	1.2	−3 (27)	6,8
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F)	−27.2	−25 (−13)	−20 (−4)	−7.3	0.0	5.6	8.9	5.0	−1.1	−8 (18)	−17 (1)	−24.5	−27,2
Κατακρημνίσεις mm (ίντσες)	47,9	42,4	39,3	38,7	38,4	56,4	46,3	37	44,3	33,7	49,3	52,2	525,9
% υγρασίας	87.8	85.6	83.0	76.4	71.6	70.9	66.7	64.9	70.0	78.2	87.1	88.3	77,5
Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων (≥ 1.0 mm)	8.3	7.1	7.7	6.4	5.9	7.1	4.8	3.6	5.3	5.2	7.3	8.3	77,0
Πηγή #1: Pogoda.ru.net (temperatures and record high and low)^[62]
Πηγή #2: World Meteorological Organization (precipitation and humidity 1981–2010)^[63]

Οικολογία

Η Μαριούπολη έχει τον μεγαλύτερο όγκο εκπομπών επιβλαβών ουσιών από βιομηχανικές επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ουκρανία. Πρόσφατα, οι κορυφαίες επιχειρήσεις της πόλης άρχισαν να αντιμετωπίζουν τα οικολογικά προβλήματα. Έτσι, τα τελευταία 15 χρόνια οι βιομηχανικές εκπομπές έχουν μειωθεί σχεδόν στο μισό από αυτό που ήταν προηγουμένως.

Λόγω της σταθερής παραγωγής από την πλειοψηφία των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων, η πόλη αντιμετωπίζει συνεχώς περιβαλλοντικά προβλήματα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η Μαριούπολη κατέλαβε την τρίτη θέση στην ΕΣΣΔ (μετά το Νοβοκουζνέτσκ και το Μαγκνιτογκόρσκ) ως προς την ποσότητα των βιομηχανικών εκπομπών. Το 1989, συμπεριλαμβανομένων όλων των επιχειρήσεων, η πόλη είχε 5.215 πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης που παρήγαγαν 752.900 τόνους επιβλαβών ουσιών ετησίως (περίπου το 98% από μεταλλουργικές επιχειρήσεις και το εργοστάσιο οπτάνθρακα Μαριούπολης-Χημικό "Markokhim"). Ακόμη και λόγω κάποιας χαλάρωσης των μέγιστων επιτρεπόμενων συγκεντρώσεων (μέγιστο όριο συγκέντρωσης) στη βιομηχανική δραστηριότητα του κράτους στα μέσα της δεκαετίας του 1990, πολλά όρια ρύπανσης εξακολουθούσαν να ξεπερνιούνται:

1,3 φορές για την αμμωνία
1,3 φορές για τη φαινόλη
2,0 φορές για φορμαλδεΰδη

Στις κατοικημένες περιοχές που γειτνιάζουν με τους βιομηχανικούς γίγαντες, οι συγκεντρώσεις βενζαπιρένης φτάνουν 6–9 φορές τα μέγιστα όρια συγκέντρωσης. Το φθορικό υδρογόνο, η αμμωνία και η φορμαλδεΰδη φτάνουν 2–3 έως 5 φορές τα μέγιστα όρια συγκέντρωσης. Η σκόνη και τα οξείδια του άνθρακα και το υδρόθειο είναι 6-8 φορές τα μέγιστα όρια συγκέντρωσης. Και τα διοξείδια του αζώτου είναι 2–3 φορές τα μέγιστα όρια συγκέντρωσης. Το μέγιστο όριο συγκέντρωσης έχει υπερβεί στη φαινόλη κατά 17 φορές και στη βενζαπιρένη κατά 13-14 φορές.

Οι λανθασμένες διευθετήσεις των πλατφορμών κατασκευής του Azovstal και του Markokhim (αναλαμβανόταν μια οικονομία στα μεταφορικά τέλη, τόσο κατά την κατασκευή στη δεκαετία του 1930 όσο και κατά τη διάρκεια της μετέπειτα λειτουργίας) οδήγησαν σε εκτεταμένες εκπομπές από τον άνεμο στις κεντρικές περιοχές της Μαριούπολης. Η ένταση του ανέμου και η γεωγραφική «επιπεδότητα» προσφέρουν ανακούφιση από τη συσσώρευση μακροχρόνιων ρύπων, ελαφρύνοντας κάπως το πρόβλημα.

Η κοντινή Αζοφική Θάλασσα βρίσκεται σε κίνδυνο. Τα αλιεύματα ψαριών στην περιοχή έχουν μειωθεί κατά τάξεις μεγέθους τα τελευταία 30-40 χρόνια.

Η δραστηριότητα προστασίας του περιβάλλοντος των κορυφαίων βιομηχανικών επιχειρήσεων στη Μαριούπολη κοστίζει εκατομμύρια γρίβνα, αλλά φαίνεται να έχει μικρή επίδραση στα μακροχρόνια περιβαλλοντικά προβλήματα της πόλης.
Υγεία

Η Μαριούπολη είναι ένα σημαντικό ιατρικό κέντρο στα νότια της περιοχής του Ντόνετσκ.

Κατάλογος δημόσιων νοσοκομείων (2021):

Περιφερειακό Νοσοκομείο Εντατικής Θεραπείας στη Μαριούπολη
Δημοτικό Νοσοκομείο Νο. 1 στη Μαριούπολη
Δημοτικό Νοσοκομείο Νο. 4 στη Μαριούπολη
Δημοτικό Νοσοκομείο Νο. 9 στη Μαριούπολη

Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία

Παραπομπές

(Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 5789. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2019.
Αγτζίδης, Βλάσης (1992-01-01). «Το κίνημα ανεξαρτησίας του Πόντου και οι αυτόνομες Ελληνικές περιοχές στη Σοβιετική Ένωση του μεσοπολέμου». Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 9: 157–196. doi:10.12681/deltiokms.135. ISSN 2459-2579.
Αγτζίδης, Βλάσης (16 Μαρτίου 2022). «Μια άγνωστη ελληνική δύναμη μακριά από την Ελλάδα: Οι Έλληνες της Ουκρανίας». CNN.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022.
LeDonne John P. The territorial reform of the Russian Empire, 1775-1796 [II. The borderlands, 1777-1796]. In: Cahiers du monde russe et soviétique. Vol. 24 No. 4. October–December, 1983. p. 422.
Magocsi, Paul R. "A History of Ukraine: The Land and Its Peoples," p. 197
Wilson, Andrew. "The Donbas between Ukraine and Russia: The Use of History in Political Disputes," Journal of Contemporary History 1995 30: 265 "
Magocsi, Paul R. "A History of Ukraine: The Land and Its Peoples," p. 197.
N. D. Polons’ka –Vasylenko, "The Settlement of Southern Ukraine (1750-1775)," The Annals of the Ukrainian Academy of Arts and Sciences in the U.S., Inc., 1955, p. 16.
Magocsi, Paul R. 2010. "A History of Ukraine: The Land and Its People," University of Toronto Press. Second edition. P. 283.
LeDonne John P. The territorial reform of the Russian Empire, 1775-1796 [II. The borderlands, 1777-1796]. In: Cahiers du monde russe et soviétique. Vol. 24 No. 4. October–December, 1983. pp. 420-422.
Wilson, Andrew. "The Donbas between Ukraine and Russia: The Use of History in Political Disputes," Journal of Contemporary History 1995 30: 273
Gorbov V.N., Bozhko, R.P., Kushnir V.V. 2013. "Археологические комплексы на территории крепости Кальмиус и ее окрестностий," ("Archaeological complexes on the territory of the Kalmius fortress and its surroundings") Donetsk Archaeological Collection, No. 17, pp. 138-139, 141.
Clark, George B. "Irish Soldiers in Europe: 17th - 19th Century," Mercier Press, October 12, 2010. Pp. 272, 274, 276.
LeDonne John P. The territorial reform of the Russian Empire, 1775-1796 [II. The borderlands, 1777-1796]. In: Cahiers du monde russe et soviétique. Vol. 24 No. 4. October–December, 1983. p. 420-421
Section "Kalmius and the Kalmiusskaya Palanka", referencing A. A. Skalkowski, no citation.
Gorbov V.N., Bozhko, R.P., Kushnir V.V. 2013. "Археологические комплексы на территории крепости Кальмиус и ее окрестностий," ("Archaeological complexes on the territory of the Kalmius fortress and its surroundings") Donetsk Archaeological Collection, No. 17, p. 133
N. D. Polons’ka –Vasylenko, "The Settlement of Southern Ukraine (1750-1775)," The Annals of the Ukrainian Academy of Arts and Sciences in the U.S., Inc., 1955, p. 278
Mikhail Kizilov. "Slave Trade in the Early Modern Crimea From the Perspective of Christian, Muslim, and Jewish Sources". Oxford University., p. 7 with n. 11
http://www.reenactor.ru/ARH/PDF/Makidonov_01.pdf, σελ. 521.
Le Donne, John P. 1983. "The Territorial Reform of the Russian Empire », Cahiers du monde russe et soviétique. Vol. 24, No. 4. Octobre-Décembre 1983. p. 419.
Posun’ko, Andriy, "After the Zaporizhia. Dissolution, reorganization, and transformation of borderland military in 1775-1835, Central European University, Budapest, Hungary, 2012, p. 35
Verenikin, V. Yet how old is our city? Vecherniy Mariupol Newspaper website.
Plotnikov, S. Mariupol icon of Theotokos "Hodegetria". Saint-Trinity Temple of Mariupol website. 9 August 2012
Dzhuvaha, V. One of the first deportation of the Empire. How Crimean Greeks populated Wild Fields. Ukrayinska Pravda. 17 February 2011
Crimean Tatars (КРИМСЬКІ ТАТАРИ). Encyclopedia of History of Ukraine.
http://ri-urbanhistory.org.ua/library/konstantinova-liman/European_Vector_of_the_Northern_Azov.%20British%20Consular%20Reports.pdf Victoria Konstantinova, Igor Lyman, Anastasiya Ignatova, European Vector of the Northern Azov in the Imperial Period: British Consular Reports about Italian Shipping (Berdyansk: Tkachuk O.V., 2016), 184 p.
Igor Lyman, Victoria Konstantinova. German Consuls in the Northern Azov Region (Dnipro: LIRA, 2018), 500 p.
John P. McKay (1970). Pioneers for profit; foreign entrepreneurship and Russian industrialization, 1885-1913. University of Chicago Press. pp. 170, 230, 393. ISBN 9780226559926.
Blair, David (10 May 2014) Ukraine: Security forces abandon Mariupol ahead of referendum Telegraph.co.uk.
"The President instructed the Head of the Donetsk Regional State Administration to relocate temporarily the administration office to Mariupol". president.gov.ua. Archived from the original on 18 March 2015. Retrieved 9 February 2015.
"U.S. Weapons Aren't Smart for Ukraine". Bloomberg. 21 November 2014. Retrieved 26 November 2014.
"Rockets fired on Ukraine's Mariupol from rebel territory: OSCE". Yahoo News. 24 January 2015. Retrieved 9 February 2015.
«Full Report: Russian Officers and Militants Identified as Perpetrators of the January 2015 Mariupol Artillery Strike». bellingcat (στα Αγγλικά). 10 Μαΐου 2018. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2022.
«DPR: situation in southern Donetsk republic deteriorates after McCain's trip». TASS. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2022.
«Why Ukraine-Russia sea clash is fraught with risk» (στα αγγλικά). BBC News. 2018-11-27. Ανακτήθηκε στις 2022-02-19.
Lourie, Richard (2018-10-26). «Putin’s bridge over troubled waters» (στα en-CA). The Globe and Mail. Ανακτήθηκε στις 2022-02-19.
«Dmytro Kovalenko, commander of the Ukrainian Navy move to Azov Sea». www.ukrinform.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2022.
«Russia fires on and seizes Ukrainian ships near annexed Crimea» (στα αγγλικά). Reuters. 2018-11-25. Ανακτήθηκε στις 2022-02-19.
«Russia's 'Don' coast guard ship rams Ukrainian tugboat amid transfer from Odesa to Mariupol (video)». www.unian.info (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2022.
«Πούτιν: Αναγνωρίζουμε την ανεξαρτησία του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ». Οικονομικός Ταχυδρόμος - ot.gr. 21 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (22 Φεβρουαρίου 2022). «Ουκρανία: Βομβαρισμοί με νεκρούς και τραυματίες - Τι βλέπει η Δύση». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (2 Μαρτίου 2022). «Πυρά δέχτηκε το αυτοκίνητο του MEGA στο ελληνικό κομβόι». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2022.
Newsroom (2 Μαρτίου 2022). «Liveblog - Ουκρανία: Ισχυρή έκρηξη στο κέντρο του Κιέβου - Το ελληνικό κομβόι έφτασε στην Ζαπορίζια». CNN.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2022.
Newsroom (6 Μαρτίου 2022). «LIVEBLOG: Άγρια επίθεση κατά αμάχων: Νεκροί στο Ιρπίν, αδυναμία εκκένωσης της Μαριούπολης». CNN.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (6 Μαρτίου 2022). «Διεκόπη η εκκένωση στη Μαριούπολη». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (13 Μαρτίου 2022). «Εφιάλτης: Κρύο και σκοτάδι στη Μαριούπολη-Τρόφιμα και νερό τελειώνουν». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2022.
«Πόλεμος στην Ουκρανία: Εξαντλούνται τα τελευταία αποθέματα τροφίμων και νερού στη Μαριούπολη». Madata.GR. 13 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (10 Μαρτίου 2022). «Υπό μερικό ρωσικό έλεγχο η Μαριούπολη - 6χρονο νεκρό σε βομβαρδισμό μαιευτηρίου». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (10 Μαρτίου 2022). «Η βαρβαρότητα του πολέμου δεν εξαίρεσε το μαιευτήριο στη Μαριούπολη». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (12 Μαρτίου 2022). «Βόμβες σε τζαμί με άμαχους στη Μαριούπολη». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (16 Μαρτίου 2022). «Διαψεύδει η Μόσχα το χτύπημα στην Μαριούπολη». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (17 Μαρτίου 2022). «Ουκρανία: Στο θέατρο της Μαριούπολης είχαν καταφύγει «πάνω από χίλιοι» άνθρωποι». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (17 Μαρτίου 2022). «Μαριούπολη: Σώοι πολίτες που είχαν κρυφτεί σε καταφύγιο στο θέατρο». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2022.
«Οι Ρώσοι βομβάρδισαν καταφύγιο εκατοντάδων αμάχων στη Μαριούπολη - Επίθεση με οβίδες και σε κονβόι». in.gr. 16 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022.
Newsroom (16 Μαρτίου 2022). «LIVEBLOG: Νέα αιματηρά χτυπήματα κατά αμάχων - Διαρροές για προσχέδιο συμφωνίας εκεχειρίας». CNN.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (20 Μαρτίου 2022). «Τελεσίγραφο των Ρώσων για τη Μαριούπολη». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022.
Team, ΤοΒΗΜΑ (21 Μαρτίου 2022). ««Οχι σε τελεσίγραφα – Ούτε Μαριούπολη ούτε Χάρκοβο στους Ρώσους»». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022.
««Μολών λαβέ» στο ρωσικό τελεσίγραφο για παράδοση της Μαριούπολης - «Κόλαση επί γης» στη μαρτυρική πόλη». in.gr. 21 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022.
«Η Ρωσία διαπράττει εγκλήματα πολέμου, λέει ο Μπορέλ - Θα εξετάσουμε την επιβολή νέων κυρώσεων». in.gr. 21 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022.
«Χιλιάδες κάτοικοι της Μαριούπολης έχουν αρπαγεί και μεταφερθεί βιαίως στη Ρωσία, λένε οι Ουκρανοί». in.gr. 20 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022.
«Σφίγγει ο Ρωσικός κλοιός γύρω από τη Μαριούπολη - Άμαχοι παγιδευμένοι σε ερείπια [Χάρτης]». in.gr. 20 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022.
КЛИМАТ МАРИУПОЛЯ (στα Ρωσικά). Weather and Climate (Погода и климат). Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2021.
«World Meteorological Organization Climate Normals for 1981–2010». World Meteorological Organization. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2021.

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Εγκυκλοπαίδεια Ουκρανίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License