Ο Βασίλειος Δ' Στσούισκι (Василий IV Шуйский, 1552 - 1612) υπήρξε τσάρος του Ρωσικού Βασιλείου κατά την Εποχή των Αναστατώσεων. Κατέλαβε το θρόνο το 1606 ως επικεφαλής ένοπλης στάσης εναντίον του πρώτου Ψευδοδημήτριου.

Ο Βασίλειος ήταν γιος του Ιβάν Στσούισκι, ανώτατου πρίγκιπα του Νίζνι Νόβγκοροντ με μακρινή ρουρικιδική προέλευση. Ως νεαρός βογιάρος στάλθηκε στη Μόσχα και εντάχθηκε στην αυλή του Ιβάν του Τρομερού μαζί με τον αδελφό του Δημήτριο. Με τον καιρό ο ρόλος των δύο αδελφών (που λειτουργούσαν πάντα από κοινού) στο παλάτι αναβαθμίσθηκε και ήταν παρόντες σε όλα τα κρίσιμα γεγονότα και τις συνομωσίες που ακολούθησαν το θάνατο του Ιβάν.

Το 1591 ο τσάρος Φιοντόρ Α' (ο Κωδωνοκρούστης) έστειλε το Βασίλειο στο Ούγκλιτς ως μυστικό ανακριτή για το θάνατο του εννιάχρονου Δημητρίου Ιβάνοβιτς, γιου του Ιβάν του Τρομερού από τον έβδομο γάμο του. Γνωμάτευσε ότι ο μικρός αυτοτραυματίσθηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια επιληπτικής κρίσης, παρά τη φημολογία ότι επρόκειτο για δολοφονία κατ' εντολήν του αντιβασιλέα Μπαρίς Γκοντουνόφ, ο οποίος (κατά τις φήμες) ήθελε να εξολοθρεύσει τους μοσχοβίτες ρουρικίδες πρίγκιπες για να προκύψει κενό εξουσίας και να ανέλθει ο ίδιος στο θρόνο, όταν θα πέθαινε ο Κωδωνοκρούστης.

Ο Μπαρίς Γκοντουνόφ έγινε πράγματι τσάρος το 1598 αλλά απεβίωσε από εγκεφαλικό επεισόδιο επτά χρόνια αργότερα. Την ίδια περίοδο ο στρατός ενός πολωνοτραφούς απατεώνα, ο οποίος ισχυριζόταν ότι ήταν ο Δημήτριος Ιβάνοβιτς, πορευόταν προς τη Μόσχα ζητώντας το στέμμα. Ο Βασίλειος τάχθηκε με το μέρος του «Ψευδοδημήτριου», νομιμοποιώντας το μύθευμα του τελευταίου ότι το πτώμα που είχε βρεθεί μαχαιρωμένο δεν ανήκε στο Δημήτριο Ιβάνοβιτς αλλά σε κάποιο παιδάκι που του έμοιαζε. Αφού ο σφετεριστής όμως ανήλθε στο θρόνο (1605) με τη βοήθειά του, ο Βασίλειος άρχισε να συνομωτεί εναντίον του. Σύντομα ανακάλεσε τη δήλωση ανάκλησης που είχε κάνει, βεβαιώνοντας ότι ο πραγματικός Δημήτριος ήταν νεκρός από το 1591!

Η θητεία του ως τσάρου

Το Μάιο του 1606, εκμεταλλευόμενος τη μάλλον βάσιμη υποψία του ρωσικού λαού ότι ο νέος τσάρος ήταν πιόνι της Πολωνο-λιθουανικής Κοινοπολιτείας και σκόπευε να εκκαθολικίσει τη χώρα, ο Βασίλειος Στσούισκι ηγήθηκε εισβολής στο Κρεμλίνο που έληξε με την εν θερμώ εκτέλεση του Ψευδοδημητρίου. Δύο ημέρες αργότερα ανακηρύχθηκε τσάρος με την ονομασία Βασίλειος Δ'.

Η θητεία του κράτησε μόλις τέσσερα χρόνια εν μέσω του γενικευμένου χάους που χαρακτήρισε ολόκληρη την Εποχή των Αναστατώσεων - ακόμα και στην ίδια την πρωτεύουσα η εξουσία του ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ο μοναδικός ίσως λόγος που δεν τον εκθρόνισαν ήταν η δημοφιλία του ηρωικού εξαδέλφου του, στρατηγού Μιχαήλ Σκόπιν - Στσούισκι, καθώς και ότι δε βρισκόταν άλλος ευγενής να διεκδικήσει το στέμμα που εκείνη την εποχή έμοιαζε με δαμόκλειο σπάθη!

Αντιμέτωπος με την εισβολή της Πολωνίας και την εμφάνιση ενός δεύτερου Ψευδοδημήτριου, ο Βασίλειος χάρισε στη Σουηδία την Ίνγκρια με αντάλλαγμα στρατιωτική βοήθεια. Η βραχύβια αυτή συμμαχία κατέστειλε το νέο Ψευδοδημήτριο, αλλά ηττήθηκε από τον πολωνικό στρατό το 1610 στη Μάχη του Κλούσινο. Αμέσως ο Βασίλειος καθαιρέθηκε από φιλοπολωνούς βογιάρους και φυλακίσθηκε σε μοναστήρι, ενώ μετά την κατάληψη της Μόσχας από τους πολωνούς στάλθηκε στη Βαρσοβία. Εκεί πέθανε έγκλειστος στις 12 Σεπτεμβρίου 1612.

Όταν ο Βασίλειος εκθρονίσθηκε το 1610 δεν τον αντικατέστησε κανείς, διότι οι Πολωνοί σκόπευαν σταδιακά να προσαρτήσουν τα ρωσικά εδάφη. Ο επόμενος τσάρος Μιχαήλ Ρομάνοβ εκλέχθηκε το 1613, αφού μια λαϊκή εξέγερση εξεδίωξε τους πολωνούς από τη Μόσχα. Τα δε εδάφη που χαρίσθηκαν στους Σουηδούς ανακτήθηκαν έναν αιώνα αργότερα από το Μέγα Πέτρο κατά το Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο.

Ρώσοι

Εγκυκλοπαίδεια Ρωσίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library