Ο Αλέξανδρος Β΄ Νικολάγεβιτς (ρωσικά: Александр II Николаевич‎, προφορά ΔΦΑ: [ɐlʲɪˈksandr nʲɪkɐˈlaɪvʲɪt͡ɕ] 29 Απριλίου 1818 – 13 Μαρτίου 1881), γνωστός ως Αλέξανδρος ο Ελευθερωτής, ήταν τσάρος της Ρωσίας από τις 3 Μαρτίου 1855 έως τη δολοφονία του το Μάρτιο του 1881. Είχε επίσης τον τίτλο του βασιλέα της Πολωνίας και του Μεγάλου Δούκα της Φινλανδίας.

Αλέξανδρος Β΄ της Ρωσίας

Πρώτα χρόνια

Γεννημένος το 1818, ήταν ο πρωτότοκος γιος του τσάρου Νικολάου Α΄ της Ρωσίας και της γερμανίδας πριγκίπισσας Καρλόττας της Πρωσίας, κόρης του Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ΄ της Πρωσίας και της δούκισσας Λουίζας του Μεγάλου Δουκάτου του Μέκλενμπουργκ-Στρέλιτς. Λίγοι θα μπορούσαν να φανταστούν τον καιρό που ήταν τσάρεβιτς (δηλ. διάδοχος) ο μικρός Αλέξανδρος, ότι μεγαλώνοντας θα γινόταν ένας σπουδαίος ηγέτης ο οποίος θα αναμόρφωνε τη Ρωσία, με αποφάσεις τόσο τολμηρές και γενναίες που οι Ρώσοι είχαν να δουν από τον καιρό του Μεγάλου Πέτρου.

Αλέξανδρος Β' της Ρωσίας

Εκείνη την εποχή στη Ρωσία τα πράγματα ήταν πολύ περιορισμένα, με την ελευθερία της σκέψης και της ατομικής πρωτοβουλίας να καταστέλλεται αυστηρά. Υπήρχε λογοκρισία σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, με την κριτική στις Αρχές να αποτελεί σοβαρό παράπτωμα. Παρόλα αυτά, όταν ανέλαβε την εξουσία εισήγαγε σημαντικές αλλαγές σε φιλελεύθερη κατεύθυνση, αλλά παρόλα αυτά δολοφονήθηκε σε δημόσιο χώρο από την τρομοκρατική οργάνωση Λαϊκή Θέληση (Narodnaya Volya, ναρόντναγια βόλια).

Ο Αλέξανδρος Β΄ έτυχε εξαιρετικής μόρφωσης υπό την επίβλεψη του φιλελεύθερου ρομαντικού ποιητή και χαρισματικού μεταφραστή Βασίλι Ζουκόφσκι, μελετώντας πληθώρα επιστημών και μαθαίνοντας τις κυρίαρχες ευρωπαϊκές γλώσσες της εποχής.

Άνοδος στο θρόνο

Μόλις ενηλικιώθηκε στις 5 Μαΐου του 1834 ο τσάρεβιτς εισήχθη από τον πατέρα του:το 1834 στη Γερουσία, το 1835 στην Ιερό Διοικητικό Σύνοδο, από το 1841 είναι μέλος του Συμβουλίου της Επικρατείας,και το 1842 μέλος Επιτροπής Υπουργών.

Το 1837, ο Αλέξανδρος Β΄ έκανε ταξίδι σε όλη τη Ρωσία και επισκέφθηκε 29 επαρχίες του Ευρωπαϊκού τμήματος, τον Καύκασο και τη δυτική Σιβηρία. Από το 1838-1839 διένειμε στην Ευρώπη.

Η στρατιωτική θητεία του αυτοκράτορα ήταν επιτυχής. Το 1836, έγινε στρατηγός-ταγματάρχης, το 1844 γενικός στρατηγός στη διοίκηση του πεζικού. Από το 1849, ο Αλέξανδρος Β΄ έγινε επικεφαλής των στρατιωτικών σχολών, πρόεδρος της Μυστικής Επιτροπής Αγροτικών Υποθέσεων το 1846 και το 1848. Κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου 1853-1856 διοικούσε όλα τα στρατεύματα πρωτεύουσας.

Ανέβηκε στο θρόνο κατά την ημέρα του θανάτου του πατέρα του, στις 18 Φλεβάρη του 1855.

Ένα από τα σημαντικά βήματα του ήταν η σύναψη της Συνθήκης του Παρισιού το Μάρτιο του 1856 - με καλούς σχετικά όρους δεδομένου ότι η κατάσταση δεν ευνοούσε τη Ρωσία (στην Αγγλία ήταν ισχυρό το αίσθημα να συνεχιστεί ο πόλεμος μέχρι την ήττα και το διαμελισμό της Ρωσικής Αυτοκρατορίας).
Κατάργηση δουλοπαροικίας

Τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της κατάργησης της δουλοπαροικίας στη Ρωσία έγιναν από τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Α΄ στην έκδοση του 1803 του διατάγματος σχετικά με τούς αγρότες. Επόμενα βήματα έγιναν από το τσάρο Νικόλαο Α΄ όμως παρόλο αυτά ο θεσμός της δουλοπαροικίας δεν είχε καταργηθεί τελείως.

Στις 19 Φεβρουαρίου (3 Μαρτίου) του 1861 στην Αγία Πετρούπολη ,ο Αλέξανδρος Β΄ υπέγραψε το μανιφέστο κατάργησης της δουλοπαροικίας και την κατάστασης των αγροτών που προέρχονταν από δουλοπαροικία με 17 νομοθετήματα.

Όμως η μεταρρύθμιση για την πλειοψηφία των αγροτών δεν επέφερε καμία αλλαγή στην νομική τους κατάσταση. Δεν ονομάζονταν πια «δουλοπάροικοι», αλλά «υπόχρεοι» πλέον , τυπικά θεωρήθηκαν ελεύθεροι, αλλά η θέση τους δεν έχει αλλάξει: ειδικότερα, οι γαιοκτήμονες συνέχισαν, όπως και πριν, να χρησιμοποιούν σωματική τιμωρία κατά των αγροτών. Συνέχισαν να πληρώνουν τα τέλη όπως έκαναν και παλιά.

Θάνατος

1 (13) Μαρτίου του 1881, το απόγευμα, πεθαίνει εξαιτίας θανατηφόρου τραυματισμού που δέχθηκε στην Αγία Πετρούπολη από μια βόμβα (ήταν δεύτερη απόπειρα δολοφονίας του).Την έριξε κάτω από τα πόδια του το μελος της τρομοκρατικής οργάνωσης Λαϊκή Θέληση. (Narodnaya Volya).

Ρωσία: Τσάροι και Αυτοκράτορες της Ρωσίας Ρουρικίδες: Ιβάν Δ' (Τρομερός) | Φιοντόρ Α' (Κωδωνοκρούστης) Εποχή των Αναστατώσεων: Μπόρις Γκοντουνόβ | Φιοντόρ Β' Γκοντουνόβ | Δημήτριος Β' (Ψευδοδημήτριος) | Βασίλειος Δ' Σούισκι Ρομάνοβ: Μιχαήλ Α' | Αλέξιος | Φιοντόρ Γ' | Ιβάν Ε' | Πέτρος Α' (Μέγας) | Αικατερίνη Α' | Πέτρος Β' | Άννα Ιβάνοβνα | Ιβάν ΣΤ΄ | Ελισάβετ | Πέτρος Γ' | Αικατερίνη Β' (Μεγάλη) | Παύλος Α' | Αλέξανδρος Α' | Νικόλαος Α' | Αλέξανδρος Β' (Απελευθερωτής) | Αλέξανδρος Γ' | Νικόλαος Β' (Αιματοβαμμένος)