Ο Φιοντόρ Γ' (Фёдор III, 1661-1682) διετέλεσε τσάρος του Ρωσικού Βασιλείου από το 1676 έως το 1682. Ήταν ο τρίτος γιος του τσάρου Αλεξίου και της πρώτης συζύγου του Μαρίας, αλλά ο μεγαλύτερος εν ζωή όταν ο πατέρας του απεβίωσε. Ανήκει στον οίκο των Ρομάνοφ.

Ανήλθε στο θρόνο στα δεκατέσσερά του. Όπως και οι περισσότεροι αδελφοί του, έπασχε από κάποια πολύ σοβαρή και άγνωστη ασθένεια (εικάζεται σκορβούτο) που είχε παραμορφώσει και παραλύσει τη μία πλευρά του σώματός του. Παρά την αναπηρία και το νεαρόν της ηλικίας του, διακρίθηκε για την εξαιρετική μόρφωσή του - αυτό οφείλεται κυρίως στο δάσκαλό του Συμεών Πολότσκι, το σοφότερο σλάβο μοναχό της εποχής. Γνώριζε καλά πολωνικά και λατινικά.

Παντρεύθηκε δύο φορές. Πρώτη σύζυγός του ήταν η Ουκρανή αριστοκράτισσα Αγαπία Γκρουσέβσκαγια (1680) που πέθανε από επιπλοκές μετά τον τοκετό το 1681. Την ένατη μέρα πέθανε και το βρέφος. Το Φεβρουάριο του 1682 παντρεύθηκε τη Μάρθα Απράξινα, αλλά το Μάιο πέθανε ο ίδιος. Η έλλειψη διαδόχου οδήγησε σε έντονο παρασκήνιο κι αυτό με τη σειρά του στην Εξέγερση των Στρέλτσι, η οποία έληξε με τη στέψη δύο ανήλικων συμβασιλέων: των Ιβάν Ε' και του Πέτρος Α΄.

Έργο

Η περίοδος της διακυβέρνησής του ήταν ειρηνική, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες πολέμων κι εσωτερικών ταραχών. Συγκρίνοντας τη Ρωσία με την ανατολική Ουκρανία, την οποία είχε πρόσφατα αποσπάσει ο πατέρας του από την Πολωνο-λιθουανική Κοινοπολιτεία, ο Φιοντόρ αντιλήφθηκε πόσο καθυστερημένη ήταν η χώρα του σε σύγκριση με τη Δυτική Ευρώπη. Ως συνέπεια αυτής της διαπίστωσης, χρησιμοποίησε την Ουκρανία ως γέφυρα για να φέρει τη Ρωσία εγγύτερα στη Δύση. Εισήγαγε στην Αυλή πολωνικές τελετές και ενδυμασία, χαλάρωσε την πολιτική καταστολή και περιόρισε την αυστηρότητα του Ποινικού Δικαίου. Κατήργησε το Μεστνιτσέστβο, έναν αναχρονιστικό θεσμό, βάσει του οποίου η ανέλιξη στην κρατικό μηχανισμό εξηρτάτο περισσότερο από την αρχαιότητα της οικογένειας και λιγότερο από τις ικανότητες των στελεχών. Επίσης, λίγο πριν το θάνατό του ίδρυσε την πρώτη ανώτατη σχολή του ρωσικού κόσμου, τη Σλαβική - Ελληνική - Λατινική Ακαδημία (1682), μετακαλώντας στη Μόσχα καθηγητές από τις μοναστηριακές σχολές του Κιέβου.

Μολονότι πέθανε νωρίς σε ηλικία σχεδόν είκοσι ενός ετών, ο Φιοντόρ ήταν ο πρώτος τσάρος που αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην κάλυψη του χάσματος ανάμεσα στη Ρωσία και την Ευρώπη. Τελικά ο στόχος του θα εκπληρωνόταν λίγες δεκαετίες αργότερα από τον ετεροθαλή αδελφό του Πέτρο, αλλά με πολύ διαφορετικό τρόπο.

Η βασική διαφορά ήταν πως ο Φιοντόρ έβλεπε τη Ρωσική Εκκλησία ως σχεδόν ισοδύναμο εταίρο, ενώ ο Πέτρος την αντιμετώπισε ως παράγοντα καθυστέρησης. Οι αλλαγές του Φιοντόρ ενίσχυαν την πολιτική δύναμη της εκκλησίας, η οποία αναλάμβανε πολύ μεγάλο κομμάτι του μεταρρυθμιστικού έργου και ιδιαίτερα την εκπαίδευση. Αντίθετα, οι μεταρρυθμίσεις του Πέτρου σκόπευαν στην ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας έναντι των υπολοίπων θεσμών που ασκούσαν επιρροή στα πολιτικά ζητήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, δε δίστασε να αφήσει το Πατριαρχείο Μόσχας ακέφαλο για 21 χρόνια, ώστε να εκμηδενίσει την επιρροή του και να θέσει την περιουσία του υπό κρατική διαχείριση.