Πρώιμα χρόνια και χαρακτήρας

Ο Πέτρος γεννήθηκε στο Κίελο. Ο πατέρας του ήταν ο Κάρολος Φρειδερίκος, Δούκας του Χόλσταιν - Γκότορπ (ανηψιός του Κάρολου Ζ' της Σουηδίας). Η μητέρα του ήταν η Άννα Πέτροβνα, κόρη του Αυτοκράτορα Πέτρου του Μέγα της Ρωσίας και της δεύτερης συζύγου του Αικατερίνης Α' της Ρωσίας. Η μητέρα του πέθανε σε λιγότερο από δύο εβδομάδες από τη γέννησή του. Το 1739 ο πατέρας του επίσης πέθανε και ο Πέτρος έγινε Δούκας του Χόλσταιν - Γκότορπ ως Κάρολος Πέτρος Ούλριχ. Έτσι θα μπορούσε να θεωρηθεί διάδοχος και των δύο θρόνων (Ρωσίας και Σουηδίας).

Όταν η αδερφή της Άννας Ελισσάβετ Πέτροβνα έγινε Αυτοκράτειρα της Ρωσίας, έφερε τον Πέτρο από την Γερμανία στη Ρωσία και τον ανακήρυξε διάδοχό της την άνοιξη του 1742. Προηγουμένως το 1742 ο δεκατετράχρονος Πέτρος είχε ανακηρυχθεί Βασιλιάς της Φιλανδίας κατά τον Ρώσο-Σουηδικό πόλεμο (1741-1743) όπου Ρώσοι στρατιώτες κατείχαν τη Φιλανδία. Η ανακήρυξη αυτή βασίστηκε στα διαδοχικά του δικαιώματα σε περιοχές που κατείχε ο άτεκνος θείος του πατέρα του Κάρολου Ζ' της Σουηδίας ο οποίος πριν το θάνατο του ήταν και Μέγας Δούκας της Φιλανδίας. Περίπου την ίδια περίοδο, τον Οκτώβριο του 1742, εκλέχθηκε από τη Σουηδική βουλή να γίνει διάδοχος του Σουηδικού θρόνου. Εντούτοις, η Σουηδική βουλή δεν γνώριζε το γεγονός ότι είχε ανακυρηχ8εί και διάδοχος του θρόνου της Ρωσίας και όταν οι απεσταλμένοι της έφθασαν στην Αγία Πετρούπολη ήταν πολύ αργά. Έχει αναφερθεί υπήρξε παραίτηση από τα διαδοχικά δικαιώματα στο θρόνο της Σουηδίας για λογαριασμό του ανήλικου Πέτρου.

Η Αυτοκράτειρα Ελισσάβετ κανόνισε ο Πέτρος να παντρευτεί την δεύτερη εξαδέρφη του Σοφία Αυγούστα Φρειδερίκη (αργότερα Αικατερίνη Β' της Ρωσίας), κόρη του Χριστιάνου Αυγούστου, Πρίγκηπα του Άνχαλτ-Τσέρμπστ και της Ιωάννας Ελισσάβετ του Χόλσταιν - Γκότορπ. Η νεαρή πριγκίπισσα ασπάστηκε επίσημα την Ρωσική Ορθοδοξία και πήρε το όνομα Αικατερίνη Αλεξέιεβνα. Παντρεύτηκαν το 1745. Ο γάμος τους δεν ήταν ευτυχισμένος αλλά παρήγαγε έναν γιό, το μέλλοντα Αυτοκράτορα Παύλο, και μια κόρη, την Άννα Πέτροβνα (1757-1759). Η Αικατερίνη αργότερα υποστήριξε ότι ο Πέτρος δεν ήταν ο πατέρας του Παύλου. Στα δεκαέξι χρόνια της διαμονής τους στο Λομονόσοβ (Οράνιενμπαουμ) η Αικατερίνη είχε πολλούς εραστές όπως αντίστοιχα και ο σύζυγός της.

Βασιλεία

Αφότου ο Πέτρος κέρδισε τον θρόνο το 1762 έγινε στόχος της δυσαρέσκειας πολλών ευγενών επειδή αποχώρησε από το Επταετή Πόλεμο και έκανε ειρήνη με την Πρωσία, από την οποία η Ρωσία δεν κέρδισε τίποτε παρόλο που είχε καταλάβει το Βερολίνο και ουσιαστικά είχε κερδίσει τον πόλεμο. Έκανε συμμαχία με την Πρωσία και σχεδίαζε ένα μη δημοφιλή πόλεμο εναντίον της Δανίας. Επίσης υποστηρίζεται ότι ήθελε να αναγκάσει την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία να υιοθετήσει Λουθηρανικές πρακτικές.

Κατά τη διάρκεια της σύντομης βασιλείας του Πέτρου, η Ρωσία είδε πολλές μικρές όμως σημαντικές οικονομικές αναρρυθμίσεις οι οποίες ενθάρρυναν την δημιουργία δυτικο-ευρωπαϊκού τύπου καπιταλισμού και την απομάκρυνση από τις Ρωσικές παραδοσιακές πρακτικές της καταπίεσης των χωρικών και των πολιτών και του μονοπωλίου ηγετικών θέσεων από τους ευγενείς. Επίσης απαγόρευσε τις εισαγωγές ζάχαρης προκειμένου να ενθαρρύνει την εγχώρια παραγωγή.

Η κύρια κοινωνική μεταρρύθμιση του Πέτρου ήταν η εισαγωγή της Ελευθερίας της Αριστοκρατίας που καταργούσε την πολιτική του Πέτρου του Μέγα που εξανάγκαζε όλα τα αρσενικά μέλη της Ρωσικής αριστοκρατίας να υπηρετούν στις στρατιωτικές ή τις πολιτικές υπηρεσίες χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι προτιμήσεις για ένα συγκεκριμένο επάγγελμα.

Η Αικατερίνη και ο εραστής της Γρηγόριος Ορλόφ σχεδίαζαν να απομακρύνουν τον Πέτρο από το θρόνο καθώς εκείνη πίστευε ότι θα την χώριζε για να παντρευτεί την ερωμένη του Ελισσάβετ Βορόντσοβα. Η Αυτοκρατορική Φρουρά, στην οποία ο Πέτρος σχεδίαζε να επιβάλει αυστηρότερη πειθαρχία, εξεγέρθη. Ο Πέτρος συνελήφθη και εξαναγκάστηκε να υπογράψει την παραίτησή του από τον θρόνο. Η Αικατερίνη έγινε Αυτοκράτειρα με την υποστήριξη της πλειοψηφίας των ευγενών. Σύντομα μετά από αυτό ο Πέτρος δολοφονήθηκε ενώ ήταν υπό κράτηση στην Ρόψα. Αν και η Αικατερίνη δεν τιμώρησε τους υπευθύνους φρουρούς, εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες για το αν διέταξε τη δολοφονία.

Κληρονομιά

Το Δεκέμβριο του 1796, ο γιός του Πέτρου Αυτοκράτορας Παύλος, ο οποίος αντιπαθούσε την μητέρα του, κανόνισε να εκταφεί η σορός του και να ξαναθαφτεί με όλες τις τιμές στον Καθεδρικό ναό Πέτρου και Παύλου.

Ο Κοζάκος χωρικός Πουγκάτσεβ αργότερα υποστήριξε ότι ήταν ο Πέτρος Γ' (προωθώντας τη φήμη ότι ο Πέτρος δεν είχε πεθάνει αλλά είχε μυστικά φυλακιστεί από την Αικατερίνη. Με αυτή την πρόφαση ηγήθηκε της Επανάστασης του Πουγκάτσεβ.

Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να αλλάξει οι παραδοσιακοί χαρακτηρισμοί του Πέτρου και της πολιτικής του οι οποίοι φανερά επηρεάσθηκαν από τα απομνημονεύματα της συζύγου του και άλλων μεροληπτικών εξιστορήσεων. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του προετοιμάστηκαν μερικές από τις αναρρυθμίσεις της Αικατερίνης και άρθηκε από τους ευγενείς το καθήκον να υπηρετούν στο στρατό, το οποίο θεωρούσαν βάρος.