Ταμερλάνος (Tamerlano, HWV 18) είναι το όνομα μιας όπερας σέρια σε τρεις πράξεις του Γκέοργκ Φρίντριχ Χαίντελ.[1] Το λιμπρέτο γράφτηκε από τον Νικόλα Φραντσέσκο Χάιμ, και προσαρμόστηκε από τον Ταμερλάνο του Αγκοστίν Πιοβένε μαζί με ένα άλλο λιμπρέτο με τίτλο Βαγιαζήτ μετά το Ταμερλάνος, ή ο θάνατος του Βαγιαζήτ του Νικολάς Πραντόν. Η όπερα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής στο King's Theatre του Λονδίνου.
Ιστορικό σύνθεσης
Θεωρούμενος ως ένα από τα σημαντικότερα έργα του Χαίντελ, ο Ταμερλάνος συντέθηκε σε ένα διάστημα 20 ημερών τον Ιούλιο του 1724, σε μια χρονιά κατά την οποία ο συνθέτης έγραψε δύο ακόμη μεγάλες όπερες: τον Ιούλιο Καίσαρ και την Ροντελίντα. Η Ιβ Μάιερ έχει σημειώσει ότι ο ρόλος του Βαγιαζήτ ήταν ένας από τους πρώτους μεγάλους ρόλους τενόρου στην όπερα, και σχολίασε επίσης τη θέση της όπερας στα πλαίσια της σύγχρονης μόδας για την τουρκική κουλτούρα (turquerie).[2]
Ο μουσικολόγος του 18ου αιώνα Τσαρλς Μπέρνεϊ έγραψε για τον Ταμερλάνο:
η ουβερτούρα είναι γνωστή και διατηρεί την εύνοιά της ανάμεσα στις πιο εντυπωσιακές και ευχάριστα ορχηστρικές παραγωγές του Χαίντελ. Πολλές από τις όπερες του προσφέρουν ίσως περισσότερα δείγματα της φωτιάς και της μάθησής του, αλλά καμιά πιο ευχάριστες μελωδίες και κατάλληλα εφέ.[3]
Ο Πωλ Χένρι Λανγκ έγραψε το 1966:
εδώ ο κύριος ρόλος, αυτός του Βαγιαζήτ, δίνεται σε έναν τενόρο...Αυτός είναι ο πρώτος μεγάλος ρόλος τενόρου στην όπερα. Ο Χαίντελ απεικόνισε απόλυτα επιτυχημένα τον Βαγιαζήτ.[4]
Ιστορικό απόδοσης
Ο Ταμερλάνος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο King's Theatre του Λονδίνου, στις 31 Οκτωβρίου 1724, περίπου την εποχή της ετήσιας παράστασης του θεατρικού έργου του Ταμερλάνου του Νίκολας Ρόοου (4–5 Νοεμβρίου). Συνέχισε για 12 παραστάσεις και επαναλήφθηκε στις 13 Νοεμβρίου 1731. Στη συνέχεια, μια παραγωγή της όπερας παρουσιάστηκε στο Αμβούργο με το ρετσιτατίβο στα γερμανικά και τις άριες στα ιταλικά.[5]
Η πρώτη σύγχρονη παραγωγή ήταν στην Καρλσρούη στις 7 Σεπτεμβρίου 1924. Μεταξύ των πρόσφατων παραγωγών, εμφανίστηκε στο ρεπερτόριο της Εθνικής Όπερας της Ουάσιγκτον το 2008[6] και της Όπερας του Λος Άντζελες τον Νοέμβριο του 2009[7]. Και στις δύο παραγωγές πρωταγωνίστησε ο Πλάθιδο Ντομίνγκο στον ρόλο του Βαγιαζήτ, και εμφανίστηκε επίσης στον ίδιο ρόλο σε μια παραγωγή στο Τεάτρο Ρεάλ της Μαδρίτης το 2008.[8]
Ρόλοι
| Ρόλος[9] | Είδος φωνής | Καστ πρεμιέρας, 31 Οκτωβρίου 1724 |
|---|---|---|
| Ταμερλάνος, Αυτοκράτορας των Τατάρων | άλτο καστράτο | Αντρέα Πατσίνι |
| Βαγιαζήτ, Σουλτάνος των Τούρκων | τενόρος | Φραντσέσκο Μποροζίνι |
| Αστερία, Η κόρη του Βαγιαζήτ | σοπράνο | Φραντσέσκα Κουτζόνι |
| Ανδρόνικος, Έλληνας πρίγκηπας | άλτο καστράτο | Σενεζίνο |
| Ειρήνη, Πριγκίπισσα της Τραπεζούντας και αρραβωνιασμένη με τον Ταμερλάνο | κοντράλτο | Άννα Βιντσένζα Ντόττι |
| Λέων, Φίλος του Ανδρόνικου και του Ταμερλάνου | μπάσος | Τζουζέπε Μαρία Μπόσκι |
Πλοκή
Τόπος: Προύσα
Χρόνος: 1402
Πράξη Α΄
Ο ηττημένος Οθωμανός αυτοκράτορας Βαγιαζήτ οδηγείται αλυσοδεμένος στην αυλή του Ταμερλάνου. Ο Ταμερλάνος έχει διατάξει τον Ανδρόνικο να αφαιρέσει τις αλυσίδες, αλλά ο Βαγιαζήτ δεν έχει εμπιστοσύνη σε αυτή την ενέργεια και προσθέτει ότι ο μόνος λόγος που δεν αυτοκτονεί είναι η αγάπη του για την κόρη του, Αστερία (Άρια: «Forte e lieto a morte andrei»). Ο Ταμερλάνος καταφθάνει και διατάζει τον Ανδρόνικο να πάρει τη συγκατάθεση του Βαγιαζήτ και της Αστερίας, έτσι ώστε να μπορέσει να την παντρευτεί, με ανταμοιβή για τον Ανδρόνικο του ελληνικού θρόνου, γάμο με την Ειρήνη και ελευθερία για τον Βαγιαζήτ. Ο Ανδρόνικος είναι προβληματισμένος, καθώς έφερε την αγάπη του την Αστερία για να προσπαθήσει να μαλακώσει τον Ταμερλάνο, μόνο για να δει τον δει να την ερωτεύεται (Άρια: «Bella Asteria»). Ο Ταμερλάνος αποκαλύπτει στην Αστερία τις προθέσεις του και την προσφορά στον Ανδρόνικο, κάτι που την κάνει να θυμώνει με την φαινομενική προδοσία του τελευταίου.
Ο Βαγιαζήτ αρνείται την προσφορά του Ταμερλάνου και επιπλέον είναι θυμωμένος με την φαινομενική πραότητα της κόρης του στις απαιτήσεις του τελευταίου (Άρια: «Ciel e terra armi di sdegno»). Ωστόσο, μένοντας μόνη, η Αστερία λέει ότι παρά την προφανή προδοσία του Ανδρόνικου, τα συναισθήματά της για αυτόν δεν έχουν αλλάξει (Άρια: «Deh, lasciatemi»). Η Ειρήνη φτάνει για να μάθει ότι δεν πρόκειται πλέον να παντρευτεί τον Ταμερλάνο, αλλά τον Ανδρόνικο, ο οποίος της λέει ότι μπορούν ακόμα να αλλάξουν τα πράγματα αν προσποιηθεί ότι είναι ο αγγελιοφόρος του εαυτού της και διαφωνήσει με τον Ταμερλάνο. Εκείνη συμφωνεί με αυτό το σχέδιο, ενώ εκείνος θρηνεί για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται.
Πράξη Β΄
Ο Ταμερλάνος λέει στον Ανδρόνικο για την αποδοχή της πρότασης γάμου του από την Αστερία και ότι οι δύο προγραμματισμένοι γάμοι, αυτουνού με την Αστερία και του Ανδρόνικου με την Ειρήνη, θα πραγματοποιηθούν σύντομα. Ο Ταμερλάνος και η Αστερία τραγουδούν αντίθετες άριες για την κατάσταση. Η Αστερία προσποιείται ότι λέει στον Ανδρόνικο ότι πρόκειται να παντρευτεί τον Ταμερλάνο, αλλά μέσα από μια παρεξήγηση, ο Ανδρόνικος μένει απογοητευμένος στη σκέψη. Εν τω μεταξύ, ο Λέων φέρνει την μεταμφιεσμένη Ειρήνη στον Ταμερλάνο, όπου αρχίζει να υποστηρίζει την Αστερία (Άρια: «Par che mi nasca»). Ο Ταμερλάνος την ακούει με ψυχραιμία. Αφού η Ειρήνη και η Αστερία μένουν μόνες, η Αστερία αρχίζει να δείχνει συμπάθεια προς την Ειρήνη και μιλά για τα δικά της συναισθήματα. Η Ειρήνη βρίσκει ελπίδα σε αυτή την αποκάλυψη, ενώ ο Λέων «σχολιάζει μόνο την ακαταμάχητη δύναμη της αγάπης για καλό ή κακό».[10]
Ο Βαγιαζήτ είναι εξοργισμένος με τον επικείμενο γάμο της κόρης του με τον Ταμερλάνο και ορκίζεται να το σταματήσει, ενώ ο Ανδρόνικος είναι έξαλλος και αποφασίζει να εκδικηθεί τον Ταμερλάνο πριν αυτοκτονήσει. Η Αστερία ετοιμάζεται κρυφά να σκοτώσει τον Ταμερλάνο στο μεταξύ. Ωστόσο, ο Βαγιαζήτ καταφέρνει να καθυστερήσει τον γάμο και επίσης αποφεύγει να ταπεινωθεί από τον Ταμερλάνο όταν τον σταματά. Η Αστερία κάνει μια κίνηση προς την αυλή, μόνο για να την σταματήσει ο πατέρας της. Στη συνέχεια, βγάζει ένα στιλέτο, λέγοντας ότι θα ήταν το δώρο της στον Ταμερλάνο. Μετά από μια τριάδα μεταξύ Ταμερλάνο, Βαγιαζήτ και Αστερία, ο Ταμερλάνος διατάζει τον θάνατο του Βαγιαζήτ και της Αστερίας. Ωστόσο, η Αστερία διαμαρτύρεται ότι δεν ήταν ποτέ άπιστη και παίρνει τη συμφωνία από τον Βαγιαζήτ, τον Ανδρόνικο και την Ειρήνη, κάτι που της δίνει ένα αίσθημα ευτυχίας.
Πράξη Γ΄
Η Αστερία και ο Βαγιαζήτ αποφασίζουν να αυτοκτονήσουν με κρυμμένο δηλητήριο. Μόνη της, η Αστερία συλλογίζεται τον επερχόμενο θάνατό της. Ο Ταμερλάνος κάνει μια τελευταία προσπάθεια να κερδίσει την Αστερία και λέει ότι θα συγχωρήσει ακόμη και τον πατέρα της. Ωστόσο, ο Ανδρόνικος και η Αστερία δηλώνουν την αγάπη τους ο ένας για τον άλλον, κάτι που εξοργίζει τον Ταμερλάνο και τον κάνει να ορκιστεί τη δική του εκδίκηση. Ο Βαγιαζήτ προσπαθεί να αντλήσει έμπνευση από τη δράση τους, ενώ το ζευγάρι μπορεί να βρει ευτυχία μόνο στο να αντιμετωπίσει μαζί οτιδήποτε μπορεί να προκύψει από τη δήλωση της αμοιβαίας τους αγάπης.
Εν τω μεταξύ, η Ειρήνη ορκίζεται τον έρωτά της στον Ταμερλάνο αν εκείνος της επιστρέψει τη δική του αγάπη, ενώ ο Λέων ελπίζει ότι τελικά η αγάπη θα κερδίσει τη μέρα έναντι της εκδίκησης. Ο Ταμερλάνος ετοιμάζεται να ταπεινώσει τους εχθρούς του και ξεκινάει φέρνοντας μπροστά του τον Βαγιαζήτ και μετά την Αστερία. Ο Ανδρόνικος εκλιπαρεί για έλεος από τον Ταμερλάνο. Ο Ταμερλάνος δεν θα ακούσει, και διατάζει την Αστερία να γίνει υπηρέτρια του και ότι πρέπει πρώτα να του σερβίρει κρασί. Η Αστερία βάζει το δηλητήριο από τον πατέρα της στο κύπελλο. Η Ειρήνη αποκαλύπτει τότε την αληθινή της ταυτότητα στον Ταμερλάνο και την κατάσταση του δηλητηριασμένου φλιτζανιού. Στη συνέχεια, ο Ταμερλάνος διατάζει την Αστερία να αποφασίσει σε ποιον θα δώσει πρώτα το κύπελλο, στον πατέρα της ή στον Ανδρόνικο, προτού του το φέρει. Η Αστερία είναι έτοιμη να πιει από το φλιτζάνι η ίδια όταν ο Ανδρόνικος το χτυπάει από το χέρι της, κάτι που εξοργίζει ακόμη περισσότερο τον Ταμερλάνο. Παραγγέλνει τα Αστέρια' της σύλληψης και του εγκλεισμού στο κοινό σεράλι, και ότι ο Βαγιαζήτ θα πρέπει να τη δει να ντρέπεται. Ο Βαγιαζήτ, θυμωμένος με αυτή την κατάσταση, δηλώνει ότι το πνεύμα του θα στοιχειώσει τον Ταμερλάνο όταν πεθάνει. (Αρία:''Empio, per farti guerra" .)
Η Ειρήνη και ο Ταμερλάνος τραγουδούν για την ευτυχισμένη ζωή που τους περιμένει, αφού ο Ταμερλάνος πήρε την εκδίκησή του. Στη συνέχεια ο Λέων αναφέρει την άφιξη των Αστερία και Βαγιαζήτ, ο οποίος είναι εκπληκτικά γαλήνιος τώρα, αλλά τελικά αποκαλύπτει ότι αυτό συμβαίνει επειδή έχει πάρει δηλητήριο. Καθώς γίνεται πιο ασυνάρτητος, αποχαιρετά την κόρη του και επικρίνει τον Ταμερλάνο, μέχρι που ο Ανδρόνικος και η Αστερία τον μεταφέρουν έξω από το δωμάτιο. Η Αστερία τότε επιστρέφει για να ζητήσει το θάνατο, αφού ο Ταμερλάνος δεν μπορεί ποτέ να πάρει αυτό που θέλει από αυτήν. Τόσο η Ειρήνη όσο και ο Ανδρόνικος στέλνουν την Αστερία να προσπαθήσουν να σταματήσουν την αυτοκτονία της, ενώ ο Ταμερλάνος αλλάζει τελικά από τα γεγονότα που έχει δει καθώς και από τις παρακλήσεις της Ειρήνης. Τελικά συγχωρεί την Αστερία, τον Ανδρόνικο και τον Βαγιαζήτ. Η όπερα ολοκληρώνεται με ένα ντουέτο αγάπης μεταξύ του Ταμερλάνου και της Ειρήνης, και η χορωδία τραγουδά την ικανότητα της αγάπης να σώσει το φως από το σκοτάδι.[11][12]
Παραπομπές
Dean, Walter E.; Gardner, James V. (1995). «Geochemistry of surface sediments in the Gulf of the Farallones». Open-File Report. doi:10.3133/ofr95527. ISSN 2331-1258.
Meyer, Eve R. (1974). «Turquerie and Eighteenth-Century Music». Eighteenth-Century Studies 7 (4): 474. doi:10.2307/3031600. ISSN 0013-2586.
Burney, Charles (2010). A General History of Music : From the Earliest Ages to the Present Period. Volume 3. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-71122-0. 889952165.
Lang, Paul Henry (1996). George Frideric Handel. Mineola, N.Y.: Dover Publications. ISBN 0-486-29227-4. 34753372.
Knapp, J. Merrill (1970). «HANDEL'S TAMERLANO : THE CREATION OF AN OPERA» (στα αγγλικά). The Musical Quarterly LVI (3): 405–430. doi:10.1093/mq/LVI.3.405. ISSN 0027-4631.
«Supplementary file 4». dx.doi.org. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2023.
Hicks, Anthony (2002). Tamerlano (opera by Handel). Oxford Music Online. Oxford University Press.
1685-1759., Handel, George Frideric, (2015), Tamerlano, Profil, ανακτήθηκε στις 2023-01-16
conductor., Schwarz, Gerard, 1947- composer,, Compositions and arrangements, ανακτήθηκε στις 2023-01-16
Morgan, Paula (2001). Kobbé, Gustav. Oxford Music Online. Oxford University Press.
Hicks, Anthony (2002). Tamerlano (opera by Handel). Oxford Music Online. Oxford University Press.
Hicks, Anthony (2002). Tamerlano (opera by Handel). Oxford Music Online. Oxford University Press.
|
Όπερες του Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ Αλμίρα (1705) | Νέρων (1705) | Φλορίντο (1708) | Ροντρίγκο (1707) | Αγριππίνα (1709) | Ρινάλντο (1711) | Ο πιστός ποιμένας (1712) | Θησέας (1713) | Άμαδις της Γαλατίας (1715) | Άκις και Γαλάτεια (1718) | Ραντάμιστο (1720) | Μούκιος Σκαιβόλας (1721) | Φλοριντάντε (1721) | Όθων (1723) | Φλάβιος (1723) | Ιούλιος Καίσαρ (1724) | Ταμερλάνος (1724) | Ροντελίντα (1725) | Σκιπίων (1726) | Αλέξανδρος (1726) | Άδμητος (1727) | Ριχάρδος Α' (1727) | Σιρόης (1728) | Πτολεμαίος (1728) | Λοθάριος (1729) | Παρθενόπη (1730) | Πώρος (1731) | Έτζιο (1732) | Σωσάρμης (1732) | Ορλάνδος (1733) | Αριάδνη εν Κρήτη (1734) | Ορέστης (1734) | Αριοδάντης (1735) | Αλτσίνα (1735) | Αταλάντη (1736) | Αρμίνιο (1737) | Ιουστίνος (1737) | Βερενίκη (1737) | Αλέξανδρος Σέβηρος (1738) | Φαραμόντο (1738) | Ξέρξης (1738) | Ο Ζευς στο Άργος (1739) | Ιμενέο (1740) | Δηιδάμεια (1741) |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
