Το έργο Ο πιστός ποιμένας (ιταλικά: Il pastor fido) (HWV 8) είναι μια τρίπρακτη όπερα σέρια του Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ, σε λιμπρέτο του Τζιάκομο Ρόσι βασισμένο στο διάσημο και ευρέως γνωστό βουκολικό ποίημα Ο πιστός ποιμένας του Τζιοβάνι Μπατίστα Γκουαρίνι. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά
στις 22 Νοεμβρίου 1712 στο Βασιλικό Θέατρο στο Χέιμαρκετ του Λονδίνου.
Ιστορικό
Ο γερμανικής καταγωγής Χέντελ, αφού πέρασε ένα μέρος της πρώιμης καριέρας του συνθέτοντας όπερες και άλλα κομμάτια στην Ιταλία, εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου το 1711 έφερε για πρώτη φορά την ιταλική όπερα στο Λονδίνο με τον Ρινάλντο. Με τεράστια επιτυχία, ο Ρινάλντο δημιούργησε "τρέλα" στο Λονδίνο για τις ιταλικές σοβαρές όπερας, μια φόρμα που επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό σε σόλο άριες για τους βιρτουόζους τραγουδιστές. Έπειτα από τον Ρινάλτο, μια «μαγική» όπερα με γοητευτικές και φανταστικές σκηνές και διάφορα σκηνικά εφέ, ακολούθησε ο πιστός ποιμένας, μια πιο σύντομη και απλή όπερα, η οποία δεν γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία στο κοινό του Λονδίνου στις πρώτες παραστάσεις της. Η ουσιαστική αναθεώρηση του 1734, με τον διάσημο καστράτο Καρεστίνι, γνώρισε πολύ μεγαλύτερη επιτυχία και η επακόλουθη αναβίωση την ίδια χρονιά περιλάμβανε χορούς από τη διάσημη Γαλλίδα μπαλαρίνα Μαρί Σαλέ και τον θίασο της, με ειδική μελοποιημένη μουσική του Χέντελ. Ο μουσικολόγος του 18ου αιώνα Τσαρλς Μπέρνεϊ έγραψε για τον πιστό ποιμένα:
«Σε γενικές γραμμές, είναι κατώτερος σε στιβαρότητα και εφευρετικότητα από σχεδόν όλες τις άλλες δραματικές παραγωγές του, ωστόσο υπάρχουν πολλές αποδείξεις ιδιοφυΐας και των ικανοτήτων του που πρέπει να στοχεύσουν κάθε πραγματικό κριτή της τέχνης, που είναι εξοικειωμένος με την κατάσταση της δραματικής μουσικής στο την εποχή που συντάχθηκε.»
Ιστορικό απόδοσης
Το Βασιλικό Θέατρο, στο Λονδίνο, όπου ο πιστός ποιμένας είχε την πρώτη του παράσταση
Συντέθηκε το 1712 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 22 Νοεμβρίου του ίδιου έτους υπό τον συνθέτη. Η όπερα δέχθηκε μια εν πολλοίς εχθρική υποδοχή, πιθανότατα λόγω απογοήτευσης μετά την επιτυχία του Ρινάλντο: ένας ημερογράφος σημείωσε επικριτικά ότι «η σκηνή παρουσίαζε μόνο τη χώρα της Αρκαδίας· τα κοστούμια ήταν παλιά – η όπερα μικρή». Οι ρόλοι του Μιρτίλιο και του Σίλβιο ερμηνεύθηκαν αρχικά από τους καστράτο Βαλεριάνο Παλεγκρίνι και Βαλεντίνο Ουρμπάνι. Η ουβερτούρα είναι σε έξι κινήσεις και έχει μεγάλη διάρκεια για την εποχή της: πιστεύεται ότι μπορεί να είχε αρχικά συντεθεί ως μια απλή ορχηστρική σουίτα, που δεν είχε σχέση με το έργο.
Η αναβίωση του έργου την άνοιξη του 1734, στην οποία ο Καρεστίνι ανέλαβε το ρόλο του Μίρτιλιο, αποδείχθηκε πολύ μεγαλύτερη επιτυχία, μόνο που ο Χέντελ άλλαξε τη μουσική: μόνο επτά από τις αρχικές άριες παρέμειναν και αυτές που κόπηκαν αντικαταστάθηκαν από άριες από καντάτες ή και από παλαιότερες όπερες του Χέντελ. Αυτή η παραγωγή αποδείχθηκε δημοφιλής και "απόλαυσε" μια σειρά από 13 παραστάσεις. Τον χειμώνα του 1734, η όπερα αναβίωσε ξανά: ο Καρεστίνι παρέμεινε στον ρόλο του Μιρτίλιο και ο Άγγλος τενόρος Τζον Μπίαρντ ανέλαβε το ρόλο του Σίλβιο. Ένας νεοσύστατος πρόλογος, η Τερψιχόρη, προστέθηκε στην όπερα για την συγκεκριμένη σειρά παραστάσεων. Ο πρόλογος περιλάμβανε σόλο άριες, χορωδιακές κινήσεις και ορχηστρική γραφή για χορό: τον χορευτικό ρόλο της Τερψιχόρης ερμήνευσε η Μαρί Σαλέ, της οποίας η χορευτική ομάδα είχε συνεργαστεί με τον διευθυντή του Κόβεντ Γκάρντεν, Τζον Ρίτς.
Όπως με όλες τις μπαρόκ σοβαρές όπερες, ο πιστός ποιμένας δεν παίχτηκε για πολλά χρόνια, αλλά με την αναβίωση του ενδιαφέροντος για τη μπαρόκ μουσική και τις ιστορικά τεκμηριωμένες εκτελέσεις από τη δεκαετία του 1960, η όπερα αυτή, όπως και άλλες όπερες του Χέντελ, δέχεται παραστάσεις σε φεστιβάλ και όπερες μέχρι και σήμερα. Μεταξύ άλλων εκτελέσεων, το έργο παρουσιάστηκε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Χέντελ του Λονδίνου το 2012 και στο Φεστιβάλ Χέντελ του Χάλλε το 2019.
Διανομή
Ρόλος Φωνές Καστ πρεμιέρας, 22 Νοεμβρίου 1712 Αναθεωρημένη έκδοση, 18 Μαΐου 1734 Αναβίωση 9 Νοεμβρίου 1734
Αμαρίλι σοπράνο Ελισαβέτα Πιλότι-Στσιαβονέτι Άννα Μαρία Στράντα Άννα Μαρία Στράντα
Ντορίντα κοντράλτο Τζέιν Μπάρμπιερ Μαρία Κατερίνα Νέγκρι Μαρία Κατερίνα Νέγκρι
Εουρίλια σοπράνο Φραντσέσκα Μαργκερίτα Ντε Λ' Επινέ Μαργκερίτα Ντουραστάντι Μαρία Ρόζα Νέγκρι
Μιρτίλιο σοπράνο καστράτο Βαλεριάνο Παλεγκρίνι Τζοβάνι Καρεστίνι Τζοβάνι Καρεστίνι
Σίλβιο άλτο καστράτο Βαλεντίνο Ουρμπάνι Κάρλο Σκάλτζι Τζον Μπίαρντ
Τιρένιο μπάσος Ρίτσαρντ Λεβερίτζ Γκουστάβους Βαλς Γκουστάβους Βαλς
Σύνοψη
Αρκαδία - Károly Markó
Σκηνικό: η Αρκαδία, στην αρχαία ελληνική ύπαιθρο.
Η Άρτεμις, η παρθένα θεά του κυνηγιού, έχει δυσαρεστηθεί με την Αρκαδία και έτσι αφήνει να γίνει γνωστό ότι μόνο μέσω του γάμου ενός ζευγαριού που προέρχεται από ουράνιους προγόνους, ένας από τους οποίους θα γίνει «ένας πιστός ποιμένας», θα κατευναστεί η οργή της. Το ζευγάρι που πιστεύεται ότι ταιριάζει σε αυτήν την περιγραφή είναι ο κυνηγός Σίλβιο, αλλά δεν ενδιαφέρεται για την αγάπη, είναι αφοσιωμένος στη Ντιάνα και ενδιαφέρεται μόνο για το κυνήγι, και η βοσκοπούλα Αμαρίλι, η οποία ωστόσο είναι ερωτευμένη με τον βοσκό Μιρτίλιο, του οποίου η καταγωγή είναι άγνωστη.
Πράξη 1
Ο βοσκός Mιρτίλιο είναι δυστυχισμένος λόγω της μεγάλης του αγάπης για την νεαρή Αμαρίλι, η οποία πρόκειται σύντομα να παντρευτεί τον κυνηγό Σίλβιο για να κατευνάσει την οργή τη θεάς Ντιάνα.
Η Αμαρίλι είναι επίσης δυσαρεστημένη με την πρόταση γάμου της, καθώς έχει ερωτευτεί τον Μιρτίλιο, του οποίου το οικογενειακό παρελθόν είναι άγνωστο, αν και δεν του έχει πει ότι τον αγαπάει. Ο Μιρτίλιο την ακούει να θρηνεί για την αγάπη της γι' αυτόν και γοητεύεται, αλλά εκείνη τον απορρίπτει καθώς καθήκον της είναι να παντρευτεί τον Σίλβιο για χάρη της κοινής ευημερίας.
Ο Μιρτίλιο βρίσκεται σε τέτοια απόγνωση για αυτό αποφασίζει να αυτοκτονήσει. Η βοσκοπούλα Eουρίλια είναι επίσης ερωτευμένη με τον Μιρτίλιο, τον εμποδίζει να αυτοκτονήσει και προσφέρεται να τον βοηθήσει να κερδίσει την Aμαρίλι για λογαριασμό του, μόνο που η Εουρίλια ενδιαφέρεται πραγματικά μόνο να κερδίσει την καρδιά του Μιρτίλιο και να τον έχει όλο δικό της.
Ο Σίλβιο, ο κυνηγός, δεν ενδιαφέρεται καθόλου για κορίτσια ή για να παντρευτεί, επιθυμεί να παραμείνει αγνός όπως η προστάτιδα του, η θεά Ντιάνα. Μια άλλη βοσκοπούλα, η Ντορίντα, είναι ερωτευμένη με τον Σίλβιο, αλλά εκείνος απορρίπτει τον έρωτά της, προς λύπη της.
Πράξη 2
O Τζοβάνι Καρεστίνι, ο οποίος ερμήνευσε τον ρόλο του Μιρτίλιο
Σε ένα βραχώδες άλσος, ο Mιρτίλιο τραγουδά στον εαυτό του για να κοιμηθεί ένα τραγούδι για την αγαπημένη του Αμαρίλι. Καθώς κοιμάται, η Eουρίλια μπαίνει με μια γιρλάντα από λουλούδια μαζί με ένα σημείωμα «Από κάποιον που σε λατρεύει και σε περιμένει εκεί» και την τοποθετεί στο σώμα του. Όταν ξυπνά, νομίζει ότι είναι από την Aμαρίλι.
Η Eουρίλια λέει στην Aμαρίλι ότι ο Μιρτίλιο έχει λάβει ένα δώρο αγάπης και μια πρόσκληση με ερωτικές προθέσεις από ένα άλλο κορίτσι, κάτι που την κάνει να ζηλεύει πολύ.
Εν τω μεταξύ, η Ντορίντα συνεχίζει να ενοχλεί τον Σίλβιο με τις διαμαρτυρίες και τα παρακάλια της μα κείνος συνεχίζει να της ξεκαθαρίζει ότι δεν ενδιαφέρεται.
Η Εουρίλια λέει στον Μιρτίλιο ότι ο έρωτάς του είναι καθ' οδόν και πρέπει να πάει στην κοντινή σπηλιά να την περιμένει, όπως και κάνει. Η Eουρίλια φέρνει τότε την Αμαρίλι και της λέει ότι μπορεί να παρακολουθήσει τι κάνει ο Μιρτίλιο με την άλλη κοπέλα μέσα από την ίδια σπηλιά, και οδηγεί την Αμαρίλι μέσα σε αυτήν. Τώρα που οι δυο τους είναι μαζί στη σπηλιά, η Eουρίλια θα πάει και θα πει στις νομικές αρχές να τους συλλάβουν για παράνομο σεξ, για το οποίο ο αρκαδικός νόμος ορίζει θάνατο για τη γυναίκα σύντροφο, δηλαδή η Αμαρίλι θα εκτελεστεί, κι έτσι η Εουρίλια θα καταφέρει να αποκτήσει τον Μιρτίλιο.
Πράξη 3
Στο ιερό άλσος έξω από το ναό της Ντιάνα, η ερωτευμένη Ντορίντα ακούει τον Σίλβιο να έρχεται με τους κυνηγούς φίλους του και κρύβεται στους θάμνους για να τον παρακολουθήσει. Ο Σίλβιο, βλέποντας την να κινείται, νομίζει πως είναι ένα ελάφι και την λογχίζει, αλλά λυπάται που ανακαλύπτει ότι είναι η Ντορίντα, η οποία μπορεί να μην είναι νεκρή αλλά είναι πληγωμένη. Ο Σίλβιο ανακαλύπτει ότι τελικά μαζί της νιώθει πλημμυρισμένος από αγάπη και ορκίζονται να μείνουν για πάντα μαζί.
Το σχέδιο της Εουρίλια πετυχαίνει - η Αμαρίλι καταδικάστηκε να πεθάνει για αισχρότητα. Ο Μιρτίλιο εκλιπαρεί να του επιτρέψουν να πεθάνει στη θέση της, αλλά αρνούνται. Η Αμαρίλι οδηγείται στην εκτέλεσή της όταν ο αρχιερέας της θεάς εισέρχεται με νέο διάταγμα της. Ο Μιρτίλιο είναι θεϊκής καταγωγής και είναι ο «πιστός ποιμένας» της προφητείας. Καταργείται η ανθρωποθυσία, ανακοινώνεται διπλός γάμος, του Μιρτίλιο με την Αμαρίλι καθώς και του Σίλβιο με την Ντορίντα. Η Εουρίλια μετανιωμένη ζητά συγχώρεση και τελικά την συγχωρούν η κατάρα της άγονης γης αφαιρείται, και όλοι χαίρονται.
Ορχήστρα
Η ορχηστρική σύνθεση της όπερας περιλαμβάνει:
2 φλάουτα, 2 όμποε, φαγκότο,
έγχορδα και συνεχές βάσιμο (τσέλο, λαούτο, τσέμπαλο)
Στην αναθεωρημένη έκδοση του 1734 η παρτιτούρα περιλαμβάνει:
2 φλάουτα, 2 όμποε, 2 φαγκότα, 2 κόρνα
έγχορδα και συνεχές βάσιμο
Η δεύτερη έκδοση είναι αξιοσημείωτη για την εκτεταμένη ουβερτούρα της. Σε έξι κινήσεις, περιλαμβάνει πολλά τμήματα σε αντίθεση και μπορεί αρχικά να προοριζόταν για ανεξάρτητη απόδοση.
|
Όπερες του Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ Αλμίρα (1705) | Νέρων (1705) | Φλορίντο (1708) | Ροντρίγκο (1707) | Αγριππίνα (1709) | Ρινάλντο (1711) | Ο πιστός ποιμένας (1712) | Θησέας (1713) | Άμαδις της Γαλατίας (1715) | Άκις και Γαλάτεια (1718) | Ραντάμιστο (1720) | Μούκιος Σκαιβόλας (1721) | Φλοριντάντε (1721) | Όθων (1723) | Φλάβιος (1723) | Ιούλιος Καίσαρ (1724) | Ταμερλάνος (1724) | Ροντελίντα (1725) | Σκιπίων (1726) | Αλέξανδρος (1726) | Άδμητος (1727) | Ριχάρδος Α' (1727) | Σιρόης (1728) | Πτολεμαίος (1728) | Λοθάριος (1729) | Παρθενόπη (1730) | Πώρος (1731) | Έτζιο (1732) | Σωσάρμης (1732) | Ορλάνδος (1733) | Αριάδνη εν Κρήτη (1734) | Ορέστης (1734) | Αριοδάντης (1735) | Αλτσίνα (1735) | Αταλάντη (1736) | Αρμίνιο (1737) | Ιουστίνος (1737) | Βερενίκη (1737) | Αλέξανδρος Σέβηρος (1738) | Φαραμόντο (1738) | Ξέρξης (1738) | Ο Ζευς στο Άργος (1739) | Ιμενέο (1740) | Δηιδάμεια (1741) |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
