Το έργο Πώρος, βασιλιάς των Ινδών (ιταλικά: Poro, re dell'Indie) (HWV 28) είναι μια όπερα σέρια σε τρεις πράξεις του Γκέοργκ Φρίντριχ Χαίντελ, σε ιταλικό λιμπρέτο προσαρμοσμένο από τον Αλέξανδρο στις Ινδίες (Alessandro nell'Indie) του Μεταστάζιο, το οποίο με την σειρά του βασίστηκε στην μάχη του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τον Πώρο το 326 π.Χ. Το λιμπρέτο είχε ήδη μελοποιηθεί από τον Λεονάρντο Βίντσι το 1729 και χρησιμοποιήθηκε για περισσότερες από εξήντα όπερες κατά τη διάρκεια του 18ο αιώνα.
Ο Γκράχαμ Κάμμινγκς εξέτασε λεπτομερώς την ιστορία της σύνθεσης του Πώρου στα πλαίσια της δουλειάς του Χαίντελ στις όπερες του στο Λονδίνο κατά τη δεκαετία του 1730 και υποστήριξε ότι ο Χαίντελ συνέθεσε το έργο από τον Σεπτέμβριο του 1730 έως τις 16 Ιανουαρίου 1731, με μικρές αναθεωρήσεις πριν από τις 2 Φεβρουαρίου, όπου ήταν η πρεμιέρα.
Η όπερα μετατόπισε την έμφαση της ιστορίας από τον Αλέξανδρο στην σχέση του Πώρου με την Κλεοφίδη.
Ιστορικό
Ο γερμανικής καταγωγής Χαίντελ, αφού πέρασε ένα μέρος της πρώιμης καριέρας του συνθέτοντας όπερες και άλλα κομμάτια στην Ιταλία, εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου το 1711 έφερε εκεί για πρώτη φορά την ιταλική όπερα με τον Ρινάλντο. Με τεράστια επιτυχία, ο Ρινάλντο δημιούργησε μια τρέλα στους κατοίκους του Λονδίνου για τις ιταλικές όπερες σέριες, μια φόρμα που επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό σε σόλο άριες για τους βιρτουόζους τραγουδιστές. Το 1719, ο Χαίντελ διορίστηκε μουσικός διευθυντής ενός οργανισμού που ονομαζόταν Βασιλική Ακαδημία Μουσικής (που δεν συγχέεται με το σημερινό ωδείο του Λονδίνου), μια εταιρεία υπό βασιλικό καταστατικό για την παραγωγή ιταλικών οπερών στο Λονδίνο. Ο Χαίντελ δεν επρόκειτο μόνο να συνθέσει όπερες για την εταιρεία, αλλά να προσλάβει τους δημοφιλείς τραγουδιστές, να επιβλέπει την ορχήστρα και τους μουσικούς και να προσαρμόζει όπερες από την Ιταλία για παραστάσεις στο Λονδίνο.
Το King's Theatre του Λονδίνου, όπου ο Πώρος έκανε πρεμιέρα
Η Βασιλική Ακαδημία Μουσικής κατέρρευσε στο τέλος της σεζόν 1728 - 29, εν μέρει λόγω των τεράστιων αμοιβών που πληρώνονταν οι τραγουδιστές. Ένας σκληρός ανταγωνισμός είχε αναπτυχθεί μεταξύ των υποστηρικτών των δύο πριμαντόνα που είχαν εμφανιστεί στις τελευταίες όπερες του Χαίντελ, Φραντσέσκα Κουτζόνι και Φαουστίνα Μπορντόνι, που κορυφώθηκε τον Ιούνιο του 1727 με έναν μεγάλο καυγά μπροστά στο κοινό, οι δύο πριμαντόνες που βρισκόντουσαν πάνω στη σκηνή σταμάτησαν να τραγουδούν, αντάλλαξαν προσβολές και μαλλιοτραβήχτηκαν. Αυτό είχε ως αφορμή να ξεσπάσει ένα τεράστιο δημόσιο σκάνδαλο που σατιρίστηκε στη δημοφιλή Όπερα του ζητιάνου του 1728 και έφερε την ιταλική όπερα του είδους που συνέθετε ο Χαίντελ σε ένα ορισμένο βαθμό χλεύης και απαξίωσης. Στο τέλος της σεζόν του 1729, τόσο οι δυο κυρίες όσο και ο διάσημος καστράτο Σενεζίνο, που είχε λάβει μεγάλη αναγνώριση από το κοινό σε πολλές όπερες του Χαίντελ, εγκατέλειψαν το Λονδίνο για διάφορες υποχρεώσεις στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ο Χαίντελ σύναψε συνεργασία με τον Τζον Τζέιμς Χάιντεγκερ, τον θεατρικό ιμπρεσάριο του King's Theatre στο Χέιμαρκετ όπου παρουσιάστηκαν οι όπερες του και ξεκίνησε μια νέα εταιρεία οπερών με μια νέα πριμαντόνα, την Άννα Στράντα. Το καστ που συγκέντρωσε ο Χαίντελ για την πρώτη του όπερα στο νέο εγχείρημα, τον Λοθάριο, περιελάμβανε έναν καστράτο, τον Αντόνιο Μπερνάτσι, ο οποίος δεν ήταν πολύ δημοφιλής στο κοινό του Λονδίνου μα με τον Σενεζίνο στον ρόλο του Πώρου επέστρεψε θριαμβευτικά στη σκηνή του Λονδίνου, με ακόμη μεγαλύτερες αμοιβές.
Ο Πώρος γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο κοινό του Λονδίνου, όπως έγραψε ο μουσικολόγος του 18ου αιώνα Τσαρλς Μπέρνεϊ :
Αυτή η όπερα, αν και περιέχει ελάχιστες άριες σε υπέροχο και περίτεχνο ύφος, ήταν τόσο δραματική και ευχάριστη, που παρουσιάσθηκε για δεκαπέντε νύχτες διαδοχικά την άνοιξη και ανέβηκε ξανά στη σκηνή το φθινόπωρο, όπου είχε τέσσερις ακόμη παραστάσεις.
Σύμφωνα με τον Σερ Γουόλτερ Νιούμαν Φλάουερ:
Ο Πώρος, με φόντο τον ανατολίτικο ρομαντισμό, γνώρισε αμέσως επιτυχία. Ποτέ ο Σενεζίνο σε όλη την μουσική του άνοδο στο Λονδίνο δεν ανέβηκε σε μεγαλύτερο ύψος από την άρια «Se possono tanto». Ποτέ δεν είχε χάσει την εύνοια, τώρα απέκτησε σε μια νύχτα πολύ μεγαλύτερη δημοτικότητα από ποτέ. Σε μια βδομάδα όλο το Λονδίνο μουρμούριζε τις άριες. Πολλοί δήλωσαν ότι ο Πώρος ήταν η καλύτερη όπερα (ο Χαίντελ) που είχε δώσει στο Λονδίνο.
Ο μουσικολόγος Γκράχαμ Κάμμινγκς έχει πει για τον Πώρο: «Με ελάχιστες εξαιρέσεις οι άριες κατατάσσονται μεταξύ των καλύτερων δουλειών του Χαίντελ, με μεγάλη ποικιλία στο ύφος και συχνά με πλούσια παρτιτούρα».
Η παρτιτούρα της όπερας περιλαμβάνει: δύο φλογέρες, φλάουτο, δύο όμποε, φαγκότο, τρομπέτα, δύο κόρνα, έγχορδα και συνεχές βάσιμο (τσέλο, λαούτο, τσέμπαλο).
Ιστορικό απόδοσης
Η όπερα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο King's Theatre του Λονδίνου στις 2 Φεβρουαρίου 1731 και ακολούθησαν 15 άλλες παραστάσεις. Μια σειρά από 16 παραστάσεις ήταν σημάδι επιτυχίας για την εποχή, όπως και το γεγονός ότι το έργο αναβίωσε στις 23 Δεκεμβρίου 1731 και ξανά σε αναθεωρημένη μορφή στις 8 Δεκεμβρίου 1736. Παρουσιάστηκε επίσης στο Αμβούργο και στο Μπράουνσβαϊγκ.
Η πρώτη σύγχρονη παράσταση, πραγματοποιήθηκε επίσης στο Μπράουνσβαϊγκ το 1928. Η πρώτη παράσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο από την εποχή του Χαίντελ ήταν το 1966 στο Άμπινγκτον. Όπως με όλες τις μπαρόκ όπερες σέριες, ο Πώρος παρέμεινε ανεκτέλεστος για πολλά χρόνια, αλλά με την αναβίωση του ενδιαφέροντος για τη μπαρόκ μουσική και τις ιστορικά τεκμηριωμένες εκτελέσεις από τη δεκαετία του 1960, ο Πώρος, όπως όλες οι όπερες του Χαίντελ, δέχεται παραστάσεις σε φεστιβάλ και όπερες μέχρι και σήμερα. Μεταξύ άλλων παραστάσεων, ο Πώρος ανέβηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Χαίντελ του Γκέτινγκεν το 2006, στο Φεστιβάλ Χαίντελ του Λονδίνου το 2007 και στη Komische Oper Berlin το 2019.
Διανομή
| Ρόλος | Τύπος φωνής | Καστ πρεμιέρας, 2 Φεβρουαρίου 1731 |
|---|---|---|
| Πώρος, ο Ινδός βασιλιάς | άλτο καστράτο | Σενεζίνο |
| Κλεοφίδη, η σύζυγός του Πώρου | σοπράνο | Άννα Μαρία Στράντα |
| Ερισένα, η αδελφή του Πώρου | κοντράλτο | Antonia Merighi |
| Γκαντάρτε, ο εραστής της Ερισένα | κοντράλτο | Francesca Bertolli |
| Αλέξανδρος, ο Βασιλιάς της Μακεδονίας | τενόρος | Annibale Pio Fabri |
| Τιμαγένης, ο στρατηγός του Αλέξανδρου | μπάσος | Giovanni Giuseppe Commano |
Σύνοψη
Τόπος: Δίπλα στον ποταμό Υδάσπη
Χρόνος: περίπου το 327 π.Χ.
Πράξη 1
Το εξώφυλλο της παρτιτούρας του έργου
Ο Αλέξανδρος έχει κατακτήσει την Ινδία, στην οποία βασιλεύει ο Πώρος, ο οποίος μέσα στην απόγνωση θέλει να αυτοκτονήσει, αλλά τον συγκρατεί ο φίλος του Γκαντάρτε που θυμίζει στον Βασιλιά την αγαπημένη του σύζυγο Βασίλισσα Κλεοφίδη και πόσο στενοχωρημένη θα ήταν με τον θάνατό του. Για να αποτρέψουν τη σύλληψη του Βασιλιά από τα προελαύνοντα στρατεύματα, αυτός και ο Γκαντάρντε αλλάζουν ρούχα, έτσι ώστε ο Γκαντάρντε να φαίνεται τώρα ότι είναι ο Βασιλιάς και ο Βασιλιάς ένας απλός πολεμιστής. Ωστόσο, ο Πώρος με αυτή τη μεταμφίεση συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στον Αλέξανδρο.
Η αδερφή του Πώρου, Ερισένα, αιχμαλωτίζεται επίσης από τον διοικητή και τον στρατηγό Τιμαγένη και οδηγείται στον Αλέξανδρο.
Ο Πώρος μεταμφιεσμένος μπαίνει στο παλάτι όπου συναντά ξανά τη γυναίκα του Κλεοφίδη. Στεναχωριέται όταν βλέπει την γυναίκα του να στέλνει ένα φιλικό χαιρετισμό στον νικητή Αλέξανδρο και μετά να ετοιμάζεται να τον επισκεφτεί, φοβούμενος έτσι ότι αυτή θα τον προδώσει με τον κατακτητή. Ο Γκαντάρτε φέρνει είδηση στον Πώρο ότι ο Αλέξανδρος έχει πειστεί για τη μεταμφίεσή τους και πιστεύει ότι ο Γκαντάρτε είναι ο Βασιλιάς και ότι τα στρατεύματα του Αλέξανδρου είναι δυσαρεστημένοι και σχεδιάζουν να κάνουν ανταρσία.
Ο Γκαντάρτε είναι ερωτευμένος με την Ερισένα και είναι δυστυχισμένος που τη βρίσκει να επαινεί τον Αλέξανδρο για τα καλά που έχει.
Η Κλεοφίδη κάνει έκκληση στον Αλέξανδρο να δείξει έλεος στον νικημένο σύζυγό της. Ο Αλέξανδρος γοητεύεται από την ομορφιά της Κλεοφίδης, κάτι που ο μεταμφιεσμένος Πώρος θεωρεί ότι είναι απόδειξη ότι η γυναίκα του σχεδιάζει να τον προδώσει. Η Κλεοφίδη κατηγορεί τον άντρα της ότι την υποψιάζεται άδικα.
Πράξη 2
Ο Αλέξανδρος επισκέπτεται την Κλεοφίδη στο παλάτι, πυροδοτώντας περαιτέρω τη ζήλια του Πώρου, ο οποίος αποφασίζει να εξαπολύσει επίθεση εναντίον του Αλέξανδρου με τον στρατό του, αλλά νικιέται για άλλη μια φορά. Σε απόγνωση, αποφασίζει ότι η μόνη διέξοδος είναι ο θάνατος τόσο για τον ίδιο όσο και για τη γυναίκα του και πρόκειται να σκοτώσει πρώτα εκείνη και μετά τον εαυτό του, αλλά τον ανακαλύπτει ο Αλέξανδρος τη στιγμή που ετοιμάζεται να μαχαιρώσει την Κλεοφίδη και συλλαμβάνει τον υποτιθέμενο στρατιώτη.
Ο Τιμαγένης απελευθερώνει τον "στρατιώτη". Ο Τιμαγένης γνωρίζει ότι τα στρατεύματα του Αλέξανδρου σχεδιάζουν να εξεγερθούν και ότι τώρα τους κρατάνε όλους στα χέρια τους. Πιστεύει ότι ο "στρατιώτης" μπορεί να είναι σε θέση να τους βοηθήσει.
Ο Αλέξανδρος προτείνει στην Κλεοφίδη να γίνει η βασίλισσά του τώρα, αλλά εκείνη αρνείται. Η Ερισένα φέρνει τρομερά νέα – Ο Πώρος στην προσπάθειά του να δραπετεύσει, πνίγηκε προσπαθώντας να διασχίσει ένα ποτάμι. Η Κλεοφίδη ακούγοντάς το αυτό είναι συντετριμμένη.
Πράξη 3
Αλέξανδρος και Πώρος - Σαρλ Λε Μπρεν
Η Ερισένα συναντά τον μεταμφιεσμένο Πώρο στους βασιλικούς κήπους, έκπληκτη που τον βρήκε ζωντανό. Ο Πώρος είναι αποφασισμένος να εκδικηθεί τον Αλέξανδρο και συνωμοτεί με τον Τιμαγένη για να τον σκοτώσουν.
Η Κλεοφίδη λέει στον Αλέξανδρο ότι αποφάσισε να τον παντρευτεί, αλλά στην πραγματικότητα σκοπεύει να αυτοκτονήσει, πέφτοντας σε μια πυρά αμέσως μετά το γάμο.
Στο ναό που ετοιμάζεται για τον γάμο βρίσκεται η Κλεοφίδη σκοπεύει να ριχτεί στον φλεγόμενο βωμό. Ετοιμάζεται να παντρευτεί τον Αλέξανδρο, μόνο που εμφανίζεται ο Πώρος και γονατίζει μπροστά στη γυναίκα του, παρακαλώντας την να αλλάξει γνώμη. Για πρώτη φορά, ο Αλέξανδρος βλέποντάς τον συνειδητοποιεί ότι ο "στρατιώτης" είναι στην πραγματικότητα ο βασιλιάς Πώρος και συγκινείται βαθιά από την συζυγική αφοσίωση και την αγάπη που δείχνει στη γυναίκα του. Ο Αλέξανδρος τον συγχωρεί για τη συνωμοσία εναντίον του, τους αφήνει να ξανασμίξουν και να ζήσουν μαζί ανενόχλητοι και ζητά από τον Πώρο να συμφιλιωθούν. Όλοι γιορτάζουν την ευτυχή έκβαση των γεγονότων.
|
Όπερες του Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ Αλμίρα (1705) | Νέρων (1705) | Φλορίντο (1708) | Ροντρίγκο (1707) | Αγριππίνα (1709) | Ρινάλντο (1711) | Ο πιστός ποιμένας (1712) | Θησέας (1713) | Άμαδις της Γαλατίας (1715) | Άκις και Γαλάτεια (1718) | Ραντάμιστο (1720) | Μούκιος Σκαιβόλας (1721) | Φλοριντάντε (1721) | Όθων (1723) | Φλάβιος (1723) | Ιούλιος Καίσαρ (1724) | Ταμερλάνος (1724) | Ροντελίντα (1725) | Σκιπίων (1726) | Αλέξανδρος (1726) | Άδμητος (1727) | Ριχάρδος Α' (1727) | Σιρόης (1728) | Πτολεμαίος (1728) | Λοθάριος (1729) | Παρθενόπη (1730) | Πώρος (1731) | Έτζιο (1732) | Σωσάρμης (1732) | Ορλάνδος (1733) | Αριάδνη εν Κρήτη (1734) | Ορέστης (1734) | Αριοδάντης (1735) | Αλτσίνα (1735) | Αταλάντη (1736) | Αρμίνιο (1737) | Ιουστίνος (1737) | Βερενίκη (1737) | Αλέξανδρος Σέβηρος (1738) | Φαραμόντο (1738) | Ξέρξης (1738) | Ο Ζευς στο Άργος (1739) | Ιμενέο (1740) | Δηιδάμεια (1741) |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
