Τρισχιδές Νεφέλωμα

.

Το Τρισχιδές Νεφέλωμα (γνωστό και ως Μεσιέ 20, M20 και NGC 6514) είναι ένα νεφέλωμα σε απόσταση περίπου 6.000 ετών φωτός στον αστερισμό Τοξότης. Το όνομά του σημαίνει ότι είναι χωρισμένο σε τρία μέρη. Το αντικείμενο αποτελεί ένα συνδυασμό από ένα ανοικτό σμήνος αστέρων, ένα νεφέλωμα εκπομπής (το κόκκινο μέρος), ένα νεφέλωμα ανακλάσεως (η μπλε περιοχή) και ένα σκοτεινό νεφέλωμα (τα «κενά» στο νεφέλωμα εκπομπής που ευθύνονται για την εμφάνιση του νεφελώματος), γνωστό και ως Barnard 85.

Παρατήρηση

Το Τρισχιδές νεφέλωμα αποτελεί ένα φωτεινό και πολύχρωμο αντικείμενο όταν παρατηρείται μέσα από μικρό τηλεσκόπιο και γι´αυτό το λόγο είναι ένα διαχρονικά αγαπημένο αντικείμενο των ερασιτεχνών αστρονόμων. Στον ουρανό βρίσκεται περίπου 2 μοίρες βορειοδυτικά από το μεγαλύτερο νεφέλωμα Λιμνοθάλασσας (Μ8) και τα δύο νεφελώματα αποτελούν ένα όμορφο στόχο για φωτογραφίες ευρέως πεδίου. Ακόμη πιο κοντά βρίσκεται το ανοικτό σμήνος Μεσιέ 21.

Ιστορία Παρατηρήσεων
Πρώτες παρατηρήσεις

Το τρισχιδές νεφέλωμα ανακαλύφθηκε από τον Σαρλ Μεσιέ τις 5 Ιουνίου 1764 και το περιγράφει σαν ένα σμήνος αστέρων με φαινόμενο μέγεθος 8 με 9 που περικλείεται μέσα σε ένα νεφέλωμα, το οποίο αναφέρεται μόνο μετά την περιγραφή του Μεσιέ 21 και στην συνέχεια το πρόσθεσε στον κατάλογό του.

Ο Ουίλιαμ Χέρσελ, ο οποίος συνήθως ήταν προσεκτικός να συμπεριλάβει αντικείμενα Μεσιέ στον κατάλογό του, έδωσε στο νεφέλωμα τέσσερις διαφορετικούς αριθμούς, H V. 10, H V.11, H V.12 (στις 12 Ιουλίου 1784) και H IV.41 (στις 26 Μαΐου 1786) σε διάφορα μέρη του νεφελώματος. Πιθανή αιτία γι´αυτό είναι η εμφάνιση του νεφελώματος, αλλά και ότι ο Σαρλ Μεσιέ το περιγράφει κυρίως ως σμήνος αστέρων. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε το όνομα «Τρισχιδές» (στα αγγλικά Trifid) για να περιγράψει το νεφέλωμα ήταν ο Τζον Χέρσελ και χρησιμοποίησε μόνο ένα νούμερο στον Γενικό Κατάλογο (GC 4355), το οποίο έγινε αργότερα το NGC 6514 στον Νέο Γενικό Κατάλογο του J.L.E. Dreyer.
Παρατηρήσεις από Διαστημικά Τηλεσκόπια

Το τρισχιδές νεφέλωμα ήταν αντικείμενο ερευνών από τους αστρονόμους χρησιμοποιώντας το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ το 1997. Το ΔΤΧ χρησιμοποίησε φίλτρα που απομόνωναν την εκπομπή από άτομα υδρογόνου, ιονισμένα άτομα θείου και διπλά ιονισμένα άτομα οξυγόνου. Οι εικόνες συνδυάστηκαν σε μία ψευδόχρωμη σύνθετη εικόνα που δείχνει πως το νεφέλωμα θα έμοιαζε στο μάτι.

Οι κοντινές εικόνες δείχνουν ένα πυκνό νέφος σκόνης και αερίου, του οποίου είναι ένα αστρικό βρεφοκομείο γεμάτο με άστρα στην φάση του εμβρύου. Αυτό το νέφος βρίσκεται περίπου 8 έτη φωτός μακρυά από το κεντρικό άστρο του νεφελώματος. Ένας αστρικός πίδακας εξέχει από την κορυφή του νέφους και έχει μήκος περίπου 0,75 έτη φωτός. Η πηγή του πίδακα είναι ένα νεαρό αστρικό αντικείμενο βαθιά μέσα στο νέφος. Οι πίδακες είναι τα χρησιμοποιημένα αέρια της αστρικής δημιουργίας. Η ακτινοβολία από το κεντρικό άστρο του νεφελώματος κάνει τον πίδακα να ακτινοβολεί.

Αυτή η εικόνα δείχνει επίσης ένα νέφος που μοιάζει με δάκτυλο δεξιά του πίδακα. Η κορυφή δείχνει κατευθείαν προς το άστρο που τροφοδοτεί το Τρισχιδές νεφέλωμα με ενέργεια. Αυτό το νέφος αποτελεί ένα εξέχον παράδειγμα εξαερωμένου αεριώδους σφαιριδίου (γνωστά και ως EGG). Αυτό το νέφος έχει επιζήσει επειδή η μία άκρη του είναι ένας κόμβος αερίου που είναι αρκετά πυκνός για να αντέξει τη διάβρωση από την έντονη αστρική ακτινοβολία.

Τον Ιανουάριο του 2005, το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer ανακάλυψε 30 άστρα σε φάση εμβρύου και 120 νεογέννητα άστρα που δεν είναι ορατά σε εικόνες τραβηγμένες στο οπτικό φως.
Απόσταση

Η απόσταση του νεφελώματος είναι αρκετά αβέβαιη, με τις τιμές να ποικίλουν από 2.200 έτη φωτός μέχρι 9.000 έτη φωτός, η οποία δίνεται από το Χαμπλ. Ο Sky Catalog 2000 και οι Archinal και Hynes δίνουν μία ενδιάμεση τιμή 5.200 ετών φωτός και ο CR O’DELL υπολόγισε το 1963 ότι απέχει 7.600 έτη φωτός. Τέλος, η βάση δεδομένων WEBDA δίνει μία τιμή 3.140 ετών φωτός.
Χαρακτηριστικά

Το κόκκινο νεφέλωμα εκπομπής με το νεαρό αστρικό σμήνος κοντά στο κέντρο του περιβάλλεται από ένα μπλε νεφέλωμα ανάκλασης το οποίο είναι αρκετά εμφανές στη βορειότερη άκρη του.

Όπως συμβαίνει συχνά με τα νεφελώματα, ο υπολογισμός του μεγέθους διαφέρει σημαντικά· οι τιμές κυμαίνονται από 6,3 μέχρι 9. Αυτό οφείλεται μερικώς διότι το υπάρχον άστρο HD 196692, γνωστό και ως HN 40 και ADS 10991 είναι ένα πολλαπλό σύστημα με συνολικό μέγεθος 7. Τα λαμπρότερα συστατικά έχουν μέγεθος 7,6, 10,7 και 8,7 και είναι πολύ καυτά με φασματικό τύπο Ο5. Ο Sky Catalogur 2000.0 προσθέτει ακόμη τέσσερα αχνότερα μέλη. Αυτό το άστρο βρίσκεται στη δυτική μεριά του σμήνους αστέρων. Στη βορειότερη άκρη βρίσκεται το HD 164514, ένας λευκός υπεργίγαντας με φαινόμενο μέγεθος +7,42, το οποίο επίσης δυσκολεύει την υπολογισμό της λαμπρότητας του νεφελώματος.
Εικόνες

Παραπομπές

«SIMBAD Astronomical Database». Results for NGC 6514. Ανακτήθηκε στις 2006-11-16.

Αναφορές

Δεδομένα για το NGC 6514 στα NGC/IC Database (Αγγλικά), SIMBAD (Αγγλικά), NASA Extragalactic Database (Αγγλικά), SEDS (Αγγλικά) και VizieR Service (Αγγλικά)
Εικόνες του NGC 6514 στο Aladin (Αγγλικά) και στο SkyView (Αγγλικά)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Οι ανακαλύψεις του Σπίτζερ στο Τρισχιδές Νεφέλωμα
Messier 20, SEDS Messier pages
Το τρισχιδές νεφέλωμα στο ESA/Hubble

Εγκυκλοπαίδεια Αστρονομίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License