Γαλαξίας Σομπρέρο

.

Ο Γαλαξίας Σομπρέρο (Sombrero Galaxy), γνωστός και ως Μεσιέ 104 (Μ104) ή NGC 4594, είναι ένας σπειροειδής γαλαξίας στον αστερισμό Παρθένος. Ξεχωριστά χαρακτηριστικά του είναι ο λαμπρός πυρήνας, το ασυνήθιστα μεγάλο κεντρικό εξόγκωμα και μία έντονη σκοτεινή λωρίδα σκόνης στον εμφανιζόμενο υπό μεγάλη κλίση δίσκο του. Η λωρίδα αυτή και το πολύ μεγάλο κεντρικό εξόγκωμα δίνουν σε αυτό τον γαλαξία την εμφάνιση ενός μεξικάνικου καπέλου «σομπρέρο», από όπου και η ονομασία του. Το φαινόμενο μέγεθός του τον καθιστά εύκολα ορατό με μεσαία ερασιτεχνικά τηλεσκόπια. Η κεντρική μεγάλης μάζας μαύρη τρύπα και η λωρίδα σκόνης προσελκύουν την προσοχή και των επαγγελματιών αστρονόμων στον Μ104.

Ιστορία
Ανακάλυψη

Γαλαξίας-Σομπρέρο

Παρατηρησιακά Δεδομένα (εποχή J2000)
Αστερισμός	Παρθένος
Ορθή Αναφορά	12h 39m 59,4s
Απόκλιση	-11° 37′ 23″
Μετατόπιση στο ερυθρό	1024 ± 5 km/s
Απόσταση	29,3 ± 1,6 εκατομ.ly (9,0 ± 0,5 Mpc)
Τύπος Γαλαξία	SA(s)a
Φαινόμενη διάμετρος (V)	8,7′ × 3,5′
Φαινόμενο μέγεθος (V)	9,0
Άλλες ονομασίες
M104, NGC 4594, UGCA 293, PGC 42407
Δείτε επίσης: Γαλαξίες, Κατάλογος γαλαξιών

Ο Γαλαξίας Σομπρέρο ανακαλύφθηκε τον Μάιο του 1781 από τον Πιέρ Μεσαίν, που τον περιέγραψε σε μία επιστολή του τον Μάιο 1783 προς τον J. Bernoulli, που αργότερα τυπώθηκε στο Berliner Astronomisches Jahrbuch. Ο Σαρλ Μεσιέ κράτησε μία χειρόγραφη σημείωση για αυτόν και για άλλα 5 σώματα (σήμερα αναγνωριζόμενα ως M104 - M109) στον κατάλογό του που είναι σήμερα γνωστός ως Κατάλογος του Μεσιέ, αλλά δεν περιλήφθηκε σε αυτόν επίσημα ως το 1921. Ο Ουίλιαμ Χέρσελ ανακάλυψε ανεξάρτητα τον γαλαξία το 1784 και σημείωσε πρώτος την παρουσία ενός «σκοτεινού στρώματος» στον δίσκο του (της λωρίδας σκόνης).
Ιστορικές μετρήσεις της ερυθρομεταθέσεως

Τη δεκαετία του 1910, ο Αμερικανός αστρονόμος Βέστο Σλίφερ (Vesto Slipher) ανακάλυψε ότι τα φάσματα αρκετών γαλαξιών, και του Σομπρέρο, παρουσιάζουν μετατόπιση προς το ερυθρό. Η μέση ταχύτητα που υπολογίσθηκε από αυτές ήταν 400 km/sec, ενώ για τον Σομπρέρο 1100 km/sec. Αυτές ήταν από τις πρώτες παρατηρήσεις της διαστολής του Σύμπαντος.

Επίσης ο Σλίφερ (Slipher) ανίχνευσε φασματοσκοπικώς την περιστροφή του γαλαξία, μία από τις πρώτες παρατηρήσεις γαλαξιακής περιστροφής στην Ιστορία.
Εικόνα του Μ104 στο μέσο υπέρυθρο από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Spitzer (SST). Τα λευκά δείχνουν την εκπομπή από τους αστέρες στα 3,6 και 5,.8 μm. Τα ερυθρά χρώματα δείχνουν εκπομπή στα 8,0 μm από πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (PAHs) του δακτυλίου της σκόνης.
Ο δακτύλιος σκόνης

Το πιο κτυπητό ίσως χαρακτηριστικό του γαλαξία είναι η λωρίδα σκόνης που υπερτίθεται. Πρόκειται για ένα συμμετρικό δακτύλιο που περικλείει το κεντρικό εξόγκωμα. Το περισσότερο ψυχρό ατομικό υδρογόνο του γαλαξία βρίσκεται μέσα σε αυτό τον δακτύλιο, όπως και (μάλλον) το περισσότερο μοριακό αέριο. Φασματοσκοπικές παρατηρήσεις στο υπέρυθρο, δείχνουν ότι ο δακτύλιος είναι σήμερα η κυριότερη κοιτίδα δημιουργίας νέων αστέρων στον Μ104.
Ο γαλαξιακός πυρήνας

Ο πυρήνας του Μ104 ταξινομείται ως «περιοχή εκπομπής χαμηλού ιονισμού» (LINER). Δηλαδή τα άτομα της περιοχής είναι ασθενώς ιονισμένα (τους λείπουν λίγα μόνο ηλεκτρόνια). Η πηγή της ενέργειας που τα ιονίζει είναι θέμα έντονης επιστημονικής διαμάχης. Φασματοσκοπικές παρατηρήσεις στο υπέρυθρο απέδειξαν ότι ο γαλαξιακός πυρήνας δεν έχει δραστηριότητα δημιουργίας νέων αστέρων. Ωστόσο τη δεκαετία του 1990 μία ερευνητική ομάδα υπό τον John Kormendy έδειξε ότι υπάρχει μία κεντρική μαύρη τρύπα μάζας 1 δισεκατομμυρίου ηλιακών μαζών, μία από τις μεγαλύτερες των γειτονικών μας γαλαξιών.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Hubble Μωσαϊκό εικόνων του Μ104 (ESA)
HubbleSite: Ο Γαλαξίας Σομπρέρο
M104, the Sombrero Galaxy (NightSkyInfo.com)
Messier 104 (SEDS)
Sombrero Galaxy
M104 The Sombrero Galaxy

Εγκυκλοπαίδεια Αστρονομίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License