Μεσιέ 15

.

Το Μεσιέ 15 (γνωστό και ως M15 και NGC 7078) είναι ένα σφαιρωτό σμήνος σε απόσταση περίπου 33.600 ετών φωτός στον αστερισμό Πήγασος. Το Μεσιέ 15 περιέχει ένα πλανητικό νεφέλωμα, αποτελεί ισχυρή πηγή ακτίνων Χ και έχει υποστεί κατάρρευση πυρήνα.

Μεσιέ 15

Το Μεσιέ 15 από το ΔΤΧ. Το πλανητικό νεφέλωμα Pease 1 είναι ορατό ως κόκκινο αντικείμενο στην επάνω αριστερή άκρη της εικόνας.
Observation data (J2000 εποχή)
Τάξη	IV
Αστερισμός	Πήγασος
Ορθή αναφορά	21h 29m 58.38s[1]
Απόκλιση	+12° 10′ 00.6″[1]
Απόσταση	33.600 έτη φωτός (10.300 pc)
Φαινόμενο μέγεθος (V)	+6,2
Φαινόμενες διαστάσεις (V)	18′
Φυσικά χαρκτηριστικά
Μάζα	kg ( Μ$$${\displaystyle \backslash (}$${\displaystyle {\odot }} \)$)
Ακτίνα	88 έτη φωτός
VHB	15,83
Εκτιμώμενη ηλικία	13,2 x 109 έτη
Αξιοπρόσεκτα χαρακτηριστικά	οξεία κεντρική αύξηση πυκνότητας
Άλλοι προσδιορισμοί	NGC 7078, GCl 120[1]
Δείτε επίσης: Σφαιρωτό σμήνος, Κατάλογος σφαιρωτών σμηνών

Το Μεσιέ 15 είναι ορατό με εξαιρετικές συνθήκες με γυμνό μάτι περίπου 4 μοίρες βορειοδυτικά του 2ου μεγέθους άστρου Ενίφ (γνωστού και ως Έψιλον Πήγασου). Η παραμικρή οπτική βοήθεια θα το αποκαλύψει ως σφαιρικό νεφελώδες αντικείμενο.

Ιστορικό

Το Μεσιέ 15 ανακαλύφθηκε από τον Jean-Dominique Maraldi το 1746, καθώς έψαχνε τον κομήτη του ντε Σεζώ. Ο Σαρλ Μεσιέ το πρόσθεσε στο κατάλογό του το 1764. Ο πρώτος που το ανέλυσε σε άστρα ήταν ο Ουίλιαμ Χέρσελ το 1783.

Το 1928 ο Pease εντόπισε ένα πλανητικό νεφέλωμα στις φωτογραφικές που τραβήχτηκαν από το όρος Ουίλσον τον προηγούμενο χρόνο. Αυτό είναι το πρώτο πλανητικό νεφέλωμα σε σφαιρικό σμήνος και είναι γνωστό Pease 1 ή Κ 648. Αργότερα εντοπίστηκαν άλλα τρία πλανητικά νεφελώματα σε σφαιρωτά σμήνη. [1]
Χαρακτηριστικά

Το Μεσιέ 15 έχει διάμετρο περίπου 175 έτη φωτός και είναι ένα από τα παλιότερα γνωστά σφαιρωτά σμήνη με ηλικία περίπου 13,2 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Έχει απόλυτο μέγεθος -9,2, δηλαδή είναι από τα λαμπρότερα ανοικτά σμήνη του Γαλαξία. Η σφαίρα βαρυτικής επιρροής του σμήνους έχει διάμετρο περίπου 420 έτη φωτός και τα άστρα πέρα από αυτή τη σφαίρα απομακρύνονται από το σμήνος από το Γαλαξία. Το λαμπρότερο άστρο του σμήνους έχει φαινόμενο μέγεθος +12,6.

Το Μ15 είναι ένα από τα πιο πυκνά συγκεντρωμένα σφαιρωτά σμήνη στο Γαλαξία. Ο πυρήνας του έχει υποστεί μία συρρίκνωση γνωστή και ως «κατάρρευση πυρήνα» και έχει μία κεντρική περιοχή με ένα τεράστιο αριθμό άστρων που περιβάλλουν αυτό μπορεί να είναι μία κεντρική μαύρη τρύπα, παρόμοια με αυτές που υπάρχουν στους πυρήνες των γαλαξιών. [2] Αν είναι αυτή η περίπτωση τότε θα είναι μία από τις κοντινότερες και ευκολότερα παρατηρήσιμες, καθώς δεν μεσολαβεί σκόνη μέχρι το Μ15, σε αντίθεση με το πυρήνα του Γαλαξία. Περίπου 20 από τα 150 σφαιρωτά σμήνη του Γαλαξία έχουν υποστεί μία παρόμοια διαδικασία (μεταξύ των οποίων τα Μεσιέ 15, Μεσιέ 30 και Μεσιέ 70), ενώ σε άλλα οχτώ είναι υποψήφια, μεταξύ των οποίων το Μεσιέ 62. Ο κεντρικός πυρήνας του Μ15 έχει διάμετρο μόνο 1,4 έτη φωτός, ενώ η μισή μάζα του σμήνους είναι συγκεντρωμένη σε μία σφαίρα με ακτίνα 10 έτη φωτός.

Το Μεσιέ 15 περιέχει τουλάχιστον 112 μεταβλητούς αστέρες, ένας σχετικά μεγάλος αριθμός. Στο Γαλαξία μόνο το Μεσιέ 3 και το Ωμέγα Κενταύρου έχουν περισσότερους. Επίσης περιέχει τουλάχιστον 9 πάλσαρ, τα οποία είναι γνωστά με τους χαρακτηρισμούς PSR 2127+11Α-Η. Το πιο ενδιαφέρον είναι το C το οποίο αποτελεί ζευγάρι με ένα άλλο αστέρι νετρονίων. Τέτοια ζευγάρια είναι χρήσιμα για τη μελέτη σχετικιστικών φαινομένων, όπως εκπομπή βαρυτικής ακτινοβολίας. Τέλος, το Μ15 περιέχει το πλανητικό νεφέλωμα Pease 1, ένα από τα μόνο τέσσερα γνωστά πλανητικά νεφελώματα σε σφαιρωτά σμήνη. [3]
Πηγή ακτίνων Χ

Ο τέταρτος κατάλογος Uhuru (με προσδιορισμό 4U) περιέχει μία πηγή ακτίνων Χ που ανιχνεύτηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της λειτουργίας (με προσδιορισμό 2U) της λειτουργίας του διαστημικού παρατηρητηρίου ακτίνων Χ Uhuru: 4U 2129+12 (3U 2131+11, 2U 2134+11, NGC 7078).[4] Το 4U 2129+12 είναι ένα χαμηλής μάζας διπλό αστέρι ακτίωνω Χ (LMXB) στο NGC 7078 ή M15, που έχει τον προσδιορισμό Messier 15 X-1. Επιπλέον, το διαστημικό παρατηρητήριο ακτίνων Χ Τσάντρα ανέλυσε δύο λαμπρές πηγές στο Μεσιέ 15 και έτσι η δεύτερη πηγή έχει τον χαρακτηρισμό Messier 15 X-2.[5] Το Messier 15 X-1 μάλλον είναι η πρώτη αστρονομική πηγή ακτίνων Χ στον αστερισμό Πήγασος.

• 

  Η κεντρική περιοχή του Μ15 φωτογραφημένη χρησιμοποιώντας την τεχνική lucky

• 

  Το Μεσιέ 15 από ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο

Παραπομπές

«SIMBAD Astronomical Database». Results for NGC 7078. Ανακτήθηκε στις 2006-11-16.
Gerssen, J; van der Marel, R P; Gebhardt, K; Guhathakurta, P; Peterson, R C; Pryor, C (January 2003). «Hubble Space Telescope Evidence for an Intermediate-Mass Black Hole in the Globular Cluster M15. II. Kinematic Analysis and Dynamical Modeling». The Astronomical Journal 125: 376–377. doi:10.1086/345574.
Cohen, J. G.; Gillett, F. C. (November 15, 1989). «The peculiar planetary nebula in M22». Astrophysical Journal, Part 1 (ISSN 0004-637X), Research supported by California Institute of Technology 346: 803–807. doi:10.1086/168061.
Forman W, Jones C, Cominsky L, Julien P, Murray S, Peters G (1978). «The fourth Uhuru catalog of X-ray sources». Ap J Suppl Ser. 38: 357. doi:10.1086/190561.

White NE, Angelini L (2001). «The discovery of a second luminous low-mass X-ray binary in the globular cluster M15». Ap J. 561: L101-5.

Αναφορές

Δεδομένα για το NGC 7078 στα NGC/IC Database (Αγγλικά), SIMBAD (Αγγλικά), NASA Extragalactic Database (Αγγλικά), SEDS (Αγγλικά) και VizieR Service (Αγγλικά)
Εικόνες του NGC 7078 στο Aladin (Αγγλικά) και στο SkyView (Αγγλικά)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Messier 15, SEDS Messier pages
Messier 15, Galactic Globular Clusters Database page
Globular Cluster Photometry With the Hubble Space Telescope. V. WFPC Study of M15's Central density Cusp
Wikisky.org SDSS image of M15

Εγκυκλοπαίδεια Αστρονομίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License