Φόνισσα Μεσσηνίας

Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας

Η Φόνισσα,[4] αναφερόμενη παλαιότερα ως η Φόνισα ή η Φώνισσα, είναι οικισμός κοντά στο Σιδηρόκαστρο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Φόνισσα βρίσκεται περίπου 18,5 χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 13,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το Σιδηρόκαστρο. Έχει υψόμετρο 35[1][5] μέτρα και απέχει 4 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Κοντά στην Φόνισσα, προς τα ανατολικά της, βρίσκονται οι Καρυές σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων και προς τα δυτικά της η Ελαία σε απόσταση 3,5 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.

Ιστορία

Το χωριό έχει ιστορία που ακολουθεί την γενικότερη ιστορία της Τριφυλίας. Η Φόνισα προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Αυλώνος το 1889,[6][7][8] όπου και παρέμεινε, ως το 1912, που ο δήμος καταργήθηκε. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1899, το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[9] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[10] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Από το 1889 ως το 1896 το χωριό αναφερόταν επίσημα ως η Φόνισα, ενώ από το 1896 ως το 1907 αναφερόταν επίσημα ως η Φώνισσα. Από το 1907 ως σήμερα, ο οικισμός αναφέρεται επίσημα ως η Φόνισσα. Το 1912 η Φόνισσα προσαρτάται στην Κοινότητα Κοπανίτσης,[11][12] με έδρα την Κοπάνιτσα (σήμερα οι Καρυές) και στην οποία κοινότητα είχε επίσης προσαρτηθεί και ο οικισμός Τρουκάκι (σήμερα το Πανόραμα). Το 1948[13] η Φόνισσα αποσπάται από την κοινότητα αυτή και προσαρτάται στην Κοινότητα Μπουζίου,[14] με έδρα το Μπούζι (σήμερα η Ελαία), ενώ στην κοινότητα αυτή προσαρτήθηκε τότε και ο Αγιαννάκης. Το 1956[15] ο οικισμός Μπούζι και η κοινότητά του μετονομάζονται σε Ελαία και Κοινότητα Ελαίας αντίστοιχα. Το χωριό παρέμεινε στην ''Κοινότητα Ελαίας, με τις αλλαγές στις ονομασίες, από το 1956 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Φόνισσα υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Αυλώνα Μεσσηνίας,[16] [17] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Φόνισσα ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[18][4] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Φόνισσα σήμερα είναι οικισμός της Τοπικής Κοινότητας της Ελαίας του Δήμου Τριφυλίας,[4] με έδρα την Ελαία, ενώ στην τοπική κοινότητα αυτή ανήκει επίσης ο Αγιαννάκης.
Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 17 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.
Εξέλιξη Πληθυσμού της Φόνισσας Μεσσηνίας Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1889 45[19]
1896 29[20]
1907 85[21]
1920 56[22]
1928 61[23]
1940 67[24]
1951 53[25]
1961 55[26]
1971 48[27]
1981 45[28]
1991 42[29]
2001 28[30]
2011 17[31]
Κτίρια – αξιοθέατα

Ο οικισμός αποτελείται κυρίως από κατοικίες, αγροικίες και εξοχικά. Από το σημείο στο οποίο βρίσκεται το χωριό, ο θεατής μπορεί να αγναντεύει προς τα δυτικά το Ιόνιο πέλαγος, ενώ στα βόρεια του οικισμού βρίσκεται επίσης το ποτάμι της Νέδας.[32]
Η Νέδα

Κύριο λήμμα: Νέδα (ποταμός)

Σημαντικό αξιοθέατο για την περιοχή του χωριού είναι η διαδρομή στο φαράγγι, το ποτάμι και τους καταρράκτες της Νέδας.
Λαογραφία

Λαογραφικό υλικό σχετικά με το χωριό της Φόνισσας συγκεντρώθηκε σε έρευνα, η οποία έγινε το 1973.[33]
Λογοτεχνική αναφορά για την Φόνισσα

Αναφορά στο χωριό της Φόνισσας κάνει επίσης στο έργο του «Ο Δράκος της Μεσσηνίας» ο λογοτέχνης Γιάννης Κουμαράς, (λογοτεχνικό ψευδώνυμο Γιάννης - Μάριος Μαράς).[34]
Προσωπικότητες από την Φόνισσα

Χρήστος Καρανάσης (γεν. 1930), τυπογράφος, αντιστασιακός, ποιητής, εκδότης.[35]

Δείτε επίσης

Κυπαρισσία
Σιδηρόκαστρο
Δήμος Τριφυλίας
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Δήμος Αυλώνα Μεσσηνίας

Παραπομπές

Φόνισσα, από την ιστοσελίδα: buk.gr
Ταχυδρομικός Κώδικας Φόνισσα Μεσσηνίας.
Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κυπαρισσία: 27610
4) Τ.Κ. Ελαίας: Η Φόνισσα, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
Φόνισσα, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.
ΦΕΚ 251Α - 04/10/1889.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Φόνισσα (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αυλώνος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Κοπανίτσης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 79Α - 31/03/1948.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Μπουζίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 125Α - 21/05/1956.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αυλώνα (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 90.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 106.
Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 238.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 279.
Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 307.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951", σελ. 150.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 144.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 140.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 150.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 183.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 181.
"Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
Ελενα Αλεξιάδου, "Ο εγχώριος παράδεισος ακούει στο όνομα Νέδα και είναι το μοναδικό ελληνικό ποτάμι γένους... θηλυκού", 11/07/2011, με πηγή το ΑΠΕ, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
"Συλλογή λαογραφικής ύλης εκ του χωρίου Φόνισσα, του νομού Μεσσηνίας", Συλλογέας: Μαρία Σαρτζή του Κων/νου, 1973, από την ιστοσελίδα: pergamos.lib.uoa.gr της Ψηφιακής Συλλογής "Πέργαμος", του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίσης: "Συλλογή λαογραφικής ύλης εκ του χωρίου Φόνισσα, του νομού Μεσσηνίας", από την διαδικτυακή πύλη: www.openarchives.gr του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (EKT).
Γιάννης Κουμαράς, (λογοτεχνικό ψευδώνυμο Γιάννης - Μάριος Μαράς), «Ο Δράκος της Μεσσηνίας», εκδόσεις "Ισηγορία", Αθήνα 2016, ISBN 978-618-5214-06-7, από την ιστοσελίδα: www.osdelnet.gr του Οργανισμού Συλλογικής διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ).
Καρανάσης, Χρήστος, 1930-, Βιογραφικό, από την ιστοσελίδα: www.biblionet.gr

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΥΛΩΝΟΣ
Τοπική Κοινότητα Αγαλιανής
Αγαλιανή, η
Βλασσάδα, η
Ξυφάρα, η
Παλιοβλασσάδα, η
Πηγαδούλια, τα
Τοπική Κοινότητα Αυλώνος
Αυλών, ο
Πανόραμα, το
Πτέρη, η
Τοπική Κοινότητα Βανάδας
Βανάδα, η
Τοπική Κοινότητα Ελαίας
Αγιαννάκης, ο
Ελαία, η
Φόνισσα, η
Τοπική Κοινότητα Καλιτσαίνης
Καλίτσαινα, η
Τοπική Κοινότητα Καλού Νερού
Άνω Καλόν Νερόν, το
Βουνάκι, το
Δρεκολαίικα, τα
Κάκκαβας, ο
Καλόν Νερόν, το
Μάρμαρο, το
Στάση Σιδηροκάστρου, η
Τοπική Κοινότητα Καρυών
Καρυαί, οι
Τοπική Κοινότητα Πλατανίων
Πλατάνια τα
Τοπική Κοινότητα Προδρόμου
Πρόδρομος, ο
Τοπική Κοινότητα Σιδηροκάστρου
Σιδηρόκαστρον, το