Ο Φίλιππος Ε΄ της Γαλλίας ή Φίλιππος ο Υψηλός (Philippe V le Long, Λυών, 1293 - 3 Ιανουαρίου 1322) βασιλιάς της Γαλλίας και της Ναβάρρας (ως Φίλιππος Β΄) (1316 - 1322) ήταν δεύτερος γιος του βασιλιά της Γαλλίας Φιλίππου Δ΄ του Ωραίου και της Ιωάννας της Ναβάρρας. Όταν ο μεγαλύτερος αδελφός του Λουδοβίκος Ι΄ της Γαλλίας ανέβηκε στον θρόνο πήρε τον τίτλο του κόμητος του Πουατιέ. Ο αδελφός του πέθανε σύντομα (1316) αφήνοντας μια κόρη από τον πρώτο του γάμο την Ιωάννα Β΄ της Ναβάρρας και την δεύτερη σύζυγο του έγκυος, ο Φίλιππος ορίστηκε αντιβασιλιάς στο όνομα του νεογέννητου παιδιού το οποίο αν ήταν γιος θα ήταν ο επόμενος βασιλιάς της Γαλλίας. Το παιδί ήταν γιος αλλά έζησε και βασίλευσε μόνο 5 μέρες ως Ιωάννης Α΄ της Γαλλίας. Με τον θάνατο του βρέφους ο Φίλιππος ορκίστηκε νέος βασιλιάς της Γαλλίας, απέκλεισε την ανιψιά του Ιωάννα για μια σειρά από λόγους όπως ότι ήταν πολύ νέα, ανίκανη ενώ βασικότερο επιχείρημα του ήταν ο Σαλικός νόμος σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα διαδοχής στο Γαλλικό στέμμα. Ο Φίλιππος αποκατέστησε τις καλές σχέσεις με την Φλάνδρα στην οποία οι ευγενείς είχαν επαναστατήσει κατά την διάρκεια της βασιλείας του πατέρα του αλλά στις σχέσεις του με τον γαμπρό του Εδουάρδο Β΄ της Αγγλίας ξεκίνησε κρίση λόγω του ότι αρνήθηκε να του δώσει όρκο υποτέλειας σαν δούκας της Γκιγιέν. Μια δημοφιλής Σταυροφορία ξεκίνησε εκείνη την εποχή στην Νορμανδία με στόχο την απελευθέρωση της Ιβηρικής από τους Σαρακηνούς. Ο Φίλιππος κατά την διάρκεια της βασιλείας του έκανε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν την δημιουργία ανεξάρτητου οικονομικού συμβουλίου, την σταθεροποίηση του νομισματικού συστήματος και την σταθεροποίηση των μέτρων και των βαρών.
Πρώτα χρόνια
Γάμος με την Ιωάννα της Βουργουνδίας
Οι σύγχρονοι ιστορικοί περιγράφουν τον Φίλιππο σαν τον περισσότερο έξυπνο, σοφό και ευαίσθητο από τους τρεις γιους του Φιλίππου Δ΄. [1] Ο Φίλιππος επηρεάστηκε έντονα από τις ταραχές που υπήρξαν τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του πατέρα του όπως και από τα προβλήματα που συνάντησε ο μεγαλύτερος αδελφός του τα πρώτα χρόνια που ανέβηκε στον θρόνο. Στο επίκεντρο των προβλημάτων του πατέρα του και του αδελφού του Λουδοβίκου ήταν οι φόροι και η οικονομική κρίση. [2] Ο Φίλιππος παντρεύτηκε την Ιωάννα Β΄, κόμισσα της Βουργουνδίας την μεγαλύτερη κόρη του Όθωνος Δ΄ της Βουργουνδίας και της Μαώ του Αρτουά (1307).[3] Το αρχικό σχέδιο ήταν ο Λουδοβίκος Ι΄ να παντρευτεί την Ιωάννα αλλά τελικά ο πατέρας του άλλαξε γνώμη και τον πάντρεψε με την Μαργαρίτα της Βουργουνδίας. Σύγχρονοι ιστορικοί σημειώνουν ότι ο γάμος δεν ήταν ευτυχής αλλά κατόρθωσαν να κάνουν πολλά παιδιά σε σύντομο χρονικό διάστημα [4] ενώ ο Φίλιππος σε όλες τις κρίσιμες στιγμές στάθηκε γενναιόδωρος μαζί της.[5] Έδωσε στην σύζυγο του πολλά εδάφη και χρήματα ενώ φρόντισε να της τα εξασφαλίσει σε περίπτωση πρόωρου θανάτου του.[6] Ανάμεσα στα υπόλοιπα δώρα που έδωσε στην Ιωάννα ήταν ανάκτορα, χωριά, κοσμήματα καθώς και την περιουσία η οποία είχε κατασχεθεί από τους Ιουδαίους της Βουργουνδίας (1318). [7]
Το 1314 η σύζυγος του ενεπλάκη σε υπόθεση μοιχείας για την οποία κατηγορήθηκαν βασικά οι δυο νύφες του Λευκή της Βουργουνδίας και Μαργαρίτα της Βουργουνδίας με δύο Νορμανδούς ευγενείς, η καταγγελία έγινε από την αδελφή του Ισαβέλλα της Γαλλίας.[8] Η σύζυγος του Ιωάννα κατηγορήθηκε ότι γνώριζε το γεγονός και το απέκρυψε αλλά η ίδια το αρνήθηκε κατηγορηματικά υποστηρίζοντας την αθωότητα της για την υπόθεση. Ο Φίλιππος στάθηκε στο πλευρό της συζύγου του, με την δική του επέμβαση κρίθηκε αθώα και επέστρεψε στα καθήκοντα της στην βασιλική αυλή. Οι απόψεις των ιστορικών διίστανται σχετικά με την στάση του Φιλίππου, σύμφωνα με την μια άποψη το έκανε από πραγματικό έρωτα στην σύζυγο του, σύμφωνα με την άλλη άποψη ήθελε να διατηρήσει στην κατοχή του την Βουργουνδία την οποία θα έχανε σε περίπτωση διαζυγίου.[9]
Άνοδος στον θρόνο
Στέψη του Φιλίππου Ε΄ μετά τον θάνατο του ανιψιού του.
Ο μεγαλύτερος αδελφός του Λουδοβίκος Ι΄ πέθανε αφήνοντας την δεύτερη σύζυγο του Κλημεντία του Ανζού λίγων μηνών έγκυος (1316).[10] Υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι για την θέση του αντιβασιλιά μεταξύ των οποίων ο θείος του Κάρολος του Βαλουά, ο Εύδης Δ΄ της Βουργουνδίας αλλά ο Φίλιππος πέτυχε επιτυχώς σαν στενότερος συγγενής να στεφθεί ο ίδιος αντιβασιλιάς. Ο Φίλιππος παρέμεινε αντιβασιλιάς κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της νύφης του και τις επόμενες πέντε μέρες που επέζησε το βρέφος ανιψιός του Ιωάννης Α΄ της Γαλλίας. [11] Ο θάνατος του βρέφους έφερε μεγάλα προβλήματα σχετικά με την διαδοχή στον θρόνο, η Λουδοβίκος Ι΄ είχε αφήσει μια κόρη τη Ιωάννα από τον πρώτο γάμο αλλά η νομιμότητας της είχε αμφισβητηθεί λόγω της μοιχείας της μητέρας της (1314) άσχετα αν ο πατέρας της την είχε αναγνωρίσει. [12]
Μετά τον θάνατο του βρέφους ο Φίλιππος ξεκίνησε αμέσως τις διαπραγματεύσεις με τον θείο του Κάρολο του Βαλουά και τον Εύδη Δ΄ της Βουργουνδίας προκειμένου να πετύχει τον ολοκληρωτικό αποκλεισμό της Ιωάννας από την διαδοχή. Έδωσε στον Εύδη Δ΄ σύζυγο την κόρη του Ιωάννα Γ΄ και κατάφερε να πετύχει την στήριξη του όχι μονάχα στην διαδοχή του Γαλλικού θρόνου αλλά και στην διαδοχή του θρόνου της Ναβάρρας.[13] Στις 9 Ιανουαρίου 1317 με την υποστήριξη του Καρόλου και του Εύδη στέφθηκε βασιλιάς της Γαλλίας στο Ρενς. Η πλειοψηφία των ευγενών στην Καμπανία, το Αρτουά και την Βουργουνδία αρνήθηκε να τον αναγνωρίσει,[14] στις 2 Φεβρουαρίου αναγκάστηκε να κάνει στο Παρίσι έκτακτη συνέλευση του Κοινοβουλίου. [15] Ο Σαλικός νόμος σύμφωνα με τον οποίο είχαν αποκλειστεί γυναίκες, αδελφές ή κόρες απο την διαδοχή εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, βρισκόταν σε ισχύ στο βασίλειο της Γαλλίας αλλά όχι στο βασίλειο της Ναβάρρας γι'αυτό η ανιψιά του αργότερα το κληρονόμησε (1328).[16] Με τον γάμο της μεγαλύτερη κόρης του με τον Εύδη Δ΄ κατάφερε να μεταφέρει το δουκάτο της Βουργουνδίας στο Γαλλικό στέμμα. [17]
Οικονομική πολιτική
Ασημένιο νόμισμα του Φιλίππου Ε΄.
Ο Φίλιππος αποδείχτηκε ισχυρός και δημοφιλής βασιλιάς παρά το γεγονός ότι κληρονόμησε μια πολύ δύσκολη κατάσταση με χαμηλές σοδειές.[18] Συνέχισε την πολιτική του πατέρα του με ένα σταθερό φορολογικό σύστημα αλλά αναγκάστηκε να αποσύρει πολλές από τις αντιδημοφιλείς νέες διατάξεις των προκατόχων του, αναμόρφωσε το νομισματικό σύστημα σταθεροποιώντας τα μέτρα και τα σταθμά.[19] Ανάμεσα στις κύριες επιλογές του Φιλίππου ήταν ο Πέτρος Βερτράνδος που θα έχει σημαντικό ρόλο στην διακυβέρνηση του Γαλλικού βασιλείου τα επόμενα χρόνια.[20] Το 1317 εξέδωσε καταστατικό το οποίο ξεκίνησε για πρώτη φορά από τον πατέρα του (1311) με το οποίο καταδίκαζε την κλοπή των βασιλικών πόρων από τα ταμεία στις επαρχίες. Έκανε διάκριση ανάμεσα στα εδάφη που ήταν καθαρά περιουσία του βασιλικού στέμματος και στα εδάφη του βασιλικού στέμματος τα οποία είχαν κατασχεθεί από τους ευγενείς λόγω των παρανομιών τους. [21] Το βασιλικό στέμμα θα μπορούσε να χορηγήσει σαν δωρεές σε ευγενείς εδάφη τα οποία ανήκαν στην δεύτερη κατηγορία, ήταν δηλαδή στην κατοχή του βασιλιά λόγω κατάσχεσης. Ο Φίλιππος συνέστησε ένα νέο συμβούλιο με αποκλειστική ασχολία την διαχείριση των βασιλικών πόρων, το συμβούλιο αυτό υπάρχει ακόμα και σήμερα.[22]
Βελτίωση των σχέσεων με την Φλάνδρα
Ο Φίλιππος κληρονόμησε πολλά βάρη με την κομητεία της Φλάνδρας η οποία ήταν εξαιρετικά πλούσια και ο κόμης είχε γίνει ανεξάρτητος από το Γαλλικό κράτος. Ο πατέρας του Φίλιππος Δ΄ είχε ηττηθεί από τους Μογγόλους οι οποίοι κλήθηκαν για την υπεράσπιση της Φλάνδρας στην μάχη της Χρυσής Ορδής στις 11 Ιουλίου 1302, μπόρεσε όμως να αποκαταστήσει τα πράγματα με νίκη του δύο χρόνια αργότερα στο Μονς-αν-Πεβέλ.[23] Ο Ροβέρτος Γ΄, κόμης της Φλάνδρας συνέχισε την αντίσταση απέναντι στους Γάλλους, o αδελφός του Φίλιππου Λουδοβίκος Ι΄ προσπάθησε να αποδυναμώσει την Φλάνδρα με οικονομικό εμπάργκο αλλά δημιουργήθηκαν νέα προβλήματα όπως το λαθρεμπόριο.[24] Ο Φίλιππος σκέφτηκε να αλλάξει τακτική σταματώντας την σύγκρουση αλλά η κατάσταση παρέμεινε πάντοτε κρίσιμη. [25] Με την άνοδο του στον θρόνο σκέφτηκε οτι η στρατιωτική σύγκρουση με την Φλάνδρα δημιουργούσε προβλήματα στην Γαλλία γι'αυτό αποφάσισε να συμμαχήσει με τον Ροβέρτο Γ΄ της Φλάνδρας δίνοντας την δεύτερη κόρη του Μαργαρίτα σύζυγο στον εγγονό και διάδοχο του Ροβέρτου Λουδοβίκο (1320).[26] Ο Λουδοβίκος είχε μεγαλώσει και ανατραφεί στο Νεβέρ στην κεντρική Γαλλία με Γαλλική εκπαίδευση σαν Γάλλος πρίγκιπας.[27] Η φιλογαλλική πολιτική του μετά τον γάμο του με την Μαργαρίτα και η υψηλή φορολογία οδήγησαν σε εξέγερση των αγροτών της Φλάνδρας υπό τον Νικόλαο Ζαννεκίν.[28] Ο Φίλιππος αντιμετώπισε δυσκολίες με τον γαμπρό του Εδουάρδο Β΄ της Αγγλίας στο θέμα της κυβέρνησης της Γασκώνης, του έδινε φόρο τιμής όταν ήταν πρίγκιπας αλλά όταν έγινε βασιλιάς αρνήθηκε να το κάνει. Επέτρεψε στον Εδουάρδο να δώσει φόρο τιμής μέσω αντιπροσώπου (1319) αλλά την επόμενη χρονιά ζήτησε απο τον ίδιο να το κάνει.[29] Ο Εδουάρδος έφτασε στην Αμιένη να το κάνει, εκεί έμαθε ότι ο Φίλιππος του ζητούσε όχι μονάχα να του δώσει φόρο τιμής αλλά και όρκο υποτέλειας κάτι το οποίο ήταν αντίθετο στους φεουδαρχικούς κανόνες.[30] Η άρνηση του Εδουάρδου Β΄ να δώσει όρκο υποτέλειας έφερε την αύξηση των Γαλλικών πιέσεων στην Γασκώνη απέναντι στους Άγγλους.
Θρησκευτική πολιτική
Αποτυχημένες προσπάθειες για Σταυροφορία
Φίλιππος Ε΄ της Γαλλίας.
Ο Φίλιππος κλήθηκε να παίξει σημαντικό ρόλο στις τάσεις που δημιουργήθηκαν την εποχή του στην Γαλλία για την πραγματοποίηση νέας Σταυροφορίας. Ο Πάπας Ιωάννης ΚΒ΄ δεύτερος πάπας της Αβινιόν ο οποίος εξελέγη σε Συμβούλιο στην Λυών (1316) με την υποστήριξη του Φιλίππου εξέφρασε την επιθυμία του στον βασιλιά για την πραγματοποίηση νέας Σταυροφορίας. [31] Ο Φίλιππος Ε΄ είχε εκφράσει την επιθυμία του για συμμετοχή του σε Σταυροφορία από την εποχή του πατέρα του ο οποίος στο Συμβούλιο της Βιέννης (1312) τον έχρισε Σταυροφόρο και του έδωσε τον σταυρό. [32] Σαν βασιλιάς μετά το 1316 εξακολουθούσε έντονα να έχει την ίδια επιθυμία αναζητώντας από τον νέο πάπα οικονομικούς πόρους. Ο πάπας Ιωάννης και ο Φίλιππος συμφώνησαν ότι είναι αδύνατη η πραγματοποίηση Σταυροφορίας όσο ήταν ασταθής η κατάσταση στην Φλάνδρα, ο Ιωάννης ΚΒ΄ συνέχιζε όμως να υπόσχεται στους Αρμένιους ότι ο Γάλλος βασιλιάς είναι έτοιμος για την έναρξη της Σταυροφορίας. [33] Μια πρώτη απόπειρα να στείλει μια ναυτική οπισθοφυλακή στα νότια υπό την ηγεσία του Λουδοβίκου Α΄ του Μπουρμπόν απέτυχε, ο στόλος καταστράφηκε στην μάχη της Γένοβας (1319).[34] Τον χειμώνα του 1319 - 1320 ο Φίλιππος Ε΄ προετοιμαζόταν επίμονα να στείλει νέα αποστολή γι'αυτό πραγματοποίησε συναντήσεις με όλους τους επισκόπους. [35]
Η Σταυροφορία των βοσκών
Στα τέλη της βασιλείας του όμως είχε αποτύχει να συγκεντρώσει τους απαιτούμενους πόρους, γι'αυτό το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε να διαλύσει την παράνομη Σταυροφορία των βοσκών.[36] Η ιδέα για την Σταυροφορία των βοσκών δημιουργήθηκε στην Νορμανδία το 1320 με την πρωτοβουλία ενός βοσκού που ισχυρίστηκε ότι είδε όραμα τον θεό να του αναθέτει αποστολή για την απελευθέρωση της Ιβηρικής από τους μουσουλμάνους. Οι εξαγριωμένοι βοσκοί και οι χωρικοί υπενθύμισαν τις υποσχέσεις του Φιλίππου και των προκατόχων τους για Σταυροφορία που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, ετοιμάστηκαν να αναλάβουν την κατάσταση από μόνοι τους.[37] Η κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Φλάνδρα όταν έκλεισε ειρήνη με τον Ροβέρτο άφησε ανεξέλεγκτο έναν τεράστιο αριθμό αγροτών και χωρικών. [38]Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα βίαιο αντι-Σημιτικό κίνημα με θύματα πολλούς Ιουδαίους που λεηλάτησε επιπλέον τα βασιλικά κάστρα και την περιουσία του κλήρου.[39] Ο πάπας καταδίκασε την Σταυροφορία των βοσκών που είδε ότι το συγκεκριμένο πλήθος είναι αδύνατο να πραγματοποιήσει Σταυροφορία.[40] Ο Φίλιππος Ε΄ πιέστηκε να αντιδράσει στρατιωτικά εναντίον τους, οδήγησε τα υπολείμματα του στρατού τους στην Αραγωνία κατά μήκος των Πυρηναίων.[41]
Το κίνημα των λεπρών
Την επόμενη χρονιά ανακαλύφτηκε μια νέα συνωμοσία αυτή των λεπρών (1321), οι λεπροί κατηγορήθηκαν ότι δηλητηρίασαν τα πηγάδια διαφόρων πόλεων, η δουλειά αυτή κατευθύνθηκε από την Εβραϊκή μειονότητα και ανατέθηκε σε ξένους μουσουλμάνους.[42] Η ανακάλυψη αυτή έκανε πολύ περισσότερο βαρύ το κλίμα το οποίο ήταν ήδη τεταμένο από τα γεγονότα των περασμένων ετών όπως η αποτυχία για έναρξη Σταυροφορίας και η Σταυροφορία των βοσκών.[43] Οι Ιουδαίοι της Γαλλία ήταν από το 1321 στενά συνδεδεμένοι με το Γαλλικό στέμμα, ο Φίλιππος υποστήριξε τους Ιουδαίους δανειστές οι οποίοι ήθελαν να πάρουν τους τόκους τους από τους χριστιανούς, σε αντάλλαγμα ο Φίλιππος κληρονομούσε τις περιουσίες θανόντων Ιουδαίων εμπόρων για λογαριασμό του στέμματος.[44] Μετά τα γεγονότα του 1320 ο Φίλιππος προχώρησε στην επιβολή προστίμων απέναντι σε όσους επιτέθηκαν στους Εβραίους κατά την διάρκεια της Σταυροφορίας των βοσκών, αυτό έκανε την μειονότητα ιδιαίτερα μισητή στους Γάλλους. [45] Οι φήμες για την δράση των λεπρών είχαν ξεκινήσει από το 1320, πολλοί από αυτούς είχαν συλληφθεί κατά την διάρκεια της Σταυροφορίας.[46] Ο Φίλιππος βρισκόταν στο Πουατιέ προκειμένου να πραγματοποιήσει διοικητικές μεταρρυθμίσεις εκεί το έφτασαν τα δυσάρεστα νέα, εξοργισμένος διέταξε όσοι λεπροί βρεθούν ένοχοι να καούν και να γίνει κατάσχεση της περιουσίας τους για λογαριασμό του στέμματος.[47] Οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις του Φιλίππου εκείνη την εποχή είχαν προκαλέσει πολλές αντιδράσεις, πολλοί ιστορικοί συνδέουν το γεγονός ότι βρισκόταν ο βασιλιάς εκείνη την εποχή στο Πουατιέ με την απότομη έκρηξη βίας.[48] Ο Φίλιππος είχε βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση είχε να αντιμετωπίσει την Σταυροφορία των βοσκών, την συνωμοσία των λεπρών και χρειαζόταν να εφαρμόσει βία προκειμένου να διατηρήσει ισχυρή την βασιλική εξουσία.[49] Πολλοί Ιουδαίοι είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την Γαλλία σαν αποτέλεσμα του κινήματος των λεπρών αλλά ο Φίλιππος είχε ήδη υπογράψει τα σχετικά διατάγματα. [50]
Θάνατος
Σαρκοφάγοι του Φιλίππου Ε΄, του αδελφού του Λουδοβίκου και της νύφης του Μαρίας στην βασιλική του Σαιν-Ντενίς.
Τον Αύγουστο ο Φίλιππος ενώ συνέχιζε την περιοδεία του για διοικητικές επιχειρήσεις έπεσε θύμα πολλαπλών ασθενειών,[51] μετά από σύντομη ανάπαυλα πέθανε στο Παρίσι. Η ταφή του έγινε στην Βασιλική Σαιν-Ντενί, τα εντόσθια του μεταφέρθηκαν στην μονή των Ιακωβίνων στο Παρίσι η οποία έχει σήμερα κατεδαφιστεί.[52] Ο Φίλιππος δεν άφησε γιους, τον διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Κάρολος Δ΄ της Γαλλίας ο οποίος επίσης πέθανε πρόωρα χωρίς γιους με αποτέλεσμα να διεκδικήσει το Γαλλικό στέμμα ο ανιψιός του Εδουάρδος Γ΄ της Αγγλίας και την έκρηξη του Εκατονταετούς Πολέμου.[53] Ο Λουδοβίκος Ι΄ ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές στην μυθιστορηματική σειρά του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα Ρωσικής καταγωγής Μωρίς Ντριόν (1918 - 2009) "Οι καταραμένοι βασιλείς". Παριστάνεται σε Γαλλικές τηλεοπτικές σειρές με τον Ζοζέ Μαρία Φλοτάτ (1972) και με τον Έρικ Ρουφ (2005). [54][55]
Οικογένεια
Με την σύζυγο του Ιωάννα Β΄ της Βουργουνδίας απέκτησε :
Ιωάννα Γ΄, κόμισσα της Βουργουνδίας
Μαργαρίτα Α΄, κόμισσα της Βουργουνδίας
Ισαβέλλα (1310 - 1349)
Λευκή (1313 - 1358), μοναχή
Φίλιππος (1316 - 1317)
Παραπομπές
Brown, p.126.
Brown, p.127.
Wagner, p.250.
Brown, p.134.
Brown, p.130.
Brown, pp.138–141.
Brown, pp.141–4.
Drees, p.398
Brown, p.138.
Rose, p.89.
Rose, p.89.
Wagner, p.250.
Wagner, p.250.
Fryde, p.139.
Wagner, p.250.
Rose, p.89.
Rose, p.89.
Brown, p.126.
Wagner, p.250.
Drees, p.45.
Brown, p.130.
Duby, p.309.
Holmes, p.16.
Jordan, pp.169–170.
Jordan, p.170.
TeBrake, p.47.
TeBrake, pp.46–7.
TeBrake, p.50.
Fryde, p.139.
Fryde, p.140.
Housley 1986, p.20.
Riley-Smith, p.266.
Housley 1986, p.21.
Housley 1986, p.22.
Housley 1992, p.31.
Housley 1986, p.22.
Barber, pp.159–162.
Jordan, p.170.
Housley, 1992, p.32.
Housley 1986, p.145.
Jordan, p.170.
Jordan, p.171.
Jordan, p.171.
Nirenburg, p.50.
Nirenberg, p.51.
Nirenberg, p.53.
Nirenberg, p.55.
Nirenberg, p.60.
Nirenberg, p.65.
Nirenburg, p.67.
Nirenberg, p.60.
Rose, p.89.
Rose, p.89.
"Official website: Les Rois maudits (2005 miniseries)" (in French). 2005. Archived from the original on 15 August 2009. Retrieved 25 July 2015.
"Les Rois maudits: Casting de la saison 1" (in French). AlloCiné. 2005. Archived from the original on 19 December 2014. Retrieved 25 July 2015.
Πηγές
Barber, Malcolm. (1981) "The Pastoureaux of 1320." Journal of Ecclesiastical History. 32 (1981): 143–166.
Brown, Elizabeth, A. R. (2000) The King's Conundrum: Endowing Queens and Loyal Servants, Ensuring Salvation, and Protecting the Patrimony in Fourteenth-Century France, in Burrow and Wei (eds) 2000.
Burrow, John Anthony and Ian P. Wei (eds). (2000) Medieval Futures: Attitudes to the Future in the Middle Ages. Woodbridge: The Boydell Press.
Drees, Clayton J. (2001) The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: a Biographical Dictionary. Westport: Greenwood Press.
Duby, George. (1993) France in the Middle Ages 987–1460: from Hugh Capet to Joan of Arc. Oxford: Blackwell.
Fryde, Natalie. (2003) The Tyranny and Fall of Edward II 1321–1326. Cambridge: Cambridge University Press.
Holmes, George. (2000) Europe, Hierarchy and Revolt, 1320–1450, 2nd edition. Oxford: Blackwell.
Housley, Norman. (1986) The Avignon papacy and the Crusades, 1305–1378. Oxford: Clarendon Press.
Housley, Norman. (1992) The later Crusades, 1274–1580: from Lyons to Alcazar. Oxford: Oxford University Press.
Jordan, William Chester. (1996) The Great Famine: Northern Europe in the early Fourteenth Century. Princeton: Princeton University Press.
Jordan, William Chester. (2005) Unceasing Strife, Unending Fear: Jacques de Therines and the Freedom of the Church in the Age of the Last Capetians. Princeton: Princeton University Press.
Nirenberg, David. (1996) Communities of Violence: Persecution of Minorities in the Middle Ages. Princeton: Princeton University Press.
Riley-Smith, Jonathan. (2005) The Crusades: a History. London: Continuum.
Rose, Hugh James. (1857) A New General Biographical Dictionary, Volume 11. London: Fellows.
TeBrake, William Henry. (1994) A Plague of Insurrection: Popular Politics and Peasant Revolt in Flanders, 1323–1328. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Wagner, John. A. (2006) Encyclopedia of the Hundred Years War. Westport: Greenwood Press.
|
Βασιλείς της Μεσαιωνικής Γαλλίας (987 - 1498) Οίκος των Καπέτων: Ούγος · Ροβέρτος Β' ο Ευλαβής · Ερρίκος Α' · Φίλιππος Α' · Λουδοβίκος ΣΤ' ο Παχύς · Λουδοβίκος Ζ' ο Νέος · Φίλιππος Αύγουστος Β' · Λουδοβίκος Η' ο Λέων · Λουδοβίκος Θ' ο Άγιος · Φίλιππος Γ' ο Τολμηρός · Φίλιππος Δ' ο Ωραίος · Λουδοβίκος Ι' ο Ισχυρογνώμων · Ιωάννης Α' ο Μετά Θάνατον · Φίλιππος Ε' ο Ψηλός · Κάρολος Δ' ο Αγαθός Οίκος του Βαλουά: Φίλιππος ΣΤ' ο Τυχερός · Ιωάννης Β' ο Καλός · Κάρολος Ε' ο Σοφός · Κάρολος ΣΤ' ο Παράφρων · Κάρολος Ζ' ο Νικητής · Λουδοβίκος ΙΑ' ο Συνετός · Κάρολος Η' ο Ευγενικός |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
