Άμστελ

Ο Άμστελ είναι ποταμός της ΒΔ Ολλανδίας στα νότια της επαρχίας Βόρειος Ολλανδία (Noord-Holland). Είναι γνωστός λόγω του ότι διασχίζει το Άμστερνταμ, την πρωτεύουσα της χώρας, με κατεύθυνση από το Νότο προς το Βορρά. Από το «φράξιμο» του ποταμού πήρε η πόλη την ονομασία της (Amstel(r)+dam). Η περιοχή που διασχίζει ο ποταμός ονομάζεται Άμστελλαντ (Amstelland), που σημαίνει «γη του Άμστελ» ή -στα παλαιά ολλανδικά- «γη με τα άφθονα νερά».

Ιστορία

Ο ποταμός διασχίζει μία περιοχή που, κατά το Μεσαίωνα, ήταν βαλτώδης (veen). Οι πρώτοι κάτοικοι αποφάσισαν να την αποξηράνουν και να την καλλιεργήσουν, λόγω της υποκείμενης γόνιμης τύρφης. Κάπως έτσι προέκυψε κατά τον 13ο αιώνα, ο πρώτος οικισμός του Άμστερνταμ, το σημερινό Άμστελφέιν (Amstel+veen).
Άμστελ by night

Ελαιογραφία του
Φράνς Κοππελάαρ

Η κατασκευή ενός -κάθετου- φράγματος (dam), στο στόμιο του ποταμού, στη σημερινή ομώνυμη συνοικία της πόλης κοντά στην κεντρική οδό Ντάμρακ (Damrak), έδωσε το πρώτο όνομα στον τότε αλιευτικό οικισμό Άμστελρενταμ (Amstelredam) το 1275. Η ανάπτυξη του συγκεκριμένου οικισμού, λόγω της οικονομικά στρατηγικής του θέσης, έδωσε το σημερινό Άμστερνταμ.

Κάποτε, οι εκβολές του ποταμού ήσαν εκεί που σήμερα η Ντάμρακ συναντά τον θαλάσσιο αρμόΈι (Het IJ), πίσω από τον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Σήμερα, λόγω των επιχωματώσεων, τα ίχνη του ποταμού χάνονται πιο πίσω, κοντά στην Πλατεία (του) Νομίσματος (Muntplein). Κατά τη διάρκεια των 17ου και 18ου αιώνων, πλούσιοι Ολλανδοί γαιοκτήμονες είχαν τις επαύλεις τους κατά μήκος του ποταμού. Στις μέρες μας έχουν απομείνει ελάχιστες κατά μήκος της οδού Άμστελντάικ (Amsteldijk).

Πορεία του ποταμού

Ο ποταμός Άμστελ, όπως συμβαίνει άλλωστε με πολλούς ποταμούς στις Κάτω Χώρες, χαράζει μία πορεία που, ενώ παλαιότερα ήταν χωροθετικά ξεκάθαρη, με την πάροδο των ετών και την οικιστική επέκταση των περιοχών από τις οποίες περνούσε, διαμορφωνόταν τμηματικά μέσω της συνένωσης με παράπλευρα μικρά ή μεγάλα κανάλια, με σκοπό την, λίγο ή πολύ, ομαλοποίησή της. Αυτή η διαδικασία μπορεί να αποδοθεί -καταχραστικά-με τον όρο «καναλοποίηση» (Kanaliseren), που έχει ως αποτέλεσμα την αποκοπή του κύριου κλάδου του ποταμού από τους μαιάνδρους του. Έτσι, δίνεται η εντύπωση ότι ο ποταμός είναι ευθυγραμμισμένος, ενώ στην πραγματικότητα οι κλάδοι του διοχετεύονται σε παράπλευρα κανάλια.

Αρχικά, η πορεία του Άμστελ σχηματιζόταν από τη συμβολή δύο πολύ μικρών ποταμών, του Ντρεχτ (Drecht) και του Κρόμε Μέιντρεχτ (Kromme Mijdrecht), λίγο νοτιότερα τουΆουτχοορν (Uithoorn). Όμως, μετά τη συνένωση του Ντρεχτ με το κανάλι Άαρκ και τη δημιουργία του Καναλιού Άμστελ-Ντρεχτ (het Amstel-Drechtkanaal), η πορεία αυτή δεν παραμένει πλέον ξεκάθαρη. Έτσι, μέχρι το Μπούλεβαϊκ (Bullewijk), το κυρίως σώμα του ποταμού δεν είναι πλέον εμφανές. Από εκεί και πέρα, μέχρι το στόμιό του, ο ποταμός επανεμφανίζεται και διατηρεί την ονομασία του. Το συνολικό του μήκος είναι περίπου 31 χιλιόμετρα (18,5 μέχρι το Μπούλεβαϊκ και 12,5 μέχρι τον Έι).

Πατινάζ στον παγωμένο Άμστελ

Τις όχθες του ποταμού ενώνουν πολλές γέφυρες, οι γνωστότερες από τις οποίες είναι η Μπλε Γέφυρα (Blauwbrug), η Γέφυρα του Τορόντο (Torontobrug), η Μπερλάζ (Berlagebrug), η Ρόζενοορτ (Rozenoordbrug) και η Γέφυρα της Ουτρέχτης (Utrechtsebrug).

Τα νερά του ποταμού, κάποιες χρονιές παγώνουν και αποτελούν τόπους συνάντησης πατινέρ, ενώ διοργανώνονται και αγώνες.

Τον ποταμό Άμστελ έχουν απαθανατίσει στα έργα τους πολλοί ζωγράφοι, μεταξύ των οποίων οι Ρέμπραντ, Κοπελάαρ και Μοντριάαν.

Ονομασίες από τον Άμστελ

Ο ποταμός έχει δώσει το όνομά του όχι μόνο σε πολλές τοποθεσίες, αλλά και σε κτήρια ή προϊόντα. Εκτός από την πρωτεύουσα Άμστερνταμ και τη συνοικία Άμστελφέιν, το συναντάμε μεταξύ άλλων στα:

Amstel Bier (μπίρα)
Amstelhotel (ξενοδοχείο)
Amstelhof (περίκλειστο συγκρότημα οικιών)
Amstelpark (πάρκο)
Amstelstation (σιδηροδρομικός σταθμός και σταθμός μετρό)
Amstelkerk (εκκλησία)
Ouder-Amstel (δήμος)
Zuideramstel (συνοικία)