Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Ρεθύμνης

-- Δήμος Αρκαδίου --

Τα Καψαλιανά είναι χωριό του δήμου Ρεθύμνης, της περιφερειακής ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχουν ένα κάτοικο. Απέχουν 18 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, και είναι κτισμένα σε μικρή απόσταση νότια από την Αμνάτο, σε υψόμετρο 260 μ.[1] Έχουν ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός και πλέον έχουν μετατραπεί σε ξενοδοχείο.

Ιστορικά στοιχεία

Η περιοχή ήταν μετόχι της Μονής Αρκαδίου. Το 1600 κτίστηκε ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου και το 1763, σύμφωνα με επιγραφή στο υπέρθυρο, άρχισε να λειτουργεί στο χώρο ελαιοτριβείο. Σταδιακά κατασκευάστηκαν συνολικά 15 σπίτια στο μετόχι, το οποίο ήταν γνωστό ως Καημένος Δρυς.[2] Το ελαιοτριβείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1958.[3] Επίσης στο μετόχι γινόταν παραγωγή κρασιού, καλλιέργεια δημητριακών, ενώ σε αυτό ζούσαν και βοσκοί αιγοπροβάτων.[2]

Το χωριό δεν αναφέρεται στις ενετικές απογραφές. Η παλαιότερη μνεία στο χωριό γίνεται στο έργο Κρητικά του Μιχαήλ Χουρμούζη το 1842.[1] Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Αμνάτου και είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, 23 κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 48 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 υπαγόταν στον αγροτικό δήμο Πίκρι.[1] Το 1927, τα Καψαλιανά προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Αμνάτου, όπου και παρέμειναν μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, όταν το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Αρκαδίου.[4]

Το χωριό σταδιακά εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του και τη δεκαετία του 1980 τα κτίρια αγοράστηκαν από τον αρχιτέκτονα Μύρωνα Τοπογιάννη,[2] ο οποίος τα αναπαλαίωσε και μετέτρεψε τον οικισμό σε παραδοσιακό ξενοδοχείο, στο οποίο λειτουργεί εστιατόριο μεσογειακής κουζίνας και μπαρ ελαιολάδου.[5] Το ελαιοτρίβειο του χωριού έχει μετατραπεί σε μουσείο ελιάς.[6]
Απογραφές πληθυσμού

Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	1900	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός[1]	48	40	41	58	31	27	16	12	4	2	1

Αξιοθέατα

Κοντά στο χωριό βρίσκεται ο σπηλαιώδης ναό της Παναγία της Γαλατού. Σύμφωνα με την παράδοση εκεί πήγαιναν γυναίκες οι οποίες δεν είχαν γαλακτοφορία ώστε να θρέψουν τα μωρά τους και άλειφαν με το υγρό που έσταζε από τους βράχους τους μαστούς τους. Στη συνέχεια, φεύγοντας, άφηναν ένα κομμάτι από το ρούχο των μωρών. Ο ναός κατασκευάστηκε αργότερα.[2]

Παραπομπές

Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α΄. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 388.
Στρατιδάκης, Χάρης (3 Απριλίου 2019). «Περιήγηση στην ανθισμένη φύση και στην ιστορία των οικισμών Αμνάτος, Καψαλιανά και Πίκρης». Ρεθεμνιώτικα Νέα. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2019.
«Καψαλιανά». www.rethymno.gr. Δήμος Ρεθύμνης. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2019.
«Καψαλιανά (Ρεθύμνης)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2019.
Δημητρίου, Νένα (7 Σεπτεμβρίου 2017). «Καψαλιανά Hotel Village». www.kathimerini.gr. Η Καθημερίνη. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2019.
«Μουσείο της Ελιάς στα Καψαλιανά Ρεθύμνου Κρήτης». Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 11 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2019.

Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου
Τοπική Κοινότητα Άδελε
Αγία Παρασκευή, η
Άδελε, το
Αδελιανός Κάμπος, ο
Τοπική Κοινότητα Αμνάτου
Αμνάτος, η
Καψαλιανά, τα
Μονή Αρκαδίου, η
Πίκρης, ο
Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας
Αρχαία Ελεύθερνα, η
Τοπική Κοινότητα Ελευθέρνης
Ελεύθερνα, η
Τοπική Κοινότητα Έρφων
Άγιος Νικόλαος, ο
Άνω Βιρανεπισκοπή, η
Βιρανεπισκοπή, η
Έρφοι, οι
Μαγνησία, η
Τοπική Κοινότητα Κυριάννας
Κυριάννα, η
Τοπική Κοινότητα Μέσης
Αγία Τριάς, η
Λούτρα, η
Μέση, η
Τοπική Κοινότητα Παγκαλοχωρίου
Παγκαλοχώρι, το
Σφακάκι, το
Τοπική Κοινότητα Πηγής
Άγιος Δημήτριος, ο
Πηγή, η
Πηγιανός Κάμπος, ο
Τοπική Κοινότητα Πρίνου
Πρίνος, ο
Σκαλέτα, η
Τοπική Κοινότητα Σκουλουφίων
Ρούπαι, αι
Σκουλούφια, τα
Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου
Αστέριον, το
Σταυρωμένος, ο
Χαμαλεύριον, το
Τοπική Κοινότητα Χαρκίων
Καβούσιον, το
Χάρκια, τα

Νομός Ρεθύμνης : Δήμος, Κοινότητα Ρεθύμνου | Ανωγείων | Αρκαδίου | Γεροποτάμου | Κουλούκωνα | Κουρήτων | Λάμπης | Λαππαίων | Νικηφόρου Φωκά | Σιβρίτου | Φοίνικα | Ζωνιανών Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε: Διοικητική διαίρεση νομού Ρεθύμνης