.
Ο Αντίοχος Γ' ο Μέγας (περ. 241 – 187 π.Χ.), νεότερος γιος του Σέλευκου Β' Καλλίνικου, έγινε ο έκτος ηγεμόνας της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών σε ηλικία περίπου δεκαοχτώ ετών το 222 π.Χ. Την επωνυμία «ο Μέγας» απέκτησε μετά τη μεγάλη του εκστρατεία στην Ανατολή. Επίσης διεκδίκησε το προσωνύμιο «Μέγας Βασιλεύς», τον τίτλο που λάμβαναν παραδοσιακά οι Πέρσες βασιλείς, τον οποίο και διεκδίκησε μετά την κατάκτηση της Κοίλης Συρίας.
Αρχές της Βασιλείας
| Αντίοχος Γ' ο Μέγας | ||||||||||||
|
Ο Αντίοχος Γ' ανέβηκε στο θρόνο μετά τη δολοφονία του αδερφού του, Σέλευκου Γ' Κεραυνού το 222 π.Χ., ο οποίος προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει εδάφη που είχε καταλάβει ο Άτταλος Α' της Περγάμου. Ο Αντίοχος Γ' κληρονόμησε ένα κράτος αποδιοργανωμένο. Όχι μόνο του είχε αποσπαστεί η Μικρά Ασία, αλλά και οι ανατολικές επαρχίες είχαν αποσχιστεί, η Βακτρία υπό τον Έλληνα Διόδοτο και η Παρθία υπό τον νομάδα αρχηγό Αρσάκη. Λίγο μετά την άνοδο του Αντίοχου στο θρόνο οι κυβερνήτες της Μηδίας και της Περσίδος επαναστάτησαν, τα δύο αδέρφια Μόλων και Αλέξανδρος.
Ο νεαρός βασιλιάς, υπό την ολέθρια επιρροή του υπουργού Ερμεία, έδωσε την έγκρισή του για επίθεση στην Ιουδαία αντί να παραστεί ο ίδιος να καταπνίξει την εκεί επανάσταση. Η επίθεση αποδείχτηκε φιάσκο, και οι στρατηγοί που εστάλησαν ενάντια στο Μόλονα και τον Αλέξανδρο υπέστησαν μεγάλη ήττα. Μόνο στη Μικρά Ασία, όπου ο εξάδερφος του βασιλιά, ο ικανός Αχαιός, υπερασπιζόταν τα δικαιώματα των Σελευκιδών, το κράτος ανέκτησε εδάφη μέχρι και τα παλαιά του σύνορα.
Το 222 π.Χ. ο Αντίοχος πήρε για σύζυγο τη Λαοδίκη Γ', κόρη του Μιθριδάτη Β' του Πόντου. Ένα χρόνο αργότερα ο Αντίοχος πήγε ανατολικά, όπου και η επανάσταση καταπνίγηκε. Η υποταγή της Κάτω Μηδίας, που διεκδίκησε την ανεξαρτησία της με τον Αρταβαζάνη, ακολούθησε. Ο Αντίοχος ξεφορτώθηκε ο ίδιος τον Ερμεία δολοφονώντας τον και επέστρεψε στη Συρία το 220 π.Χ. Εντωμεταξύ όμως, ο Αχαιός επαναστάτησε και διεκδίκησε τον τίτλο του βασιλέως της Μικράς Ασίας. Από τη στιγμή όμως, που η δύναμή του δεν ήταν τόση ώστε να επιτεθεί στη Συρία, ο Αντίοχος τον άφησε για λίγο απείραχτο και προς το παρόν στράφηκε κατά της Ιουδαίας.
Τέταρτος Συριακός Πόλεμος
Οι εκστρατείες του 219 π.Χ. και 218 π.Χ., οδήγησαν το στρατό των Σελευκιδών στα σύνορα της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου εγκαινιάζοντας τον Τέταρτο Συριακό Πόλεμο. Είχε προηγηθεί μια ανεπιτυχής εκστρατεία δύο χρόνια πριν, την οποία και ο Αντίοχος διέκοψε λόγω εσωτερικών προβλημάτων στο κράτος του. Μετά την προγενέστερη επιτυχία του κατά του Αντίοχου, ο Θεόδοτος, στρατηγός των Αιγυπτίων, θεωρήθηκε επικίνδυνος για την αλεξανδρινή αυλή, που έβλεπε με καχυποψία όποιον γινόταν δημοφιλής ή έμενε για καιρό σε κάποιο αξίωμα. Μετά από απόπειρα κατά της ζωής του, ο Θεόδοτος άφησε σε έμπιστούς του την Τύρο και την Πτολεμαΐδα, έγραψε στον Αντίοχο προσφέροντας του τις δύο αυτές πόλεις. Κατόπιν ο δρόμος για την Αίγυπτο διαμέσου της Παλαιστίνης ήταν ανοιχτός. Η εξέλιξη αυτή άφησε την αλεξανδρινή αυλή πανικόβλητη. Οι τελευταίοι αποφάσισαν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις κερδίζοντας χρόνο για τις προετοιμασίες τους. Ορίστηκε τετράμηνη ανακωχή κατά τη διάρκεια της οποίας οι Αιγύπτιοι ετοιμάστηκαν πυρετωδώς και με άκρα μυστικότητα, με τη βοήθεια Ελλήνων εμπειρογνωμόνων που είχαν λάβει μέρος στους πρόσφατους πολέμους με τη Μακεδονία.
Την άνοιξη του 218 π.Χ. οι διαπραγματεύσεις έφτασαν όπως ήταν σχεδιασμένο από την αρχή σε αδιέξοδο και ο Αντίοχος συνέχισε να κατακτά την μία πόλη μετά την άλλη, όπως τη Σελεύκεια, το λιμάνι δηλαδή της Αντιόχειας και την Τύρο. Το καλοκαίρι όμως, του 217 π.Χ., ως επικεφαλής πενήντα πέντε χιλιάδων αντρών και συνοδευόμενος από τη μικρότερη αδερφή του Αρσινόη Γ', ο Πτολεμαίος Δ' Φιλοπάτωρ, έλαβε θέση προσωπικά στο πεδίο της μάχης στις 13 Ιουνίου, ενάντια στους άντρες του Αντίοχου Γ'. Πέτυχε μια σημαντική νίκη στη Μάχη της Ράφιας, εξασφαλίζοντας την ακεραιότητα των βορείων συνόρων του βασιλείου του και ακυρώνοντας τις επιτυχίες του Αντίοχου, τον οποίο υποχρέωσε να αποσυρθεί στα βόρεια του Λιβάνου.
Εκστρατεία στην Ανατολή
Το 216 π.Χ. ο Αντίοχος πήγε βόρεια για να αντιμετωπίσει τον Αχαιό και μέχρι το 214 π.Χ. τον έδιωξε στις Σάρδεις. Ο Αντίοχος βρήκε τρόπο να αιχμαλωτίσει τον αντίπαλό του, ωστόσο η πόλη κράτησε μέχρι και το 213 π.Χ. υπό τη χήρα του Αχαιού, τη Λαοδίκη και μετά παραδόθηκε. Έχοντας έτσι ανακτήσει το κεντρικό κομμάτι της Μικράς Ασίας – αν και οι Σελευκίδες έπρεπε αναγκαστικά να ανεχτούν τις δυναστείες της Περγάμου, της Βιθυνίας και της Καππαδοκίας – ο Αντίοχος έστρεψε τις προσπάθειές του στην ανάκτηση των επαρχιών στα βόρεια και τα ανατολικά. Υποχρέωσε τον Ξέρξη της Αρμενίας να αναγνωρίσει την κυριαρχία του το 212 π.Χ. Το 209 π.Χ. ο Αντίοχος εισέβαλε στην Παρθία, κατέλαβε την πρωτεύουσα Εκατόπυλο και συνέχισε στην Ιρκανία. Ο Πάρθος βασιλιάς Αρσάκης Β' τελικά κατάφερε να εξασφαλίσει την ειρήνη.
Το έτος 209 π.Χ. βρίσκει τον Αντίοχο στη Βακτρία, όπου οι προσπάθειές του στέφθηκαν για άλλη μια φορά με επιτυχία. Αφού επιβίωσε μιας περίφημης πολιορκίας στην πρωτεύουσά του τη Βάκτρα, ο βασιλιάς Ευθύδημος Α' κέρδισε μια τιμητική ειρήνη που σφραγίστηκε με συμφωνία γάμου, ανάμεσα στο γιο του Ευθύδημου, το Δημήτριο και σε μία από τις κόρες του Αντίοχου. Έπειτα ο Αντίοχος, ακολουθώντας τα βήματα του Αλεξάνδρου του Μέγα, πέρασε στην κοιλάδα της Καμπούλ, ανανέωσε τη φιλία του με τον Ινδό βασιλιά Σοφαγάσενο και επέστρεψε δυτικά από το Σειστάν και το Κερμάν το 206 – 205 π.Χ.
Από τη Σελεύκεια του ποταμού Τίγρη οδήγησε μια σύντομη εκστρατεία στον Περσικό Κόλπο τα δύο επόμενα χρόνια. Έδειχνε να έχει αποκαταστήσει την αυτοκρατορία των προγόνων του στην ανατολή, και αυτή του η επιτυχία του εξασφάλισε την επωνυμία «ο Μέγας». Το 205 – 204 π.Χ. ο Πτολεμαίος Ε' Επιφανής, όντας ακόμη μικρό παιδί, ανέβηκε στον αιγυπτιακό θρόνο και ο Αντίοχος, σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, έκανε το μυστική συμφωνία με το βασιλιά Φίλιππο Ε' της Μακεδονίας για το διαμοιρασμό των εδαφών που κατείχαν οι Πτολεμαίοι.
Πέμπτος Συριακός Πόλεμος
Κατόπιν ξεσπά ο Πέμπτος Συριακός Πόλεμος το Μάιο του 202 π.Χ. Για άλλη μια φορά ο Αντίοχος επιτέθηκε στην Κοίλη Συρία και τη Φοινίκη, και μέχρι το 199 π.Χ. φαίνεται πως την είχε υπό την κατοχή του, πριν ο Αιτωλός Σκόπας την ανέκτησε για χάρη του Πτολεμαίου, καθώς και την Ιερουσαλήμ. Μα αυτή η ανάκτηση αποδείχτηκε βραχυχρόνια, εφόσον το 198 π.Χ. ο Αντίοχος υποχρέωσε το Σκόπα σε ήττα στη Μάχη του Πάνειον, κοντά στις πηγές του Ιορδάνη, μια μάχη που σηματοδοτεί το τέλος της πτολεμαϊκής κυριαρχίας στην Ιουδαία. Μετά την κατάκτηση της Κοίλης – Συρίας ο Αντίοχος δεν προχώρησε ενάντια στην Αίγυπτο. Κατέκτησε ωστόσο τη Θράκη, την Έφεσο και τις παράλιες πόλεις της Κιλικίας και της Λυκίας. Υπό όποιες συνθήκες και να υπογράφτηκε η ειρήνη ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους, αυτό που γνωρίζουμε είναι πως ο νεαρός Πτολεμαίος παντρεύτηκε την κόρη του Αντίοχου, την Κλεοπάτρα Α', εξασφαλίζοντας φιλικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο κράτη. Κάπως έτσι εισήχθη και το περίφημο όνομα « Κλεοπάτρα » στη Δυναστεία που έμεινε πολύ χαρακτηριστικό, κυρίως λόγω της Κλεοπάτρας της Ζ'. Πρόβλημα δημιουργήθηκε όσον αφορά το θέμα της προίκας που έπρεπε να φέρει μαζί της η νεαρή βασίλισσα στον δεκαεξάχρονο σύζυγό της. Σήμερα είναι ομιχλώδεις οι γνώσεις μας, αλλά είναι πιθανό να έπεσε κάποια στιγμή το ζήτημα της Κοίλης Συρίας στο τραπέζι. Τις επόμενες γενιές οι δύο Οίκοι διαφώνησαν σθεναρά για το τι είχε συμφωνηθεί τότε.
Οι επιχειρήσεις του Αντίοχου στη Μικρά Ασία, τον έφεραν αντιμέτωπο με την ανερχόμενη δύναμη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, η οποία εποφθαλμιούσε τη Σμύρνη και τη Λάμψακο. Η διαμάχη εντάθηκε αφού ο Αντίοχος απέκτησε πάτημα και στη Θράκη το 196 π.Χ. Η εκκένωση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους έδωσε αυτή την ευκαιρία στον Αντίοχο, ο οποίος είχε μάλιστα πλέον στην Αυλή του, τον Αννίβα. Την ίδια χρονιά αναγνωρίζεται διάδοχος ο γιος του ηγεμόνα των Σελευκιδών, ο Αντίοχος, ο οποίος και νυμφεύεται την αδερφή του, τη Λαοδίκη. Ακολουθούν διαπραγματεύσεις για συμμαχίες με άλλες πόλεις, στα πλαίσια των οποίων η κόρη του Αντίοχου, η Αντιοχίς, νυμφεύεται τον Αριαράθη Δ' τον Ευσεβή, ηγεμόνα της Περγάμου.
Πόλεμος με τους Ρωμαίους
να χρόνο αργότερα, το 193 π.Χ. ο Αντίοχος αντιμετωπίζει ένα τραγικό περιστατικό, το θάνατο του γιου και διαδόχου του, του Αντίοχου. Το 192 π.Χ. ο Αντίοχος Γ' εισέβαλε στον ελλαδικό χώρο με ένα στρατό 10.000 ανδρών και αναγορεύτηκε από την Αιτωλική Συμπολιτεία γενικός αρχηγός. Το 191 π.Χ., ωστόσο, οι Ρωμαίοι, υπό τις διαταγές του Μάνιους Ακίλιους Γκλάμπριο τον καταδίωξαν στις Θερμοπύλες και τον ανάγκασαν να αποσυρθεί στην Ασία. Δεν σταμάτησαν όμως εκεί. Επιτέθηκαν στον Αντίοχο στην Ανατολία και η αποφασιστική νίκη του Σκιπίωνος του Ασιατικού στη Μάχη της Μαγνησίας το 190 π.Χ., την οποία ακολούθησε ήττα του Αννίβα στη θάλασσα έξω από τη Σίδη, έφερε τη Μικρά Ασία στα χέρια τους.
Με τη Συνθήκη της Απάμειας το 188 π.Χ. ο βασιλιάς των Σελευκιδών εγκατέλειψε τις κτήσεις του βόρεια του Ταύρου, τις οποίες η Ρώμη μοίρασε στους συμμάχους της. Επίσης υποχρεώθηκε να πληρώσει χρηματικά ποσά στη Ρώμη, καθώς και να στείλει εκεί ως όμηρο το μικρότερο από τους γιους του, τον Αντίοχο. Αποτέλεσμα αυτού του πλήγματος στη δύναμη των Σελευκιδών, μερικές από τις επαρχίες που ο Αντίοχος είχε ανακτήσει διεκδίκησαν και πάλι την ανεξαρτησία τους.
Θάνατος και Διαδοχή
Το 191 π.Χ. ο Αντίοχος παντρεύτηκε τη δεύτερη σύζυγό του, την Εύβοια της Χαλκίδας. Ο Αντίοχος ξεκίνησε νέα εκστρατεία στο Λουριστάν, όπου και πέθανε σε μια προσπάθεια να λεηλατήσει ένα ναό στην Περσία, το 187 π.Χ. Το βασίλειο των Σελευκιδών πέρασε τότε στο γιο του Αντίοχου, το Σέλευκο Δ' τον Φιλοπάτορα, που μέχρι τότε διοικούσε τη Θράκη και που είχε ονομαστεί διάδοχος από το 189 π.Χ.
Χρονολόγιο
| Έτος (π.Χ.) | Γεγονός | ||
|---|---|---|---|
| π. 241 π.Χ. | Γέννηση του Αντίοχου Γ' του Μέγα, γιου του Σέλευκου Β' Καλλίνικου και της Λαοδίκης Β'. | ||
| 222 π.Χ. | Δολοφονία του Σέλευκου Γ' του Κερανού, ενώ προσπαθούσε να ανακτήσει χαμένα εδάφη στην Πέργαμο. Ο μικρότερος αδερφός του, Αντίοχος Γ' ανεβαίνει στο θρόνο ενός συρρικνωμένου βασιλείου. Την ίδια χρονιά παντρεύεται τη Λαοδίκη Γ', κόρη του Μιθριδάτη Β' του Πόντου. | ||
| Αποτυχημένη προσπάθεια κατάπνιξης της επανάστασης στην Ιουδαία. | |||
| 221 π.Χ. | Κατάπνιξη της επανάστασης και υποταγή της Κάτω Μηδίας. | ||
| 219 π.Χ. | Ξέσπασμα του Τέταρτου Συριακού Πολέμου ενάντια στο βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίος Δ' Φιλοπάτωρ. Ο Αντίοχος κατακτά τη Σελεύκεια, το λιμάνι της Αντιόχειας και κατόπιν την Τύρο. | ||
| 217 π.Χ. | Το καλοκαίρι, ως επικεφαλής πενήντα πέντε χιλιάδων αντρών και συνοδευόμενος από τη μικρότερη αδερφή του Αρσινόη Γ', ο Πτολεμαίος Δ' Φιλοπάτωρ, έλαβε θέση προσωπικά στο πεδίο της μάχης στις 13 Ιουνίου, ενάντια στους άντρες του Αντίοχου Γ'. Πέτυχε μια σημαντική νίκη στη Μάχη της Ράφιας, υποχρεώνοντας τον Αντίοχο να αποσυρθεί στα βόρεια του Λιβάνου. | ||
| 216 – 213 π.Χ. | Ο Αντίοχος Γ' νικά τον Αχαιό και κατακτά τις Σάρδεις. | ||
| 212 π.Χ. | Ο Αντίοχος Γ' υποχρέωσε τον Ξέρξη της Αρμενίας να αναγνωρίσει την κυριαρχία του. | ||
| 212 – 205 π.Χ. | Κατάκτηση των ανεξάρτητων βασιλείων της Παρθίας και της Βακτρίας. | ||
| Συμφωνία με το βασιλιά Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας για κατάληψη των πτολεμαϊκών κτήσεων. | |||
| 204 π.Χ. | Γέννηση της Κλεοπάτρας, μετέπειτα βασίλισσας της Αιγύπτου. Ο μέλλοντας σύζυγός της, Πτολεμαίος Ε' Επιφανής διαδέχεται τον πατέρα του στο θρόνο της Αιγύπτου. | ||
| 202 π.Χ. | Το Μάιο ξεσπά ο Πέμπτος Συριακός Πόλεμος. Νέες προσπάθειες κατάληψης της Κοίλης Συρίας. | ||
| 198 π.Χ. | Ο Αντίοχος υποχρέωσε το Σκόπα σε ήττα στη Μάχη του Πάνειον, κοντά στις πηγές του Ιορδάνη, μια μάχη που σηματοδοτεί το τέλος της πτολεμαϊκής κυριαρχίας στην Ιουδαία. | ||
| Ο Αντίοχος Γ' κατακτά τη Θράκη, την Έφεσο και τις παράλιες πόλεις της Κιλικίας και της Λυκίας. | |||
| 197 π.Χ. | Στη Μάχη στις Κυνός Κεφαλές ο Ρωμαίος στρατηγός Titus Quinctius Flamininus νικά τους Μακεδόνες και τους αποδυναμώνει. | ||
| Οι Ρωμαίοι απειλούν τον Αντίοχο να μην συνεχίσει σε κατάληψη της Αιγύπτου. | |||
| 196 π.Χ. | Αναγνωρίζεται διάδοχος ο γιος του ηγεμόνα των Σελευκιδών, ο Αντίοχος, ο οποίος και νυμφεύεται την αδερφή του, τη Λαοδίκη. Κατάληψη της Θράκης τη διοίκηση της οποίας αναλαμβάνει ο άλλος γιος του Αντίοχου, ο Σέλευκος Δ'. | ||
| 195 π.Χ. | Ειρήνη ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους. | ||
| 194 π.Χ. | Βασιλικός γάμος ανάμεσα στον Πτολεμαίο Ε' και την Κλεοπάτρα Α' στην πόλη της Ράφια. Επίσης η Αντιοχίς, νυμφεύεται τον Αριαράθη Δ' τον Ευσεβή, ηγεμόνα της Περγάμου. | ||
| 193 π.Χ. | Θάνατος του διαδόχου, Αντίοχου. | ||
| 192 π.Χ. | Ξεσπά πόλεμος ανάμεσα στον Αντίοχο και στη Ρώμη με τις συμμαχικές τις πόλεις, Ρόδο και Πέργαμο. | ||
| 191 π.Χ. | Γάμος του Αντίοχου με την Εύβοια της Χαλκίδας. | ||
| 190 π.Χ. | Μάχη της Μαγνησίας, όπου ο Αντίοχος Γ' ηττάται οριστικά από τους Ρωμαίους και χάνει σημαντικό μέρος των εδαφών του. | ||
| 188 π.Χ. | Ειρήνη της Απάμειας σύμφωνα με την οποία οι Σελευκίδες όφειλαν να εγκαταλείψουν όλα τα εδάφη βόρεια του Ταύρου και να πληρώσουν πολεμική αποζημίωση. | ||
| 187 π.Χ. | Θάνατος του Αντίοχου Γ' του Μέγα. Τον διαδέχεται ο γιος του Σέλευκος Δ' Φιλοπάτωρ. | ||
* Δυναστεία των Σελευκιδών
* Αυτοκρατορία των Σελευκιδών
* Ελληνιστική Περίοδος
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
