.
Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας
-- Δήμος Κυπαρισσίας --
H Σπηλιά[4] και παλαιότερα αναφερόμενη ως Σπηληά, είναι οικισμός κοντά στην Κυπαρισσία και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.
Τοποθεσία
Το χωριό βρίσκεται περίπου 6 χιλιόμετρα προς τα νοτιοανατολικά της Κυπαρισσίας[4] σε υψόμετρο 85[1][5] μέτρα και απέχει 6 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους.
Ιστορία
Το χωριό έχει ιστορία που ξεκινά από το 1833,[6] όταν ιδρύθηκε από τους αδελφούς Κωνσταντίνο, Γεωργάκη και Ιωάννη Μπίτσικα, σε τοποθεσία που είναι κοντά στη οροσειρά του Αιγάλεω, η οποία εκτείνεται στα ανατολικά του χωριού.[4] Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν μέλη των οικογενειών Μπίτσικα, Χήναρη[4] και Κανελλόπουλου.[6] Οι δυο πρώτες οικογένειες πιστεύεται ότι προέρχονταν από τους Αρμενιούς, ενώ η τρίτη οικογένεια από το Ραφτόπουλο αντίστοιχα.[5] Ως ο πιο προεξέχων από τους ιδρυτές θεωρείται ο Κωσταντίνος Δρακόπουλος ή Μπίτσικας από τους Αρμενιούς.[5] Περίπου 1 χιλιόμετρο στα νοτιοανατολικά από τη σημερινή τοποθεσία του χωριού υπήρχε, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, μικρός οικισμός με την ονομασία Ρεντεμίρι, στον οποίο ο Μητροπολίτης Χριστιανουπόλεως Αθανάσιος, είχε εγκαταστήσει πρώην σκλάβους, χριστιανούς στο θρήσκευμα, τους οποίους είχε εξαγοράσει από τους Τούρκους.[6][5] Την εποχή της Β' Ενετοκρατίας το Ρεντεμίρι (Rendemiri) αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το Ρεντεμίρι (Rendemiri), το 1689, αριθμούσε 38 κατοίκους και ανήκε στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[7] Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή του Δήμου Τριφυλίας το χωριό της Σπηλιάς πήρε την ονομασία του από ένα μικρό σπήλαιο που βρίσκεται κοντά στο ρέμα του Σκανδάλη,[4] το οποίο οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν ως χώρο φύλαξης για τα ζώα τους.[6][5] Από τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου η Σπηλιά γνώρισε αύξηση του πληθυσμού, όπως και η ευρύτερη περιοχή, χάρη στην οικονομική ανάπτυξη που έφερε η «κοινωνία της σταφίδας». Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στον πληθυσμό του χωριού σταδιακά προστέθηκαν Τσάκωνες από την Κυνουρία της Αρκαδίας,[6] χάρη στους οποίους οικοδομήθηκε ο συνοικισμός Τσακονόρουγα στα νότια του χωριού, καθώς και άλλοι κάτοικοι οι οποίοι προστέθηκαν από διάφορα ορεινά χωριά του παλαιού Δήμου Τριπύλας (όπως τα χωριά: Ντάρα, Μύρου, Λεντεκάδα, Σελλά, Καλογερέσι, Τριπύλα και Λυκουδέσι).[5][6]
Η Σπηλιά προσαρτήθηκε επίσημα στον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας το 1845.[8] [9] Το 1899 μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[10] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[11] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας.
Το 1912 το χωριό της Σπηλιάς αποσπάται από τον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας και γίνεται έδρα της Κοινότητας Σπηλιάς, στην οποία εντάσσεται και το χωριό της Ποδογοράς,[12][13] το οποίο, το 1927, μετονομάζεται σε Περδικονέρι[14] και λίγο αργότερα, το 1928,[15] αποσπάται από την Κοινότητα Σπηλιάς και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Περδικονερίου.[16] Η Σπηλιά παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Κυπαρισσίας,[17] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[18][4] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Σπηλιά σήμερα είναι η έδρα στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Σπηλιάς, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο του Δήμου Τριφυλίας.[4]
Κάτοικοι
Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 511 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται σε διάφορες αγροτικές εργασίες, καθώς ανάμεσα στο χωριό και την Κυπαρισσία, στα δυτικά του χωριού, ξετυλίγεται ο καρποφόρος κάμπος με τους ελαιώνες και διάφορες καλλιέργειες, όπως της πατάτας, των καρπουζιών και διαφόρων κηπευτικών.[4]
Εξέλιξη Πληθυσμού της Σπηλιάς Μεσσηνίας Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1879 218[19]
1889 395[20]
1896 523[21]
1907 575[22]
1920 572[23]
1928 635[24]
1940 760[25]
1951 704[26]
1961 657[27]
1971 560[28]
1981 506[29]
1991 588[30]
2001 614[31]
2011 511[32]
Κτίρια – εκδηλώσεις
Εκτός από τα σπίτια στο χωριό υπάρχουν δύο γραφικές πλατείες, με βάση το ρυμοτομικό σχέδιο του χωριού που καταρτήθηκε το 1924.[6] Το αρχικό Δημοτικό Σχολείο της Σπηλιάς δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα. Προγενέστερα η εκπαίδευση των παιδιών του χωριού γινόταν από ιδιωτικούς διδασκάλους, είτε σε διάφορα σπίτια, είτε στην εκκλησιά.[5] Το 1915, όταν δάσκαλος ήταν ο Αναστάσιος Ζαχάριος, το σχολείο μεταστεγάστηκε στο νέο κτίριο, το Δημόσιο Διδακτήριο το οποίο υπάρχει ακόμα ως σήμερα,[5] ενώ το 1922 ιδρύθηκε και Δημοτικό Σχολείο Θηλέων, το οποίο λειτούργησε για δύο περίπου χρόνια ως μονοθέσιο. Έως το 1924, δηλαδή, λειτουργούσαν δύο σχολεία, αρρένων και θηλέων, τα οποία ενώθηκαν στη συνέχεια στο μικτό 2θέσιο Δημοτικό σχολείο.[5] Το 1938 το σχολείο είχε γίνει τριθέσιο και ήταν γραμμένοι σε αυτό περίπου 140 μαθητές/ιες. Το χτίσιμο μιας τρίτης αίθουσας σε αυτό, σταμάτησε λόγω του πολέμου του 1940, ενώ αργότερα κτίστηκε το Πνευματικό Κέντρο του χωριού.[5] Στο χωριό υπάρχει επίσης Γυμναστήριο.[5] Μέχρι το 1874, που φτιάχτηκε η πρώτη εκκλησιά, οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν κυρίως στους Αρμενιούς, ενώ η καινούρια εκκλησία, ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας, χτίστηκε το 1954.[5] Στο χωριό υπάρχουν και τρία εξωκλήσια, αυτά του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νεκταρίου του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Εφραίμ.[6] Κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου) και τα εννιάμερα της Παναγίας (22/23 Αυγούστου) γίνεται στο χωριό λαϊκό πανηγύρι με ζωντανή μουσική, ενώ γιορτάζονται επίσης στη Σπηλιά, ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Νεκτάριος, ο Άγιος Δημήτριος, η Αγία Μαύρα και ο Άγιος Κωνσταντίνος.[6] Εκδηλώσεις διοργανώνουν επίσης ο Σύλλογος Φιλοπροόδων «ο Ερμής» και ο Σύλλογος Σπηλαίων της Αθήνας, ο οποίος εκδίδει και εφημερίδα.[5] Το 2016, ο "Εκπολιτιστικός Σύλλογος Σπηλιάς «Ερμής»" μαζί με τον Δήμο Τριφυλίας συνδιοργάνωσαν στη Σπηλιά, το 4ο Αντάμωμα της Μεσσηνιακής Αμφικτιονίας.[33][34]
Δείτε επίσης
Κυπαρισσία
Δήμος Τριφυλίας
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Δήμος Κυπαρισσίας
Παραπομπές
Σπηλιά, από την ιστοσελίδα: buk.gr
Ταχυδρομικός Κώδικας Σπηλιά Μεσσηνίας.
Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κυπαρισσία: 27610
9) Τ.Κ. Σπηλιάς: Η Σπηλιά, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
Σπηλιά, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.
"Messinia: Olive Culture in the land of Messinia" - "Μεσσηνία. Ο Πολιτισμός της Ελιάς στη Μεσσηνιακή Γη", Biotourism Guide - Βιοτουριστικός Οδηγός, από την ιστοσελίδα: biopolitics.gr, Biotourism – Olive Culture in the land of Messinia, έκδοση: "Biopolitics International Organisation" - "Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής", Αθήνα 2015, ISBN 978-960-7508-55-3, σελ. 316-317.
Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 140 Rendemiri, σελ. 706-707.
ΦΕΚ 32Α - 08/12/1845.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Σπηλιά (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Σπηλιάς (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 306Α - 22/12/1927.
ΦΕΚ 60Α - 18/04/1928.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Περδικονερίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 123.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 89.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 105.
Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 240.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 280.
Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 309.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951", σελ. 150.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 145.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 141.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 151.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 184.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 183.
"Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
Τα Ανταμώματα της Μεσσηνιακής Αμφικτιονίας έχουν πάρει τον χαρακτήρα τοπικού θεσμού. Κάθε χρόνο διοργανώνονται σε διαφορετικά μέρη της Μεσσηνίας: Το 1ο Αντάμωμα έγινε το 2013 στα Πλατάνια Τριφυλίας, το 2ο Αντάμωμα έγινε το 2014 στην Πολιανή Καλαμάτας και το 3ο Αντάμωμα έγινε το 2015 στο Κλήμα Μεσσήνης.
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ |
|---|
| Δημοτική Κοινότητα Κυπαρισσίας |
| Βαθύ, το |
| Καρτελάς, ο |
| Κυπαρισσία, η |
| Μαύρη Λίμνα, η |
| Μεμί, το |
| Μεταλλείο, το |
| Μπλεμενιάνοι, οι |
| Μύλοι, οι |
| Ρουζάκι, το |
| Σεργιάνι, το |
| Τερψιθέα, η |
| Φαρμάκα, η |
| Τοπική Κοινότητα Αρμενιών |
| Αρμενιοί, οι |
| Τοπική Κοινότητα Βρυσών |
| Βρύσες, οι |
| Τοπική Κοινότητα Μουριατάδας |
| Καρβούνι, το |
| Μουριατάδα, η |
| Τοπική Κοινότητα Μύρου |
| Αλιμάκι, το |
| Μύρον, το |
| Τοπική Κοινότητα Ξηροκάμπου |
| Ξηρόκαμπος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Περδικονερίου |
| Περδικονέρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Ραχών |
| Ράχες, οι |
| Τοπική Κοινότητα Σπηλιάς |
| Σπηλιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Στασιού |
| Στασιόν, το |
| Τοπική Κοινότητα Φαρακλάδας |
| Λιθαρορίξι, το |
| Φαρακλάδα, η |
Νομός Μεσσηνίας : Δήμος, Κοινότητα Καλαμάτας | Αβίας | Αετού | Αιπείας | Ανδανίας | Ανδρούσας | Άριος | Αριστομένους | Αρφαρών | Αυλώνα | Βουφράδων | Γαργαλιάνων | Δωρίου | Είρας | Θουρίας | Ιθώμης | Κορώνης | Κυπαρισσίας | Λεύκτρου | Μεθώνης | Μελιγαλά | Μεσσήνης | Νέστορος | Οιχαλίας Μεσσηνίας | Παπαφλέσσα | Πεταλιδίου | Πύλου | Φιλιατρών | Χιλιοχωρίων | Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας. |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
