Η Βαμβάκα ή Πάμπακα είναι παραδοσιακός οικισμός της Μάνης, της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας, στον Δήμο Ανατολικής Μάνης, ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Οιτύλου και στην Τοπική Κοινότητα Μίνας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 32 κατοίκους. Παλαιότερα, σύμφωνα με την Διοικητική διαίρεση του 1835 αποτελούσε κοινότητα του Δήμου Ιππολών, ενώ με την αντίστοιχη του 1845 κοινότητα του Δήμου Οιτύλου. Αποτελεί ένα από τα χωριά της Πεντάδας (Δρύαλος, Παλιόχωρα, Βάμβακα, Μπρίκι, Μίνα) της Αποσκιαδερής Μέσα Μάνης, σύμφωνα με την τοπική παραδοσιακή διαίρεση. Βρίσκεται χτισμένος στην δυτική πλευρά του Όρους Σαγγιάς (Αποσκιερή),που αποτελεί την απόληξη του όρους Ταΰγετος στη χερσόνησο της Μάνης, σε υψόμετρο 200-280 μ.

Αναφέρεται στα Βενετικά Αρχεία, ως Παλαιομανιάτικος Οικισμός της Μέσα Μάνης «Pabaca», δηλαδή στους προ του 1618 και με συνεχή κατοίκηση οικισμούς ,(μέγιστος πληθυσμός το 1813 με 396 κατοίκους και με 95 κατοίκους το 1829)[1]. Επίσης καταγράφεται ως "Χοριό πάμπακα" στα χειρόγραφα του πρακτικού γιατρού Παπαδάκη (1716)(“Φύλλον 31”),που αναφέρεται στους τοπικούς πολέμους των Πατριών της Μέσα Μάνης.Ο Παπαδάκης καταγράφει τα τοπικά επίθετα "αναπλιότης" που πιθανόν αποτελεί και την παλαιότερη καταγεγραμμένη οικογένεια της Βάμβακας (Πατριά Αναπλιωτιάνων)[2],το «σολομακάκης» και «πατελέος»[3]. Άλλες πατριές της Βάμβακας αποτελούν οι Ντουβιάνοι με τις οικογένειες των Μπαθρέλος, Παντελεάκης, Πουλικάκος, Ψαράκος, Καλφακάκος, Κουκάκης, οι Διασακιάνοι, οι Νικολινιάνοι κ.ά.[4]

Η Βάμβακα συμμετείχε μαζικά, με πολλούς μάχιμους άνδρες από τις ανωτέρω και άλλες οικογένειες, στον Αγώνα της Απελευθέρωσης της Ελλάδας από τον Τουρκικό ζυγό το 1821, με τα ένοπλα τμήματα των Μαυρομιχαλαίων[5]. Την παλαιότατη κατοίκηση της Βάμβακας αποδεικνύει το πλήθος των μεγαλιθικών ερειπίων καθώς και ο αριθμός των βυζαντινών εκκλησιών, όπως των Αγίων Θεοδώρων του 1075[6].

Σήμερα αποτελεί έναν παραδοσιακό μανιάτικο οικισμό, με ελάχιστους κατοίκους που μόνο οι καλοδιατηρημένοι πύργοι και τα βυζαντινά ερειπωμένα εκκλησάκια του, μαρτυρούν το ένδοξο και πολυτάραχο παρελθόν του. Ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει την χαρακτηριστική τοπική αρχιτεκτονική σε πλήθος πύργων, πυργόσπιτων, εκκλησιών. Το χωριό έχει θέα προς το Τηγάνι και τον Κάβο Γκρόσο.

Παραπομπές

Πληθυσμοί και οικισμοί της Μάνης 15ος-19ος αιώνας τού Κώστα Κόμη, εκδοθέν το 1995 από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ Κυριάκος Δ.Κάσσης,σελ.12,σελ.368,Εκδόσεις Ιχώρ,Αθήνα 1990
Η ΒΕΝΤΕΤΑ ΣΤΗ ΜΑΝΗ,Ν.Θ.ΚΑΤΣΙΚΑΡΟΥ,Σελ.55,Εκδόσεις Ελεύθερη σκέψις 1998
ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ Κυριάκος Δ.Κάσσης,σελ.367-368,Εκδόσεις Ιχώρ,Αθήνα 1990
ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΤΟΥ 1821 ΣΕ ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ,Σ.Γ.Καπετανάκη,σελ.161-196,Εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη 2008
ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ Κυριάκος Δ.Κάσσης,σελ.369-370,Εκδόσεις Ιχώρ,Αθήνα 1990