Ο Εμπορειός ή Καμάρι είναι ένας ημικυκλικός ορμίσκος που επέχει 6 χιλιόμετρα από το Πυργί. Είναι το επίνειο του Πυργίου.

Στον Εμπορειό έκανε ανασκαφές η Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, οι οποίες άρχισαν από το 1953. Κατά τις ανασκαφές αποκαλύφθηκε μια πόλη η οποία είχε ιδρυθεί – όπως διαπιστώθηκε πρόσφατα – κατά τους τελευταίους αιώνες της Νεοελληνικής εποχής και άρχισε να ακμάζει μαζί με τους αρχαιότερους πολιτισμούς της Τροίας. Η πόλη αυτή σύμφωνα με τον διενεργήσοντα τις ανασκαφές Κ. Σίνκλαιρ Χούντ παρουσίαζε κατά την περίοδο του χαλκού εκδηλώσεις πολιτισμού όπως της Τροίας κατά τη 3η και 2η χιλιετηρίδα π.Χ. Τα ευρήματα και τα ερείπια των ανασκαφών του Εμπορειού αντιπροσωπεύουν όχι μόνο τον πολιτισμό των προϊστορικών αιώνων , από τα τελευταία χρόνια της Νεολιθικής Εποχής ως τη Μυκηναϊκή περίοδο αλλά και τη μεταγενέστερη εποχή επειδή η πόλη ξαναχτίστηκε κατά την Αρχαϊκή περίοδο τον 7ο αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε τελικά από τους άραβες όταν αυτοί έκαναν επιδρομή στο Αιγαίο και πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη από το 674-678 μ.Χ. Πιστεύεται ότι ο πληθυσμός του Εμπορειού εγκαταστάθηκε μετά την καταστροφή στο Πυργί και τα ευρήματα των ανασκαφών του Εμπορειού είναι αποκαλυπτικότατα για τον πολιτισμό των περιόδων τις οποίες αντιπροσώπευαν. Τα ευρήματα αυτά βρίσκονται στο μουσείο της Χίου τα οποία είναι ανάγκη να επανέλθουν στον Εμπορειό και να τοποθετηθούν σε ιδιαίτερο Μουσείο το οποίο μπορούν να χτίσουν οι φιλότιμοι πλούσιοι της Χίου που έχουν χτίσει κατοικίες στον Εμποριό. Είναι δε αυτά υπεραρκετά για ιδιαίτερο μουσείο και επιβάλλεται να βρίσκονται κοντά στον τόπο της προέλευσης τους. Όταν μάλιστα συμπληρωθεί η μελέτη των ευρημάτων θα καταπλήξουν τους επισκέπτες του.

Ο όρμος του Εμπορειού προστατεύεται από τους νότιους ανέμους με μια χερσόνησο στην οποία είχε ιδρυθεί ο οικισμός της περιοχής κατά την εποχή του χαλκού.

Στη ΝΑ πλαγιά του βραχώδους λόφου του προφήτη Ηλία και μέχρι το ύψος της ακροπόλεως ανακαλύφθηκαν από τον κ. Χουντ τα ερείπια 50 περίπου οικιών της αρχαϊκής πόλεως του 7ου π.Χ. αιώνα. Μέσα στο τείχος του οικισμού αυτού αποκαλύφθηκε ο ναός της Αθηνάς και παλάτι του Βασιλιά του τόπου. Οι δρόμοι ανόδου στη πόλη του 7ου π.Χ. αιώνα και στην σύγχρονη τους αρχαϊκή ακρόπολη ήταν λαξευτοί ή κτιστοί στους βράχους των πλαγιών του γυμνού από χώματα λόφου του προφήτη Ηλία . Η αρχαιολογική έρευνα διαπίστωσε το κύριο δρόμο σε μήκος 300 μέτρων και διαπιστώθηκε ότι ήταν σε σύστημα ζιγκ-ζαγκ. Τα πενήντα σπίτια του οικισμού του 7ου π.Χ. αιώνα , τα ερείπια του ναού της Αθηνάς και της κατοικίας του άρχοντα στην ακρόπολη μας επιτρέπουν να έχουμε μια μοναδική εικόνα ελληνικής πόλεως της αρχαϊκής περιόδου.

Τα σπίτια αυτά προκαλούν μεγάλη εντύπωση για την εξαιρετική επιμέλεια που έχουν κτιστεί και μας δίνουν ακόμη ένα παράδειγμα της καλαισθησίας των ελλήνων των χρόνων εκείνων. Ο συγκεκριμένος οικισμός αποδεικνύεται από τα ερείπια του ότι ήταν ιδιαίτερα πλούσιος . Οι Άγγλοι αρχαιολόγοι παραδέχονται ότι ο οικισμός αυτός ονομάζεται «Λευκώνιο» από τις άσπρες πέτρες από τις οποίες ήταν κτισμένα τα σπίτια και ότι μπορεί να ήταν η πόλη που αναφέρει ο Θουκυδίδης (8,24) ότι κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο οι Αθηναίοι έκαναν αποβάσεις «εν τε Καρδαμύλη…και εν Βολίσκω» επίσης «εν Φαναίς» και τελευταία «εν Λευκονίω» .Τα στρατηγικά του Πολυαίνου αναφέρουν ότι εξ’ αιτίας μιας πόλης που ονομαζόταν Λευκωνία ή Λευκώνιο οι Χιώτες βρίσκονται σε πόλεμο με τους κατοίκους της απέναντι Μικρασιατικής Ερυθραίας.

Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση το Λευκώνιο (ή Λευκωνία) χτίστηκε από οικογένειες που είχαν εξοριστεί από την κυρίως πόλη της Χίου επειδή τα μέλη τους είχαν φονεύσει το Βασιλιά της Χίου σε φιλονικία η οποία άναψε κατά τη διάρκεια ενός γαμήλιου συμποσίου. Από τα ευρήματα αποδεικνύεται ότι η πόλη βρίσκεται κατά την εποχή αυτή σε επικοινωνία με άλλες ελληνικές πόλεις της ανατολικής περιοχής του Αιγαίου και με την Κόρινθο. Στην Κορυφή της αρχαϊκής ακρόπολης ανακαλύφθηκε από τον κ. Χούντ ένας ναός της Αθηνάς και το ανάκτορο του βασιλιά του οικισμού το οποίο έχει απλό «μεγαροειδές» σχήμα διαστάσεων 18 επί 6 περίπου μέτρων. Ο Βασιλιάς κατοικούσε εντός των τειχών της ακρόπολης χωρίς άλλα οικοδομήματα εκτός από το ανάκτορο και το ναό σύμφωνα με το έθιμο που τηρούνταν και στην ακρόπολη των Αθηνών στην αρχαιότατη εποχή. Ο ναός είχε διαστάσεις 10 επί 6 μέτρων περίπου. Μέσα στο ναό αυτό βρέθηκαν το βάθρο του λατρευτικού αγάλματος της θεάς και μια τετράγωνη τράπεζα προσφορών ( το άγαλμα της θεάς ήταν ξύλινο «ξόανο» και είχε εννιά διακοσμητικά εξαρτήματα από μόλυβδο τα οποία κατέληγαν σε κεφάλια γρυπών και τα οποία εκτίθονται στο μουσείο της Χίου. Έξω από το ναό στη βόρεια πλευρά του υπήρχε ο βωμός για τις θυσίες .Ο βωμός είχε ορθογώνιο σχήμα και ήταν κοίλος περικλειόταν δε από μικρό τείχος. Αργότερα μετά την εγκατάλειψη των οικιών της Ν.Α. πλαγιάς και την ανάπτυξη της πόλης κοντά στην παραλία του όρμου κτίστηκε στην είσοδο του ναού βωμός χωρίς κοιλότητα. Τα αγγεία , τα πήλινα κουταλάκια («ειδώλια») και γενικά τα αφιερώματα τα οποία βρέθηκαν μέσα στο ναό της ακρόπολης είναι όλα σχεδόν από τα εργαστήρια αγγειοπλαστικής της Χίου. Μεταξύ των ευρημάτων του ναού είναι λύχνοι , πιάτα και το κάτω μέρος μικρού μαρμάρινου αγάλματος αρχαϊκής κόρης, 15 πήλινα αγαλματάκια , τα οποία παριστάνουν μορφές γυναικών και άλλα διάφορα. Οι ανασκαφές απέδειξαν ότι κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. όταν εγκαταλείφθηκε ο οικισμός του πρ.Ηλία είχε ιδρυθεί στην παραλία του Εμπορειού ένα άλλο ιερό πιθανώς πλουσιότερο από εκείνο της ακρόπολης. Το Ιερό αυτό λατρεύονταν προς τιμή της Ήρας και του Απόλλωνα. Τα ευρήματα του ιερού ναού της παραλίας αποδεικνύουν ότι είχε χτιστεί ο ναός αυτός κατά τον 7ο & 6ο π.Χ. αιώνα. Στην παραλία του όρμου βρέθηκαν κομμάτια ενός αγάλματος από μάρμαρο του Απόλλωνα του 5ου π.Χ. αιώνα φυσικού μεγέθους. Ο ναός αυτός είχε 4 Ιωνικούς κίονες του 5ου π.Χ. αιώνα. Κατά τα προχριστιανικά ευρήματα του Εμπορειού προκύπτει ότι η περιοχή αυτή είχε κατοικηθεί κατά τα τελευταία χρόνια της Νεολιθικής εποχής και ότι οι κάτοικοι αυτής είχαν εγκατασταθεί κατά την εποχή του Χαλκού δηλαδή κατά την 3η και 2η χιλιετηρίδα π.Χ. στη χερσόνησο που βρίσκεται νότια του όρμου και ότι σε αυτήν είχαν ιδρύσει ακρόπολη η οποία προστατευόταν από τείχος . Συγχρόνως είχε αναπτυχθεί οικισμός και έξω από την ακρόπολη της χερσονήσου και κοντά στην παραλία του όρμου. Η ζωή του οικισμού της παραλίας του όρμου συνεχίζεται μέχρι της τελευταίας Μυκηναϊκής περιόδου της εποχής του χαλκού. Αργότερα κατά τις αρχές της 1ης χιλιετηρίδας π.Χ. κατά τη γεωμετρική περίοδο , ιδρύθηκε στο ύψωμα του πρ. Ηλία υπαίθριος ναός στην έκταση του ναού της Αθηνάς του 7ου π.Χ. αιώνα της αρχαϊκής περιόδου για την εξυπηρέτηση της πόλης. Κατά το τέλος του 7ου αιώνα είτε εξ αιτίας κάποιου σεισμού, είτε γιατί σταμάτησαν να υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι εχθρικών επιθέσεων ο οικισμός του πρ. Ηλία εγκαταλείφθηκε και μεταφέρθηκε δυτικά του λιμανιού στη θέση «Πίντακας» και αργότερα στη παραλία του όρμου. Ο ναός της Αθηνάς στο ύψωμα του πρ. Ηλία εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται και στη κλασική περίοδο καθώς και στα χρόνια της ελληνιστικής περιόδου ίσως μέχρι τον 2ο π.Χ. αιώνα. Η ζωή της πόλης της παραλίας του Εμπορειού συνεχίζεται και κατά τη Ρωμαϊκή εποχή και κατά την επικράτηση της χριστιανικής θρησκείας επειδή κατά τους χρόνους του Ιουστινιανού χτίστηκε ναός Βασιλικής με μεγάλο Βαπτηστήρι για την ανέγερση του οποίου χρησιμοποιήθηκαν και αρχιτεκτονικά μέλη του ειδωλολατρικού ναού του 5ου π.Χ. αιώνα. Τον 6ο μ.Χ. αιώνα χτίστηκε πάνω στο βραχώδη λόφο της χερσονήσου του όρμου ( εκεί που βρέθηκαν τα ερείπια της 3ης και 2ης χιλιετίας π.Χ. καθώς και ίχνη κλασικών χρόνων ) ένα βυζαντινό φρούριο με περίβολο 300 μέτρα μήκος και 100 μέτρα πλάτος . Προς το μέρος της ξηράς το φρούριο είχε τρεις ορθογώνιους πύργους διαφορετικού μεγέθους και τη Κύρια πύλη προς τη βόρεια πλευρά και προς το μέρος του όρμου. Μια μικρότερη πύλη από τη νότια πλευρά επέτρεπε την κάθοδο προς την παραλία. Ο μεγαλύτερος από τους πύργους είχε στο εσωτερικό του διαμέρισμα που χρησίμευε ως αποθήκη εφοδίων της φρουράς των Βυζαντινών στρατιωτών. Στην αποθήκη του πύργου βρέθηκαν μεγάλοι πίθοι και αμφορείς κρασιού.

Γύρω στα 674-678 μ.Χ. το Βυζαντινό αυτό φρούριο καταστράφηκε καθώς και η Βασιλική με το Βαπτιστήρι από τους Άραβες όταν μετέβαιναν για την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Όταν η πόλη του Εμπορειού καταστράφηκε από τους Άραβες αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Κωνσταντίνος ο Δ΄ ο Πωγωνάτος ο οποίος κατέστρεψε τα πλοία των Αράβων με υγρό πυρ το 678 μ.Χ. Η αντίσταση του φρουρίου του Εμπορειού είναι δυνατόν να συνετέλεσε στην αποτυχία των σχεδίων των Αράβων οι οποίοι μάταια για 5 χρόνια προσπαθούσαν να κυριεύσουν την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Λόγω της καταστροφής αυτής της πόλης του Εμπορειού οι κάτοικοι αποσύρθηκαν στα μεσόγεια και στο μέρος του σημερινού Πυργίου. Από το όνομα Εμποριός αποδεικνύεται ότι ήταν λιμάνι με μεγάλη εμπορική κίνηση και δικαιολογείται από την εξαγωγή μαστίχας των Μαστιχοχωρίων των Νοτίων χωριών της Χίου.

Από επιγραφή που βρέθηκε σε μια εκκλησία της περιοχής αποδεικνύεται ότι ο όρμος λεγόταν Εμποριός ή Εμπόριο και πριν από την καταστροφή της πόλης από τους Άραβες του χαλίφη Μωαβία του ιδρυτή της δυναστείας των Ομμεϊαδών, ο οποίος επιχείρησε την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.