Τα Αρμόλια (γνωστά και ως Αρμόλεια[1]) Συντεταγμένες: 38°15′N 26°1′Eείναι οικισμός και τοπική κοινότητα του δήμου Χίου, στο ομώνυμο νησί του Βορείου Αιγαίου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός των Αρμολίων ανέρχεται στους 442 κατοίκους[2].

Ονομασία

Όπως γράφει ο Στέφανος Δ. Καββάδας στο βιβλίο του «Αρμολούσικα», το όνομα του χωριού είναι αρχαίο και μας επιτρέπει να υπολογίσουμε την εποχή του συνοικισμού των κατοίκων του με εικασίες. Από τις υπάρχουσες ετυμολογίες, βασική λέξη είναι η γη, ως δεύτερο συνθετικό του ονόματος, ενώ υπάρχει αμφιβολία για το πρώτο συνθετικό.

Σύμφωνα με μελετητές όπως οι Κωνσταντίνος Άμαντος και Στυλιανός Βίος, η ονομασία Αρμόλια δηλώνει την αρμοζόμενη γη, δηλαδή το χώμα, πού επιτρέπει να το αρμόσουμε και συνεπώς την κατάλληλη γη για την αγγειοπλαστική, η οποία εξασκείται από αιώνες στο χωριό. Κατά τον Καββάδα, σε αυτό συνηγορεί και ο μεγάλος αριθμός αγγείων οικιακής και επαγγελματικής χρήσης, τα όποια βρέθηκαν σε γειτονικές τοποθεσίες, καθώς και ο αριθμός κεραμίδων-κτερισμάτων στους τάφους που ανακαλύφθηκαν εκεί.
Γενικά και ιστορικά στοιχεία

Ο οικισμός είναι κτισμένος σε υψόμετρο 90 μέτρων[3] και βρίσκεται 20 χλμ νοτιοδυτικά από την πόλη της Χίου αποτελώντας το κύριο πέρασμα στον δρόμο για το νότιο μέρος του νησιού[4]. Τα Αρμόλια συγκαταλέγονται μεταξύ των Μαστιχοχωρίων[5][6] της Χίου και αποτελούν από αιώνες παραδοσιακό κέντρο αγγειοπλαστικής[5][7][8], σε βαθμό που η ονομασία Αρμολούσης επικράτησε να προσδιορίζει στη Χίο πέρα από τον κάτοικο του χωριού και κάθε άτομο που ασχολείται με το συγκεκριμένο επάγγελμα[9]. Επιπλέον, τα Αρμόλια αποτελούν ένα από τα χωριά της Χίου που διατηρούν και στη σημερινή εποχή στοιχεία από τα πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των μεσαιωνικών οικισμών του νησιού[10].

Το 1831, με βάση τα στοιχεία της γενικής συνέλευσης των αντιπροσώπων των Μαστιχοχωριτών, στα Αρμόλια ζούσαν 56 οικογένειες[11], ενώ ο ίδιος αριθμός παρουσιάζεται και σε έτερη εκτίμηση που χρονολογείται στα μέσα της δεκαετίας του 1860[12]. Περίπου μισό αιώνα αργότερα, στατιστικά στοιχεία της Μητρόπολης Χίου, όπως αυτά παρουσιάστηκαν από τον Κωνσταντίνο Άμαντο, αναφέρουν πως κατά το σχολικό έτος 1909-1910 στα Αρμόλια λειτουργούσαν 6 σχολικές τάξεις (τέσσερις αρρένων και δύο θηλέων) στις οποίες φοιτούσαν 38 μαθητές και 32 μαθήτριες[13].

Αξιοθέατα του χωριού είναι ο κεντρικός ναός του Αγίου Δημητρίου και ο ναός της Παναγίας Ευρετούδαινας (διαθέτει ξυλόγλυπτο τέμπλο), ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκονται το κάστρο των Απολύχνων[3], το οποίο κτίστηκε τον 15ο αιώνα από τον Νικόλαο Ιουστινιάνη[14], κατά την περίοδο κυριαρχίας της Γένοβας στο νησί και το εξωκκλήσι του Αγίου Νικήτα.

Διοικητικά, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Χίου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος, τα Αρμόλια ορίστηκαν το 1918 ως έδρα κοινότητας της επαρχίας Χίου. Το 1989 εντάχθηκαν στον νεοσύστατο δήμο Μαστιχοχωρίων, ενώ από το 2011 ανήκουν στον διευρυμένο δήμο Χίου[15].

Πρόσωπα

Στα Αρμόλια γεννήθηκε το 1954 ο πολιτικός Ιωάννης Κοσμίδης, ο οποίος διετέλεσε βουλευτής Χίου με τη Νέα Δημοκρατία.

Απογραφές πληθυσμού

Απογραφή	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	674[3]	644[3]	642[3]	575[16]	455[3]	440[3]	528[3]	611	442[2]

Παραπομπές

Ζολώτα, Γεωργίου Ι. (1921). Σάρου, Αιμιλία Κ., επιμ. Ιστορία της Χίου. Α΄. Εν Αθήναις: Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου. σελ. 602.
«Τόσοι ζούμε τελικά στη Χίο». politischios.gr. Πολίτης Chios Web News. 31 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2018.
Σταματελάτος, Μιχαήλ; Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2012). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Α΄. Αθήνα: ΤΑ ΝΕΑ. σελ. 100.
«Αρμόλια». chios.gr. Chios Travel Guide. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2018.
«Αρμόλια». gummastic.gr. Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2018.
Ιεραπετρίτη, Δημητρίου Γ (2006). Η συμβολή της τοπικής οργάνωσης των μαστιχοχωριών Χίου στη διαχείριση του χώρου κατά την περίοδο 1566-1866 της οθωμανικής κυριαρχίας. Μυτιλήνη: Πανεπιστήμιο Αιγαίου - Διδακτορική Διατριβή. σελ. 73.
Βλαστού, Αλεξάνδρου Μ. (1840). Χιακά. Ήτοι ιστορία της νήσου Χίου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της έτει 1822 γενομένης καταστροφής αυτής παρά των Τούρκων. Β΄. Εν Ερμούπολει: Εκ της τυπογραφίας Γεωργίου Πολυμέρη. σελ. 177.
Κ., Α. (1866). Τοπογραφία της νήσου Χίου. Εν Χίω: Εκ του τυπογραφείου Κ. Μ. Προκίδου. σελ. 31.
Argenti, Philip P. (1949). The Folk-lore of Chios. I. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 100.
Γούμενος, Κωνσταντίνος; Παπαρούνας, Νικόλαος (2006). Τα Καστροχώρια της Χίου. Η δημιουργία τους και η δομή τους. Αθήνα: ΕΜΠ. σελ. 40.
Ζολώτα, Γεωργίου Ι. (1928). Σάρρου, Αιμιλία Κ., επιμ. Ιστορία της Χίου. Γ΄ 2. Εν Αθήναις 1928: Τύποις Εταιρείας Π. Δ. Σακελλάριος. σελ. 702.
Κ., Α. (1866). σελ. 42.
Άμαντος, Κ. (1911). «Τα σχολεία της νήσου Χίου». Χιακά Χρονικά (Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου) (Α΄): σελ. 145.
Βλαστού (1840). Β΄, σελ. 41.
«Αρμόλια (Χίου)». eetaa.gr. Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2018.

Δημητράκου, Σπύρου Δ. (1970). Γεωγραφία. Άτλας Παγκόσμιος. Ελλάς. Αθήναι: Εκδόσεις Δέλτα. σελ. 835.

Βιβλιογραφία

Άμαντος, Κ. (1911). «Τα σχολεία της νήσου Χίου». Χιακά Χρονικά (Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου) (τεύχος Α΄).
Βλαστού, Αλεξάνδρου Μ. (1840). Χιακά. Ήτοι ιστορία της νήσου Χίου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της έτει 1822 γενομένης καταστροφής αυτής παρά των Τούρκων. Β΄. Εν Ερμούπολει: Εκ της τυπογραφίας Γεωργίου Πολυμέρη.
Ζολώτα, Γεωργίου Ι. (1921). Σάρου, Αιμιλία Κ., επιμ. Ιστορία της Χίου. Α΄. Εν Αθήναις: Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου.
Κ., Α. (1866). Τοπογραφία της νήσου Χίου. Εν Χίω: Εκ του τυπογραφείου Κ. Μ. Προκίδου.
Σταματελάτος, Μιχαήλ. Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2012). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Α΄. Αθήνα: ΤΑ ΝΕΑ.

Περαιτέρω ανάγνωση

Καββάδα, Στεφάνου Δ. (1976), Αρμολούσικα, Αθήναι: Εκ του Τυπογραφείου «Το Ελληνικό Βιβλίο».

Δημοτική Ενότητα Μαστιχοχωρίων
Δημοτική Κοινότητα Πυργίου
Βενέτικο, το (νησίς)
Δότια, τα
Εμπορειός, ο
Καρύντα, η
Μονή Αγίου Γεωργίου, η
Πελαγόνησος, η (νησίς)
Πυργίον, το
Τοπική Κοινότητα Αρμολίων
Αρμόλια, τα
Τοπική Κοινότητα Βέσσης
Βέσσα, η
Τοπική Κοινότητα Ελάτας
Άγιος Στέφανος, ο (νησίς)
Ελάτα, η
Τοπική Κοινότητα Καλαμωτής
Αλμυρός, ο
Καλαμωτή, η
Κώμη, η
Τοπική Κοινότητα Λιθίου
Λιθίον, το
Λιμένας Λιθίου, ο
Τοπική Κοινότητα Μεστών
Καλόγερος, ο (νησίς)
Λιμένας, ο
Μερικούντα, η
Μεστά, τα
Νησάκι, το (νησίς)
Τραχύλια, τα
Τοπική Κοινότητα Ολύμπων
Ολύμποι, οι
Τοπική Κοινότητα Πατρικών
Πατρικά, τα

Νομός Χίου : Δήμος Χίου | Αγίου Μηνά | Αμανής | Ιωνίας | Καμποχώρων | Καρδαμύλων | Μαστιχοχωρίων | Οινουσσών | Ομηρούπολης | Ψαρών Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Χίου