Η Κηπούπολη Κυπριάδη ή Κυπριάδου είναι βόρεια συνοικία του Δήμου Αθηναίων. Συνορεύει με το Δήμο Γαλατσίου, τη Λαμπρινή, τη Ριζούπολη, το Τέρμα Πατησίων (Αλυσίδα) και τη Γκράβα. Υπήρξε η πρώτη κηπούπολη της Αθήνας και μια από τις ωραιότερες και υγιεινότερες συνοικίες της.

Στη συνοικία Κυπριάδη υπάρχουν πέντε κύριες πλατείες: Παπαδιαμάντη, Σ.Παπαλουκά, Κ. Νικολόπουλου, Καρκαβίτσα και ανώνυμη στο τέρμα της οδού Σάουμπερτ, ενός δρόμου-πρασιάς. Στην περιοχή της συνοικίας υπάρχει και η εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Ιστορία

Η ίδρυση της συνοικίας Κυπριάδη οφείλεται στις ενέργειες του γεωπόνου - μηχανικού Επαμεινώνδα Κυπριάδη, από τον οποίο και πήρε την ονομασία της. Ο Επαμεινώνδας Κυπριάδης, γεννημένος στην Αλεξάνδρεια το 1888, θεωρείται ο πατέρας του αναδασμού της γης στην Ελλάδα και ήταν αυτός που πραγματοποίησε την πορθμειακή σύνδεση Ρίου - Αντιρρίου το 1947.

Το 1919, ο Επ. Κυπριάδης ιδρύει την εταιρεία «Κυπριάδης - Κυριαζής και Σία» (στην περιοχή έμεινε και ο ίδιος, στην οδό Μητσάκη, σε σπίτι με μεγάλο κήπο και πηγάδι) και χτίζει - σε μεγάλη έκταση που είχε αγοράσει στα Πατήσια ο πατέρας του Μίνως Κυπριάδης (1845 - 1919) - την "Κηπούπολη Κυπριάδη", πρότυπη από πολεοδομική άποψη συνοικία. Διάνοιξε δρόμους και πεζοδρόμια και ρυμοτόμησε την περιοχή με μεγάλες πλατείες και εξαιρετικά διώροφα σπίτια, από δικό του νταμάρι (τέλος οδού Ορφανίδου).

Χρησιμοποιoύσε τυποποιημένα δομικά υλικά και κατασκεύαζε φθηνές επαύλεις, που διέθετε σε δημοσίους και τραπεζικούς υπαλλήλους σε τιμή κόστους. Πολλές οικίες τότε φτιάχτηκαν από το μηχανικό (και στρατιωτικό) Άρη Χρόνη, γυναικάδελφο του αγωνιστή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Δημήτρη Γληνού.

Σχολή Κυπριάδη

Η Κυπριάδου υπήρξε περιοχή καλλιτεχνών, συγγραφέων και διανοουμένων. Εκεί δημιουργήθηκε μια συγκέντρωση εργαστηρίων γνωστών ζωγράφων, αντιπροσώπων της προοδευτικής Γενιάς του '30. Ανάμεσα σ' αυτούς ήταν οι ζωγράφοι Φώτης Κόντογλου, Σπύρος Παπαλουκάς, Ουμβέρτος Αργυρός, Σπύρος Βικάτος, Γιάννης Σπυρόπουλος, Γιώργος Βακαλό, Νίτσα και Φούλα Καναρέλλη, καθώς και ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης και η γλύπτρια Φρόσω Μενεγάκη - Αναστασιάδη. Εκεί έζησαν επίσης ο ποιητής Γεώργιος Δροσίνης και ο συγγραφέας και ακαδημα'ι'κός Σπύρος Μελάς.

'Ετσι, η Κηπούπολη Κυπριάδη στα χρόνια του Μεσοπολέμου απέκτησε τη φήμη ενός κέντρου εικαστικών τεχνών, το οποίο ο ζωγράφος Γιάννης Μόραλης είχε αποκαλέσει "Σχολή Κυπριάδη". Αντιπροσωπευτικοί πίνακες ζωγραφικής της περιοχής είναι τα "Σπίτια στου Κυπριάδη" (1941) του Σπύρου Παπαλουκά και "Τα νταμάρια του Κυπριάδη" (1930) του Γιάννη Τσαρούχη.

Επώνυμοι Οικιστές

Στην περιοχή του Κυπριάδη, πέρα από τους παραπάνω αναφερόμενους, είχαν ή έχουν τις κατοικίες τους και μουσικοσυνθέτες, πανεπιστημιακοί, βιομήχανοι, ανώτεροι δημόσιοι λειτουργοί, ηθοποιοί, όπως οι Αλέξανδρος Μερκάτης (μέγας αυλάρχης του βασιλιά Γεωργίου Β'), Αντίοχος Ευαγγελάτος (αρχιμουσικός, συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας), Σπύρος Μαρινάτος (αρχαιολόγος), Δημήτρης Γληνός (παιδαγωγός, φιλόσοφος, πολιτικός), Δημήτριος Ποδότας (διευθυντής της Αστυνομίας Πόλεων), Γεώργιος Χατζηδάκης (σχολάρχης), Νίκος Ζαχαρόπουλος (διευθυντής Αστυνομίας Πόλεων περιοχής Κυπριάδου), Ηλίας Μαριολόπουλος (πανεπιστημιακός, πρόεδρος της Ακαδημίας), Σπύρος Ευαγγελάτος (σκηνοθέτης), Αντζουλάτος (βιομήχανος), Στρίγγος (καθηγητής του Πολυτεχνείου), Δημήτρης Σφήκας (Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, συγγραφέας), Μιχάλης Ιερόπουλος (καθηγητής Αγγλικών, από τους αρχαιότερους φροντιστές στην Αθήνα), Βαλσαμάκης (αρχηγός χωροφυλακής), Πανταζής Φύσσας (γιατρός, αρχηγός του Υγειονομικού της Πολεμικής Αεροπορίας), Σημίτης (βιομήχανος υαλουργίας), Ασπρογέρακας (βιομήχανος), Δημήτρης Κωνσταντινίδης (διευθυντής εταιρίας Κωπαϊδας), Καλή Καλό (ηθοποιός), Θανάσης Βέγγος (ηθοποιός, σκηνοθέτης), Δευκαλίων Κόμης (ηθοποιός, ιδιοκτήτης μπαρ), Λάκης Λαζόπουλος (ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης), Δημήτρης Φύσσας (συγγραφέας, νεοελληνιστής φιλόλογος) κ.λπ.

Υπαίθρια Γλυπτική

* Στην Πλατεία Παπαδιαμάντη έχει στηθεί από το Δήμο Αθηναίων, το 1969, η μαρμάρινη προτομή του πεζογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή (1919 - 2001).

Γιαννούλης Χαλεπάς, Λουκία Γεωργαντή

* Στην Πλατεία Παπαλουκά έχει τοποθετηθεί από το Δήμο Αθηναίων, το 1972, η προτομή του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, που κρατά στο χέρι του εργαλείο μαρμαρογλυπτικής, φιλοτεχνημένη από την γλύπτρια Λουκία Γεωργαντή. Στην ομώνυμη πλατεία ήταν και το σπίτι του ζωγράφου Σπύρου Παπαλουκά, σε σχέδια του Δημήτρη Πικιώνη, κατεδαφισμένο σήμερα.

* Στην Πλατεία Νικολόπουλου, στη συμβολή των οδών Αγίας Λαύρας, Χαλεπά και Ροστάν, υπάρχει η μαρμάρινη προτομή του Κωνσταντίνου Νικολόπουλου, Δημάρχου Αθηναίων στην περίοδο 1951 - 1955, μετά το θάνατο του Κώστα Κοτζιά, που έχει φιλοτεχνήσει η γλύπτρια Κατερίνα Χαλεπά Κατσάτου (γεν. 1925).

Εύα, Γρηγόρη Ζευγώλης

Το ολόσωμο γυμνό άγαλμα της "Εύας", έργο του γλύπτη Γρηγόρη Ζευγώλη (1886 - 1930), έχει τοποθετηθεί στο κηπάριο της Πλατείας Νικολόπουλου. Με το αριστερό χέρι, η Εύα κρατά το μήλο, ενώ στα πόδια της σέρνεται ο όφις.

Το άγαλμα της Εύας είχε παραγγελθεί από τον Δημήτρη Πικιώνη, ο οποίος ζούσε στην περιοχή Κυπριάδη. Στη διάρκεια της δικτατορίας, λόγω της γυμνότητας του γλυπτού, μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στην Πλατεία Κυψέλης. Αργότερα, με ενέργειες του πολιτιστικού συλλόγου της περιοχής Κυπριάδη, ο Δήμος Αθηναίων ενέκρινε και πάλι τη μεταφορά του στην Πλατεία Νικολόπουλου, το 1995.

* Επί δημαρχίας Δημήτρη Αβραμόπουλου, το έτος 2000, τοποθετήθηκε στο προαύλιο του Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ορειχάλκινη προτομή του αγιογράφου και συγγραφέα Φώτη Κόντογλου, φιλοτεχνημένη από το γλύπτη Μιχάλη Ζερβό (γεν. 1942), καθώς στην περιοχή Κυπριάδη, επί της οδού Βιζυηνού 16, βρίσκεται το σπίτι του Φώτη Κόντογλου.

Πηγές

* Ζέττα Αντωνοπούλου: "Τα γλυπτά της Αθήνας Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004", Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ, Αθήνα, 2003.
* Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, περ. "ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ", Μάνου Μπίρη: "Η κηπούπολη Κυπριάδη", 28 Μαρτίου 1999.
* Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα", λήμματα "Κυπριάδης, Επαμεινώνδας" & "Κυπριάδου, τού", τόμ. 36, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.