Ο Κολωνός είναι συνοικία της Αθήνας, που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του δήμου Αθηνών. Συνορεύει με τις συνοικίες Ακαδημία Πλάτωνος και Σεπόλια, ενώ τα όριά του στα δυτικά φτάνουν μέχρι τη Λεωφόρο Κηφισού. Διασχίζεται από την οδό Λένορμαν και εξυπηρετείται από τη γραμμή 2 του μετρό και το σταθμό Λαρίσης, αλλά και από τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο και το σταθμό Αττικής.

Ο Κολωνός είναι πυκνοκατοικημένη περιοχή με ελάχιστους ακάλυπτους χώρους. Ανοικοδομήθηκε έντονα κυρίως τις δεκαετίες του 1960 και 1970.

Στην αρχαιότητα ο Κολωνός θεωρούνταν ο πιο αριστοκρατικός δήμος της αρχαίας Αθήνας. Ήταν παραποτάμιος δήμος και τον διέσχιζε ο ποταμός Κηφισός, ο οποίος σήμερα έχει υπογειοποιηθεί κάτω από τη λεωφόρο Κηφισού.

Ιστορία του Κολωνού

Τα μνημεία των Μύλλερ και Λενορμάν στο λόφο του Κολωνού (DIMSFIKAS)

Ο Ίππιος (ή Ίππειος) Κολωνός βρισκόταν στην πεδιάδα του Κηφισού, 10 στάδια (2 χλμ) προς βορράν του Διπύλου και ήταν κατάφυτος από ελαιόδεντρα. Λεγόταν "Ίππιος", γιατί εκεί βρισκόταν ο ναός του Ιππίου Ποσειδώνα, προστάτη του δήμου, που καταστράφηκε από τον Αντίγονο Γονατά το 265 π.Χ.. Υπήρχε επίσης βωμός της Ιππίας Αθηνάς, τέμενος των Ερινύων, ο τάφος του Οιδίποδα, καθώς και ηρώα του Θησέα, Πειρίθου και Αδράστου. Εδώ ήταν και το άγαλμα του Κολωνού, που έδωσε το όνομά του στο δήμο.

Κοντά στο λόφο του Κολωνού ήταν το Άλσος της Ακαδήμειας και η Σχολή του Πλάτωνα, όπου δίδαξε ο μεγάλος φιλόσοφος. Μεταξύ Ακαδήμειας και Κολωνού, ο Πλάτων είχε την κατοικία του και εκεί ήταν και ο τάφος του. Ο περιηγητής Παυσανίας γράφει στα "Αττικά" του, ότι, αφού εξήλθε της Ακαδημίας, συνάντησε το μνήμα του Πλάτωνος και εκείθεν προς τα ανατολικά αντίκρισε να στέκει ψηλά πάνω στον Κολωνό το άγαλμα του Ιππίου Ποσειδώνος, από τον οποίο πήρε το όνομά του ο δήμος του Κολωνού.

Κατά τη μυθολογία υπήρχε στον Κολωνό σπήλαιο, μέσα από οποίο κατέβαιναν οι νεκροί στον Άδη. Ο θεός του Άδη Πλούτων, που είχε ερωτευθεί την Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας, την απήγαγε από τους λειμώνες της Αίτνας και την μετέφερε πάνω στο άρμα του στον Κολωνό της Αττικής, κατεβάζοντάς την στο νυμφώνα του στον Άδη, μέσα από το βαθύ άντρο του Κολωνού, που ο Σοφοκλής το ονομάζει "χαλκόπουν οδόν".

Ο τυφλός Οιδίπους, αλλόφρων από την κακή μοίρα του, φεύγοντας από την πατρίδα του Θήβα, φθάνει στον Κολωνό της γειτονικής Αττικής, συνοδευόμενος από την κόρη του Αντιγόνη, για να βρει τη λύτρωση, κατεβαίνοντας δια της "χαλκοπόδου οδού" στο βαθύ "κολωνιαίο' άντρο του Άδη.

Ο Μέτων, Αθηναίος αστρονόμος και γεωμέτρης του 5ου π. Χ. αιώνα και σύγχρονος του Σωκράτη, ο οποίος επινόησε τον λεγόμενο "Κύκλο του Μέτωνος", αναφορικά με το μηνολόγιο και τον ηλιακό ενιαυτό, ανέβαινε συχνά στον Κολωνό να κάνει τις αστρονομικές παρατηρήσεις του, όπως το επιβεβαιώνει και ο σύγχρονός του Αριστοφάνης, ο οποίος λέει στους "Όρνιθες"[1]: "Μέτων, όν οίδεν Ελλάς και ο Κολωνός". Το σπίτι του Μέτωνα βρισκόταν στην περιοχή του Θησείου.

Αλλά και ο Θεόφραστος, ο οποίος είχε μαθητεύσει στην Ακαδημία του Πλάτωνος, αναφέρει στα "μετεωρολογικά" του, ότι ο Φατινός, του οποίου τα μαθήματα είχε παρακολουθήσει ο Μέτων, μελετούσε κι αυτός τα άστρα και τα μετέωρα από τον Κολωνό, γιατί "η θέα του Κολωνού είναι ευρυχωροτέρα και δια τούτο προτιμητέος είναι από τους αστρονόμους ο Κολωνός". Και ο κυνικός φιλόσοφος του 2ου π. Χ. αιώνα Δημώναξ, ο οποίος έζησε και δίδαξε στην Αθήνα, περιγράφει το ευχάριστο περιβάλλον του Κολωνού.

Στον Κολωνό γεννήθηκε και έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματά του ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής, του οποίου η τραγωδία "Οιδίπους επί Κολωνώ" διαδραματίζεται στον Ίππιο Κολωνό.

Ο ιστοριογράφος όμως και αγωνιστής του 1821 Διονύσιος Σουρμελής (πέθ. 1855) αμφισβητεί ότι ο αρχαίος λόφος του Κολωνού βρισκόταν στη θέση του σημερινού Κολωνού[2]. Υποστηρίζει ακόμη ότι ένας άλλος Κολωνός, ο "Έτερος Κολωνός ή Κολώνη", που οι κάτοικοι του λέγονταν Κολωνείς, βρισκόταν ίσως στη σημερινή Κυψέλη, που τότε ονομαζόταν Γυψέλη, που σημαίνει γυποφωλιά, γιατί άλλοτε είχαν εκεί τις φωλιές τους γύπες.

Στα νεότερα χρόνια, ο Γερμανός αρχαιολόγος Λούντβιχ Ρος (Ludwig Ross, 1806 - 1859), που επισκέφτηκε την Αθήνα στα 1832-33, δίνει μια εύγλωττη περιγραφή του Κολωνού στις "Αναμνήσεις" του:

Ο Κολωνός είναι ένας χαμηλός λόφος στην απόσταση απ' την πόλη που δίνει ο Θουκυδίδης - 10 στάδια - με μια ωραία ασυνήθιστη θέα, κατά το δειλινό, προς την πόλη, την Ακρόπολη, ολόκληρη την παραλία του ακρωτηρίου Κόλλια, ως κάτω τον Πειραιά και πάνω από αυτόν, με φόντο τη βαθυγάλαζη θάλασσα, την Αίγινα και, στο βάθος, τις μαλακά αναδυόμενες ακτές της Αργολίδας.
Αλλά το Άλσος του Ποσειδώνα και των Ερινύων και τα άλλα ιερά τους που βρίσκονταν εδώ, καθώς και το ίδιο το χωριό, έχουν εντελώς εξαφανισθεί, εκτός από μερικά ερείπια θεμελίων και τον μικρό λόφο.

Η Κριστιάνα Λυτ (Christiane Lueth, 1817 - 1900), μια Δανή που έμεινε στην Αθήνα στα χρόνια του Όθωνα, μαζί με το σύζυγό της Γερμανό θεολόγο και διδάκτορα της φιλοσοφίας Άσμους Λυτ, γράφει για το θάνατο του αρχαιολόγου Κάρολου Μύλλερ, που είναι θαμμένος στο λόφο του Κολωνού:

Στις 2 Αυγούστου πέθανε στην Αθήνα ο μεγάλος αρχαιολόγος Καρλ 'Οτφριντ Μύλλερ. Γύρισε άρρωστος από ένα ταξίδι που είχε κάνει μαζί με τον 'Ερνεστ Κούρτιους και τον Σέλλερ. Ο Λυτ τον έθαψε στο λόφο του Κολωνού, εκεί όπου τα παλιά τα χρόνια βρισκότανε ο ναός των Ευμενίδων και κοντά στην Ακαδημία που δίδασκε ο Πλάτωνας... Πάνω στο λόφο στήθηκε ένα ωραίο μαρμάρινο μνημείο.

Και ο Δανός συγγραφέας Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, που επισκέφτηκε τον Κολωνό σ' ένα ταξίδι του στην Ελλάδα το 1841, περιγράφει τις εντυπώσεις του από το φυσικό περιβάλλον του Κολωνού:

Ήμουν στον Κολωνό...Εδώ είναι θαμμένος ο Γερμανός Κ. Ο. Μύλλερ, που πέθανε πριν λίγο καιρό και που τόσα χρωστά σ' αυτόν η επιστήμη... Ακούμπησα στον υγρό τάφο...Ο βουνίσιος αέρας κατέβαινε κρύος και τσουχτερός... Σ' ολόκληρη τη φύση υπήρχε ένα μεγαλείο, που ούτε η Ελβετία μπορεί να σου προσφέρει.

Αξιοθέατα του Κολωνού

Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου (DIMSFIKAS)

Στην κορυφή του λόφου του Κολωνού, πίσω από σιδερένιο κιγκλίδωμα, βρίσκονται δυο μνημεία φιλελλήνων αρχαιολόγων. Το ένα είναι πάνω στον τάφο του Γερμανού αρχαιολόγου Καρόλου Μύλλερ (1797 - 1840), που εργάστηκε και πέθανε στην Αθήνα. Είναι έργο του Δανού αρχιτέκτονα Κρίστιαν Χάνσεν (1803 - 1883). Πρόκειται για μια επιτύμβια στήλη, που καταλήγει σε ανθεμωτή διακόσμηση.

Δίπλα στο μνημείο του Μύλλερ, υπάρχει και το μνημείο του Γάλλου αρχαιολόγου Καρόλου Λενορμάν (1802 - 1859), που κι αυτός πέθανε στην Αθήνα. Πρόκειται για μια μαρμάρινη λουτροφόρο υδρία, όπου έχει ταφεί μέσα η καρδιά του. Αυτή που υπάρχει σήμερα είναι έργο του Έλληνα γλύπτη Μιχάλη Τόμπρου (1889 - 1974), που στήθηκε το 1936, επειδή η πρωτότυπη είχε καταστραφεί. Στην κύρια όψη της υδρίας υπάρχει ανάγλυφη σε κυκλικό μετάλλιο η μορφή του Λενορμάν.

Στη γύρω περιοχή του Κολωνού, βρίσκεται επίσης η Εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου του Παλαιού επί της οδού Λένορμαν. Παρόλο που η σωστή προφορά του ονόματος είναι Λενορμάν, η οδός επικράτησε να λέγεται Λένορμαν. Στη βορειοδυτική πλαγιά του λόφου του Κολωνού υπάρχει και το μεσαιωνικό εκκλησάκι της Αγίας Ελεούσας, που χτίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Στα σύνορα Κολωνού - Κολοκυνθούς στην οδό Λένορμαν βρίσκεται το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, που στα χρόνια της ακμής του απασχολούσε περί τους 3.000 εργάτες. Σήμερα στεγάζεται στο κτίριο αυτό η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Παραπομπές

1. ↑ Αριστοφάνη Όρνιθες, στ. 997
2. ↑ "Ιστορία των Αθηνών", δεύτερη έκδοση, Αθήνα 1853

Πηγές

* Διονύσιος Σουρμελής: "Ιστορία των Αθηνών κατά τον υπέρ ελευθερίας αγώνα αρχομένη από της Επαναστάσεως μέχρι της αποκαταστάσεως των πραγμάτων" (Αίγινα 1834, Αθήνα β' έκδοση 1853), Αναστατικές Εκδόσεις Χ. Τεγόπουλος - Ν. Νίκας, Αθήνα (χ.χρ.)
* Λουδοβίκος Ρος: "Αναμνήσεις και Ανακοινώσεις από την Ελλάδα (1832 - 1833)", Εκδόσεις Τολίδη, Αθήνα, 1976.
* Χριστιάνα Λυτ: "Μια Δανέζα στην Αυλή του 'Οθωνα", β' έκδοση, Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ, Αθήνα, 1988.
* Χανς Κρίστιαν 'Αντερσεν: "Οδοιπορικό στην Ελλάδα", Εκδόσεις "ΕΣΤΙΑ", Αθήνα (χ.χρ.)
* Μάρω Βουγιούκα - Βασίλης Μεγαρίδης: "Οδωνυμικά - Η Σημασία των Ονομάτων των Οδών της Αθήνας", τόμ. Α' & Β', Δήμος Αθηναίων - Πνευματικό Κέντρο, Αθήνα, 1990.
* Βασίλης Αγγελίδης: "Μεταξουργείο - Κολωνός", Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα, 1992.
* Ζέτα Αντωνοπούλου: "Τα γλυπτά της Αθήνας", Εκδόσεις "Ποταμός", Αθήνα, 2003.
* Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα", λήμμα "Κολωνός", τόμ. 34, Αθήνα, 1996.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* Καθημερινή-Ο Κολωνός σήμερα

Συνοικίες Δήμου Αθηνών

Άγιος Αρτέμιος | Άγιος Ελευθέριος | Άγιος Νικόλαος | Άγιος Παντελεήμονας | Αέρηδες | Ακαδημία | Ακαδημία Πλάτωνος | Ακρόπολη | Αμπατζήδικα | Αμπελόκηποι | Αναφιώτικα | Αστεροσκοπείο | Βεΐκου | Βοτανικός | Γηροκομείο | Γκάζι | Γκύζη | Γούβα | Γουδή | Ελαιώνας | Ελληνορώσων | Εξάρχεια | Ερυθρός Σταυρός | Θησείο | Ιλίσια | Καλλιμάρμαρο | Κεραμεικός | Κολοκυνθού | Κολωνάκι | Κολωνός | Κουκάκι | Κουντουριώτικα | Κυπριάδου | Κυψέλη | Λυκαβηττός | Μακρυγιάννη | Μεταξουργείο | Μετς | Μοναστηράκι | Νέα Φιλοθέη | Νεάπολη | Νέος Κόσμος | Ομόνοια | Παγκράτι | Πατήσια | Πεδίον του Άρεως | Πεντάγωνο | Πετράλωνα | Πλάκα | Πολύγωνο | Προμπονάς | Προφ. Ηλίας | Ριζόκαστρο | Ριζούπολη | Ρουφ | Σεπόλια | Τρεις Γέφυρες | Χαυτεία | Ψυρή