Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Λασιθίου
Η Ανατολή είναι χωριό του Νομού Λασιθίου και υπάγεται στο Δήμο Ιεράπετρας. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 600μ, στις νότιες πλαγιές του όρους Δίκτη με πανοραμική θέα προς το Λιβυκό Πέλαγος. Η απόστασή του είναι γύρω στα 17 χλμ. βορειοδυτικά της Ιεράπετρας. Κατά την Τουρκοκρατία ήταν πνευματικό κέντρο με κρυφό σχολείο. Οι κάτοικοι του χωριού κατέβηκαν στον κάμπο τη δεκαετία του 1970 και έκτοτε ασχολούνται με θερμοκήπια και πιο πρόσφατα με τον τουρισμό.
Ονομασία
Το όνομα του χωριού προέρχεται από το ρήμα "ανατέλλω", που σημαίνει "αναφαίνομαι υπέρ τον ορίζοντα"[1], δηλαδή "ανεβαίνω πάνω από τον ορίζοντα με συνέπεια να φαίνομαι"[2].
Ιστορία
Ενετοκρατία
Στην περιοχή της Ανατολής εγκαταστάθηκαν οι Ενετοί στις αρχές του 11ου αιώνα, εξαιτίας της στρατηγικής θέσης της. Το χωριό αναφέρεται ως Anatoli από το Φραντσέσκο Μπαρότσι (1577), Anatoli et Callogerus (1583) στην απογραφή του Καστροφύλακα και Anatoli (1630) στον Φραντσέσκο Βασιλικάτα[3]. Οι Ενετοί, για να εδραιώσουν την κυριαρχία τους αλλά και να κατοπτεύουν την ανοικτή θάλασσα στο Λιβυκό, έχτισαν πύργο στην Ανατολή, ο οποίος είναι γνωστός στις μέρες μας ως "Ο Πύργος του Λακέρδα στο Τειχιό". Για τον Πύργο της Ανατολής αναφέρει ο Ιταλός ιστοριοδίφης Τζουζέπε Γκερόλα, ο οποίος επισκέφθηκε την Κρήτη στις αρχές του 20ού αιώνα[4].
Τουρκοκρατία
Έπειτα από την κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς (1669), η Ανατολή κατάφερε να επιβιώσει και έγινε κεφαλοχώρι. Το 1634 αναφέρεται Anatoli με 44 χαράτσα, σύμφωνα με την τουρκική απογραφή[5], ενώ σε κατοπινή απογραφή του 1834 τη βρίσκουμε Anatolé με 60 οικογένειες[6]. Κατά την Επανάσταση του 1821 οι Ανατολιώτες έλαβαν μέρος ενεργά και πολλοί από αυτούς σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους.
Κρητική Επανάσταση
Στις επαναστάσεις του 1866-69 και του 1878 έλαβαν μέρος πολλοί αγωνιστές που κατάγονταν ή γεννήθηκαν στην Ανατολή. Οι σημαντικότεροι από αυτούς ήταν ο οπλαρχηγός Εμμανουήλ Λακέρδας, ο Ιάκωβος Μαχαιράς (Καπετάν Γιακουμής), ο Αθανάσιος Μπαρμπεράκης (Καπετάν Θανάσης) , ο Γεώργιος Μπεκιάρης (Καπετάν Μπεκιάρης) και τα αδέρφια Γερακιανάκηδες (που ανήκαν στην ομάδα του Λακέρδα).
Σύγχρονη εποχή
Μετά το 1970 οι κάτοικοι της Ανατολής κατέβηκαν στον κάμπο και ίδρυσαν το συνοικισμό Νέα Ανατολή και μαζί με άλλους κατοίκους τα χωριά Στόμιο και Αμμουδάρες.
Ο παλιός παραδοσιακός οικισμός της Ανατολής (Παλαιά Ανατολή) χαρακτηρίζεται από τα πετρόχτιστα σπίτια (που σώζονται ως σήμερα), την παλαιά Κάτω Βρύση και τα στενά δρομάκια. Την τελευταία δεκαετία μπήκε σε πρόγραμμα αναπαλαίωσης.
Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με βάση το Πρόγραμμα Καποδίστριας (1999-2011), η Ανατολή αποτέλεσε και Δημοτικό Διαμέρισμα, με συνολικά 1.738 κατοίκους (απογρ. 2001). Σε αυτό υπήχθησαν, εκτός από τον οικισμό Ανατολή (154 κάτ.), οι Αμμουδάρες (102 κάτ.), οι Καλόγεροι (135 κάτ.), η Νέα Ανατολή (1.081 κάτοικοι) και το Στόμιο (266 κάτ.)
Με το Πρόγραμμα Καλλικράτης παρέμεινε στο Δήμο Ιεράπετρας και σήμερα αποτελεί παραδοσιακό χωριό με 2 ταβέρνες, 2 καφενεία και ανακαινισμένο σχολείο.
Πολιτισμός
Στην Ανατολή, εκτός από την Κάτω Βρύση (έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο με απόφαση του ΥΠΠΟ) βρίσκονται πολλά αρχαιολογικά μνημεία, ναοί (όπως η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και ο Ναός των 12 Αποστόλων στα νοτιοδυτικά του χωριού) και βυζαντινά μοναστήρια του 15ου αιώνα που χτίστηκαν από το λόγιο αντιρρητικό ιερομόναχο Νείλο Δαμηλά. Στο κέντρο της Ανατολής βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας. Ο Ναός των Αγ. Πάντων, εκτός από βυζαντινές εικόνες διαθέτει και ξυλόγλυπτο τέμπλο. Επίσης, σημαντικός είναι και ο ναός της Άνω Παναγίας (εκεί ήταν το παλιό νεκροταφείο) και της Κάτω Παναγίας, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και έχει τοιχογραφίες αλλά και μια ταφική πλάκα στο δάπεδο με σύμβολα άρχοντα.
Από την Ανατολή κατάγεται ο ονομαστός βιολάτορας της Ανατολικής Κρήτης Παντελής Μπαριταντωνάκης. Το 1993 ιδρύθηκε ο Πολιτιστικός και Φυσιολατρικός Σύλλογος Ανατολής, ο οποίος δραστηριοποιείται με πολλές εκδηλώσεις, όπως η Γιορτή Φασολάδας την Καθαρά Δευτέρα, τα καζανέματα (προσφορά ρακής), τα τελαλήματα και το τρατάρισμα μελιού στην Παναγία του Βαρύ, αναβιώνοντας ένα παλαιό έθιμο.
Βιβλιογραφία
Φαρσάρη Εμμανουήλ, Ανατολή Ιεράπετρας- Σπουδαίο πνευματικό κέντρο επί Βενετοκρατίας Σημαντική επαναστατική εστία επί Τουρκοκρατίας Τεκμήρια Ιστορίας, Έκδοση Πολιτιστικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου Ανατολής Ιεράπετρας, Ιεράπετρα 2008.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ανατολή, ιστότοπος του Δήμου Ιεράπετρας
Δικτυακός τόπος του Πολιτιστικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου του χωριού
Γενικές Πληροφορίες και φωτογραφίες από την Ανατολή
Παραπομπές
Λεξικό Δημητράκου
L Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη (έκδοση στο διαδίκτυο)
Σπανάκης, Στέργιος, Μνημεία Κρητικής Ιστορίας, τόμος V, σελ. 113.
Gerola, G., Monumenti Veneti nell'isola di Creta (τόμος 3, σελ. 306)
Σταυρινίδης, Ν., Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων, τόμος Β΄, σελ. 135
Pasley, Travels in Crete, vol. 2, p. 323.
| Δημοτική Ενότητα Ιεραπέτρας |
|---|
| Δημοτική Κοινότητα Ιεραπέτρας |
| Αγιασμένος, ο |
| Άγιος Γεώργιος, ο |
| Βαϊνιά, η |
| Γρα Λυγιά, η |
| Ιερά Μονή Φανερωμένης, η |
| Ιεράπετρα, η |
| Κάμπος, ο |
| Κεντρίον, το |
| Κεφάλα, η |
| Ποτάμοι, οι |
| Σταυρός, ο |
| Χρυσή, η (νησίς) |
| Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου |
| Αγία Φωτιά, η |
| Άγιος Ιωάννης, ο |
| Κουτσουνάρι, το |
| Ξηροκαμάρα, η |
| Φέρμα, η |
| Τοπική Κοινότητα Ανατολής |
| Αμμουδάραι, αι |
| Ανατολή, η |
| Καλόγεροι, οι |
| Νέα Ανατολή, η |
| Στόμιον, το |
| Τοπική Κοινότητα Γδοχίων |
| Βάτος, ο |
| Γδόχια, τα |
| Τοπική Κοινότητα Καβουσίου |
| Δρακαλεύριον, το |
| Καβούσιον, το |
| Μέλισσαι, αι |
| Παναγία, η |
| Τσαμάντης, ο |
| Τοπική Κοινότητα Καλαμαύκας |
| Καλαμαύκα, η |
| Καμάρα, η |
| Ψαθί, το |
| Τοπική Κοινότητα Κάτω Χωρίου |
| Θρυπτή, η |
| Κάτω Χωρίον, το |
| Ψαρή, η |
| Τοπική Κοινότητα Μακρυλιάς |
| Μακρυλιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Μαλών |
| Ιερά Μονή Παναγίας Εξακουστής, η |
| Μάλαι, αι |
| Τοπική Κοινότητα Μεσελέρων |
| Μεσελέροι, οι |
| Τοπική Κοινότητα Μεταξοχωρίου |
| Μεταξοχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Μουρνιών |
| Άνω Σύμη, η |
| Μουρνιαί, αι |
| Τοπική Κοινότητα Μύθων |
| Καρύδιον, το |
| Μινός, ο |
| Μύθοι, οι |
| Ορνιάς, ο |
| Συκιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Μύρτου |
| Γαβρίλης, ο |
| Καλλιθέα, η |
| Κοπάνες, οι |
| Μύρτος, ο |
| Νέος Μύρτος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Παχείας Άμμου |
| Βασιλική, η |
| Μοναστηράκιον, το |
| Ξηρόκαμπος, ο |
| Παχεία Άμμος, η |
| Τοπική Κοινότητα Ρίζης |
| Καημένος, ο |
| Ρίζα, η |
| Σφακούρα, η |
| Τοπική Κοινότητα Χριστού |
| Λακούδια, τα |
| Μαθοκοτσανά, τα |
| Σελάκανον, το |
| Χριστός, ο |
|
Νομός Λασιθίου : Δήμος, Κοινότητα Αγίου Νικολάου | Ιεράπετρας | Ιτάνου | Λεύκης | Μακρύ Γιαλού | Νεάπολης Λασιθίου | Οροπεδίου Λασιθίου | Σητείας Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Λασιθίου |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
