Ρωμανός Μεσσηνίας

.

Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας

Ο Ρωμανός[4] είναι οικισμός κοντά στην Πύλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η νότια είσοδος στον Ρωμανό.

Η βόρεια είσοδος στον Ρωμανό.

Ο Ρωμανός βρίσκεται περίπου 15 χιλιόμετρα προς τα βορειοδυτικά της Πύλου και περίπου 10,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Χώρα. Έχει υψόμετρο 21[1][5] μέτρα και απέχει μερικές εκατοντάδες μέτρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Κοντά στον Ρωμανό, προς τα βορειοανατολικά του, βρίσκεται η Τραγάνα και προς τα νότιά του το Πετροχώρι σε απόσταση 1,5 περίπου χιλιομέτρων και τα δυο χωριά αντίστοιχα.

Ιστορία

Το χωριό έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου.
Αρχαιολογικές ανασκαφές στον Ρωμανό
Κατευθυντήριες πινακίδες Αρχαιολογικών Χώρων στην περιοχή του Ρωμανού.

Οι πρώτες διερευνητικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή του Ρωμανού, του Πετροχωρίου και της Τραγάνας, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Πυλίας, (η οποία θεωρείται συνολικά ως η περιοχή στην οποία εκτεινόταν το βασίλειο της αρχαίας Πύλου, την εποχή του Νέστορα), ξεκίνησαν την περίοδο 1909-1912 από τους αρχαιολόγους Ανδρέα Σκιά και Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη. Το 1939 άρχισαν τις τακτικές ανασκαφές ο Κ. Κουρουνιώτης σε συνεργασία με την αμερικανική αποστολή, υπό τον καθηγητή Carl W. Blegen, οι οποίες διακόπηκαν λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι ανασκαφές ξανάρχισαν το 1952, με εκπρόσωπο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο, του οποίου η ανασκαφική περίοδός του στην Μεσσηνία, επί μια περίπου 15ετία (μεταξύ 1952 και 1966) θεωρείται από τους σύγχρονους ερευνητές και ως η κυριότερη και διαρκέστερη προσφορά του στη μυκηναϊκή αρχαιολογία.[6] Οι αρχαιολόγοι διαμοιράστηκαν το αρχαιολογικό έργο και καθώς ο καθηγητής Carl William Blegen και η ομάδα του ανέλαβε τις ανασκαφές στο Ανάκτορο του Νέστορα, στην θέση Εγκλιανός, ο Σπυρίδωνας Μαρινάτος ανέλαβε τους τάφους και τους οικισμούς στην ευρύτερη περιοχή του ανακτόρου, αλλά και οπουδήποτε αλλού υπήρχαν λείψανα του μυκηναϊκού πολιτισμού, όπως οι θολωτοί τάφοι στον Κακόβατο και στην Τραγάνα. Τις δεκαετίες 1970 και 1980 ακολούθησαν νεότερες έρευνες από τον Γεώργιο Κορρέ.

Βορειοδυτικά του Ρωμανού, κατά τη διάρκεια εργασιών, οι οποίες γίνονταν τότε για την ανέγερση της ξενοδοχειακής μονάδας του Costa Navarino – Navarino Dunes και του γηπέδου γκολφ του ξενοδοχείου, ανασκάφηκαν, υπό την επίβλεψη της ΛΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και με δαπάνες της εταιρείας ΤΕΜΕΣ, μεταξύ των ετών 2007-2010, εκτεταμένος Πρωτοελλαδικός οικισμός, εργαστήριο χαλκού, μυκηναϊκός θολωτός τάφος, διάφοροι άλλοι τάφοι[7] και οικίες των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, πρώιμος Αρχαϊκός Ναός, καθώς και διάφορες οικιστικές εγκαταστάσεις των ελληνιστικών χρόνων.[8][9][10]
Πρωτοελλαδικός οικισμός Ρωμανού

Νότια από τον ποταμό Σέλα, πάνω σε ύψωμα βρίσκεται ο εξαιρετικά εκτεταμένος πρωτοελλαδικός οικισμός του Ρωμανού (ΠΕ Ι/ΙΙ και ΠΕ ΙΙ), ο οποίος σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα γνωστά ανασκαφικά δεδομένα καλύπτει μια έκταση τουλάχιστον 40 στρεμμάτων και μπορεί να θεωρηθεί ως ο μεγαλύτερος έως τώρα εξερευνημένος οικισμός της ΠΕ ΙΙ περιόδου στην Μεσσηνία.[9][11] Η οικοδομική δομή του οικισμού, περιλάμβανε ευρύχωρες κατοικίες, με ορθογώνια κάτοψη και προσανατολισμό από νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά, ενώ στην περιοχή του διακρίνονται δρόμοι, πηγάδια με λίθινη επένδυση, εργαστήρια, αποθήκες, οικίες, καθώς και μία θέση, η οποία πολύ πιθανόν να συνδέεται με τελετές ή γιορτές στο πλαίσιο κάποιας λατρείας.[9]
Εργαστήριο Χαλκού

Ένα από τα σημαντικά κτίρια του οικισμού, που αποκαλύφθηκε το 2007, ήταν εργαστήριο για την επεξεργασία χαλκού, (τήξη και περεταίρω επεξεργασία του μέταλλου), το οποίο αποτελεί και την μοναδική ως σήμερα εγκατάσταση της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, δηλαδή της 3ης χιλιετίας π.Χ., για την Πελοπόννησο.[11] Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης είναι ότι ο αρχικός σχεδιασμός του εργαστηρίου, έγινε αποκλειστικά για τη χρήση του ως Εργαστήριο Χαλκού. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Jörg Rambach, υπεύθυνο των ανασκαφών στην περιοχή του Ρωμανού: «Από τις προσεκτικές παρατηρήσεις μας στον συγκεκριμένο χώρο διαπιστώθηκε η προνοητικότητα με την οποία κτίστηκε το εργαστήριο αυτό, προκειμένου να υπάρξει απόλυτη εκμετάλλευση των καιρικών συνθηκών και ιδιαίτερα της κατεύθυνσης του ανέμου, για την καλύτερη απόδοση της φωτιάς και την εξασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών θερμοκρασίας στην επεξεργασία του χαλκού. Στο σημείο της τήξης του χαλκού βρέθηκαν, ανάμεσα στη στάχτη και στα κομμάτια από κάρβουνο, αρκετά τμήματα σκωρίας χαλκού καθώς και θραύσματα από πήλινες χοάνες με κολλημένα λείψανα σκωρίας χαλκού στις εσωτερικές πλευρές τους». Σε άλλο χώρο του εργαστηρίου χαλκού, σύμφωνα με τον ίδιο αρχαιολόγο, «γινόταν και επεξεργασία οψιδιανού, όπως μαρτυρούν οι εκατοντάδες εργαλείων, θραυσμάτων και πυρήνων οψιδιανού, που βρέθηκαν εκεί».[9][12]

Μυκηναϊκός θολωτός τάφος

Στον ίδιο αρχαιολογικό χώρο εξερευνήθηκε και μυκηναϊκός θολωτός τάφος, συλημένος από την αρχαιότητα. Πρόκειται για έναν πολύ πρώιμο θολωτό τάφο, με βραχύ στόμιο-διάδρομο με είσοδο σφραγισμένη με αργούς λίθους. Η χρήση του, σύμφωνα με τα ευρήματα, εκτιμάται στην ΥΕ Ι περίοδο, δηλαδή μεταξύ του 1600 π.Χ. και του 1550 π.Χ. Παρά τη σύλησή του ο τάφος είχε ενδιαφέροντα ευρήματα, όπως σφαιρική χάλκινη πυξίδα με πώμα και χάλκινη τριχολαβίδα.[9][13]
Αρχαϊκό ιερό στις όχθες του ποταμού Σέλα

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην περιοχή του Ρωμανού ανακαλύφθηκε επίσης παραποτάμιο ιερό - ναός της αρχαϊκής περιόδου (600-500 π.Χ.), στις όχθες του ποταμού Σέλα. Ο ναός αυτός, διαστάσεων 17 Χ 6,4 μέτρα, είχε θεμέλια από ψαμμόλιθο, ανωδομή από πλίνθους και στεγαζόταν με ξύλινη στέγη με κεραμοσκεπή και ακροκέραμα λακωνικού τύπου. Αν και δεν βρέθηκε βάθρο λατρευτικού αγάλματος, εικάζεται ότι ήταν μάλλον αφιερωμένος, είτε στην θεά Αρτέμιδα, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, είτε στη θεά Αθηνά,[11] είτε στην Πότνια Θηρών.[11] Η ανακάλυψη του ναού είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς δεν υπάρχει άλλος πρώιμος αρχαϊκός ναός στη Μεσσηνία, αν και δημιουργεί ερωτηματικά, αφού σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, κτίστηκε σε μια περίοδο όπου η Μεσσηνία ήταν υποταγμένη στους Σπαρτιάτες.[14][9][15] Όλα δείχνουν ότι καταστράφηκε από πυρκαγιά.[11]
Διοικητική ιστορία

Το Ρωμανού ή ο Ρωμανός προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Κορυφασίου το 1835,[16][17][18] με έδρα την Ίκλενα (σήμερα η Ίκλαινα). Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840,[19] ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Κορυφασίου, ο οποίος καταργήθηκε τότε και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Πύλου,[20] ή Δήμο Πυλίων, όπως αναφερόταν τότε, όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό, τουλάχιστον από το 1844 ως το 1940 αναφερόταν επίσημα ως το Ρωμανού. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Ρωμανού στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Πύλου της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 149 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[21] Έδρα του Δήμου Πύλου τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν η κωμόπολη της Πύλου, (Νεόκαστρον) και Καλύβια. Το 1912 το Ρωμανού προσαρτάται στην Κοινότητα Οσμάναγα,[22] με έδρα το Οσμάναγα (σήμερα το Κορυφάσιο). Στην ίδια κοινότητα προσαρτήθηκαν επίσης οι οικισμοί Πετροχώρι και Πισάσκι. Το 1915[23] το χωριό Οσμάναγα και η Κοινότητα Οσμάναγα μετονομάσθηκαν σε Κορυφάσιο και Κοινότητα Κορυφασίου αντίστοιχα. Από το 1940 ως σήμερα το χωριό αναφέρεται επίσημα ως ο Ρωμανός. Το 1949[24] το χωριό αποσπάται από την Κοινότητα Κορυφασίου και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Ρωμανού,[25] στην οποία προσαρτάται και το Πετροχώρι. Το χωριό παρέμεινε ως έδρα και οικισμός της Κοινότητας Ρωμανού, από το 1949 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», ο Ρωμανός υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Νέστορος,[26][27] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» ο Ρωμανός ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος.[28][29] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Ο Ρωμανός σήμερα είναι έδρα της Τοπικής Κοινότητας του Ρωμανού του Δήμου Πύλου-Νέστορος,[4] στην οποία υπάγεται επίσης και το Πετροχώρι.
Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 290 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες, καθώς και με τον τουρισμό.
Εξέλιξη Πληθυσμού του Ρωμανού Μεσσηνίας Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1844 139[30]
1851 149[21]
1879 155[31]
1889 165[32]
1896 196[33]
1907 217[34]
1920 214[35]
1928 236[36]
1940 298[37]
1951 269[38]
1961 289[39]
1971 279[40]
1981 270[41]
1991 269[42]
2001 331[43]
2011 290[44]
Κτίρια-αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια υπάρχει η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός της Αγίας Τριάδος, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Πέριξ του οικισμού υπάρχουν επίσης αγροικίες και εξοχικά, ενώ στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, υπάρχουν διάφορες μεγάλες και μικρές τουριστικές εγκαταστάσεις και ξενοδοχεία, με ενοικιαζόμενα δωμάτια-διαμερίσματα. Σημαντικό αξιοθέατο του χωριού επίσης είναι η παραλία του, η Παραλία του Ρωμανού,[11] η οποία βρίσκεται στα δυτικά του.
Παραλία του Ρωμανού

Σε απόσταση περίπου 15,5 χιλιομέτρων, προς τα βορειοδυτικά της Πύλου βρίσκεται η Παραλία του Ρωμανού, η οποία αποκαλείται από τους κατοίκους της περιοχής και Γλυφαδάκι.[11] Διαθέτει «χρυσή» αμμώδη ακτή και θεωρείται από τους κατοίκους και τους τουρίστες της περιοχής, ως μια εξαιρετική επιλογή για επισκέπτες οι οποίοι θέλουν να κολυμπήσουν σε πεντακάθαρα γαλανά νερά και να απολαύσουν, με ελεύθερη παραμονή ή με οργανωμένη υποδοχή μια από τις παραλίες στα δυτικά του νομού.[45]
Δείτε επίσης

Πύλος
Χώρα
Δήμος Πύλου - Νέστορος
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Δήμος Νέστορος

Παραπομπές

Ρωμανός, από την ιστοσελίδα: buk.gr
Ταχυδρομικός Κώδικας Ρωμανός Μεσσηνίας.
Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Πύλος: 27230
Δημοτική Ενότητα Νέστορος Αρχειοθετήθηκε 2017-12-23 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος.
Ρωμανός, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.
Σπυρίδων Μαρινάτος, "Ανασκαφαί Μεσσηνίας 1952-1966[νεκρός σύνδεσμος]", επιμέλεια: Σπύρος Ιακωβίδης, εκδότης: Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, σειρά: Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 292, Αθήνα 2014, ISBN 978-618-5047-12-2, Τραγάνα, σελ. 118-132.
Πρωοτεγωμετρική ταφή σε πίθο[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr http://hdl.handle.net/11596/151
Ανασκαφές ΛΗ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων - Μεσσηνία, προϊσταμένη: Ξένη Αραπογιάννη. Υπεύθυνοι αρχαιολόγοι για Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού: J. Rambach, Μ. Ζαχαροπούλου, Α. Θωμοπούλου, σελ. 119-121.
Jörg Rambach, "Σωστικές ανασκαφές στην Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού 2007-2011", 22/10/2012 και Ξένη Αραπογιάννη, "Σωστικές ανασκαφές στην Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού 2007-2011 (Μέρος Β΄)", 05/11/2012, από την ιστοσελίδα: www.archaiologia.gr του περιοδικού "Αρχαιολογία".
Ελληνιστική οικία στην Π.Ο.Τ.Α Ρωμανού[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr http://hdl.handle.net/11596/153
"Messinia: Olive Culture in the land of Messinia" - "Μεσσηνία. Ο Πολιτισμός της Ελιάς στη Μεσσηνιακή Γη", Biotourism Guide - Βιοτουριστικός Οδηγός, από την ιστοσελίδα: biopolitics.gr, Biotourism – Olive Culture in the land of Messinia, έκδοση: "Biopolitics International Organisation" - "Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής", Αθήνα 2015, ISBN 978-960-7508-55-3, ενότητα: "Ανακαλύπτοντας την τοπική κοινότητα Ρωμανού", σελ. 246-247.
Εργαστήριο κατεργασίας Χαλκού στην Π.Ο.Τ.Α Ρωμανού[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr http://hdl.handle.net/11596/150
Μυκηναϊκός θολωτός τάφος στην Π.Ο.Τ.Α Ρωμανού[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr http://hdl.handle.net/11596/149
Jörg Rambach, «Οι σωστικές ανασκαφές στην θέση Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού - Costa Navarino-Navarino Dunes 2007-2010. Ρωμανός Πυλίας, Νέα στοιχεία κατοίκησης από την Πρωτοελλαδική έως την Ελληνιστική Εποχή», Όριον, τ. 27, Φεβρουάριος 2011, σελ. 36-43.
Ο αρχαϊκός ναός στην περιοχή του Ρωμανού[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr http://hdl.handle.net/11596/148
21-04-1835.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Ρωμανός (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Κορυφασίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Πύλου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σελ. 574.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Οσμάναγα (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 180Α - 11/05/1915.
ΦΕΚ 188Α - 30/08/1949.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Ρωμανού (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Νέστορος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
Διοικητικές μεταβολές οικισμών > Δ. Πύλου-Νέστορος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 45.
Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 120.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 86.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 103.
Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 393.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 235.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 274.
Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 302.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 148.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 143.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 139.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 150.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 182.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 185.
"Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).

Παραλία Ρωμανού, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr

Πηγές

Σπυρίδων Μαρινάτος, "Ανασκαφαί Μεσσηνίας 1952-1966[νεκρός σύνδεσμος]", επιμέλεια: Σπύρος Ιακωβίδης, εκδότης: Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, σειρά: Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 292, Αθήνα 2014, ISBN 978-618-5047-12-2, Τραγάνα, σελ. 118-132.
Jörg Rambach, «Οι σωστικές ανασκαφές στην θέση Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού - Costa Navarino-Navarino Dunes 2007-2010. Ρωμανός Πυλίας, Νέα στοιχεία κατοίκησης από την Πρωτοελλαδική έως την Ελληνιστική Εποχή», Όριον, τ. 27, Φεβρουάριος 2011.
Jörg Rambach, "Σωστικές ανασκαφές στην Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού 2007-2011", 22/10/2012 και Ξένη Αραπογιάννη, "Σωστικές ανασκαφές στην Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού 2007-2011 (Μέρος Β΄)", 05/11/2012, από την ιστοσελίδα: www.archaiologia.gr του περιοδικού "Αρχαιολογία".
Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου, «Μικρός Οδηγός: στα ίχνη της Πύλου[νεκρός σύνδεσμος]», επιμέλεια: Μαρία Κυλάφη, έκδοση: Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Πύλος 2018, ενότητες: "3. Στον ποταμό Σέλα", σελ. 8 και "5. Στα παλαιότερα ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητας", σελ. 9.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος.
Ρωμανός Μεσσηνίας: Αρχαϊκός ναός και κατοίκηση Ελληνιστικών χρόνων, 15/09/2013 και Ρωμανός Μεσσηνία: Πρωτοελλαδικός οικισμός, Θολωτός τάφος και ευρήματα εποχής Σιδήρου, 15/09/2013, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος".
Ρωμανός[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΕΣΤΟΡΟΣ
Δημοτική Κοινότητα Χώρας
Στυλιανός, ο
Χώρα, η
Τοπική Κοινότητα Αμπελοφύτου
Αμπελόφυτον, το
Τοπική Κοινότητα Κορυφασίου
Κορυφάσι, το
Πισάσκι, το
Τοπική Κοινότητα Μεταξάδας
Μεταξάδα, η
Ποταμιά, η
Σταυρός, ο
Τοπική Κοινότητα Μυρσινοχωρίου
Μυρσινοχώρι, το
Τοπική Κοινότητα Παλαιού Λουτρού
Παλαιόν Λουτρόν, το
Τοπική Κοινότητα Ρωμανού
Πετροχώρι, το
Ρωμανός, ο
Τοπική Κοινότητα Φλεσιάδος
Φλεσιάς, η

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License