Μελισσουργάκι Ρεθύμνης

Το Μελισσουργάκι αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Μυλοποτάμου. Ιστορικά η περιοχή είχε συμπεριληφθεί στη διαμάχη των Ενετών με την οικογένεια των Καλλέργηδων. Αρχικά αναφέρεται από το Fr. Barozzi το 1577 ως Melisurgachi και ότι ανήκει στην επαρχία Μυλοποτάμου όμοια το αναφέρει και ο Καστροφύλακας με πληθυσμό 97 κάτ. το 1583 και με 140 οφειλόμενες αγγαρείες.

Από το Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητ. Ιστορ. V, σ.131) αναφέρεται ως Melis-surghachi το 1630 και στην τούρκικη απογραφή του 1671 Melisurgaki με 10 χαράτσα. (Ν. Σταυρινίδη, Μεταφράσεις B', σ.129). Το 1879 ψηφίστηκε ο πρώτος Δημοτικός Νόμος στην Κρήτη, σύμφωνα με τον οποίο ιδρύθηκαν 88 Δήμοι σε ολόκληρο το νησί. Το Μελισσουργάκι τo 1881 υπάγεται στο δήμο Μελιδονίου με 78 Χριστιαν. και 15 Τούρκους κατοίκους. To 1900 συνεχίζει να υπάγεται στον ίδιο δήμο και έχει 107 κατοίκους. Το 1911, με το Διάταγμα «Περί Δήμων», καταργούνται όλοι οι παλιοί Δήμοι και συστήνονται μικρότερες διοικητικές περιφέρειες,669 αγροτικοί Δήμοι και τρεις αστικοί σε ολόκληρη την Κρήτη. To 1920 έχει δική του κοινότητα με 131 κάτ. Με τον νόμο «Περί Κοινοτήτων» του 1925, ο οικισμός Μελισσουργάκι προσαρτήστηκε στην κοινότητα Χουμερίου. Το 1928 αναφέρεται ότι έχει 128 κάτ. Ως αυτόνομη και πάλι κοινότητα συστάθηκε στις 10/02/1930 με ταυτόχρονη απόσπαση από την Κοινότητα Χουμερίου. Την ίδια ημερομηνία, 10/02/1930, προσαρτήστηκαν στην Κοινότητα Μελισσουργακίου και οι οικισμοί Πασσαλίταις και Καλαμάς που αποσπάστηκαν από την Κοινότητα Χουμερίου. Στις 29/08/1931 Ο οικισμός Πασσαλίταις αποσπάστηκε από την Κοινότητα Μελισσουργακίου και ορίστηκε ως έδρα της Κοινότητας Πασσαλιτών. Στις 20/05/1935 ο οικισμός Καλαμάς αποσπάστηκε από την Κοινότητα Μελισσουργακίου και προσαρτήστηκε στην Κοινότητα Καλανδαρές. To 1940 το Μελισσουργάκι έχει 143 κατοίκους, το 1951, 107, το 1961, 95,το 1971, 70 και το 1981, 64 κατοίκους. Στις 04/12/1997 η Κοινότητα Μελισσουργακίου καταργήθηκε και συνενώθηκε με το Δήμο Γεροποτάμου (Σχέδιο Καποδίστριας). Στο πλαίσιο του σχεδίου Καλλικράτης, το 2010, αποφασίστηκε η συνένωση των Δήμων Γεροποτάμου, Κουλούκωνα και της Κοινότητας Ζωνιανών και δημιουργήθηκε ο Δήμος Μυλοποτάμου. Το Μελισσουργάκι υπάγεται στο νέο καλλικρατικό Δήμο Μυλοποτάμου με πρωτεύουσα το Πέραμα και απέχει έξι χιλιόμετρα από αυτό, ενώ από την πρωτευουσα του νομού, το Ρέθυμνο, 32 χμ. Βρίσκεται επί του οδικού άξονα Ρέθυμνο-Αρκάδι-Ελεύθερνα-Μαργαρίτες-Μελισσουργάκι-Χουμέρι-Ανώγεια και έχει υψόμετρο 330 μ. Εκκλησία του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Το κτίριο είναι ένας μονόχωρος καμαροσκεπής ναός. Η εξωτερική του εμφάνιση (πόρτες, παράθυρα, δυτική πρόσοψη, το καμπαναριό) φανερώνει μια σημαντική μεταρρύθμιση που έγινε το 1902, με την προσθήκη ενός νάρθηκα στο αρχικό σχέδιο. Η εσωτερική διακόσμηση ήταν επικαλυμμένη με επίχρισμα ασβέστη. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες, ενώ ένα έργο διατήρησης, που πραγματοποιήθηκε από την 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ολοκληρώθηκε το 2007. Ο εικονογραφικός διάκοσμος που είναι διατεταγμένος σε επάλληλες ζώνες μέσα σε ορθογώνιους πίνακες που ορίζονται από κεραμόχρωμες ταινίες, είναι εν μέρει διατηρημένος. Η θεματολογία των τοιχογραφιών αντλείται από τον Ευαγγελικό, το Λειτουργικό και τον Αγιολογικό κύκλο. Συγκεκριμένα: Στο μισό θόλο της αψίδας του Παντοκράτορα δεσπόζει μια σκηνή από Δέηση, και το μισό-κύλινδρος κοσμείται με το Μυστικό Δείπνο. Η καμάρα του ιερού καλύπτεται με την Ανάληψη, ενώ στα πλευρικά τοιχώματα απεικονίζονται ιεράρχες και διάκονοι, και τέσσερις σκηνές: Ο Ιησούς εμφανίζεται στις Μυροφόρες Γυναίκες και το Όραμα του αγίου Πέτρου Αλεξανδρείας (νότιος τοίχος), το Κενό Μνημείο και η Θυσία του Αβραάμ (βόρειος τοίχος). Στο νότιο τοίχο του κυρίως ναού μπορούμε να διακρίνουμε κομμάτια της Γεννήσεως, η Υπαπαντή του Χριστού, η παραβολή των Δέκα Παρθένων και σκηνές από τη Δευτέρα Παρουσία. Στο βόρειο τοίχο σώζονται τα ακόλουθα: Προδοσία του Ιούδα, Helkomenos, χορωδίες των αγίων από την Τελευταία Κρίση, Σταύρωση, Κάθοδος στον Άδη και θραύσματα από τη δυσπιστία του Θωμά. Στην τρίτη ζώνη μεταξύ των δύο πλευρικών τοιχωμάτων απεικονίζονται σκηνές από το συναξάρι του Αγίου Γεωργίου, ενώ οι περισσότερες από τις όρθιες μορφές της τέταρτης ζώνης καταστράφηκαν λόγω του ανοίγματος δύο μεγάλων παραθύρων. Η υψηλή ποιότητα και το ύφος των τοιχογραφιών τις ταξινομεί μεταξύ των καλύτερων παραδειγμάτων της τάσης που παρατηρείται στα τέλη του 14ου - και τις αρχές του 15ου αιώνα στην Κρήτη. Ο Ν. Δρανδάκης ήταν ο πρώτος που συνέδεσε αυτή την τάση με την ιδεαλιστική τέχνη της Κωνσταντινούπολης από τις αρχές του 14ου αιώνα, ενώ ο Μ. Μπορμπουδάκης αναπτύξει τη θεωρία για ένα καλλιτεχνικό ατελιέ, που εκπαιδεύονται από καλλιτέχνες της Κωνσταντινούπολης, και προσελήφθησαν από την οικογένεια Καλλέργη. Οι τοιχογραφίες στο Μελισσουργάκι, σε σύγκριση με ημερομηνία μνημεία, και κυρίως με τον Άγιο Γεώργιο στον Αρτό (1401), θα μπορούσαν να τοποθετηθούν κατά την τελευταία δεκαετία του 14ου αιώνα (αγιογραφίες της Α΄ ενετικής περιόδου). Με υπουργική απόφαση (2258/4-2-1966) και ΦΕΚ 175/Β/26-3-1966 έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. (Gerola, Giuseppe, μετ. Λασιθιωτάκη Κ., "Τοπογραφικός κατάλογος των τοιχογραφημένων εκκλησιών της Κρήτης". Ηράκλειο 1961 και Μπορμπουδάκη Εμμ. "Χρονικό αποκατάστασης δύο ναΐσκων επαρχίας Μυλοποτάμου", Κρητικά Χρονικά 21, 1969, 544-550. Στο Μελισσουργάκι επίσης ανήκει και το παλιό μοναστήρι(σήμερα είναι κοιμητηριακός ναός) της Παναγίας του Βατέ ή του Βάτου στο υπέρθυρο του οποίου είναι λαξευμένη η επιγραφή "ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΚΥΡΙΕ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΣΟΥ ΠΑΧΩΜΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΑΧΚΔ" Πρόκειται για μοναχό ο οποίος επιτέλεσε επισκευαστηκές εργασίες το 1624. Στο χωριό επίσης υπάγεται και το ξωκλήσι του Αγίου Στεφάνου που και αυτό υπήρξε καθολικό μικρής μονής, αφού σε ελάχιστη απόσταση βρίσκονται ερείπια κελιών και μικρή πηγή.