.
Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας
-- Δήμος Κορώνης --
Το Xωματερό είναι χωριό του νομού Μεσσηνίας, του δήμου Κορώνης. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της επαρχίας Πυλίας του Νομού Μεσσηνίας, τρία χιλιόμετρα δυτικά της Νέας Κορώνης (Καταντιάνικα).
Ονομασία
Δεν είναι γνωστή η προέλευση του ονόματος του χωριού. Πιθανολογείται ότι προήλθε από τη διαμόρφωση του εδάφους (Χωματερό-τόπος που έχει μόνο χώμα).
Χωματερό (*)
Ιστορία
Ο ναός του χωριού, αφιερωμένος στον Άγιο Διονύσιο
1Πρώτη φορά αναφορά της ονομασίας Χωματερό ως οικισμό γίνεται στην απογραφή Γκριμάνι, που έγινε το 1700 από του Ενετούς. Τότε στο Territorio di Coron (περιοχή Κορώνης), που κάλυπτε όλη την Ανατολική Πυλία και έφτανε μέχρι την Ανδρούσα, υπήρχαν 62 χωριά. Μεταξύ αυτών αναφέρεται και το Χωματερό (comatero) στο οποίο κατοικούσαν έξι οικογένειες και αριθμούσαν ένα σύνολο 22 ατόμων. Δεν είναι γνωστό πως ζούσαν τότε και με τι ασχολούνταν οι κάτοικοι του χωριού, το πιθανότερο όμως είναι ότι ήταν γεωκτηνοτρόφοι και ίσως κάποιοι να εργάζονταν και σε δουλειές της Μονής Παναγία Γριβιτσανή (Άγιοι Θεόδωροι σήμερα).
1 Στην απογραφή που έγινε στα χωριά του Δήμου Κολωνίδων, μετά την έλευση του Όθωνα στην Ελλάδα, το Χωματερό φαίνεται ότι δεν έχει κατοίκους καθώς είχε καταστραφεί από τον στρατό του Ιμπραήμ. Στην απογραφή του 1846 καταγράφονται 20 κάτοικοι και στην απογραφή του 1851 μόνον πέντε. Αυτή η αυξομείωση του πληθυσμού φανερώνει πως στο χωριό διέμεναν εποχιακά κάποιοι άνθρωποι. Ίσως να επρόκειτο για βοσκούς που έρχονταν από τα χωριά του Φαλάνθου της Αρκαδίας και έμεναν στο Χωματερό από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο. Τα επόμενα χρόνια εγκαταστάθηκαν στο Χωματερό οικογένειες που ήρθαν όλες σχεδόν από την Αλωνίσταινα Αρκαδίας. Ονόματα όπως Κατσαργύρης, Μπαγατέλας, Μουντζούρης, Κατσίβας, Κωτσάκης - Τερτίπης, Κοσμάς, Κούκος υπάρχουν στις στρατολογικές καταστάσεις της Αλωνίσταινας κατά το έτος 1824, 1842. Στην απογραφή του 1890 το Χωματερό είχε 134 κατοίκους. Χτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Διονυσίου. Λέγεται πως επιθυμία των κατοίκων ήταν να ονομάσουν την εκκλησία τους Αγία Παρασκευή όπως και του χωριού τους στην Αλωνίσταινα. Όμως επειδή για να κτιστεί η εκκλησία βοήθησε ο τότε δήμαρχος Διονύσης Ράλλης ονομάστηκε Άγιος Διονύσιος.
2 Το 1912 τα χωριά Πανιάρες, Χωματερό, Παλαμάρι, Αγία Άννα με το ΒΔ 31-8-1912 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α 262/1912 και σύμφωνα με τον Οργανισμό Τοπικής αυτοδιοίκησης συγκρότησαν κοινότητα με την ονομασία Κοινότητα Πανιαρών. Η κοινότητα μετά από τρία χρόνια μετονομάστηκε σε κοινότητα Φαλάνθης που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α89/1915. Το 1928 το Χωματερό είχε 239 κατοίκους και περίπου δέκα χρόνια αργότερα 309 (1940). Εξαιτίας της μετανάστευσης στην Αυστραλία, στον Καναδά, στην Αμερική και στην Γερμανία και της ασυφιλίας μειώθηκε πολύ ο πληθυσμός του χωριού. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 το Χωματερό έχει 119 κατοίκους. Σήμερα κατοικούν μόνιμα στο χωριό κυρίως ηλικιωμένοι άνθρωποι.
Από το 1998 με την ίδρυση των Καποδιστριακών Δήμων το Χωματερό ανήκει στο Δήμο Κορώνης.
Το λιγνιτωρυχείο της περιοχής
3 Σύμφωνα με τις μελέτες των γεωλόγων πριν από 5.000.000 εκατομμύρια χρόνια όλη η περιοχή ήταν μια μεγάλη λίμνη. Πριν 1.600.000 χρόνια η λίμνη χάθηκε (αφού η θάλασσα εισχώρησε στην ξηρά) και τη θέση της πήρε μια, βαθιά στην αρχή και ρηχή στη συνέχεια, θάλασσα. Με τις γεωλογικές αυτές μεταβολές και τους σχηματισμούς δημιουργήθηκε λιγνίτης στην περιοχή.
4 Η ανακάλυψή του λιγνίτη στο Χωματερό έγινε κατά τυχαίο τρόπο στις αρχές του 20ου αιώνα κατά τη διάρκεια εργασιών για την κατασκευή ενός πηγαδιού στην νοτιοδυτική πλευρά του οικισμού. Η εκμετάλλευση του λιγνίτη άρχισε από το 1916-17. Μάλιστα στα δυτικά του χωριού στην περιοχή Νταμάρι το κάρβουνο ήταν επιφανειακό. Η εταιρία άρχισε από εκεί. Έβγαζε κάρβουνο το έβαζε μέσα σε μεγάλα πούρια και το φόρτωνε σε άλογα και γαϊδούρια. Τα ζώα το κατέβαζαν στα Καντιάνικα όπου από κει με καράβι το έπαιρνε η Γαλλική εταιρία Ζαν και Ροζ στην Καλαμάτα.
5 Το έργο άρχισε να οργανώνεται ως μια μονάδα βιομηχανική. Στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού άρχισαν να σκάβουν γαλαρίες, τους φηρέδες όπως τους έλεγαν, στις οποίες έδιναν ονόματα υποχθόνιων θεών (Περσεφόνη, Πλούτωνας, Ορφέας, Ευρυδίκη). Η πρώτη γαλαρία ονομάστηκε Περσεφόνη και είχε βάθος 100 μέτρων με πολλές διακλαδώσεις. Οι γαλαρίες στο έμπα στηρίζονταν με κυπαρίσσια σχηματίζοντας σαν Π. Μέσα απ' αυτές περνούσαν γραμμές για να κυλάνε τα βαγόνια. Σε μεγάλο βάθος δεν υπήρχε καμιά προστασία γι αυτό και κάποιες φορές βυθίζονταν και υπήρχαν θύματα. Η εξόρυξη του λιγνίτη γινόταν με δυο τρόπους: ο πρώτος ήταν να κόβουν το κάρβουνο με εργαλεία. Τέτοια ήταν το πικούνι, η βαριά, το λοστάρι, το μακάπι (είδος σφήνας). Ο δεύτερος τρόπος ήταν να βάζουν φουρνέλα. Στην αρχή μετέφεραν το κάρβουνο με βαγόνια που τα τραβούσαν άλογα. Αργότερα έφτιαξαν ένα μικρό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και τα βαγόνια έγιναν ηλεκτροκίνητα. Το κάρβουνο έβγαινε από τις στοές με βίντσια ηλεκτροκίνητα.
6 Περισσότερα από 200 άτομα εργάζονταν στο έργο. Η εταιρία είχε φτιάξει και σπιτάκια για τους εργάτες. Πολλοί άνθρωποι από διάφορα μέρη της Ελλάδας ιδιαίτερα από περιοχές που υπήρχαν ανάλογα έργα π.χ από τη Σέριφο και την Εύβοια έφταναν στο Χωματερό για να εργαστούν. Μάλιστα μετά την Μικρασιατική καταστροφή μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων από το Λιβίσι της Μικράς Ασίας, έφτασαν πρόσφυγες πλέον για να βρουν δουλειά. Τα ημερομίσθια για εκείνη την εποχή ήταν καλά αφού ο εργάτης έπαιρνε 70 δρχ μεροκάματο και όταν έπαιρναν εργολαβία έπαιρναν 120 δρχ. Για πρώτη φορά στην περιοχή της Κορώνης οι άνθρωποι εργάζονταν με οκτάωρο εργασίας αφού το έργο λειτουργούσε επί 24ώρου βάσεως σε τρεις βάρδιες. Γύρω στο 1927-30 έγινε η πρώτη προσπάθεια να ιδρύσουν σωματείο. Μετά από μια απόπειρα φόνου που έγινε εναντίον του πρωτεργάτη συνδικαλιστή Ανδρέα Κατσαΐτη το σωματείο διαλύθηκε γρήγορα. Το 1935 το ανθρακωρυχείο έκλεισε.
7 Το 1940-41 οι Ιταλοί που ήθελαν καύσιμα για να κινούν τα τρένα ξανάνοιξαν το έργο. Οι εργάτες ξεπερνούσαν τους 370. Τότε λένε πως έβγαζαν 200 τόνους κάρβουνο τη μέρα. Δούλευαν άνδρες και γυναίκες. Οι άνδρες στις στοές και οι γυναίκες στη διαλογή. Οι συνθήκες εργασίας ήταν άθλιες. Το 1944 ήρθαν και ανέλαβαν το έργο οι Γερμανοί. Στο Χωματερό ήταν το επαρχιακό κέντρο του ΕΑΜ. Το ΕΑΜ είχε δώσει διαταγή να φύγουν όλοι οι εργάτες και οι κάτοικοι του χωριού. Όμως ο υπεύθυνος της πληρωμής τους κράτησε για να τους πληρώσει όπως είπε. Δυστυχώς με τον ερχομό των Γερμανών άνθρωποι του χωριού και της εταιρίας συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο Γερμανικό στρατηγείο της Τρίπολης όπου εκτελέστηκαν.
Από τότε έχουν γίνει δυο απόπειρες για να ξαναβγάλουν λιγνίτη. Η μια το 1993-94 και η άλλη το 2005-06. Η αντίδραση των κατοίκων όχι μόνο του χωριού αλλά και όλων των άλλων που απαρτίζουν το Δήμο Κορώνης αλλά και όλης της Μεσσηνίας ήταν γενική. Σήμερα στην περιοχή των ορυχείων δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να το πιστοποιεί.
Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παναγία Γριβιτσιανή – Άγιοι Θεόδωροι
8 Στη βορειοδυτική πλευρά του χωριού Χωματερό και σε απόσταση 1500 μέτρων απ' αυτό βρίσκεται η Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παναγία Γριβιτσιανή – Άγιοι Θεόδωροι. Είναι στη μέση σχεδόν του δρόμου που παλαιότερα συνέδεε το Χωματερό με το χωριό Μυστράκι. Στη διαδρομή δεξιά και αριστερά του δρόμου απλώνονται τα κτήματα των κατοίκων του Χωματερού που κάποτε τα περισσότερα απ’ αυτά άνηκαν στη Μονή. Το μοναστήρι είναι χτισμένο σε μια χαράδρα που τη σχηματίζουν δυο προσβάσιμοι λόφοι δίπλα σ’ ένα μικρό ποταμάκι.
9 Δεν υπάρχει κάποια ιστορική πηγή που να δίνει απάντηση στο ερώτημα σχετικά με το έτος ίδρυσης και τους ιδρυτές της μονής.
10 Το 1990 ο τότε Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης ενδιαφέρθηκε να φωτίσει επιστημονικά βυζαντινούς ναούς της Μεσσηνίας που ήταν άγνωστοι μέχρι τότε, μεταξύ των οποίων και το μοναστήρι της Παναγίας της Γριβιτσιανής – Άγιοι Θεόδωροι. Ο Γεώργιος Δημητροκάλλης, αρχιτέκτονας και μελετητής Βυζαντινών μνημείων, ανέλαβε να μελετήσει το καθολικό του ναό. Η επιστημονική μελέτη του ναού βασισμένη στα αρχιτεκτονικά της στοιχεία οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το καθολικό της μονής ιδρύθηκε προς το τέλος του 12ου και αρχές του 13ου αιώνα. Ακόμα εκείνο που συμπεραίνεται από την αρχιτεκτονική και την αγιογράφηση του ναού είναι πως η μονή αυτή λειτούργησε δυο φορές. Η δεύτερη φορά πρέπει να οριστεί χρονικά προς το τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα. Υπάρχει και κείμενο που ενισχύει την άποψη για την λειτουργία της μονής δυο φορές. Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν για δεύτερη φορά την Κορώνη και έκαναν απογραφή όλης της περιοχής σημειώνουμε τα εξής:
Η επαρχία της Κορώνης είχε εξήκοντα δυο κατοικουμένας και έξι κατεστραμμένας κώμας και ουδέν Μοναστήριον (τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα-απογραφή εκκλησιαστικής περιουσίας και μονών). Επομένως η ιερά μονή Παναγία Γριβιτσιανή ήταν εγκαταλελειμμένη τότε. 11 Υπάρχει όμως και πατριαρχικό έγγραφο των χρόνων της Τουρκοκρατίας, το οποίο βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων και το έφερε στο φως ο καθηγητής της βυζαντινής ιστορίας του πανεπιστημίου Αθηνών Διονύσιος Ζακυθινός. Πρόκειται για πατριαρχικό σιγίλλιον του Πατριάρχη Νεόφυτου, του 1744, που ο Πατριάρχης το έστειλε στο μοναστήρι της κοιμήσεως της Θεοτόκου Γριβιτζάνης για να επιβεβαιώσει ότι η μονή αυτή ήταν σταυροπηγιακή, δηλαδή ανήκε διοικητικά στο Πατριαρχείο. Ακόμα η αγιογράφηση του ναού έχει στοιχεία που το κατατάσσουν στις αρχές του 17ου αιώνα. Από το εν λόγω σιγίλλιον μαθαίνουμε πως η μονή ονομαζόταν Ιερόν Μοναστήριον της Υπεραγίας ημών Θεοτόκου Γριβιτζάνης. Σε διάφορα κείμενα η μονή αναφέρεται ως Γριβιτζάνη, Κρυβιστιανή ή Κρυφτζανή, Κριβιτζιανή, Γριβιτσιανή ή Γρεβετσιανή και μονή Κριβιτζάς (1291). Γριβιτζάνη έγραφε ο Ηγούμενος της μονής το 1744. Το 1851 υπάρχει μια έκθεση του τοποτηρητή των Καλαμών Γεράσιμου Παγώνη ο οποίος αναφέρεται στην εγκαταλελειμμένη μονή και την αποκαλεί Κρυβιτσιανή. Σήμερα έχει επικρατήσει να την λένε Γριβιτσιανή. Το όνομά της ίσως προήλθε από το ρήμα κρύφτηκα – κρύβω – κρυβιατσιανή ή Κρυφτζανή ίσως να ήταν τοπωνύμιο της περιοχής. 12 Υπάρχει επίσης ένας θρύλος σύμφωνα με τον οποίο ένας Τούρκος ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε κάποια κοπέλα με το όνομα Μαρία από τα Γριβιτσά (μεσαιωνικό χωριό στην περιοχή Μεθώνης) η οποία για να εξιλεωθεί ζήτησε από τον σύζυγό της να χτίσει το μοναστήρι και επειδή αυτή ήτανε από τα Γριβιτσά ονόμασαν την μονή Παναγία Γριβιτσιανή. Υπάρχουν πάντως πολλές παραλλαγές πάνω σ’ αυτό το θέμα.
Στο τέλος του 12ου αιώνα η περιοχή της Κορώνης είναι ακόμα Βυζαντινή επαρχία και από τον 13ο αιώνα Ενετοκρατείται. Οι Τούρκοι ήρθαν στην περιοχή το 1500 και από ότι μαθαίνουμε μέσα από το σιγίλλιο κατέστρεψαν και λεηλάτησαν την μονή. Το πλέον αληθοφανές είναι η προσωνυμία Κριβιτσιανή ή Κρυφτζανή γιατί η εκδοχή αυτή έχει και το ιστορικό υπόβαθρο στα χρόνια που ιδρύθηκε η μονή πολλοί πειρατές και ληστές λυμαίνονταν την περιοχή της Κορώνης. Η επιλογή αυτής της χαράδρας μακριά από τα μάτια τους προσέφερε ασφάλεια και ησυχία στους μοναχούς. Σήμερα η μονή ονομάζεται “ Άγιοι Θεόδωροι” ή “Άγιοθόδωρος”. 13Το βέβαιο είναι ότι μέχρι και το 1851, σύμφωνα με την έκθεση του τοποτηρητή Καλαμών Γεράσιμου Παγώνη, η μονή ονομαζόταν ακόμα Παναγία Κριβιτσιανή. Η ονομασία άλλαξε στις αρχές του 20ου αιώνα όταν στην περιοχή ήρθαν και εγκαταστάθηκαν άτομα από την Αλωνίσταινα. σύμφωνα με τις διηγήσεις, όταν οι Αλωνιστιώτες εγκαταστάθηκαν στο Χωματερό έφεραν μαζί τους και τα εικονοστάσια τους. Δυο βασικές εικόνες που υπήρχαν σ’ αυτά ήταν της Αγίας Παρασκευής που ήταν προστάτιδα του χωριού τους και των Αγίων Θεοδώρων, που ως στρατηλάτης άγιος τους προστάτευε στα χρόνια της επανάστασης. Την εικόνα τους λοιπόν είχε μια Αλωνιστιώτισα στο εικονοστάσι της από την οικογένεια Κωτσάκη – Τερτίπη. Μια βραδιά, όπως η ίδια διηγόταν, είδε στον ύπνο της τους Αγίους και της ζήτησαν να τους στεγάσει σε εκκλησία. Την επόμενη μέρα πήγε στον παπά του χωριού και του είπε το όνειρο της. Τότε σκέφτηκαν το εγκαταλελειμμένο εκκλησάκι. Παρόλο που στην αγιογράφηση του ναού δεν υπάρχουν πουθενά οι Άγιοι Θεόδωροι επικράτησε από τις αρχές του αιώνα η μονή να ονομάζεται Ιερά μονή Αγίων Θεοδώρων.
Απ’ την πρώτη ίδρυση της μονής έχουμε ελάχιστες πληροφορίες γι' αυτήν. Ως σταυροπηγιακό μοναστήρι δεν είχε σχέσεις διοικητικές με την επισκοπή της Κορώνης και οι Ενετοί ως κατακτητές δεν επενέβαιναν στο χώρο τους. Όπως μας πληροφορεί το σιγίλλιον του 1744 έγιναν στον τόπο αυτό μεγάλες καταστροφές και λεηλασίες. Με την επαναλειτουργία της μονής στο τέλος του 16ου αιώνα οι συνθήκες στην περιοχή είναι καλές και μετά το 1715 οι Τούρκοι ξαναπήραν την Κορώνη. Εκείνη την περίοδο έχουμε οικονομική άνθηση γιατί οι Γάλλοι έμποροι εγκαταστάθηκαν εκεί και οι εμπορικές δραστηριότητες τους έφεραν πλούτο στην περιοχή. Αυτή η κατάσταση κράτησε μέχρι το 1770 οπότε έγιναν τα λεγόμενα Ορλωφικά.
14 Όταν απέτυχε το κίνημα οι Τούρκοι της Κορώνης μαζί με πολλούς Αλβανούς που είχαν έρθει να τους βοηθήσουν βγήκαν και κατέστρεφαν τα πάντα. Έφτασαν και στη μονή Παναγία Γριβιτσιανή γιατί πίστευαν πως και οι μοναχοί αυτοί γνώριζαν και υποκινούσαν την επανάσταση. Το μοναστήρι όπως φαίνεται και σήμερα περιβαλλόταν από τείχος στο οποίο υπήρχαν και πολεμίστρες. Μέσα απ’ αυτό οι μοναχοί αμύνθηκαν σθεναρά. Λέγεται ότι ήταν κάπου 40 καλόγηροι αλλά τελικά νικήθηκαν μετά από προδοσία κάποιου που εργαζόταν κάποτε στη μονή και γνώριζε μια κρυφή πόρτα. Η καταστροφή στο μοναστήρι ήταν ολοκληρωτική. Σκότωσαν τους μοναχούς, έβαλαν φωτιά στα κελιά τους και με τα σπαθιά τους κατέστρεψαν τα μάτια όλων σχεδόν των αγίων, που εικονίζονταν στις τοιχογραφίες του ναού.
15 Έκτοτε δεν υπήρξε ξανά μοναστική κοινότητα στο μοναστήρι αυτό. Μόνο όταν επισκευάστηκε και ονομάστηκε μόνη των Αγίων Θεοδώρων κάποιοι μεμονωμένοι μονάχοι έφτιαξαν ένα κελί και έμειναν κατά διαστήματα στο μοναστήρι αυτό. Το 1730 περίπου ο τελευταίος καλόγηρος δολοφονήθηκε και ο φόνος αυτός έχει μείνει ανεξιχνίαστος. Μετά απ’ αυτό κανένας άλλος μονάχος δεν εγκαταστάθηκε στη μόνη αυτή.
Το κτιριακό συγκρότημα
16 Ο ερειπιώνας του οικοδομικού συγκροτήματος της μονής μας δίνει αρκετές πληροφορίες. Η μονή ήταν κλεισμένη μέσα σ` ένα υψηλό τείχος που τα απομεινάρια του από την πλευρά της εισόδου δείχνουν πως μπορεί να είχε ύψος και πάνω από τέσσερα μέτρα. Κατά διαστήματα διακρίνονται μικρά ανοίγματα πολεμίστρες που χρησίμευαν για την άμυνα των μοναχών. Η πόρτα της εισόδου είναι σε σχήμα καμάρας φρουριακού τύπου. Μπαίνοντας μέσα δεξιά, μέσα σε μια συνεχή σειρά είναι χτισμένα τα κελιά των μοναχών. Η χωροταξική τους διάταξη είναι σε σχήμα ημιτελούς Π. Στο κέντρο είναι χτισμένος ο ναός. Ορισμένα από τα κελιά ήταν ισόγεια κι άλλα διώροφα. 17 Επίσης διακρίνονται ίχνη του φούρνου και του μαγειρείου.
18 Το καθολικό είναι ένας τετράγωνος σταυροειδής εγγεγραμμένος δίστηλος ναός. Οι τοίχοι του όπως και όλων των κτισμάτων είναι χτισμένοι με αργολιθοδομή (πέτρες απελέκητες). Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς και ποιοι ανακαίνισαν την ιερά μονή Παναγία Γριβιτσιανή. Ως προς την αρχιτεκτονική του, ενώ ήταν καθαρά τετράγωνος ναός επιμηκύνθηκε στη δυτική του πλευρά. Αφού κατεδαφίστηκε η δυτική πλευρά προστέθηκε νάρθηκας. Έγιναν και πολλές άλλες ανακατασκευές και προσθήκες.
18 Αφιερωμένος όπως ήταν στην Κοίμηση της Θεοτόκου έχουν ζωγραφιστεί και οι 24 οίκοι του ακάθιστου ύμνου. Μάλιστα έχει καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια να δοθούν όσο το δυνατόν περισσότερες σκηνές από τη ζωή της Παναγίας. Ο ζωγράφος δεν είναι γνωστός. Ίσως να ήταν κάποιος καλλιτέχνης της κρητικής διασποράς ή κάποιος από ένα πελοποννησιακό εργαστήριο. Η μονή βρίσκεται υπό την εποπτεία της εφορίας Βυζαντινών αρχαιοτήτων.
Πηγή πληροφοριών
Οι πληροφορίες αυτές έχουν επιλεχθεί από τα βιβλία της φιλολόγου-συγγραφέα Παναγιώτας Κατσίβα-Μαρκάκη:
1) «Ιερά Μονή της Θεοτόκου των Κριβιτζών (Κριβιτσιανή)», εκδόσεις Αμφικτυονία του Ελληνισμού (τμήμα λογοτεχνίας) Θεσσαλονίκη 2011 σελ. 130
2) «Από το δήμο Φαλάνθου Αρκαδίας στην Κοινότητα Φαλάνθης Μεσσηνίας» (γραφικές τέχνες Πέτρος Πετρίδης) Θεσσαλονίκη 2013 σελ. 190
Η αρίθμηση με τους ανωφερείς εκθέτες πληροφορούν σε ποιες σελίδες των βιβλίων βρίσκονται τα αποσπάσματα του κειμένου.
1. Από το βιβλ. Φαλάνθη σελ.155 παραγραφοι α,β,γ
2. Από το βιβλ. Φαλάνθη σελ.110
3. Από το βιβλ. Φαλάνθη σελ.46-47
4. Από το βιβλ. Φαλάνθη σελ.51 παράγραφοι α,β,γ,ε
5. Από το βιβλ. Φαλάνθη σελ.54
6. Από το βιβλ. Φαλάνθη σελ. 55
7. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.21-23 παράγραφοι α,β
8. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.28
9. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.31
10. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.37-38
11. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.103
12. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.40-41
13. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.61-62
14. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.93
15. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.63-64
16. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ. 67
17. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.71
18. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.64
19. Από το βιβλίο Παναγία Κριβιτσιανή σελ.79-80
---
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΟΡΩΝΗΣ |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Ακριτοχωρίου |
| Ακριτοχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Βασιλιτσίου |
| Άγιος Γεώργιος, ο |
| Βασιλίτσι, το |
| Κούκουρας, ο |
| Λακούλες, οι |
| Λιβαδάκια, τα |
| Φανερωμένη, η |
| Τοπική Κοινότητα Βουναρίων |
| Βουνάρια, τα |
| Γιαλικά, τα |
| Τοπική Κοινότητα Καπλανίου |
| Εξοχικόν, το |
| Ζιζάνι, το |
| Καπλάνι, το |
| Τοπική Κοινότητα Κόμπων |
| Κόμποι, οι |
| Περούλια, τα |
| Τοπική Κοινότητα Κορώνης |
| Κορώνη, η |
| Ρίον, το |
| Τοπική Κοινότητα Υαμείας |
| Υάμεια, η |
| Τοπική Κοινότητα Φαλάνθης |
| Μυστράκι, το |
| Φαλάνθη, η |
| Χωματερόν, το |
| Τοπική Κοινότητα Χαρακοπίου |
| Αγία Τριάδα, η |
| Άγιος Ισίδωρος, ο |
| Άγιος Ιωάννης, ο |
| Κοτρωνάκια, τα |
| Μυρτιά, η |
| Ποταμιά, η |
| Χαρακοπιό, το |
| Τοπική Κοινότητα Χρυσοκελλαριάς |
| Άγιοι Ανάργυροι, οι |
| Χρυσοκελλαριά, η |
Νομός Μεσσηνίας : Δήμος, Κοινότητα Καλαμάτας | Αβίας | Αετού | Αιπείας | Ανδανίας | Ανδρούσας | Άριος | Αριστομένους | Αρφαρών | Αυλώνα | Βουφράδων | Γαργαλιάνων | Δωρίου | Είρας | Θουρίας | Ιθώμης | Κορώνης | Κυπαρισσίας | Λεύκτρου | Μεθώνης | Μελιγαλά | Μεσσήνης | Νέστορος | Οιχαλίας Μεσσηνίας | Παπαφλέσσα | Πεταλιδίου | Πύλου | Φιλιατρών | Χιλιοχωρίων | Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας. |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
