.
Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Ρεθύμνης
Το Ατσιπόπουλο είναι είναι σήμερα δημοτική κοινότητα του δήμου Ρεθύμνης της περιφέρειας Κρήτης (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν έδρα του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Νικηφόρου Φωκά. Μεγάλη έκταση της περιοχής καλύπτεται από μέρος του μοναδικού δάσους ήμερης βελανιδιάς (Quercus macrolepis) της Κρήτης[1]. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός μέσης πολιτιστικής αξίας (κατηγορία ΙΙ) (ΦΕΚΔ 728/1995) [2] και έχει σπουδαίο βιοτεχνικό παρελθόν. Οι κάτοικοι ασχολούνται σήμερα με την καλλιέργεια της ελιάς, αλλά και με την αγγειοπλαστική.
Το χωριό αποτελεί τόπο καταγωγής του ποιητή Γεωργίου Χορτάτση.
Ιστορία
Το χωριό αναφέρεται πρώτη φορά το 1182 στο Βυζαντινό έγγραφο διανομής της Κρήτης στα 12 αρχοντόπουλα[3]. Μαζί αναφέρεται και το γειτονικό χωριό Πρινές. Και τα δύο δινόταν ως φέουδα στους εντόπιους άρχοντες Χορτάτζιδες, και αναφέρονται: "Πρινιακού και Ακτζιποπούλου έως τον Άγιον Κωνσταντίνον".
Το 1577 αναφέρεται ως "Acipopulo" από την ενετική απογραφή του Fr. Barozzi. Το 1583 από την Ενετική απογραφή του Καστροφύλακα αναφέρεται "Acipopullu" με 283 οφειλόμενες αγγαρείες. Τέλος, η επίσης Ενετική απογραφή του 1630 του Βασιλικάτα το αναφέρει "Acipopulo".
Το 1659, η τούρκικη απογραφή το αναφέρει "Acipopula" με 115 οικίες. Η αιγυπτιακή απογραφή του 1834 το αναφέρει "Prine and Alitsopulo" με 40 χριστιανικές και 90 μουσουλμανικές οικογένειες[4]. Η απογραφή του 1881 το αναφέρει ως έδρα δήμου των γύρω χωριών που είχε 816 Χριστιανούς και 9 Τούρκους κατοίκους. Το 1900 αναφέρεται με 885 κατοίκους.
Το 1920, ως έδρα κοινότητας πλέον, έχει 684 κατοίκους, το 1928 είχε 681, το 1940 είχε 704, το 1951 είχε 600, το 1961 είχε 542 και το 1971 είχε 469. Έκτοτε, ιδίως τη δεκαετίες του 1990 και του 2000, αναπτύχθηκε πολύ οικιστικά και πληθυσμιακά ως προάστιο της αναπτυσσόμενης πόλης του Ρεθύμνου.
Ιστορικά το χωριό συμμετείχε σε πολλές επαναστάσεις, όμως το 1866 κατεστράφη από τους Τούρκους. Στον 20ό αιώνα, συμμετείχε και στην αντίσταση κατά των Γερμανών.
Αναφέρει ο Δ. Αετουδάκης: [5] «Τα σπίτια του χωριού έχουν μια ξεχωριστή ομορφιά με τα λιακωτά, τις πλακόστρωτες αυλές, τις καμαρωτές πόρτες, τα δώματα και τις ταράτσες. Πάνω σ’ αυτά θα δεις συγκεντρωμένα, τη βενετσιάνικη τέχνη, την ανατολίτικη χλυδή και την Κρητική γραμμή…Οι περισσότερες πόρτες σελ. 22 του χωριού κρατούν ακόμη από τη βενετσιάνικη εποχή, με την καμάρα καμωμένη από μεγάλες πελεκητές πέτρες, που η μια δένεται με την άλλη σε ένα στέρεο και συμμετρικό πέταλο. Στη μεσαία πέτρα της κορυφής υπάρχουν σκαλισμένοι σταυροί, για να διώχνουν τα κακά πνεύματα μακρυά από την οικογένεια και ημερομηνίες του περασμένου αιώνα, που δεν φανερώνουν όμως και το κτίσιμο του σπιτιού, αλλά την επισκευή, που εγίνετο ύστερα από κάθε καταστροφή. Στο χωριό υπάρχουν ακόμα απομεινάρια βενετσιάνικων σπιτιών που διατηρούν καθαρά και ανόθευτα το βενετσιάνικο κτίσιμο και τύπο …»
Πραγματικός Πληθυσμός Ατσιπόπουλο [6]
| Οικισμός | 1913 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ατσιπόπουλο | 800 | 681 | 681 | 704 | 600 | 542 | 469 | 462 | 645 | 1.429 |
| Αγνά | 22 | 85 | ||||||||
| Βιολί Χαράκι | 64 | 253 | 661 | |||||||
| Πανόραμα | 31 | 53 | 260 | |||||||
| Σύνολο | 800 | 681 | 681 | 704 | 600 | 542 | 469 | 557 | 973 | 2.435 |
Ονομασία
Για το παλαιότατο όνομά του υπάρχουν πολλές εικασίες πχ. ότι προέρχεται από τους "Ατσιπά" (Ατσιπάς ή Ατσουπάς ή Ατζουπάς[7]), που ήταν Αιθίοπες-Άραβες μαχητές που έφεραν ως φύλακες στο νησί οι Σαρακηνοί τον καιρό της Αραβοκρατίας και οι Βυζαντινοί λίγο αργότερα, εξ αυτού ονομάστηκε λέγεται πιθανώς και το χωριό της Κρήτης "Ατσιπάδες". Δηλαδή, σημειώνεται ειδικότερα, ότι οι Ατσιπουλιανοί ήταν ψηλοί, μαυριδεροί και έμοιαζαν με Χατζίπ, δηλαδή Αιθίοπες θυρωρούς, που είχαν οι Βυζαντινοί άρχοντες στα μέγαρά τους, το χωριό μεταβλήθηκε από Χατζιπόπουλο (δηλ. θυρωρό λαό), σε Ατζιπόπουλο και τέλος Ατσιπόπουλου.[8] Άλλη εικασία συνδέει το όνομα του με το λατινικό Aci populo ("τραχύς Λαός") εξ αιτίας της τραχύτητας των κατοίκων σε παλαιότερες εποχές, εξού και η αναφορά σε "Αψύ Χωριό" στο έργο του Παντελή Πρεβελάκη [9] . Άλλη εκδοχή το εξηγεί ως "αστυ-πόπουλο" που σημαίνει καστροχωριό. Πιθανά το συνθετικό "-όπουλο" δηλώνει κάτι μικρό, όπως για παράδειγμα τα χωριά Κορώνη και Κορωνόπουλο στην Ήπειρο.
Καθημερινή ζωή, λαογραφία
Στο Ατσιπόπουλο τελείται ακόμα και σήμερα μια εντυπωσιακή λιτανεία στο χωριό κατά την Κυριακή των Βαΐων [10] Η Αγία Ζώνη (κατάθεση της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου, 31 Αυγούστου), η αγία της βελανιδιάς: Το 1885 αρρώστια του δέντρου της βελανιδιάς απειλούσε να καταστρέψει τις βελανιδιές της Κρήτης. Λέγεται πως για να τιμήσουν την Αγία Ζώνη, προστάτιδα της βελανιδιάς, έχτισαν ένα ναό για χάρη της. Πιθανότατα η παράδοση αναφέρει αυτή τη χρονολογία επειδή τότε χτίστηκε ο ναός, όπως φαίνεται από την επιγραφή που σώζεται στο υπέρθυρο της βόρειας εισόδου του ναού. Η τοπική παράδοση στο Ατσιπόπουλο διασώζει πως η αρρώστια αυτή δεν ήταν τίποτα περισσότερο από τις κάμπιες που είχαν πολλαπλασιαστεί επικίνδυνα και κατέτρωγαν τα καινούργια φύλλα που βγάζουν τα δέντρα την άνοιξη. Μετά τη λιτάνευση στα δάση της βελανιδιάς η αρρώστια σταμάτησε. Η βελανιδοπαραγωγή αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες βασικό εισόδημα των κατοίκων. Μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1960 μειώθηκε αισθητά και στο τέλος της ίδιας δεκαετίας είχε εντελώς ατονήσει. [11] Το Ατσιπόπουλο εθεωρείτο από τα πιο πλούσια χωριά του Ρεθύμνου χάρη στην παραγωγή βελανιδιού. Άλλα σημαντικά προϊόντα της περιοχής ήταν τα χαρούπια (για ζωοτροφές, παραγωγή ζάχαρης στο εξωτερικό κλπ), η εξόρυξη λεπίδας (αργιλούχο χώμα για στεγανωποίηση οροφών), η παραγωγή ασβέστη (εξού και η μαντινάδα της περιοχής: "Πρινιώτες κι Ατσιπουλιανοί έχουνε μιαν ελπίδα | γ-ή τον ασβέστη σιάζουνε γ-ή βγάζουνε λεπίδα") και η αγγειοπλαστική μικρών πήλινων οικιακών σκευών (από τους λαηνάδες, όπως λέγονταν, του Ατσιπόπουλου). [12]
Εκκλησιαστική υπαγωγή
Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ελευθέριο. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ζ΄ Αρχιερατική Περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, της Εκκλησίας της Κρήτης.
Μεταφορές, συγκοινωνία
Υπάρχουν δρομολόγια του ΚΤΕΛ Χανίων-Ρεθύμνου που εξυπηρετούν τη συγκεκριμένη περιοχή (δρομολόγιο Ρέθυμνο-Μετόχια-Ρέθυμνο, με αρκετά δρομολόγια τόσο τις καθημερινές, όσο και τα Σαββατοκύριακα) [13]
Άλλες πληροφορίες
Η περιοχή έχει ενταχθεί στο Κτηματολογικό Γραφείο Ρεθύμνου, ήδη από 3-1-2006 (Διεύθυνση: Χορτατζή 20, ΤΚ: 74100, Ρέθυμνο.Τηλέφωνο: 28310-22403) (Άλλες περιοχές που εξυπηρετούνται από το γραφείο αυτό: Ρέθυμνο, ΄Αδελε, Αργυρούπολη, Αρμένοι, Γεράνι, Επισκοπή , Μαρουλάς, Πρασιές, Πρινές, Ρουσσοσπίτι, Χρωμοναστήρι [14]
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
Πληροφορίες για το Ατσιπόπουλο
Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου
Οδηγός: Ποδηλατικές διαδρομές (σε μορφή pdf και έντυπο) Επιτροπή τουριστικής προβολής νομού, ανακτήθηκε 7-4-2012
Παραπομπές
↑ Oδηγός αγροτουρισμού και εναλλακτικών δραστηριοτήτων, έντυπο που κυκλοφορεί η Επιτροπή Τουριστικής Προβολής του Νομού, σελ.32
↑ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων ανακτήθηκε 10-4-2012
↑ Χριστιανική Κρήτη, τόμος Β, σελίδα 43
↑ Pashley, Travels in Crete Vol II, σελίδα 314
↑ Δημήτριος Εμμ. Αετουδάκης, ο.π., σελ. 21-22
↑ Εθνική Στατιστική Αρχή, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη (ΕΛΣΑΤ), Απογραφές 1913-2001
↑ Δημήτριος Εμμ. Αετουδάκης, Το Ατσιπόπουλο, Αθήνα 1969, σελ. 53
↑ Λευτ. Κρυοβρυσανάκης, Ρεθυμνιώτικος Πανδέκτης, εκδόσεις Τυποσπουδή, Ρέθυμνο 1993, σελ. 103
↑ Παν. Καμηλάκης, Η πόλη του Ρεθύμνου και η περιοχή της, σχέσεις αστικού και Αγροτικού χώρου, στο συλλογικό έργο του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνου: Ρέθυμνο 1898-1913, από την Αυτονομία στην Ένωση, έκδοση Δήμου Ρεθύμνου, 1998, σελ.33
↑ Νίκος Ψιλάκης, Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, εκδόσεις ΚΑΡΜΑΝΩΡ, Ηράκλειο 2005, σελ.162
↑ Νίκος Ψιλάκης, ο.π., σελ.311
↑ Παν. Καμηλάκης, ο.π., σελ.28-31
↑ Δρομολόγια του ΚΤΕΛ Ρεθύμνου-Χανίων
↑ Αναζήτηση Κτηματολογικών Γραφείων
| Δημοτική Ενότητα Νικηφόρου Φωκά |
|---|
| Δημοτική Κοινότητα Ατσιποπούλου |
| Αγνά, τα |
| Ατσιπόπουλον, το |
| Βιολί Χαράκι, το |
| Πανόραμα, το |
| Τοπική Κοινότητα Αγίου Κωνσταντίνου |
| Άγιος Γεώργιος, ο |
| Άγιος Κωνσταντίνος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Άνω Βαλσαμονέρου |
| Άνω Βαλσαμόνερον, το |
| Μονοπάριον, το |
| Τοπική Κοινότητα Γερανίου |
| Γεράνιον, το |
| Πετρές, ο |
| Τοπική Κοινότητα Γωνιάς |
| Άγιος Ανδρέας, ο |
| Γωνιά, η |
| Τοπική Κοινότητα Ζουριδίου |
| Ζουρίδιον, το |
| Τοπική Κοινότητα Καλονύκτου |
| Καλονύκτης, ο |
| Τοπική Κοινότητα Κάτω Βαλσαμονέρου |
| Κάτω Βαλσαμόνερον, το |
| Τοπική Κοινότητα Μαλακίων |
| Άνω Μαλάκιον, το |
| Κάτω Μαλάκιον, το |
| Τοπική Κοινότητα Μούντρου |
| Βελονάδον, το |
| Μούντρος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Πρινέ |
| Βεδέροι, οι |
| Πρινές, ο |
| Τοπική Κοινότητα Ρουστίκων |
| Παλαίλιμνος, ο |
| Ρούστικα, τα |
| Τοπική Κοινότητα Σαϊτουρών |
| Σαϊτούραι, αι |
| Τοπική Κοινότητα Φραντζεσκιανών Μετοχίων |
| Φραντζεσκιανά Μετόχια, τα |
|
Νομός Ρεθύμνης : Δήμος, Κοινότητα Ρεθύμνου | Ανωγείων | Αρκαδίου | Γεροποτάμου | Κουλούκωνα | Κουρήτων | Λάμπης | Λαππαίων | Νικηφόρου Φωκά | Σιβρίτου | Φοίνικα | Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε: Διοικητική διαίρεση νομού Ρεθύμνης |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
