Πουί-ντε-Ντομ

.

Γαλλία

Το Πουί-ντε-Ντομ (γαλλικά: Puy-de-Dôme‎‎) είναι γαλλικός νομός της διοικητικής περιοχής Ωβέρνη-Ρον-Αλπ, στη νοτιο-κεντρική Γαλλία, στα βόρεια του Κεντρικού Ορεινού Όγκου (Μασίφ Σαντράλ). Το όνομα του νομού προέρχεται από το αδρανές ηφαίστειο Πουί ντε Ντομ.

Αντιστοιχεί περίπου στην πρώην Κάτω Ωβέρνη, διοικητική υποδιαίρεση της παλαιάς επαρχίας Ωβέρνη.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών (INSEE) και το Ταχυδρομείο του αποδίδουν τον κωδικό 63.

Από το 1960 έως το 2015 ήταν νομός της περιοχής Ωβέρνη. Την 1η Ιανουαρίου 2016 η περιοχή Ωβέρνη συγχωνεύτηκε με την περιοχή Ρον-Αλπ και πλέον αποτελούν τη νέα διοικητική περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ.

Οι κάτοικοι ονομάζονται Πουιντομουά (ζ).[2]

Γεωγραφικά στοιχεία
Πουί ντε Σανσί, το υψηλότερο σημείο της Μασίφ Σαντράλ, 1885 μέτρα
Ο ποταμός Ντορ στην κοινότητα Ολιέργκ

Ο νομός Πουί-ντε-Ντομ αποτελεί τμήμα της διοικητικής περιοχής Ωβέρνη-Ρον-Αλπ. Έχει έκταση 7.970 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Διοικητικά αποτελείται από 5 διαμερίσματα και περιλαμβάνει 464 κοινότητες. Ο πληθυσμός του νομού είναι 650.700 κάτοικοι (στην απογραφή του 2016).
Θέση του νομού Πουί-ντε-Ντομ στην Ωβέρνη-Ρον-Αλπ

Συνορεύει προς τα βόρεια με τον νομό Αλλιέ, ανατολικά με τον νομό Λουάρ, προς τα νότια με τους νομούς Ωτ-Λουάρ και Καντάλ και προς τα δυτικά με τους νομούς Κρεζ και Κορέζ της διοικητικής περιοχής Νέα Ακουιτανία.

Πρωτεύουσα του νομού είναι το Κλερμόν-Φεράν με 142.686 κατοίκους (2016), που βρίσκεται σε απόσταση 347 χιλιομέτρων (οδικώς 422 ) νότια από το Παρίσι.[3]

Ο νομός Πουί-ντε-Ντομ βρίσκεται στα βόρεια του Κεντρικού Ορεινού Όγκου (Μασίφ Σαντράλ).

Στον νομό υπάρχουν αρκετές οροσειρές:

η οροσειρά Σαιν ντε Πουί στα βορειοδυτικά. Εκεί βρίσκεται η υψηλότερη κορυφή του, το Πουί ντε Ντομ, (1465 μέτρα), που δίνει το όνομα στον νομό. Ανάμεσα στο Πουί ντε Ντομ και τον ποταμό Αλλιέ βρίσκεται η πρωτεύουσα του νομού Κλερμόν-Φεράν.
τα όρη Ντορ στα νοτιοδυτικά (όπου βρίσκεται το Πουί ντε Σανσί (1885 μέτρα), το υψηλότερο σημείο του νομού και του Μασίφ Σαντράλ).
τα όρη του Φορέζ προς τα ανατολικά.
το Λιβραντουά στα νότια.
η οροσειρά των Μπουά Νουάρ στα βορειοανατολικά.
το οροπέδιο του Σεζαλιέ στα νότια-νοτιοδυτικά.

Ο ποταμός Αλλιέ, που διασχίζει τον νομό από νότο προς βορρά, χωρίζει το δυτικό ηφαιστειακό Σαιν ντε Πουί (μια οροσειρά με 80 ηφαίστεια που εκτείνεται σε περισσότερα από 45 χιλιόμετρα στα βόρεια της Μασίφ Σαντράλ), από τις ανατολικές κορυφογραμμές και το Περιφερειακό φυσικό πάρκο Λιβραντουά-Φορέζ.

Από τα όρη Ντορ πηγάζει ο ποταμός Ντορντόν, που διασχίζει τον νομό στα νοτιοδυτικά και αποτελεί τμήμα των συνόρων με τον νομό Κορέζ. Ολόκληρη η περιοχή από το Σαιν ντε Πουί έως τα νοτιοδυτικά σύνορα με τον νομό Καντάλ είναι μέρος του Φυσικού περιφερειακού πάρκου των Ηφαιστείων της Ωβέρνης. Στην περιοχή των συνόρων νοτιοδυτικά βρίσκεται η φυσική περιοχή Αρτάνς, νότια του οροπεδίου του Σεζαλιέ.

Στα ανατολικά του νομού ρέει ο ποταμός Ντορ, δεξιός παραπόταμος του Αλλιέ, το δε βορειοδυτικό τμήμα αποστραγγίζει ο ποταμός Σιούλ, αριστερός παραπόταμος του Αλλιέ.

Η πεδιάδα της Λιμάνι, κοιλάδα των ποταμών Αλλιέ και Ντορ, βρίσκεται στον βορρά και στο κέντρο του νομού.
Ιστορία

Ο νομός Πουί-ντε-Ντομ είναι ένας από τους αρχικά 83 νομούς (πλέον 101) που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης στις 4 Μαρτίου 1790, σύμφωνα με τον νόμο της 22ας Δεκεμβρίου 1789, με την κατάργηση των παλαιών επαρχιών.

Ο νομός δημιουργήθηκε από τμήμα της παλιάς επαρχίας Ωβέρνη και συγκεκριμένα τμήμα της Κάτω Ωβέρνης.

Από το 1960 έως το 2015 ήταν νομός της περιοχής Ωβέρνη. Την 1η Ιανουαρίου 2016 η περιοχή Ωβέρνη συγχωνεύτηκε με την περιοχή Ρον-Αλπ και πλέον αποτελούν τη νέα διοικητική περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ.

Γλώσσα

Σύμφωνα με τον Αμπέλ Ουγκώ,[4] το 1835, τα ωβερνιά, μια διάλεκτος της οξιτανικής γλώσσας, ήταν το μοναδικό ιδίωμα εν χρήσει στην ύπαιθρο. Ενώ στις πόλεις μιλούσαν γαλλικά, αλλά με μια βαριά και τραβηχτή προφορά.[5]
Διοικητική διαίρεση
Τα διαμερίσματα του νομού Πουί-ντε-Ντομ

Ο νομός Πουί-ντε-Ντομ χωρίζεται σε 5 διαμερίσματα, 31 καντόνια και 464 κοινότητες:

Διαμέρισμα	Καντόνια	Κοινότητες	Πληθυσμός Απογραφή 2016	Έκταση χμ²	Πυκνότητα Κάτ./χμ²	Κωδ. INSEE
Αμπέρ	2	58	27.606	1.229,82	22	631
Κλερμόν-Φεράν	17	74	354.048	912,69	388	632
Ισουάρ	5	133	77.561	2.268,45	34	633
Ριόν	10	155	135.164	2.705,38	50	634
Τιέρ	4	44	56.321	853,51	66	635
Σύνολο νομού	31	464	650.700	7.969,85	82	63

Πόλεις
Χάρτης της Ωβέρνης όπου εμφαίνονται οι πόλεις του νομού Πουί-ντε-Ντομ

Οι κυριότερες πόλεις του νομού Πουί-ντε-Ντομ είναι:

Πόλη	Πληθυσμός (2016)	Διαμέρισμα
Κλερμόν-Φεράν	142.686	Κλερμόν-Φεράν
Κουρνόν-ντ'Οβέρν	20.126
Ριόν	19.029	Ριόν
Σαμαλιέρ	17.282	Κλερμόν-Φεράν
Ισουάρ	14.662	Ισουάρ
Τιέρ	11.700	Τιέρ
Πον-ντυ-Σατώ	11.191	Κλερμόν-Φεράν
Μπωμόν	10.976
Ζερζά	10.534
Ωμπιέρ	10.185

Οικονομία

Γεωργία

Οι ορεινές περιοχές του νομού εξακολουθούν να παράγουν τυρί, πέντε από τα οποία είναι Προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης ΠΟΠ (Μπλε της Ωβέρνης, Καντάλ, Φουρμ ντ'Αμπέρ, Σαλέρ και Σαιν-Νεκταίρ). Η κτηνοτροφία είναι πολύ ανεπτυγμένη.

Οι αμπελώνες, παραδοσιακή καλλιέργεια της περιοχής, έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Θύμα της φυλλοξήρας στο τέλος του 19ου αιώνα δεν αναφυτεύθηκε επειδή ήταν η εποχή που οι μεγάλοι βιομήχανοι βρίσκονταν στη φάση ταχείας ανάπτυξης και χρειάζονταν πολλά εργατικά χέρια. Δεδομένου ότι αυτοί οι αμπελώνες παρείχαν μόνο φθηνό επιτραπέζιο κρασί, οι αγρότες προτιμούσαν να εργάζονται σε εργοστάσια με πολύ ασφαλέστερο εισόδημα. Πολλές από αυτές τις πλαγιές είναι σήμερα εγκαταλελειμμένες εκτάσεις.

Στην πεδιάδα, οι περιοχές καλλιέργειας έχουν επεκταθεί (αντικαθιστώντας τη δενδροκομία και τα λιβάδια) και μεγάλες εκτάσεις με σιτηρά συνυπάρχουν τώρα με καλλιέργειες καπνού, αραβοσίτου και ζαχαρότευτλων.

Κλάδος τροφίμων και αγροτικών προϊόντων

Ο τομέας των γεωργικών προϊόντων διατροφής με μεγάλες εταιρείες στον τομέα των σιτηρών, μεταλλικό νερό, γαλακτοκομικά προϊόντα, προϊόντα με βάση το κρέας, δασοκομία, μέλι, μαρμελάδες και ζαχαρωμένα φρούτα, απασχολεί περισσότερους από 20.000 εργαζόμενους.

Οικονομικά

Η Τράπεζα της Γαλλίας, για να παράγει τα χαρτονομίσματα, έχει δύο τοποθεσίες στον νομό Πουί-ντε-Ντομ: μία στην κοινότητα Βικ-λε-Κοντ, η οποία παράγει το ειδικό χαρτί και η άλλη στην κοινότητα Σαμαλιέρ, όπου γίνεται η εκτύπωση στο χαρτί. Από το 2022 το έργο θα συνενωθεί και το σύνολο της παραγωγής θα γίνεται στο Βικ-λε-Κοντ.
Αφίσα της Μισελέν, 1898

Βιομηχανία

Στα τέλη του 19ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ο νομός Πουί-ντε-Ντομ εκβιομηχανίστηκε. Ο κύριος κλάδος είναι σήμερα ο τομέας των ελαστικών, ο οποίος αντιπροσωπεύεται από την εταιρεία ελαστικών Μισελέν, παγκόσμιο ηγέτη στον κλάδο, του οποίου η έδρα βρίσκεται στο Κλερμόν-Φεράν.

Άλλες βιομηχανικές πόλεις δραστηριοποιούνται επίσης στον νομό, μεταξύ των οποίων οι Ισουάρ, Τιέρ και Αμπέρ.

Υπάρχουν βιομηχανικές μονάδες: μεταλλουργικές βιομηχανίες, μηχανικά, βιομηχανίες τροφίμων, ζαχαρωμένα φρούτα, γαλακτοκομεία, τεχνολογίας ελαστικών, φαρμακευτική βιομηχανία.

Ιαματικές πηγές

Ο νομός Πουί-ντε-Ντομ έχει έξι από τις δέκα κορυφαίες ιαματικές πηγές της Ωβέρνης (Λα Μπαρμπούλ, Σατωνέφ-λε-Μπαιν, Σατελγκιγιόν, Μον-Ντορ, Ρουαγιά-Σαμαλιέρ και Σαιν-Νεκταίρ), τα πιο επισκέψιμα από τα οποία είναι το Μον-Ντορ και το Ρουαγιά-Σαμαλιέρ με περίπου 10.000 επισκέπτες τον χρόνο το καθένα.[6]

Η λουτρόπολη Λα Μπαρμπούλ, που δημιουργήθηκε το 1875 μετά την ανακάλυψη των ιαματικών νερών, ήταν ένα σημαντικό τουριστικό κέντρο, ιδιαίτερα γύρω στο 1900, όταν 10.000 επισκέπτες επισκέπτονταν τα λουτρά κάθε χρόνο. Η προσέλευση είναι τώρα χαμηλότερη, με 3.048 επισκέπτες το 2015.
Τουρισμός-Αξιοθέατα
Ιππασία στον Πουί-ντε-Ντομ
Το μουσείο μαχαιροπίρουνων στην Τιέρ
Χαρακτηριστικό δρομάκι στο Μονπερού
Το άγαλμα της Παναγίας στο Ορσιβάλ, 12ος αιώνας

Ο νομός Πουί-ντε-Ντομ χαρακτηρίζεται από τα 80 ηφαίστεια, μεταξύ των οποίων το Πουί ντε Ντομ, του οποίου η κορυφή ανέρχεται σε πάνω από 1465 μέτρα, το Γκραν Σαρκουί, το Πουί Παριού, το Πουί ντε Κομ και το Πουί Κλερζιού. Σε όλα υπάρχουν μονοπάτια και διαδρομές και είναι ιδανικά για πεζοπορία. Η κορυφή Πουί ντε Ντομ είναι το υψηλότερο σημείο των ηφαιστείων.

Επίσης, από το 2002, το Vulcania, Ευρωπαϊκό πάρκο ηφαιστείων, ξεπέρασε τα 5 εκατομμύρια επισκέπτες[7] με υλικό για την καλύτερη κατανόηση της ιστορίας και του τρόπου λειτουργίας των ηφαιστείων, με ταινίες και κινούμενα σχέδια για τους δεινόσαυρους, θερμοπίδακες και τις κινήσεις της γης, αλλά και δημιουργώντας ένα «Χώρο για παιδιά».

Το Φυσικό περιφερειακό πάρκο των Ηφαιστείων της Ωβέρνης και τα ηφαιστιακά βουνά προσφέρουν επίσης πολλές λίμνες για ψάρεμα, κωπηλασία και κολύμβηση.

Η λίμνη Αιντά είναι το θέρετρο του Κλερμόν-Φεράν, λόγω της γειτνίασής της με την πρωτεύουσα νομού. Είναι επίσης ένα μέρος για θαλάσσια σπορ.

Υπάρχουν επίσης τα φαράγγια των ποταμών Σιούλ, Κουργκούλ, κ.α., οι προστατευόμενοι φυσικοί βιοτόποι της κοιλάδας του Σωντφούρ και του Σάνι ντε λα Γκοντιβέλ,[8] πολλοί καταρράκτες, και δύο περιφερειακά πάρκα των ηφαιστείων της Ωβέρνης και του Λιβραντουά.

Χωριά: το Υσόν, όπου έμεινε η βασίλισσα Μαργκώ κατά τη διάρκεια της εξορίας της στην Ωβέρνη, το Σαιν-Φλορέ στην όχθη του ποταμού Κουζ, το Μονπερού, ένα από τα «Πιο όμορφα χωριά της Γαλλίας», κρεμασμένο σε ένα λόφο με θέα τον ποταμό Αλλιέ, η Μπαρμπούλ για την κληρονομιά των ιαματικών πηγών της κ.ά.
Εκκλησίες: η βασιλική της Παναγίας στο Ορσιβάλ, γνωστή για το ετήσιο προσκύνημα. Ρομανικές εκκλησίες (περίπου 250) μεταξύ των οποίων η Νοτρ Νταμ ντυ Πορ στο Κλερμόν-Φεράν, μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, Σαιντ-Ωστρεμουάν στην Ισουάρ, κ.α.
Κάστρα από τη μεσαιωνική περίοδο: το κάστρο Σαζερόν,το κάστρο Μυρόλ, το κάστρο του Τουρνοέλ, το κάστρο του Σαιν-Σατυρνέν, το κάστρο Ντωφέν, το κάστρο Βιλμόν, το κάστρο ντε Κορντές, και πολλά άλλα.
Η τρίτη μεγαλύτερη σιδηροδρομική οδογέφυρα στον κόσμο, η οδογέφυρα ντε Φαντ.
Μουσεία: Το μουσείο Μισελέν [9] (σε νέο χώρο της εταιρείας από τον Ιανουάριο του 2009), το Μουσείο Τέχνης Ροζέ Κιγιό [10] που στεγάζεται σε ένα παλιό μοναστήρι Ουρσουλίνων. Έχει έξι επίπεδα συλλογών ζωγραφικής, γλυπτικής, διακοσμητικών τεχνών, από τη μεσαιωνική περίοδο έως τον 20ό αιώνα, κ.α.
Ιαματικά λουτρά στις κοινότητες Λα Μπαρμπούλ, Σατωνέφ-λε-Μπαιν, Σατελγκιγιόν, Μον-Ντορ, Ρουαγιά-Σαμαλιέρ και Σαιν-Νεκταίρ.
Σκι και χιονοδρομικά κέντρα: Συπέρ-Μπρες, Λε Μον-Ντρο, Σαστρέ-Σανσί[11], Πραμπουρέ Σαιντ-Αντέμ,[12] κ.α.
Τεχνητές λίμνες: Υπάρχουν πολλές λίμνες που διαθέτουν χώρους για δραστηριότητες αναψυχής όπως πισίνες, παιδική χαρά, χώρους για ποδόσφαιρο, χάντμπολ, πινγκ πονγκ, μπάσκετ, διαδρομές, πεζοπορία, ψάρεμα κ.α.
Πάρκα: Ζωολογικό Πάρκο του Ρουί, ζωολογικός κήπος στο Σεζαλιέ.
Ιστορικές και τουριστικές διαδρομές: ιστορική διαδρομή των κάστρων της Ωβέρνης, διαδρομή των οχυρωμένων χωριών της Ωβέρνης, διαδρομή παλιών επαγγελμάτων στο Λιβραντουά, διαδρομή των λουτροπόλεων, διαδρομή των τυριών της Ωβέρνης.
Τουριστικό τρένο: με διαδρομή για ανακάλυψη της περιοχής Λιβραντουά-Φορέζ.[13]
Εναέριος τουρισμός: τουριστικά αεροπλάνα, ανεμόπτερα, ελικόπτερα, αερόστατα, ελεύθερη πτήση, αλεξίπτωτο πλαγιάς, κ.α.

Αθλήματα και αναψυχή για την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, όπως ποδηλασία, ορεινή ποδηλασία, πεζοπορία, ιππασία, αναρρίχηση, γκολφ, ψάρεμα, κυνήγι, κολύμπι, θαλάσσια σπορ. κωπηλασία, κανό, μηχανοκίνητα αθλήματα. Υπάρχουν πολλά μονοπάτια πεζοπορίας, όπως το GR 30 που διασχίζει την Ωβέρνη από βορρά προς νότο και συνδέει τις οροσειρές. Η διαδρομή ποδηλασίας Μεγάλη διάβαση της Μασίφ Σαντράλ από το Αβαλόν έως το Καπ ντ'Ατζ περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα δυσκολίας και διαδρομές στον νομό.
Διεθνείς και εθνικές εκδηλώσεις: φεστιβάλ, διεθνής έκθεση του Κλερμόν στο Κουρνόν-ντ'Οβέρν, μουσικό φεστιβάλ και φεστιβάλ της τέχνης κατασκευής μαχαιροπίρουνων στην Τιέρ κ.α.

Παραπομπές

«Populations légales 2022» (Γαλλικά) Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών. 19 Δεκεμβρίου 2024.
. «habitants.fr/puy-de-dome-63».
. «distance.to/Paris».
Στρατιωτικός και συγγραφέας, αδελφός του Βικτώρ Ουγκώ
Abel Hugo, France pittoresque, 1835.
. «auvergnerhonealpes-tourisme».
. «Audrey Morellato, « 5 millions de visiteurs à Vulcania », France Inter,‎ 11 juillet 2015».
. «sagnes-de-la-godivelle».
. «laventure.michelin».
. «musee-dart-roger-quilliot/».
. «chastreix/station-de-ski».
. «saint-antheme». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Νοεμβρίου 2019.
. «agrivap.fr/train/».

Νομοί της Γαλλίας

01 Αιν 02 Αιν 03 Αλλιέ 04 Αλπ-ντε-Ωτ-Προβάνς 05 Ωτ-Αλπ 06 Αλπ-Μαριτίμ 07 Αρντές 08 Αρδέννες 09 Αριέζ 10 Ωμπ 11 Ωντ 12 Αβερόν 13 Μπους-ντυ-Ρον 14 Καλβαντός 15 Καντάλ 16 Σαράντ 17 Σαράντ-Μαριτίμ 18 Σερ 19 Κορέζ 2A Νότια Κορσική 2B Άνω Κορσική 21 Κοτ-ντ'Ορ 22 Κοτ-ντ'Αρμόρ 23 Κρεζ 24 Δορδόνη 25 Ντου 26 Ντρομ 27 Ερ 28 Ερ-ε-Λουάρ 29 Φινιστέρ 30 Γκαρ 31 Ωτ-Γκαρόν 32 Ζερς 33 Ζιρόντ 34 Ερώ 35 Ιλ-ε-Βιλαίν 36 Εντρ 37 Εντρ-ε-Λουάρ 38 Ιζέρ 39 Ζυρά 40 Λαντ 41 Λουάρ-ε-Σερ 42 Λουάρ 43 Ωτ-Λουάρ 44 Λουάρ-Ατλαντίκ 45 Λουαρέ 46 Λοτ 47 Λοτ-ε-Γκαρόν 48 Λοζέρ 49 Μαιν-ε-Λουάρ 50 Μανς 51 Μαρν 52 Ωτ-Μαρν 53 Μαγιέν 54 Μερτ-ε-Μοζέλ 55 Μεζ 56 Μορμπιάν 57 Μοζέλ 58 Νιέβρ 59 Νορ 60 Ουάζ 61 Ορν 62 Πα-ντε-Καλαί 63 Πουί-ντε-Ντομ 64 Ατλαντικά Πυρηναία 65 Άνω Πυρηναία 66 Ανατολικά Πυρηναία 67 Κάτω Ρήνος 68 Άνω Ρήνος 69 Ρον 70 Ωτ-Σον 71 Σον-ε-Λουάρ 72 Σαρτ 73 Σαβοΐα 74 Άνω Σαβοΐα 75 Παρίσι 76 Σεν-Μαριτίμ 77 Σεν-ε-Μαρν 78 Ιβλίν 79 Ντε-Σεβρ 80 Σομ 81 Ταρν 82 Ταρν-ε-Γκαρόν 83 Βαρ 84 Βωκλύζ 85 Βαντέ 86 Βιέν 87 Ωτ-Βιέν 88 Βοζ 89 Ιόν 90 Έδαφος του Μπελφόρ 91 Εσόν 92 Ω-ντε-Σεν 93 Σεν-Σαιν-Ντενί 94 Βαλ-ντε-Μαρν 95 Βαλ-ντ'Ουάζ

Υπερπόντιοι νομοί
971 Γουαδελούπη
972 Μαρτινίκα
973 Γαλλική Γουιάνα
974 Ρεϋνιόν
976 Μαγιότ

Χώρες της Ευρώπης
Κυρίαρχα κράτη	Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία3 | Γερμανία | Γεωργία1 | Δανία | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο3 | Ιρλανδία | Ισλανδία | Ισπανία3 | Ιταλία | Καζακστάν1 | Κροατία | Κύπρος2 | Λετονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία3 | Ολλανδία3 | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία |
Εξαρτημένα εδάφη	Δανία Νήσοι Φερόες Ηνωμένο Βασίλειο Ακρωτήρι και Δεκέλεια | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϊ | Νήσος του Μαν | Τζέρσεϊ Νορβηγία Σβάλμπαρντ | Γιαν Μάγεν Φινλανδία Ώλαντ |
Μερικώς αναγνωρισμένα κράτη	Κόσοβο
1. Διηπειρωτικές χώρες με επικράτεια στην Ευρώπη και στην Ασία. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Κράτη που περιλαμβάνουν υπερπόντια εδάφη και σε άλλες ηπείρους με τη μητροπολιτική περιοχή να βρίσκεται στην Ευρώπη.

Εγκυκλοπαίδεια Γαλλίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License