Σπογγαλιεία ονομάζεται η εξειδικευμένη αλιεία σπόγγων. Η σπογγαλιεία αποτελεί ιδιαίτερη πηγή εθνικού πλούτου. Για πολλές δεκαετίες υπήρξε συναλλαγματοφόρα πηγή του κράτους, ανεξάρτητα του αριθμού των απασχολουμένων αλιεργατών του κλάδου αυτού, σπογγαλιέων, ναυτών, δυτών και σπογγεμπόρων.Ανεξάρτητα όμως των παραπάνω περιοχών που καθορίσθηκαν κατά το είδος των αλιευμάτων, σήμερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ έχει καθορίσει αριθμητικά όλες τις θαλλάσιες ζώνες αλιευτικών δραστηριοτήτων όπου και με τον αντίστοιχο αριθμό αναφαίρονται και παρακολουθούνται σήμερα τα αλιεύματα σε παγκόσμια βάση.

Γενικά

Η Μεσόγειος θάλασσα και ειδικότερα η ανατολική της λεκάνη είναι η κατεξοχήν τροφοδότης σπόγγων της ευρωπαϊκής αγοράς. Το Αιγαίο Πέλαγος και ειδικότερα οι Σποράδες, από Σκύρο και Άγιο Ευστράτιο μέχρι Σαμοθράκη και Τένεδο, παρέχουν θαυμάσια είδη σπόγγων όπως «χονδρά», «λαγόφυτα», «σκάρτα» και «τζιμούχες» όπως τα αποκαλούν οι ίδιοι οι σπογγαλιείς. Το Κρητικό και Καρπάθιο πέλαγος παρέχουν άριστα είδη χονδρών μεν όπως στις Κυκλάδες αλλά και «ψιλά» -λεγόμενα τουαλέτας- και «μπιμπερόν» στις περιοχές Κάσου, Κάρπαθου, Κρήτης και τις μικρασιατικές ακτές. Άφθαστοι ακόμη από άποψης σχήματος, αντοχής και υφής είναι οι παραγόμενοι στις ακτές της Συρίας σπόγγοι, αποκαλούμενοι πολυτελείας, όπως οι «φορμίτες», τα «χονδρά» αλλά και τα «ψιλά». Θεωρούνται οι ακριβότεροι σπόγγοι, ενώ αμέσως μετά στη κατηγορία έρχονται οι αλιευόμενοι στ΄ αφρικανικά παράλια όπως της «Μάρσα-Ματρούχ» της Τυνησίας και των ακτών της Τρίπολης της Λιβύης.

Στα τουρκικά παράλια παλαιότερα, αθρόα κατευθύνονταν οι σπογγαλιείς της Σύμης, της Χάλκης, του Καστελλόριζου, της Αίγινας, της Καλύμνου και της Ύδρας. Παρά τις δυσχέρειες του διάπλου και τις διάφορες κακουχίες του επαγγέλματος αυτού, πλούσια ήταν η συγκομιδή σε ποσότητα αλλά και άριστη η ποιότητα που θεωρούνταν πάντοτε βέβαιες. Από τις προπολεμικές όμως εκείνες πλούσιες στο είδος αυτό δραστηριότητες, οι διάφορες μεταβολές -ειδικότερα πολιτικές- στο χάρτη της Μεσογείου συνέβαλαν στη πολλαπλή μείωσή τους, με πολλούς περιορισμούς στην σπογγαλιεία από αλλοδαπούς (Έλληνες) στις ακτές της Δαλματίας, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, που έπληξαν κυρίως τους Υδραίους και Αιγινίτες σπογγαλιείς.

Μέτρα προστατευτισμού

Πρώτη χώρα που έλαβε προστατευτικά μέτρα σπογγαλιείας ήταν η Αυστριακή Αυτοκρατορία. Διαχώρισε τις δαλματικές ακτές της σε σπογγαλιευτικές ζώνες και χαρακτήρισε την αλιεία του σπόγγου κληρονομικό δικαίωμα, κατά σειρά διαδοχής των σπογγαλιέων. Επέβαλλε ακόμα και μέτρο κατάσχεσης παντός σπόγγου μεγέθους μικρότερου ορισμένου ορίου, με μεγάλες ποινές της εμπορίας του. Τα μέτρα εκείνα είχαν αποτέλεσμα και συνέβαλαν στην ανάπτυξη των σπόγγων κατά ποσότητα και ποιότητα και οι δαλματικοί δίαυλοι κατέστησαν περισσότερο «σπογγοβριθείς». Των μέτρων εκείνων ακολούθησαν στη συνέχεια και άλλες Μεσογειακές Χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία, το Μαρόκο και βεβαίως και η Ελλάδα. Τελευταία χώρα που επέβαλε περιορισμούς σε αλλοδαπούς σπογγαλιείς στη Μεσόγειο είναι η Λιβύη μετά την επανάσταση του Καντάφι το 1969 και βεβαίως τα γεγονότα της Κύπρου για τα βόρεια παράλιά της.

Σπογγαλιευτικοί τόποι

Εκτός των προαναφερομένων σπογγαλιευτικών τόπων Αιγαίου, Δαλματικών ακτών και ακτών Βόρειας Αφρικής σημαντικοί ακόμη είναι οι Σικελικές ακτές, ειδικά ο Κόλπος του Σαλέρνο και της Νάπολης, καθώς και οι Βαλεαρίδες νήσοι στην Ισπανία. Εκτός Μεσογείου σημαντικοί τέτοιοι τόποι είναι στη Μαδαγασκάρη, στις Φιλιπίνες, στην Ιαπωνία αλλά και στις ΝΑ. ακτές των ΗΠΑ, Φλόριντα, Γιουκατάν, Κούβα και ακτών στη Καραϊβική Θάλασσα. Γενικά παρατηρείται όπου υπάρχει θαλάσσιο ρεύμα εκεί και αναπτύσσονται οι σπόγγοι, όχι όμως πάντα στην ίδια ποιότητα.

Δείτε επίσης

* Έλληνες σπογγαλιείς στην Αμερική
* Σπογγαλιεία Σύμης

Αλιεία

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library