Παππούλια Μεσσηνίας

Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας

Τα Παππούλια[4] είναι οικισμός κοντά στην Πύλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Τα Παππούλια βρίσκονται περίπου 22 χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά της Πύλου και περίπου 12 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την Χώρα. Έχουν υψόμετρο 305[1][5] μέτρα και απέχουν 11 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Κοντά στα Παππούλια, προς τα βορειοανατολικά των βρίσκεται το Βλαχόπουλο σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νοτιοανατολικά των τα Κρεμμύδια σε απόσταση 6 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νοτιοδυτικά των η Ίκλαινα σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων, προς τα δυτικά των ο Πλάτανος σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων και προς τα βορειοδυτικά των το Μυρσινοχώρι σε απόσταση 5,5 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.
Ιστορία

Το χωριό έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας, της Μεθώνης και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Το σημερινό χωριό, κατά το παρελθόν και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, αποτελούνταν από δυο ξεχωριστούς οικισμούς: Το Άνω Παπούλιον (το νεότερο χωριό) και το Κάτω Παπούλιον (το παλαιότερο χωριό), τα οποία απείχαν μεταξύ τους περίπου 800 μέτρα. Το 1845 καταργήθηκαν, διοικητικά, οι δυο προηγούμενοι οικισμοί και ενσωματώθηκαν σε έναν νέο οικισμό, ο οποίος, μετά τη διάλυση του Κάτω Παπουλίου, ήταν στην ουσία ο εναπομείνας οικισμός του Άνω Παπουλίου. Το ενιαίο χωριό που προέκυψε έφερε πλέον την ονομασία τα Παπούλια (με 1 π). Η επίσημη ονομασία του χωριού, από το 1940 ως σήμερα, αναφέρεται πλέον ως τα Παππούλια (με 2 π)
Β΄ Ενετοκρατία

Κύριο λήμμα: Τερριτόριο Ναβαρίνου

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας οι δυο οικισμοί αναφέρονταν ως Απάν Παπούλι (Apann Papugli)[6] και Κάτου Παπούλι (Catu Papugli)[6] ή ως Παπούλια (Papaglia).[7] Οι δυο οικισμοί αναφέρονται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο, μέσω της κτήσης τους (Stato da Mar), η οποία είναι γνωστή και ως Βασίλειο του Μορέως (1688-1715). Τα χωριά Απάν Παπούλι (Apann Papugli) και Κάτου Παπούλι (Catu Papugli), ανήκαν, το 1689, στην επαρχία του Ναβαρίνου (Territorio di Navarin), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Με βάση την ενετική απογραφή Corner του 1689, τα δυο χωριά είχαν: Το Απάν Παπούλι (Apann Papugli) 7 κατοίκους και το Κάτου Παπούλι (Catu Papugli) 25 κατοίκους αντίστοιχα..[6]
Β’ Τουρκοκρατία

Κύριο λήμμα: Καζάς Ναβαρίνου

Μετά το 1715, όταν οι Τούρκοι έδιωξαν τους Ενετούς από τον Μωριά και ξαναγύρισαν, μετονόμασαν τη Βαρωνία της Μεθώνης σε Βιλαέτι της Αρκαδιάς. Κατά την περίοδο που η ευρύτερη περιοχή της Πυλίας τελούσε υπό τη β’ οθωμανική κατοχή (1715-1821), τα δυο χωριά των Παπουλίων υπάγονταν στον Καζά Ναβαρίνου σύμφωνα και με την έκδοση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα με τίτλο A Historical and Economic Geography of Ottoman Greece: The Southwestern Morea in the 18th Century, αφού μετά την ανακατάληψη των περιοχών του Μωριά από τους Τούρκους, η περιοχή του Ναβαρίνου, δηλαδή της Πυλίας, αποτέλεσε ένα ακόμα τμήμα της οθωμανικής (defter) κτηματογράφησης. Η περιοχή του Άνω Παπουλίου αναφερόταν στα οθωμανικά τουρκικά ως Papla ή Mustafa Aga και η περιοχή του Κάτω Παπουλίου και της Γυφάδας ως Papla ή Aga.[8]
Διοικητική ιστορία

Το Άνω Παπούλιον[9] και το Κάτω Παπούλιον[10] προσαρτήθηκαν αρχικά στον παλαιό Δήμο Κορυφασίου το 1835,[11][12] με έδρα την Ίκλενα (σήμερα η Ίκλαινα). Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840,[13] οι δυο αυτοί οικισμοί αποσπώνται από τον Δήμο Κορυφασίου, ο οποίος καταργήθηκε τότε και προσαρτώνται στον παλαιό Δήμο Πύλου[14] ή Δήμο Πυλίων, όπως αναφερόταν τότε. Το 1845[15] το Άνω Παπούλιον και το Κάτω Παπούλιον καταργούνται, ως ξεχωριστοί οικισμοί, και από την ένωσή τους προκύπτει ο νέος οικισμός με την ονομασία τα Παπούλια[16] ο οποίος προσαρτάται επίσης στον Δήμο Πύλου, όπου και παρέμεινε ως το 1912, που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Άνω Παπούλια και Κάτω Παπούλια στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως οικισμοί του Δήμου Πύλου της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 40 και 30 κατοίκων αντίστοιχα, με βάση την απογραφή του 1851.[17] Έδρα του Δήμου Πύλου τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν η κωμόπολη της Πύλου, (Νεόκαστρον) και Καλύβια. Το 1912 τα Παπούλια προσαρτώνται στην Κοινότητα Ικλένης,[18][19] με έδρα την Ίκλενα. Το 1940[20] το όνομα του χωριού διορθώνεται σε Παππούλια (με 2 π). Το 1948[21] τα Παππούλια αποσπώνται από την Κοινότητα Ικλαίνης και προσαρτώνται ως έδρα στην Κοινότητα Παππουλίων,[22] στην οποία 8 χρόνια αργότερα, το 1956,[23] προσαρτάται και ο οικισμός του Πλατάνου. Το χωριό παρέμεινε ως οικισμός και έδρα της Κοινότητας Παππουλίων, από το 1956 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», τα Παππούλια και ο Πλάτανος υπήχθησαν στον κατηργημένο Δήμο Πύλου,[24] [25] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» τα Παππούλια ανήκουν πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος.[26][27] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Τα Παππούλια σήμερα είναι έδρα της Τοπικής Κοινότητας των Παππουλίων του Δήμου Πύλου-Νέστορος,[4] στην οποία υπάγεται και ο Πλάτανος.
Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 103 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.
Εξέλιξη Πληθυσμού των Παππουλίων Μεσσηνίας Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1689 32[6]
1844 85[28]
1851 70[17]
1879 78[29][6]
1889 105[30]
1896 138[31]
1907 179[32]
1920 192[33]
1928 214[34]
1940 243[35]
1951 238[36]
1961 238[37]
1971 168[38]
1981 125[39]
1991 98[40]
2001 123[41]
2011 103[42]

Επισήμανση: Ο πληθυσμός όπως αναφέρεται στο παραπάνω διάγραμμα για το χωριό των Παππουλίων, περιλαμβάνει το συνολικό άθροισμα των κατοίκων του χωριού κατά την περίοδο από το 1689 ως το 1851, δηλαδή το χρονικό διάστημα κατά το οποίο αναφερόταν ως δυο ξεχωριστοί οικισμοί (Άνω Παπούλιον και Κάτω Παπούλιον). Στις σχετικές απογραφές η πιο αναλυτική καταγραφή του πληθυσμού του χωριού είχε ως εξής:

1689: Απάν Παπούλι (Apann Papugli) 7 κάτοικοι, Κάτου Παπούλι (Catu Papugli) 25 κάτοικοι. Σύνολο: 32 κάτοικοι.
1844: Άνω Παπούλια 40 κάτοικοι, Κάτω Παπούλια 45 κάτοικοι. Σύνολο: 85 κάτοικοι.
1851: Άνω Παπούλια 40 κάτοικοι, Κάτω Παπούλια 30 κάτοικοι. Σύνολο: 70 κάτοικοι.

Κτίρια –εκδηλώσεις –αξιοθέατα
O Ιερός Ναός των Αγίων Αναργύρων.

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια υπάρχει η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός των Αγίων Αναργύρων, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Υπάρχει επίσης ο παλαιότερος Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (κοιμητηριακός ναός). Από το παλαιότερο χωριό, το Κάτω Παπούλιον διασώζεται σήμερα μόνο η παλαιά εκκλησία του ως το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Στο χωριό πραγματοποιεί επίσης διάφορες εκδηλώσεις και πολιτιστικά δρώμενα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παπουλαίων Μεσσηνίας. Στα αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνεται ο κοντινός Τύμβος των Παππουλίων.
Τύμβος των Παππουλίων

Ο Μεσοελλαδικός ταφικός Τύμβος των Παππουλίων ή Τύμβος Παπουλίων, στη θέση Αγ. Ιωάννης Παπουλίων, ανασκάφηκε κατά την περίοδο 1954-1955 από τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο.Αφορμή για την ανασκαφή του τύμβου έδωσε η πρόθεση του τότε πρόεδρου της κοινότητας Μιλτιάδου Ζαχαρόπουλου και των άλλων συγχωριανών του που θέλησαν να ανεγείρουν εκκλησία προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του οποίου το όνομα φέρει και η αγροτική τοποθεσία της ευρύτερης περιοχής. Ο τύμβος, που σύμφωνα με εκτιμήσεις του Σπ. Μαρινάτου μπορεί και να ήταν πολυάνδρειο νεκρών που έπεσαν στη μάχη, περιείχε ταφές σε πίθους[43] διατεταγμένους ακτινωτά προς την περιφέρειά του και παράλληλα προς το έδαφος. Ακολούθησαν ανασκαφικές έρευνες με την εποπτεία του Γεωργίου Στ. Κορρέ το 1978 και το 1980. Με βάση τα ευρήματα του 1954 και του 1980 ο τύμβος φαίνεται να είχε δύο κατασκευαστικές φάσεις. Ιδιαίτερο πάντως κατασκευαστικό χαρακτηριστικό θεωρείται η πεταλόσχημη κατασκευή στο κέντρο του τύμβου, το οποίο οι ερευνητές εκτιμούν ότι είναι πιθανώς κενοτάφιο.[44][45][46]
Δείτε επίσης

Πύλος
Δήμος Πύλου - Νέστορος
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Δήμος Πύλου

Παραπομπές

Παππούλια, από την ιστοσελίδα: buk.gr
Ταχυδρομικός Κώδικας Παππούλια Μεσσηνίας.
Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Πύλος: 27230
Δημοτική Ενότητα Πύλου Αρχειοθετήθηκε 2017-11-23 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος.
Παππούλια, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.
Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 50 & 56 Apann Papugli & Catu Papugli - Απογραφή 1879, Νο 50 & 56 Παπούλια, σελ. 700-701.
Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993, σελ. 110 (Primo Territorio di Navarin Novo - Papaglia), p. 125 (Messenia - Modon).
Fariba Zarinebaf, John Bennet, Jack L. Davis, "A Historical and Economic Geography of Ottoman Greece", "Hesperia", supplement 34, American School of Classical Studies at Athens, Athens 2005, ISBN 978-0-87661-534-8.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Άνω Παπούλιον (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κάτω Παπούλιον (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
21-04-1835.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Κορυφασίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Πύλου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 32Α - 08/12/1845.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Παπούλια (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σελ. 574.
ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Ικλένης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
16/10/1940.
ΦΕΚ 24Α - 28/01/1948.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Παππουλίων (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 296Α - 11/12/1956.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Πύλου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
Διοικητικές μεταβολές οικισμών > Δ. Πύλου-Νέστορος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 45.
Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 119.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 86.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 103.
Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 393.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 235.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 273.
Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 301.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 148.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 143.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 139.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 149.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 182.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 186.
"Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
Κ/ΛΗ ΕΠΚΑ/17/281: Μεγάλος άωτος πίθος, Τύμβος Παπουλίων, από την ιστοσελίδα: collections.culture.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
Σπυρίδων Μαρινάτος, «Ανασκαφαί εν Πύλω», ΠΑΕ 1954, σελ. 311-316.
Σπυρίδων Μαρινάτος, «Ανασκαφαί Μεσσηνίας 1952-1966», έκδοσις- σχέδια Σπ. Ιακωβίδη, σελ. 94-99.

Ο ταφικός τύμβος του Αγίου Ιωάννη Παπουλίων σε αεροφωτογραφία[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr - "Ψηφιακή Πυλία".

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Fariba Zarinebaf, John Bennet, Jack L. Davis, "A Historical and Economic Geography of Ottoman Greece", "Hesperia", supplement 34, American School of Classical Studies at Athens, Athens 2005, ISBN 978-0-87661-534-8.
Σπυρίδων Μαρινάτος, «Ανασκαφαί εν Πύλω», ΠΑΕ 1954, σελ. 311-316.
Σπυρίδων Μαρινάτος, «Ανασκαφαί Μεσσηνίας 1952-1966», έκδοσις- σχέδια Σπ. Ιακωβίδη, σελ. 94-99.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος.
Πολιτιστικός Σύλλογος Παπουλαίων Μεσσηνίας.
Πολιτιστικός Σύλλογος Παππουλαίων Μεσσηνίας, από την ιστοσελίδα: www.topoikaitropoi.gr
"Τύμβος Παπουλίων, Μεσσηνία", 13/12/2013, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος".
[https://aristomenismessinios.blogspot.com/2016/03/1954-5.html Ο Τύμβος Παπουλίων : Ανασκαφή Μαρινάτου 1954 - 5 ] 16/3/2016 από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ " Αριστομένης ο Μεσσήνιος"

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΥΛΟΥ
Δημοτική Κοινότητα Πύλου
Γιάλοβα, η
Ελαιόφυτον, το
Παλαιόνερον, το
Πύλος, η
Σφακτηρία, η (νησίς)
Σχινόλακκα, η
Τοπική Κοινότητα Αμπελοκήπων
Αμπελόκηποι, οι
Κάτω Αμπελόκηποι, οι
Τοπική Κοινότητα Γλυφάδας
Γλυφάδα, η
Τοπική Κοινότητα Ικλαίνης
Ίκλαινα, η
Τοπική Κοινότητα Καλλιθέας
Αραπόλακκα, η
Καλλιθέα, η
Τοπική Κοινότητα Κυνηγού
Βοζικέικα, τα
Κυνηγός, ο
Τοπική Κοινότητα Μεσοχωρίου
Μεσοχώρι, το
Τοπική Κοινότητα Παππουλίων
Παππούλια, τα
Πλάτανος, ο
Τοπική Κοινότητα Πηδάσου
Πήδασος, η
Τοπική Κοινότητα Πύλας
Μπαλοδημαίικα, τα
Πύλα, η
Τοπική Κοινότητα Χωματάδας
Περιβολάκια, τα
Χωματάδα, η