Σχέδιο Καποδίστριας
Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας
-- Δήμος Μεθώνης --
Η Λούτσα αναφερόμενη παλαιότερα και ως το Αθαλάσσι, είναι παραθαλάσσιος οικισμός της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, κοντά στη Φοινικούντα. Διοικητικά ανήκει στην Κοινότητα Φοινικούντας και υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Μεθώνης, του Δήμου Πύλου - Νέστορος.[1]
Τοποθεσία
Η Λούτσα Μεσσηνίας είναι σήμερα ένας πολύ μικρός οικισμός στην ομώνυμη παραλία, νότια του Γριζοκάμπου, του οποίου αποτελεί το επίνειο (λιμάνι). Είναι κτισμένη στη δυτική γωνία της βάσης ενός νοητού ισοσκελούς τριγώνου, στραμμένου προς τον Νότο, που σχηματίζει το Ακρωτήριο Ακρίτας (γνωστό και ως «Κάπο - Γκάλο» ή «Καβογάλο»).[2]
Η Λούτσα βρίσκεται νοτιοανατολικά της Μεθώνης, από την οποία απέχει περίπου 11 χιλιόμετρα και νοτιοανατολικά από την Φοινικούντα, από την οποία απέχει περίπου 1,5 χιλιόμετρα. Έχει μηδενικό υψόμετρο[3] και βρέχεται από τη θάλασσα. Κοντά στην Λούτσα βρίσκονται επίσης, προς τα βορειοανατολικά της ο Γριζόκαμπος, σε απόσταση 1,5 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νοτιοανατολικά της το Ακριτοχώρι, σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων και προς τα ανατολικά της η Υάμεια, σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων.
Ιστορία
Η περιοχή του χωριού, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής τόσο της Μεθώνης, όσο και της Πυλίας. Κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της Αρχαίας Πύλου. Το χωριό υπάρχει, πιθανώς, από τα χρόνια της Ενετοκρατίας και η παλαιότερη ονομασία του ήταν «Αθαλάσσι». Σύμφωνα με διάφορες τοπικές παραδόσεις, ίσως, παλαιότερα ήταν ακόμα και πόλη, λόγω των διαφόρων ερειπίων που βρίσκονται στην περιοχή,[2] μέρος της οποίας παλαιάς πόλης λέγεται πως βυθίστηκε μετά από μεγάλο σεισμό. Πολλοί την παρομοιάζουν εν μέρει με την Ατλαντίδα.[4][5]
Φοινικούς Λιμήν
Μπροστά από την Λούτσα και την γειτονική της Φοινικούντα, βρισκόταν κατά την αρχαιότητα, ο Φοινικούς Λιμήν, τον οποίο αναφέρει ο Παυσανίας στα «Μεσσηνιακά» του.[2][6]
Μεσαίωνας - Α΄ Ενετοκρατία (1205 - 1432)
Για την περίοδο του Μεσαίωνα και την Α΄ Ενετοκρατία, δεν υπάρχουν σχετικά στοιχεία, αλλά εικάζεται από ερευνητές της τοπικής ιστορίας, ότι πιθανώς πρέπει και τότε να υπήρχε εκεί χωριό.[2]
Α΄ Τουρκοκρατία (1460 - 1683)
Την περίοδο της Α΄ Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με τον Θανάση Πετσάλη - Διομήδη, στο ιστορικό του μυθιστόρημα «Οι Μαυρόλυκοι», στην περιοχή της σημερινής Λούτσας υπήρχε το χωριό «Αθαλάσσι».
«Στ' ακρογιάλι κάτω, ένα μοναχικό χωριό. Τ' όνομά του Αθαλάσσι (Λούτσα). Μεγαλούτσικο χωριό. Θα 'χε τότε, στα 1560 - 1570, κάπου διακόσια τριάντα τζάκια. Ντόπιοι οι περισσότεροι, χωριανοί. Ωστόσο είχαν ριζώσει, από τα χρόνια των Βενετσάνων, κάμποσες οικογένειες εβραϊκές. Αργότερα, με τους Τούρκους, που ήρθαν στο χωριό - κάπου σαράντα φαμελιές - κουβαλήθηκαν και μερικοί Αρβανίτες».
Διοικητική υπαγωγή οικισμού:
η Λούτσα Μεσσηνίας
Ελληνική Δημοκρατία
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου - Δυτικής Ελλάδας - Ιονίου
Περιφέρεια Πελοποννήσου
Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας
Δήμος Πύλου - Νέστορος
Δημοτική Ενότητα Μεθώνης
Κοινότητα Φοινικούντας
Οικισμός Λούτσα
Σύμφωνα με τον ερευνητή της τοπικής ιστορίας Σταύρο Π. Τσώνη, στο βιβλίο του «Γριζόκαμπος - Ένα παράξενο χωριό», τα 230 τζάκια, δηλαδή ο αριθμός των οικογενειών, «αν πολλαπλασιαστεί με το 5 ή το 6, που ήταν τότε - κατά μέσον όρο - ο αριθμός των μελών κάθε οικογένειας, το Αθαλάσσι (Λούτσα) πρέπει να είχε 1200 έως 1400 κατοίκους τουλάχιστον».[2]
Διοικητική ιστορία
Ο οικισμός της Λούτσας[7] αναγνωρίσθηκε και προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Φοινικούντας,[8] μόλις το 1971.[9] Το χωριό παρέμεινε ως οικισμός της Κοινότητας Φοινικούντος, από το 1971 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του Σχεδίου «Καποδίστριας», η Λούτσα υπήχθη στο Δήμο Μεθώνης,[10][11] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του Προγράμματος «Καλλικράτης», η Λούτσα ανήκει πλέον στο νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος.[12][13] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων, οι οποίοι ήταν, ο Δήμος Κορώνης,[14] ο Δήμος Μεθώνης, ο Δήμος Νέστορος,[15] ο Δήμος Παπαφλέσσα,[16] ο Δήμος Πύλου και ο Δήμος Χιλιοχωρίων.[17] Η Λούτσα σήμερα είναι οικισμός της Κοινότητας Φοινικούντας, της Δημοτικής Ενότητας Μεθώνης, του Δήμου Πύλου-Νέστορος, στην οποία Κοινότητα Φοινικούντας, υπάγονται επίσης οι οικισμοί, ο Ανεμόμυλος, ο Γριζόκαμπος, η Φοινικούντα (έδρα), τα Χουνάκια, καθώς και τα ακατοίκητα σήμερα νησιά της Αγία Μαριανής (Αγίας Μαρίνας) και της Σχίζας.
Πληθυσμιακή εξέλιξη
Ο οικισμός, με βάση την Απογραφή του 2011, έχει 13 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες και τον τουρισμό.
Εξέλιξη Πληθυσμού - Λούτσα Μεσσηνίας Απογραφή Κάτοικοι Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1971 -[18]
1981 -[19]
1991 9[20]
2001 9[21]
2011 13[22]
Κτίρια - εκδηλώσεις - αξιοθέατα
Παραλία Λούτσα Μεσσηνίας
Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, υπάρχει το εκκλησάκι του χωριού, το οποίο βρίσκεται χτισμένο στη βορειοανατολική γωνία του ιερού, του παλαιού μεγάλου ναού της περιοχής του χωριού, γνωστού και ως η «Παλαιοχριστιανική Βασιλική Λούτσας».[23] Το εκκλησάκι αυτό υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας και είναι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή,[24] της οποίας η μνήμη τιμάται στις 26 Ιουλίου, οπότε γίνεται και το πανηγύρι του χωριού, στο οποίο συρρέουν προσκυνητές και παραθεριστές, για να προσκυνήσουν, να κάνουν το μπάνιο τους στην «Παραλία Λούτσας» και να απολαύσουν την παραδοσιακή γουρνοπούλα, ψημένη στα κάρβουνα.[2] Ο γραφικός οικισμός της Λούτσας και η παραλία της απέχουν μόλις 1,5 χιλιόμετρα από την Φοινικούντα. Στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, υπάρχουν επίσης διάφορες τουριστικές εγκαταστάσεις με ενοικιαζόμενα δωμάτια, ενώ στην παραλία υπάρχει μικρό κάμπινγκ,[25] καθώς και διάφορες παραδοσιακές ψαροταβέρνες.[26][2][4]
Παλαιοχριστιανική Βασιλική Λούτσας
Στην περιοχή της Λούτσας, πάνω στον μικρό λόφο, που βρίσκεται βόρεια του οικισμού, υπάρχουν τα ερείπια μεγάλου χριστιανικού ναού (Παλαιοχριστιανική Βασιλική Λούτσας).[23] Στη βορειοανατολική γωνία του ιερού του παλαιού ναού, κατασκευάσθηκε μεταγενέστερα το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής.[2]
Πύργος «Μπούρτζι»
Ρήγας Φεραίος
Το Μπούρτζι είναι ένας μικρός παραθαλάσσιος πύργος, με τα χαρακτηριστικά της βίγλας (Βίγλα Λούτσας Φοινικούντας),[27] πιθανώς της βενετσιάνικης περιόδου, ο οποίος είναι κτισμένος σε σχετικά δυσπρόσιτη τοποθεσία,[24] σε μικρή απόσταση από την Λούτσα. Ίσως εξυπηρετούσε στην επιτήρηση των πλοών βόρεια της νήσου Σχίζας, ή στον έλεγχο του αγκυροβολίου, στον απάνεμο όρμο Βρωμονέρι, αλλιώς και Τσερλονέρι, ή σύμφωνα με την τοπική παράδοση, λειτουργούσε ως φάρος - σηματωρός, ο οποίος καθοδηγούσε τα διερχόμενα πλοία για το Πόρτο - Γρίζι, δηλαδή το Λιμάνι Λούτσας.[24][2]
Παραλία Λούτσας
Σε απόσταση λίγων μέτρων νότια του χωριού, βρίσκεται και η παραλία του, η Παραλία Λούτσας,[28] η οποία εκτείνεται από τη δυτική πλευρά του Ακρωτηρίου Ακρίτα, ως το λοφίσκο Καταρραχάκια.[2] Η αμμώδης παραλία της και ο βυθός της με τα βότσαλα, θεωρείται ως ιδανική για μπάνιο, ενώ είναι τόσο καθαρή, που έχει πάρει γαλάζια σημαία.[24][29] Έχει άμεση πρόσβαση, από τις Επαρχιακές Οδούς, την 13 Επαρχιακή Οδό Χαρακοπιού - Μεθώνης και την 13α Επαρχιακή Οδό Κορώνης - Μεθώνης.
Καταγωγή Ρήγα Φεραίου
Από τη Λούτσα Φοινικούντας, έλκει την καταγωγή του ο Ρήγας Φεραίος. Οι πρόγονοί του Ρήγα Φεραίου, κατάγονταν από εδώ.[24] Σύμφωνα με τον Ακαδημαϊκό Θ. Πετσάλη - Διομήδη, από το Αθαλάσσι (Λούτσα) καταγόταν και έζησε εκεί, ο παππούς του Ρήγα,[30] ο Μαυρόλυκος.[2]
Χάρτης περιοχής
Πηγές
Σταύρος Π. Τσώνης, «Γριζόκαμπος: Ένα παράξενο χωριό. (Ιστορία - Κοινωνικός βίος - Ήθη - Μνημεία - Γριζοκαμπίτικα διηγήματα - Γενεαλογικό Δένδρο)», Αθήνα 2010.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα https://pylos-nestor.gr/,του Δήμου Πύλου - Νέστορος.
"Φοινικούς Λιμήν": Φοινικούντα, Μεσσηνία, Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013, από την ιστοσελίδα https://aristomenismessinios.blogspot.com/2013/10/blog-post_6630.html, του τοπικού ΜΜΕ, Αριστομένης ο Μεσσήνιος.
| Διοίκηση | |
|---|---|
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Μεσσηνίας |
| Δήμος | Πύλου - Νέστορος |
| Δημοτική Ενότητα | Μεθώνης |
| Γεωγραφία και Στατιστική | |
| Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Μεσσηνίας |
| Υψόμετρο | 0 μ. |
| Πληθυσμός | 13 κάτοικοι (2011) |
| Άλλα | |
| Πολιούχος | Αγία Παρασκευή |
| Παλαιά ονομασία | Αθαλάσσι |
| Ταχ. κωδ. | 24006 |
| Τηλ. κωδ. | 2723 |
Παραπομπές
«E-GO.GR - ΛΟΥΤΣΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ».
«ΤΣΩΝΗΣ Π. ΣΤΑΥΡΟΣ - ΓΡΙΖΟΚΑΜΠΟΣ - ΕΝΑ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΧΩΡΙΟ - ΙΣΤΟΡΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΒΙΟΣ - ΗΘΗ - ΜΝΗΜΕΙΑ - ΓΡΙΖΟΚΑΜΠΙΤΙΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ - ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ - ΑΘΗΝΑ 2010 (σελ. 68 - 70)».
«BUK.GR - ΛΟΥΤΣΑ».
«ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΜΕΣΣΗΝΙΑ - Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΓΗ - ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ (σελ. 228 από 372)» (PDF).
«BIOPOLITICS INTERNASIONAL ORGANIZATION - BIOTOURISM - OLIVE CULTURE IN THE LAND OF MESSINIA».
«ΒΙΚΙΘΗΚΗ - ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ - ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ / ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ (IV 34.12)».
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ - ΛΟΥΤΣΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ».
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΦΟΙΝΙΚΟΥΝΤΑΣ».
«ΦΕΚ 225Β - 14/03/1972 (σελ. 114 από 158)» (PDF).
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΔΗΜΟΣ ΜΕΘΩΝΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ (1997 - 2010)».
«ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997, σελ. 34 από 72)» (PDF).
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΟΥ-ΝΕΣΤΟΡΟΣ».
«ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ (ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010, σελ. 8 από 136)» (PDF).
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΔΗΜΟΣ ΚΟΡΩΝΗΣ (1997 - 2010)».
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΔΗΜΟΣ ΝΕΣΤΟΡΟΣ».
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΔΗΜΟΣ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ».
«Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΔΗΜΟΣ ΧΙΛΙΟΧΩΡΙΩΝ».
«ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗΝ ΤΗΣ 14ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1971 (σελ. 139 από 181)» (PDF).
«ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1981 (σελ. 150 από 196)» (PDF).
«ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ 17ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 1991 (σελ. 182 από 244)» (PDF).
«ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2001 (σελ. 184 από 241)» (PDF).
«ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011 - ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (ΦΕΚ 3465Β - 28/12/2012, σελ. 301 από 408)» (PDF).
«ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΟΥΤΣΑΣ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2018.
«ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΜΕΣΣΗΝΙΑ - Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΓΗ - ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ (σελ. 228 από 372)» (PDF).
«ΚΑΜΠΙΝΓΚ ΛΟΥΤΣΑ».
«facebook - Tsapogas Loutsa Finikoudas ( Messinia - Greece )».
«ΚΑΣΤΡΟΛΟΓΟΣ - ΒΙΓΛΑ ΛΟΥΤΣΑΣ ΦΟΙΝΙΚΟΥΝΤΑΣ».
«ΤΕΡΡΑΒΟΟΚ - ΠΑΡΑΛΙΑ ΛΟΥΤΣΑΣ».
«PARKING BOAT - ΛΟΥΤΣΑ».
«2 ΙΝ 1: ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ, ΘΟΥΡΙΟΣ».
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΘΩΝΗΣ |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Ευαγγελισμού |
| Αμουλάκι, το |
| Δεντρούλια, τα |
| Ευαγγελισμός, ο |
| Καβουριανό, το |
| Καμάρια, τα |
| Παλιάλωνα, τα |
| Τοπική Κοινότητα Καινούργιου Χωρίου |
| Βαράκες, οι |
| Καινούργιο Χωρίον, το |
| Τοπική Κοινότητα Λαχανάδας |
| Ασπροχόρτι, το |
| Λαχανάδα, η |
| Νεραντζιές, οι |
| Τοπική Κοινότητα Μεθώνης |
| Γεφύρι, το |
| Κοκκινιά, η |
| Κρητικά, τα |
| Μεθώνη, η |
| Σαπιέντζα, η (νησίς) |
| Τάπια, η |
| Τοπική Κοινότητα Φοινίκης |
| Λάμπες, οι |
| Φοινίκη, η |
| Τοπική Κοινότητα Φοινικούντος |
| Αγία Μαρίνα, η (νησίς) |
| Ανεμόμυλος, ο |
| Γριζόκαμπος, ο |
| Λούτσα, η |
| Σχίζα, η (νησίς) |
| Φοινικούς, ο |
| Χουνάκια, τα |
|
Νομός Μεσσηνίας : Δήμος, Κοινότητα Καλαμάτας | Αβίας | Αετού | Αιπείας | Ανδανίας | Ανδρούσας | Άριος | Αριστομένους | Αρφαρών | Αυλώνα | Βουφράδων | Γαργαλιάνων | Δωρίου | Είρας | Θουρίας | Ιθώμης | Κορώνης | Κυπαρισσίας | Λεύκτρου | Μεθώνης | Μελιγαλά | Μεσσήνης | Νέστορος | Οιχαλίας Μεσσηνίας | Παπαφλέσσα | Πεταλιδίου | Πύλου | Φιλιατρών | Χιλιοχωρίων | Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας. |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
