.
Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Χανίων
Οι Χράνοι είναι παραθαλάσσιο τουριστικό χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας. Διοικητικά υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Αίπειας, του Δήμου Μεσσήνης.
Οι Λάκκοι είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Πλατανιά στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης. Ανήκε στην πρώην Επαρχία Κυδωνίας.
Γεωγραφικές πληροφορίες
Το χωριό βρίσκεται περίπου στο κέντρο του Νομού Χανίων. Είναι χτισμένο στις πλαγιές δύο λόφων, με αμφιθεατρική διάταξη των σπιτιών. Το υψόμετρο στο κέντρο του χωριού, πλατεία "Σελί", είναι 510 μέτρα. Τα σπίτια του χωριού, χωρίς να είναι χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, σχηματίζουν ευδιάκριτες γειτονιές. Ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος, ο δρόμος Χανιά-Ομαλός, διασχίζει σα φίδι το χωριό στη διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ. Από το δρόμο αυτό ξεκινούν πολλοί αγροτικοί δρόμοι που καταλήγουν σε διάφορες γειτονιές και τοποθεσίες του χωριού. Όλα τα σπίτια του χωριού έχουν θέα προς τα ψηλά Λευκά Όρη, που υψώνονται επιβλητικά, χίλια μέτρα ψηλότερα, στα νότια του χωριού.
Κλίμα
Οι Λάκκοι δεν έχουν πολύ νερό, υπάρχουν μόνο μικρές πηγές, στα χαμηλότερα σημεία του χωριού, οι οποίες συνήθως το καλοκαίρι στερεύουν. Οι κάτοικοι όμως, με προσωπική εργασία, έφεραν από τα βουνά, πριν από 40 περίπου χρόνια, νερό. Έτσι, το χωριό είναι καταπράσινο, με κήπους και μικρά περβόλια, και ανάμεσα να κυριαρχούν οι ελιές. Το κλίμα του χωριού είναι ξηρό και ευχάριστο αν και επηρεάζεται από τα κοντινά ψηλά βουνά και πλησιάζει προς το ηπειρωτικό. Η χαμηλότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ ήταν (στις 13 Φεβρουαρίου 2004) -7 °C.
Μήνας Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ
Μέγιστη Μηνιαία θερμοκρασία (°C) 9.5 9.7 11,2 14.4 18.2 28.2 29.9 29.8 21.5 18.0 14.4 11.2
Ελάχιστη Μηνιαία θερμοκρασία (°C) 3.5 3.4 4.4 6.5 13.6 13.3 15.7 15.8 13.5 10.6 7.7 5.2
Απόλυτα ρεκόρ θερμοκρασίας (°C) -6,0 -7,0 - - - - - - -
Ιστορία
Η ιστορία του χωριού ξεκινά κάπου στα τέλη του 11ου αιώνα με την άφιξη στη Κρήτη των δώδεκα αρχοντόπουλων. Ένας από τα αρχοντόπουλα ήταν και ο Λέοντας που επονομάστηκε Μουσούρος γιατί, πρώτος μπήκε στη Βλαχιά και σύντριψε τους Βλάχους. Ο Λέοντας Μουσούρος πήρε ως τιμάριο στη Κρήτη μια μεγάλη περιοχή, που τμήμα της ήταν και οι σημερινοί Λάκκοι.
Τα ιστορικά δεδομένα στα ενετικά χρόνια είναι ελάχιστα. Γνωρίζουμε ότι, ο Λακκιώτης οπλαρχηγός Πενταχτένης πήρε μέρος στην επανάσταση κατά των Ενετών του 1263. Το 1527 ο οικισμός ήταν ένα από τα κέντρα της επανάστασης του Γεωργίου Καντανολέου με επακόλουθο την καταστροφή των Λάκκων και ων υπόλοιπων επαναστατημένων χωριών και τον εκτοπισμό των κατοίκων τους[2].
Αργότερα ο οπλαρχηγός Μπίμπος συμμετείχε στην άμυνα του Ηρακλείου το 1669.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, πέρασαν σχεδόν εκατό χρόνια μέχρι να ξεσπάσει η πρώτη επανάσταση, του Δασκαλογιάννη, στα Σφακιά, το 1770. Η επανάσταση αυτή πνίγηκε στο αίμα. Ακολούθησαν άλλες εννιά, μικρότερες ή μεγαλύτερες επαναστάσεις, μέχρι να αποκτήσει η Κρήτη την ελευθερία της. Στην επανάσταση του 1821, οι Φιλικοί της Κρήτης είχαν οργανώσει στα μεγάλα χωριά – και στους Λάκκους – ομάδες επαναστατών. Η Επανάσταση στη Δυτική Κρήτη, που κηρύχθηκε στις 29 Μαΐου του 1821 στην Παναγία τη Θυμιανή, γρήγορα επεκτάθηκε σε ολόκληρο το νησί. Οι Λακκιώτες που αυθόρμητα πύκνωσαν τις επαναστατικές γραμμές από την αρχή της επανάστασης, έφτασαν τους εκατό τριάντα οχτώ. Οι πεσόντες Λακκιώτες κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821–1828 ήταν πενήντα εννέα. Μεγάλη όμως ήταν και η συμμετοχή των γυναικών στις επαναστάσεις για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Στη μεγάλη επανάσταση του 1866–1869 διακρίθηκαν πολλές Λακκιώτισες και ιδιαίτερα, η Κατερίνα Σταματάκη και η σημαιοφόρος της Ειρήνη Δρακουλέ. Όπως αναφέρει στην «Κρητικοπούλα» του ο Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης, πενήντα νέες από τους Λάκκους, με δική τους σημαία, πήραν μέρος σε σκληρές μάχες που διάρκεσαν τρεις μήνες.
Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους, η Κρήτη συνέχισε να πρωτοστατεί στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες. Στο Μακεδονικό Αγώνα (1903–1908), οι Κρητικοί σήκωσαν το μεγαλύτερο μέρος του αγώνα για την υπεράσπιση και την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Σ' αυτό τον αγώνα, από τους Λάκκους συμμετείχαν εβδομήντα ένας άντρες. Δεκάξι από αυτούς έμεινα για πάντα – τιμημένοι νεκροί – στα χώματα της Μακεδονίας.
Αλλά και στους Βαλκανικούς Πολέμους (1911–1913) συμμετείχαν, από την τότε αυτόνομη Κρήτη, εβδομήντα εννιά Λακκιώτες αγωνιστές. Και πάλι με βαρύ φόρο αίματος, με δεκαπέντε νεκρούς, οι Λάκκοι τίμησαν το πεδίο της μάχης. Επίσης, σημαντική ήταν και η συμμετοχή των Λακκιωτών στη μαύρη περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922). Εφτά Λακκιώτες έμειναν για πάντα στα χώματα της Τουρκίας.
Νεαροί βοσκοί, Λάκκοι Πλατανιά, 1919
Νεαροί βοσκοί, Λάκκοι Πλατανιά, 1919
Κάτοικοι των Λάκκων, 1919
Κάτοικοι των Λάκκων, 1919
Το υπνοδωμάτιο του οπλαρχηγού Αναγνώστη Μάντακα, 1919
Το υπνοδωμάτιο του οπλαρχηγού Αναγνώστη Μάντακα, 1919
Συνάθροιση κατοίκων των Λάκκων, 1919
Συνάθροιση κατοίκων των Λάκκων, 1919
Στα πρόσφατα χρόνια οι Λακκιώτες συνέχισαν την παράδοση των προγόνων τους. Στη Μάχη της Κρήτης (20 Μαΐου του 1941) και στις μέρες που ακολούθησαν μετά, τετρακόσιοι ογδόντα πέντε άντρες και γυναίκες αντιστάθηκαν στους Γερμανούς κατακτητές. Την περίοδο αυτή, εξήντα οχτώ Λακκιώτες έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά της Ελλάδας. Άλλοι έμειναν για πάντα στα βουνά της Αλβανίας, άλλοι σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς και αρκετοί από αυτούς ακολούθησαν τη μοίρα των ομήρων στα γερμανικά στρατόπεδα του Άουσβιτς και του Νταχάου. Βαρύ, όμως, ήταν το τίμημα, ίσως βαρύτερο από κάθε άλλη φορά, στις χειρότερες στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας, στα μαύρα χρόνια του εθνικού διχασμού (1947–1950). Δεκαπέντε Λακκιώτες, κι από τις δυο πλευρές, σκοτώθηκαν από αδελφικό χέρι.
Αυτές ήταν και οι τελευταίες σελίδες της λακκιώτικης ιστορίας που γράφτηκαν με πόνο και αίμα. Μια περίοδος άνθησης ακολούθησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970, στο χωριό. Οι Λακκιώτες που στο παρελθόν είχαν διακριθεί στα πεδία της μάχης, διέπρεπαν στους στίβους των γραμμάτων και των τεχνών. Το χωριό αυτό της Ρίζας των Λευκών Ορέων, το φτωχό και άγονο, ανάδειξε εβδομήντα δασκάλους, ενενήντα ένα καθηγητές, εξήντα εννιά δικηγόρους, δεκαπέντε δικαστικούς, εκατό δεκαεννιά μηχανικούς, εξήντα οχτώ γιατρούς και διακόσους ογδόντα επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων.
Από τους Λάκκους κατάγονταν αρκετές προσωπικότητες που έλαβαν μέρος σε διάφορες επαναστάσεις και πολεμικές συγκρούσεις. Μάλιστα, αρκετές ήταν οι οικογένειες που ανέδειξαν πληθώρα στρατιωτικών και οπλαρχηγών. Μερικές από αυτές ήταν οι οικογένειες Γιάνναρη ( κύριοι εκπρόσωποι ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης[3], ο γλωσσολόγος και οπλαρχηγός Αντώνιος Γιάνναρης[4] κ.ά. ), Μάντακα ( βλ. Αναγνώστης[5] και Εμμανουήλ Μάντακας ), Κουκουλάκη[6] ( όπως ο αγωνιστής της ελληνικής επανάστασης, Ιωάννης Κούκουλος και ο μακεδονομάχος Θεόδωρος Κουκουλάκης ) και Βολάνη ( π.χ. ο μακεδονομάχος Γεώργιος Βολάνης[6] ).
Σήμερα το χωριό ζει τις μέρες της παρακμής, καθώς σε αυτό έχουν παραμείνει λίγοι ηλικιωμένοι κάτοικοι. Το χωριό επισκέπτονται τους τελευταίους μήνες τουρίστες από όλο τον κόσμο, ενώ κάποιοι από αυτούς έχουν ήδη αγοράσει σπίτια και μένουν για μεγάλο μέρος του χρόνου εκεί.
Βόλτα στους χιονισμένους Λάκκους
Το χωριό είναι πανέμορφο όλες τις εποχές του χρόνου, ιδιαίτερα όμως το χειμώνα το τοπίο είναι πανέμορφο και προσελκύει πλήθος επισκεπτών από τη γύρω περιοχή.
Αγναντεύοντας από ψηλά
Οι Λάκκοι άνηκαν στο Δήμο Μουσούρων μέχρι και το 2011, χρονιά στην οποία ήρθε σε εφαρμογή το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», με το οποίο ο δήμος ενώθηκε με τους δήμους Πλατανιά , Βουκολιών και Κολυμβαρίου για να σχηματίσει το νέο Δήμο Πλατανιά.
Δείτε επίσης: Κοινότητα Λάκκων
Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:[7]
Απογραφή 1900 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 1068 878 776 910 704 660 507 416 425[8] 356 212
Οι Λάκκοι στα ριζίτικα τραγούδια
Με το ριζίτικο έχει τραγουδηθεί η ιστορία του τόπου, η οποία, με αυτό το τρόπο, επιβιώνει στη συλλογική μνήμη. Υπάρχουν πολλά ριζίτικα που αναφέρονται σε ηρωικούς τόπους και ανθρώπους. Πολλά, επίσης, ριζίτικα αναφέρονται στους Λάκκους, έμμεσα ή άμεσα: από τα εφτακόσια εξήντα πέντε ριζίτικα της συλλογής του Σταμάτη Αποστολάκη, τα 46 σχετίζονται με τους Λάκκους. Από αυτά, εφτά έχουν αποκλειστικό θέμα του Λάκκους.[9] Τα τραγούδια αυτά είναι:
Που θε να βγει στον Ομαλό, να 'ν' αναγυρισμένος.
Στα διαβατάρικα πουλιά το μήνυμα θα δώσω.
Φωνή και κλάημαν άκουσα στ' Ορθούνι και στσι Λάκκους.
Προβάλετε ρωτήξετε στσι Λάκκους είντα γίνει.
Φύσηξ', αέρα, φύσηξε, φύσα, βοριά μου, φύσα.
Γενές γενές το σέρνουνε το καπετανιλίκι.
Προβάλετε φωνιάξετε στσι Λάκκους κι εις τ' Ορθούνι.
Παροιμίες
Ακολουθεί μια μικρή συλλογή παροιμιών από τους Λάκκους:
Σαν τον Αλή Πασά περνά απού δεν έχει αμπέλια, απού δεν έχει μηχανές και σκιαουλές (= καθόλου) κοπέλια.
Απού 'ναι τρεις και τέσσερις γλάκα μιτσέ μου γλάκα.
Του Γενάρη το φεγγάρι παρά λίγο μέρα κάνει.
Απού ράφτει και ξεπαραλεί, απού χαλά και χτίζει, μουδέ η δουλειά του φαίνεται μουδ' εύκαιρος καθίζει.
Καλλιά 'ναι δυο κακοί παρ' ένας αντρειωμένος.
Καλλιά 'ναι η μάνα του φονιά παρά του σκοτωμένου.
Δε το 'χω πως αποθαίνω παρά πως δε ζιω να μαθαίνω.
Το μη σε γνοιάζει μη ρωτάς και στη δουλειά σου πηέναι.
Εχύθηκε το λάδι μας κι εμπήκε στο πιθάρι μας.
Έσπασε η γ'αίγα το σκοινί κι εβγήκε στο χαράκι, κι ετσούρισε ο τέτζερης και 'βρήκε το καπάκι.
Βοηθά σου ο τόπος Διγενή και βγαίνεις αντρειωμένος.
Απού 'φελά (= ωφελεί) παντού 'φελά.
Από σιγανό ποταμό ψηλά τα ρούχα σου.
Απού κοπελομάθει δε γεροντοξεχνά.
Στ' αδύναμο κρέας κολλά η μύγα.
Παραπομπές
«Εταιρεία Ανάπτυξης Λάκκων Ομαλού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2015.
Δετοράκης, Θεοχάρης (1986). Ιστορία της Κρήτης. Αθήνα. σελ. 196.
«Εθνικόν ημερολόγιον Σκόκου του έτους 1892, Εν Αθήναις 1891, σ. 353 - 354». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2015.
Οι φωτογραφίες της Ιστορίας: Αντώνιος Γιάνναρης, ο διανοούμενος με το τουφέκι.
Όταν οι θρυλικοί επαναστάτες, Μάντακας και Γιάνναρης, ύψωσαν την ελληνική σημαία στον Φιρκά: Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, την 1η Δεκεμβρίου 1913.
«Η σημασία της θυσίας των Κρητών Μακεδονομάχων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2015.
Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Β. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 454.
«Απογραφή Πληθυσμού 1991». Ελληνική Στατιστική Αρχή. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
Κουτρούλης, Μπάμπης. «Οι Λάκκοι. Ιστορία και Πολιτισμός - Οι Λάκκοι στα ριζίτικα τραγούδια». www.teicrete.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2018.
| Τοπική Κοινότητα Αγίας Ρουμέλης |
|---|
| Αγία Ρουμέλη, η |
| Παλαιά Αγία Ρουμέλη, η |
| Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου |
| Άγιος Ιωάννης, ο |
| Αράδαινα, η |
| Τοπική Κοινότητα Ανωπόλεως |
| Ανώπολις, η |
| Λιβανιανά, τα |
| Λουτρόν, το |
| Λύκος, ο |
| Φοίνικας, ο |
| Τοπική Κοινότητα Ασκύφου |
| Αμμουδάριον, το |
| Γωνίον, το |
| Καρές, αι |
| Πετρές, ο |
| Τοπική Κοινότητα Ασφένδου |
| Άγιος Γεώργιος, ο |
| Άγιος Νεκτάριος, ο |
| Άσφενδος, ο |
| Βουβάς, ο |
| Κούτελος, ο |
| Νομικιανά, τα |
| Τοπική Κοινότητα Ίμπρου |
| Βρασκάς, ο |
| Ίμπρος, η |
| Τοπική Κοινότητα Πατσιανού |
| Καλλικράτης, ο |
| Καψοδάσος, το |
| Πατσιανός, ο |
| Φραγκοκάστελλο, το |
| Τοπική Κοινότητα Σκαλωτής |
| Αργουλές, ο |
| Λάκκοι, οι |
| Σκαλωτή, η |
| Τοπική Κοινότητα Χώρας Σφακίων |
| Βριτομάρτις, η |
| Κομιτάδες, οι |
| Χώρα Σφακίων, η |
|
Νομός Χανίων : Δήμος, Κοινότητα Χανίων | Ακρωτηρίου | Ανατολικού Σελίνου | Αρμένων | Βάμου | Βουκολίων | Γεωργιουπόλεως | Ελευθερίου Βενιζέλου | Θερίσου | Ινναχωρίου | Καντάνου | Κεραμιών | Κισσάμου | Κολυμβαρίου | Κρυονερίδας | Μουσούρων | Μυθήμνης | Νέας Κυδωνίας | Πελεκάνου | Πλατανιά | Σούδας | Σφακίων | Φρε Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Χανίων |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
