Τα πρώτα χρόνια

Ο Τσώρτσιλ γεννήθηκε στο Ανάκτορο Μπλενχάιμ της κομητείας της Οξφόρδης και ήταν γόνος εύπορης οικογένειας ευγενών, δευτερότοκος γιος του πολιτικού Ράντολφ Χένρυ Σπένσερ Τσώρτσιλ και της Αμερικανίδας Τζένης Τζέρομ (κόρης του Λέοναρντ Τζέρομ, τραπεζίτη και ιδιοκτήτη των New York Times). Σπούδασε αρχικά στη σχολή Χάρροου, όπου επέδειξε ενδιαφέρον για την αγγλική φιλολογία και την ιστορία και κατόπιν στη στρατιωτική ακαδημία. Αξιωματικός του ιππικού από το 1895, παρακολούθησε τον ίδιο χρόνο, ως στρατιωτικός παρατηρητής, τις επαναστατικές εξελίξεις στην Κούβα και το 1896 εντάχθηκε στα βρετανικά στρατεύματα των Ινδιών. Το 1898 εντάχθηκε στις βρετανικές δυνάμεις της Αιγύπτου και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις ανακατάληψης του Σουδάν.Τις σχετικές στρατιωτικές εμπειρίες και εντυπώσεις του κατέγραψε στο βιβλίο του «Ο ποτάμιος πόλεμος» (The River war, 2 τ., 1989). Στη συνέχεια παραιτήθηκε από το στράτευμα και διεκδίκησε χωρίς επιτυχία βουλευτική έδρα στη περιφέρεια Όλνταμ (1899). Μετά την αποτυχία του αυτή προτίμησε να φύγει στη Νότια Αφρική, όπου είχε ξεσπάσει ο πόλεμος των Μπόερς και να αναλάβει και πάλι καθήκοντα πολεμικού ανταποκριτή της εφημερίδας Morning Post του Λονδίνου.

Το 1900 εκλέχτηκε για πρώτη φορά βουλευτής του Συντηρητικού Κόμματος (Τόρις) αρνούμενος να ταυτισθεί στη συνέχεια με πολλές από τις επιλογές των συντηρητικών κυβερνήσεων, όπως τις σχετικές με την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, τις αποικιακές ρυθμίσεις και κυρίως με το θεσμοθετούμενο σύστημα προστατευτικού δασμολογίου. Οι διαφωνίες του αυτές οδήγησαν στην αποχώρησή του από τη συντηρητική παράταξη (1904) και την ένταξή του στους Φιλελεύθερους με τους οποίους επανεξελέγη βουλευτής του 1906.[2]

Churchill Statue, British Embassy, Washington, D.C.
Photographs in the Carol M. Highsmith Archive, Library of Congress, Prints and Photographs Division.

Ατυχίες και αποτυχίες

Λίγες μέρες μετά την άφιξή του στη Νότια Αφρική, ο σιδηρόδρομος στον οποίο επέβαινε έπεσε σε ενέδρα του εχθρού και ο ίδιος αμυνόμενος αιχμαλωτίσθηκε. Κινδύνευσε να εκτελεστεί ως πράκτορας, με μεσολάβηση όμως του Λούις Μπότα (ηγέτη των Μπόερς και μετέπειτα πρωθυπουργού της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης), διασώθηκε και φυλακίστηκε στην Πρετόρια από όπου κατόρθωσε ν΄ αποδράσει.
Ως υπουργός των Ναυτικών, παρά τις ναυτικές επιτυχίες του που είχαν ως αποτέλεσμα τον ναυτικό αποκλεισμό των κεντρικών αυτοκρατοριών εισηγήθηκε την άτυχη για την Αντάντ επιχείρηση των Δαρδανελίων με συνέπεια να παραιτηθεί από το αξίωμα του πρώτου λόρδου του Ναυαρχείου.
Στις εκλογές της 28ης Ιουλίου 1945, λίγες μέρες πριν την παράδοση της Ιαπωνίας, δεν επανεκλέγεται.

Το ασυμβίβαστο ιδεολογικό του υπόβαθρο

Φανατικός αντίπαλος των εργατικών, αλλά και πολέμιος της πολιτικής του κατευνασμού απέναντι στον φασισμό και στον ναζισμό που ακολουθούσαν ο Στάνλεϊ Μπάλντουιν (1935-37) και ο Νέβιλ Τσάμπερλεν (1937-40) έμεινε για δέκα ολόκληρα χρόνια στην αντιπολίτευση, διαφωνώντας συχνά και με το ίδιο το κόμμα του, κατακρίνοντας σε λόγους και άρθρα του με ισχυρά επιχειρήματα κάθε συμβιβασμό με τις δικτατορικές ή ολοκληρωτικές σοσιαλιστικές ιδεολογίες.[3]
Ο ρόλος του στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Τον Μάιο του 1940 διαδέχτηκε τον Νέβιλ Τσάμπερλεν στην αρχηγία μιας κυβέρνησης συνασπισμού και προέβη στο διάσημο διάγγελμα του προς τον Βρετανικό λαό.

«Δεν έχω τίποτε να σας προσφέρω εκτός από αίμα, μόχθο, δάκρυα και ιδρώτα. Έχουμε μπροστά μας ένα μαρτύριο της πιο οδυνηρής μορφής. Έχουμε μπροστά μας πολλούς, πολλούς μήνες αγώνα και πόνου. Ρωτάτε: "Ποια είναι η πολιτική μας;" Μπορώ να πω ότι είναι το να διεξαγάγουμε πόλεμο από θαλάσσης, ξηράς και αέρος, με όλες τις εσωτερικές μας δυνάμεις και μ' όλη τη δύναμη που μπορεί να μας δώσει ο Θεός. Να διεξαγάγουμε πόλεμο εναντίον μιας τερατώδους τυραννίας, που κανείς ποτέ δεν την έχει υπερβεί στο σκοτεινό, αξιολύπητο κατάλογο της ανθρώπινης εγκληματικότητας. […] Ρωτάτε: "Ποιος είναι ο σκοπός;" Μπορώ ν' απαντήσω με μια λέξη. Είναι η νίκη. Νίκη με κάθε κόστος, νίκη παρ' όλο τον τρόμο, νίκη, όσο μακρύς και σκληρός κι αν είναι ο δρόμος. Γιατί χωρίς νίκη, δεν υπάρχει επιβίωση. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό. Καμία επιβίωση για τη Βρετανική Αυτοκρατορία, καμία επιβίωση για όλα όσα αντιπροσωπεύει η Βρετανική Αυτοκρατορία.»

Μια ιδιαίτερη μνεία

Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940 και με αφορμή τη σθεναρή αντίσταση που προέβαλλε ο ελληνικός στρατός στην ιταλική εαρινή επίθεση, ο Τσώρτσιλ φέρεται να είπε μια φράση σχετικά με το θάρρος και την ανδρεία των Ελλήνων: Στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες. Σύμφωνα με το Churchill Archives Centre και άλλους Διεθνείς φορείς τεκμηρίωσης των βιογραφικών στοιχείων του Sir Winston Leonard Spencer Churchill, η συγκεκριμένη φράση ουδέποτε ελέχθη από τον Τσώρτσιλ, αποδόθηκε όμως σε αυτόν από την πλευρά της Ελληνικής Αντίστασης κατά τη διάρκεια του πολέμου για λόγους εμψύχωσης και ενίσχυσης του φρονήματος των μαχομένων Ελλήνων πατριωτών.
«Δεν θα παραδοθούμε ποτέ»
Ο Τσόρτσιλ φοράει κράνος κατά τη διάρκεια συναγερμού αεροπορικής επιδρομής στη Μάχη της Αγγλίας το 1940.

Μετά την κατάρρευση και συνθηκολόγηση της Γαλλίας, η Βρετανία βρέθηκε πλέον μόνη της στον αγώνα ενάντια στη Ναζιστική Γερμανία. Ο Χίτλερ επεδίωκε εναν συμβιβασμό ή συμφωνία με τη Βρετανία έχοντας κατά νου την σχεδιαζόμενη επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Παρά ταύτα η στάση του Τσώρτσιλ ήταν αδιαπραγμάτευτη. Πριν ξεκινήσει η Μάχη της Αγγλίας, προέβη σε έναν ακόμη λόγο, έξοχο δείγμα της ρητορικής του δεινότητας, με σκοπό να ανυψώσει το ηθικό των Βρετανών.

«Θα πολεμήσουμε στη Γαλλία, θα πολεμήσουμε σε θάλασσες και ωκεανούς, θα πολεμήσουμε με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους αιθέρες, θα υπερασπίσουμε το νησί μας, ό,τι και να μας κοστίσει, θα πολεμήσουμε στους διαδρόμους προσγείωσης, θα πολεμήσουμε στα χωράφια και στους δρόμους, θα πολεμήσουμε στους λόφους. Δεν θα παραδοθούμε ποτέ!»

Ανέλαβε πρωτοβουλία να ενισχύσει στο εσωτερικό το πνεύμα της αντίστασης, παρά τις δυσμενείς εξελίξεις των πρώτων μηνών του πολέμου, και στο εξωτερικό να προκαλέσει την επέμβαση των ΗΠΑ στον πόλεμο (την οποία θεωρούσε καθοριστική) και να πετύχει τη συμμαχία της Σοβιετικής Ένωσης.[3]

Μεταξύ 1941 και 1945 ο Ουίνστον Τσόρτσιλ διέσχισε τον Ατλαντικό πέντε φορές για να συσκεφθεί με τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Φραγκλίνο Ρούζβελτ. Μετέβη δύο φορές στη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Ιωσήφ Στάλιν το 1942 και τον Οκτώβριο του 1944, όταν έγινε η περίφημη διανομή, η οποία βάρυνε καθοριστικά στον καθορισμό της μεταπολεμικής τύχης της Ελλάδας και των άλλων βαλκανικών χωρών. Ακόμα μετέβη το 1943 στο Κάιρο και την Τεχεράνη για τις αντίστοιχες διασκέψεις, στη Ρώμη το 1944 όπου συναντήθηκε με τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον στρατάρχη Γιόσιπ Μπροζ Τίτο και τον Πάπα Πίο ΙΒ΄, στη Διάσκεψη της Γιάλτας τον Φεβρουάριο του 1945 για τη διαβόητη συμφωνία μεταξύ Ρούζβελτ-Τσόρτσιλ και Στάλιν, ενώ αρκετές φορές επισκέφθηκε το δυτικό μέτωπο και τον Ιούλιο του 1945 το Πότσδαμ για την τριμερή Διάσκεψη του Πότσδαμ με τον Χάρυ Τρούμαν και τον Στάλιν.
Ο Τσόρτσιλ κάνοντας το σήμα της νίκης το Μάιο του 1943.

Με τους χειρισμούς του υπήρξε έτσι από τους καθοριστικότερους παράγοντες στην τελική νίκη των Συμμάχων, ενώ καθιέρωσε και τον χαιρετισμό της νίκης με τα δύο δάχτυλα (V). Δεν υπήρξε γεγονός στο οποίο να μην ήταν πρωταγωνιστής. Οι θέσεις του στηριζόμενες στην ρεαλιστική αναγνώριση και κοινή αποδοχή μεταξύ των πρωταγωνιστών νικητών των σφαιρών επιρροής, αποδείχθηκαν παράγοντες μιας μακροχρόνιας, αν και τεταμένης, ειρήνης μετά το τέλος του πολέμου.

Οι υποχρεώσεις της βρετανικής πολιτικής τον έφεραν με τεθωρακισμένο όχημα από το Φάληρο στην Αθήνα, τα Χριστούγεννα του 1944, ενώ μαίνονταν οι μάχες των κυβερνητικών και των βρετανικών δυνάμεων με τον ΕΛΑΣ. Στην Αθήνα ο Τσόρτσιλ, σε σύσκεψη της ηγεσίας όλου του ελληνικού πολιτικού φάσματος, του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού συμπεριλαμβανομένου -και παρουσία των πρεσβευτών Η.Π.Α., Ε.Σ.Σ.Δ. και Γαλλίας- δεν άφησε αμφιβολίες για το ότι η Μεγάλη Βρετανία είχε τον πρώτο λόγο στα ελληνικά πολιτικά πράγματα.
Μεταπολεμική πολιτική
Ουίνστον Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ και Στάλιν στην Διάσκεψη της Γιάλτας όπου συναποφασίστηκε η κατανομή των μεταπολεμικών «σφαιρών επιρροής» (Συμφωνία των ποσοστών), Φεβρουάριος 1945.

Μεταπολεμικά εξεδήλωσε την πλήρη αντίθεσή του στις πολιτικές επιλογές της Σοβετικής Ένωσης και το 1946 πρώτος αυτός χρησιμοποίησε τον όρο «Σιδηρούν παραπέτασμα»[4]:

«Καθώς οι εβδομάδες περνούσαν, μετά τη Γιάλτα έγινε απολύτως φανερό ότι η σοβιετική κυβέρνηση δεν έκανε το παραμικρό για να εφαρμόσει τις συμφωνίες μας οι οποίες αφορούσαν στη διεύρυνση της πολωνικής κυβέρνησης προκειμένου να συμπεριλάβει όλα τα κόμματα και από τις δύο πλευρές. Ο χρόνος ήταν με το μέρος των Ρώσων και των Πολωνών υποστηρικτών τους που έσφιγγαν τη μέγγενή τους γύρω από τη χώρα με κάθε είδους αυστηρά μέτρα, τα οποία δεν ήθελαν να τα πληροφορήσουν έξωθεν παρατηρητές. Το ίδιο βράδυ, ενώ ανέπτυσσα στη Βουλή των Κοινοτήτων τα αποτελέσματα των εργασιών μας στη Γιάλτα, οι Ρώσοι παραβίασαν για πρώτη φορά στη Ρουμανία το πνεύμα και το γράμμα των συμφωνιών μας. Όλους μάς δέσμευε η Διακήρυξη για την Απελευθερωμένη Ευρώπη την οποία τόσο πρόσφατα είχαμε υπογράψει, προκειμένου στις χώρες που είχαν καταληφθεί από τα συμμαχικά στρατεύματα να πραγματοποιηθούν ελεύθερες εκλογές και να αναδειχθούν δημοκρατικές κυβερνήσεις. Σοβιετικά άρματα μάχης και στρατεύματα ακροβολίστηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας και στις 6 Μαρτίου οι Σοβιετικοί διόρισαν νέα κυβέρνηση που ανέλαβε αμέσως την εξουσία.» (Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμος, τόμ. 6, κεφ. 25, σσ. 168-190)

Από την αρχή του μεταπολέμου, ο Τσόρτσιλ υποστήριξε το σχηματισμό ενωμένης Ευρώπης, η οποία δεν θα μπορούσε να συγκροτηθεί χωρίς την οικονομική βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και τη συμμετοχή της Γερμανίας. Ο Τσόρτσιλ, με διακοπή μερικών ετών, παρέμεινε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας έως τον Απρίλιο του 1955. Δεν παρέλειψε μάλιστα να γράψει τα περίφημα απομνημονεύματά του από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα οποία άρχισαν να δημοσιεύονται το 1948 και του απέφεραν το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1953.
Το συγγραφικό του έργο

Ανέπτυξε αξιόλογη ιστοριογραφική δραστηριότητα εκδίδοντας αρκετά βιβλία μεταξύ των οποίων:

Η παγκόσμια κρίση του 1916-18 (The World Crisis, 4τ., 1922-29) που αναφέρεται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής μου (1930)
Το Ανατολικό μέτωπο (The Eastern Front), 1931,
Μάρλμπορο, η ζωή και η εποχή του (Marlborough, his Life and Times) 4τ. (1933-38)
Οι μεγάλοι σύγχρονοι (Great Contemporaries), 1937
Θρίαμβος και τραγωδία (Triumph and Tragedy), 1938
Η ιστορία των αγγλόφωνων λαών (History of the English-Speaking Peoples), 1956-58

Το 1953 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας για το πεντάτομο έργου «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος», που δημoσιεύτηκε από το 1948 έως το 1951.[5]
Ο θάνατος
Ο τάφος του Τσόρτσιλ στο Μπλέιντον.

Τα βαθιά του γεράματα ο Τσόρτσιλ, πάντοτε σεβαστός και τιμώμενος, τα πέρασε ήσυχα πλάι στη σύζυγό του Κλημεντίνη, ζωγραφίζοντας. Πέθανε στις 24 Ιανουαρίου του 1965, σε ηλικία 91 ετών. Κηδεύτηκε στις 30 Ιανουαρίου, στο Λονδίνο, από τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου. Η σορός έφτασε εκεί από το Ουεστμίνστερ Χολ, όπου είχε εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα. Της νεκρικής πομπής -την οποία παρακολούθησαν χιλιάδες Βρετανοί- ηγήθηκαν δεκατρείς βετεράνοι της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας (RAF), οι οποίοι είχαν αντιμετωπίσει τα γερμανικά σμήνη στη Μάχη της Αγγλίας. Μετά την τελετή, η σορός φέρθηκε μέχρι τον Τάμεση και από εκεί με ατμάκατο στην προκυμαία κοντά στο σταθμό του Βατερλό, απ' όπου αμαξοστοιχία τη μετέφερε στο Μπλέιντον, προκειμένου να ταφεί, σε στενό κύκλο στον οικογενειακό τάφο των Μάλμπορο.[6]
Δείτε επίσης

Δεκεμβριανά (χρονολόγιο)

Κατάλογος πολιτικών αξιωμάτων

Βουλευτής 1900-1922, 1924-1964
Υφυπουργός Αποικιών 1905-1908
Υπουργός Εμπορείου 1908-1910
Υπουργός Εσωτερικών 1910-1911
Υπουργός Ναυτικού 1911-1915
Καγκελάριος του Δουκάτου του Λάνκαστερ (Υπουργός Εισοδήματος) 1915
Υπουργός Πυρομαχικών 1917-1919
Υπουργός Πολέμου 1919-1921
Υπουργός Αεροπορίας 1919-1921
Υπουργός Αποικιών 1921-1922
Μέγας Θησαυροφύλακας 1924-1929
Υπουργός Ναυτικού 1939-1940
Ηγέτης της Συμπολίτευσης στη Βουλή των Κοινοτήτων 1940-1942
Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου 1940-1945
Υπουργός Άμυνας 1940-1945
Ηγέτης της Αντιπολίτευσης στη Βουλή των Κοινοτήτων 1945-1951
Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου 1951-1955
Υπουργός Άμυνας 1951-1952

Παραπομπές

Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 9Α, σ. 231 Εκδοτική Αθηνών 1988
Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, ό.π.
Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τόμ. 29, σ. 400 ISBN 960-8177-81-2
churchill_papers/biography edit. chu.cam ac. UK, 2009
Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, εκδ. Γκοβόστη, 2010 ISBN 978-960-475-234-8
Ο θάνατος του Τσόρτσιλ, Ιστορικό Λεύκωμα 1965, σελ. 78-83, Καθημερινή (1997)

Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας Γουόλπολ | κόμης του Γουίλμινγκτον | Πέλαμ | δούκας του Νιούκασλ | δούκας του Ντέβονσαϊρ | δούκας του Νιούκασλ (2η φορά) |κόμης του Μπιουτ Γκρένβιλ |μ αρκήσιος του Ρόκινγκχαμ |κόμης του Τσάταμ (Ουίλιαμ Πιτ ο Πρεσβύτερος) | δούκας του Γκράφτον | Νορθ | μαρκήσιος του Ρόκινγκχαμ (2η φορά) | κόμης του Σέλμπουρν | δούκας του Πόρτλαντ | Ουίλιαμ Πιτ ο Νεότερος Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας Πιτ ο Νεότερος | Άντινγκτον | Πιτ ο Νεότερος | βαρόνος του Γκρένβιλ | δούκας του Πόρτλαντ | Πέρσιβαλ | κόμης του Λίβερπουλ | Κάνινγκ | υποκόμης του Γκόντεριχ | δούκας του Ουέλινγκτον | κόμης του Γκρέι | υποκόμης του Μέλμπουρν | δούκας του Ουέλινγκτον | Πιλ | Ράσελ | Ντέρμπι | Άμπερντιν | Πάλμερστον | κόμης του Ντέρμπι | Πάλμερστον | Ράσελ | κόμης του Ντέρμπι | Ντισραέλι | Γκλάντστοουν | Μπίκονσφιλντ (Ντισραέλι) | Γκλάντστοουν | μαρκήσιος του Σώλσμπερυ | Γκλάντστοουν | |μαρκήσιος του Σώλσμπερυ | Γκλάντστοουν | Ρόουζμπερι | μαρκήσιος του Σώλσμπερυ | Μπάλφουρ | Κάμπελ-Μπάνερμαν | Άσκουιθ | Λόιντ ζωρτζ | Λω | Μπόλντουιν | Μακντόναλντ | Μπόλντουιν | Μακντόναλντ | Μπόλντουιν | Τσάμπερλεν | Τσώρτσιλ | Άττλη | Τσώρτσιλ | Ήντεν | Μακμίλαν | Ντάγκλας-Χιουμ | Ουίλσον | Χιθ | Ουίλσον | Κάλαχαν | Θάτσερ | Μέιτζορ | Μπλερ | Μπράουν | Κάμερον | Μέι | Τζόνσον | Τρας | Σούνακ | Στάρμερ |