Κλεισθένης ο Σικυώνιος

Ο Κλεισθένης (τέλη 7ου αιώνα π.Χ. - 532 π.Χ.) ήταν ο τύραννος της Σικυώνας κατά την περίοδο μεταξύ του 600 και 560 π.Χ., ο οποίος ανέδειξε την πόλη σε τοπική δύναμη και εισήγαγε ευρείες μεταρρυθμίσεις. Η κύρια πηγή για τη ζωή του είναι ο ιστορικός του 5ου αιώνα π.Χ. Ηρόδοτος, ο οποίος αναφέρει πως ο Κλεισθένης διέπονταν από έντονα αντι-δωρικά αισθήματα,[1] αφότου πολέμησε κατά τον πρώτο Ιερό Πόλεμο εναντίον της πόλης της Κίρρας η οποία είχε καταστρέψει τη Σικυώνα το 595. Έτσι μετά από την επιτυχή διεξαγωγή του πολέμου εναντίον των Αργείων, εξόρισε όλους τους ραψωδούς του Ομήρου γιατί επευφημούσαν τους κατοίκους του Άργους.[2][3]

Η κύρια καινοτομία της ηγεμονίας του, ήταν η αναμόρφωση του φυλετικού συστήματος στην πόλη της Σικυώνας. Έδωσε νέα ονόματα σε όλες τις φυλές, ενώ έθεσε τη δική του, μη δωρική φυλή, ως ηγέτιδα των άλλων, και ονόμασε τις άλλες δωρικές φυλές δίνοντας τους ονομασίες ζώων. Οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από τον Ηρόδοτο, ο οποίος ωστόσο δεν αναφέρει ακριβώς το ποια ήταν η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη, βάσει της οποίας στάθηκε δυνατό το σύστημα που εισήγαγε να επιτύχει και να παραμείνει σταθερό για πολύ καιρό έπειτα από τον θάνατο του.[3]

Υπήρξε ο παππούς του Αθηναίου Κλεισθένη, του πολιτικού που το 507 π.Χ. θεμελίωσε το πολίτευμα της δημοκρατίας στην πόλη των Αθηνών, και πρόγονος του Περικλή ο οποίος ανέδειξε την Αθήνα σε υπερδύναμη.

Ιστορία

Ο Ηρόδοτος ξεκινά την αφήγηση του με τους Αλκμαιονίδες λέγοντας πως ύστερα από τον Αλκμέοντα, σημαντικός εκπρόσωπος της οικογενείας υπήρξε ο Κλεισθένης ο Σικυώνιος, μεταμορφώνοντας την πόλη της Σικυώνας σε υπολογίσιμη δύναμη.[4]

Προβολή της Σικυώνας
Τοποθεσία της Σικυώνας στην Πελοπόννησο σε σχέση με άλλες πόλεις

Μετά τη νίκη του στο αγώνισμα του τέθριππου στους 52ους (572 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες στην Ολυμπία, ο Κλεισθένης έβαλε τον κήρυκα του να προκηρύξει πως όποιος από τους Έλληνες θεωρούσε τον εαυτό του άξιο να γίνει γαμπρός του Κλεισθένη και να νυμφευθεί την κόρη του την Αγαρίστη, να έρθει στη Σικυώνα το αργότερα σε εξήντα μέρες και να παρουσιαστεί ως επίδοξος μνηστήρας.[4]

Οι μνηστήρες που παρουσιάστηκαν μέσα στο διάστημα αυτό, ήταν από όλα τα μέρη του τότε ελληνικού κόσμου, και ο Κλεισθένης τους φιλοξένησε και οργάνωσε αγώνες στίβου και πάλης προς τιμή τους:[4]

από τη Μεγάλη Ελλάδα ήρθε ο Σμινδυρίδης, γιος του ιδιαίτερα εύπορου Ιπποκράτη της Σύβαρης,
από τη Σύρη ο Δάμασος, γιος του φημισμένου σοφού Αμύρη
από την Επίδαμνο ο Αμφίμνηστος, ο γιος του Επιστρόφου,
από την Αιτωλία, ο Μάλης, αδερφός του Τιτόρμου, ο οποίος φημίζονταν πως ξεπερνούσε σε σωματική ρώμη όλους τους Έλληνες,
από την Πελοπόννησο ο Λεωκίδης, ο γιος του τυράννου του Άργους, Φείδωνος, που όρισε τα μέτρα και τα σταθμά στους Πελοποννησίους και έδιωξε με τη βία τους Ηλείους ελλανοδίκες κι ανέλαβε ο ίδιος την οργάνωση των ολυμπιακών αγώνων,
από την Τραπεζούντα της Αρκαδίας, ο Αμίαντος, ο γιος του Λυκούργου
από την Αζανία, απ᾽ την πόλη Παίο, ο Λαφάνης, ο γιος του Ευφορίωνος, ο οποίος κατά τις διηγήσεις της Αρκαδίας φιλοξένησε στο σπίτι του τους Διοσκούρους
από την Ηλεία ο Ονόμαστος, ο γιος του Αγαίου.
ο Μεγακλής από την Αθήνα, γιος του Αλκμέωνος, και ο Ιπποκλείδης, ο γιος του Τεισάνδρου, που ξεχώριζε ανάμεσα στους Αθηναίους για τον πλούτο και την ομορφιά του.
από την Ερέτρια, που εκείνη την εποχή ήταν στην ακμή της, ο Λυσανίας
από την Κραννώνα της Θεσσαλίας, ήρθε ο Διακτορίδης, από τον οίκο των Σκοπάδων,
από τη χώρα των Μολοσσών ο Άλκων.

Κατά την πρώτη ημέρα ο Κλεισθένης αρχικά γνωρίστηκε με τον καθένα και μαθαίνοντας για την πατρίδα και την οικογένεια του καθενός, στάθμισε τα προτερήματα, ιδιοσυγκρασία και αγωγή τους και κατόπιν παρακολουθούσε τη συμπεριφορά τους στα συμπόσια, δείχνοντας ωστόσο μια προτίμηση στους Αθηναίους μνηστήρες και ειδικότερα στον Ιπποκλείδη, λόγω των προτερημάτων του και λόγω της συγγένειας της οικογενείας του με τους Κυψελίδες της Κορίνθου.[4]

Οβολός των τελών του 6ου αιώνα π.Χ. από την πόλη της Φλειούς σε κοντινή νότια περιοχή της Σικυώνας

Κατά την επίσημη μέρα του γαμήλιου συμποσίου και της δημόσιας δήλωσης του Κλεισθένη, ο Κλεισθένης θυσίασε εκατό βόδια και οργάνωσε συμπόσιο, με τους μνηστήρες της κόρης του κι όλους τους Σικυωνίους. Κατά τη δεξίωση ο Ιπποκλείδης παρήγγειλε στους αυλητές τη μουσική που επιθυμούσε, και βρισκόμενος υπό μέθη ανέβηκε σε ένα τραπέζι και άρχισε να χορεύει επιδεικτικά. Ο Κλεισθένης δυσανασχέτησε ιδιαίτερα με αυτή τη συμπεριφορά, και αποφάσισε να αποκλείσει τον Ιπποκλείδη τον οποίο προηγουμένως προτιμούσε λέγοντας του πως με τον χορό του κλότσησε τον γάμο του (Ὦ παῖ Τεισάνδρου, ἀπορχήσαό γε μὲν τὸν γάμον) με τον Ιπποκλείδη να αποκρίνεται πως δεν τον ενδιαφέρει (Οὐ φροντὶς Ἱπποκλείδῃ).[1][4]

Κατόπιν ο Κλεισθένης αφότου ευχαρίστησε όλους τους μνηστήρες, και προσφέροντας τους δώρο ένα τάλαντο ασημιού στον καθένα για την τιμή που του κάναν με το να ζητήσουν το χέρι της κόρης του σε γάμο, ανακοίνωσε πως αρραβωνιάζει την κόρη του με τον γιο του Αλκμέωνος, τον Μεγακλή, κάτι που ο Μεγακλής αποδέχτηκε και έτσι οριστικοποιήθηκε ο γάμος. Απόγονος του Μεγακλή και της Αγαρίστης υπήρξε ο Αθηναίος Κλεισθένης ο οποίος χώρισε σε φυλές τους Αθηναίους και εγκαθίδρυσε στην πόλη το πολίτευμα της δημοκρατίας, παίρνοντας το όνομα του από τον παππού του, Κλεισθένη τον Σικυώνιο. Τρισέγγονος του Κλεισθένη του Σικυώνιου υπήρξε ο Περικλής, γιός του γιού του Μεγακλή.[1][4]

Αναδιοργάνωση της πόλης
Τα ερείπια του δωρικού ναού στην Σικυώνα

Σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε στη Σικυώνα, ο Ηρόδοτος ξεκινά την αφήγηση του λέγοντας πως ο Κλεισθένης ο Σικυώνιος μετά από τον νικηφόρο πόλεμο που διεξήγαγε με τους Αργείους, φρόντισε να καταργήσει τους αγώνες απαγγελίας των ομηρικών επών στη Σικυώνα, επειδή αυτοί εξυμνούσαν την πόλη του Άργους και τους Αργείους, καθώς και γιατί στο κέντρο της Σικυώνας υπήρχε ναός για τη λατρεία ως ημιθέου του Αδράστου, μυθικός βασιλιάς του Άργους και ένας από τους επιγόνους κατά το Επτά επί Θηβών.[5]

Ο Κλεισθένης κατέφυγε στο μαντείο των Δελφών ώστε να λάβει χρησμό για το πως θα μπορούσε να διώξει από την πόλη τη λατρεία του Αδράστου, με την απάντηση που έλαβε να αναφέρει πως ο Άδραστος ήταν βασιλιάς των Σικυωνίων, ενώ ο Κλεισθένης είναι μακελάρης (Ἄδρηστον μὲν εἶναι Σικυωνίων βασιλέα, ἐκεῖνον δὲ λευστῆρα). Έτσι επιστρέφοντας στην πόλη χωρίς να έχει κάλυψη από το μαντείο των Δελφών, προσπάθησε να βρει άλλο τρόπο ώστε να καταφέρει αυτό που επιθυμούσε. Αυτό το κατάφερε φέρνοντας από τη Βοιωτία τα οστά του Μελανίππου (εχθρού του Αδράστου), και δημιουργώντας ναό προς τιμή του σε κεντρικό μέρος της πόλης. Σταδιακά φρόντισε όλες οι τιμές και λατρεία που αποδίδονταν στον Άδραστο να μεταφερθούν προς τη λατρεία του Μελανίππου, όπως τους τραγικούς χορούς τους οποίους αφιέρωσε στον Διόνυσο και τις άλλες θυσίες στον Μελάνιππο.[1][5]

Προχωρώντας ένα βήμα περισσότερο, εισήγαγε ευρείες μεταρρυθμίσεις στη Σικυώνα αναμορφώνοντας τις φυλές και τις ονομασίες τους. Έτσι για τις δωρικές φυλές, τις ονόμασε δίνοντας τους ονόματα ζώων, όπως γουρούνια (Ὑᾶται), γαϊδούρια (Ὀνεᾶται) και γουρουνόπουλα (Χοιρεᾶται), ενώ τη δική του φυλή την ονόμασε Αρχέλαοι υποδυκνείοντας έτσι πως αυτή είχαν την αρχή επί του λαού. Τα ονόματα αυτά διατηρήθηκαν καθόλη τη διάρκεια της εξουσίας του Κλεισθένη, αλλά και για επιπλέον 60 έτη μετά από τον θάνατο του. Μετά από το διάστημα αυτό οι ονομασίες άλλαξαν σε Υλλείς, Παμφυλείς και Δυμανάτες, ενώ οι φυλή των Αρχέλαων τελικά κατέληξαν να γίνουν Αιγιαλείς, από τον Αιγιαλέα, το γιο του Αδράστου.[5]

Παραπομπές

«Αρχαιότητα | 582 π.Χ. > 432 π.Χ. | korinthia.net». www.korinthia.net. Ανακτήθηκε στις 2016-07-12.
The Encyclopædia Britannica: A Dictionary of Arts, Sciences, and General Literature, Volume 12, 1893
«Cleisthenes Of Sicyon | tyrant of Sicyon». Ανακτήθηκε στις 2016-07-12.
«Ηρόδοτος, Ἱστορίαι, 6.125.1-6.131.2». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-07-12.
«Ηρόδοτος, Ἱστορίαι, 5.66.1-5.68.2». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-07-12.