Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από το «ξένος» και το ρήμα «ἐλάυνω», το οποίο σημαίνει «οδηγώ, καθοδηγώ». Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα, «ο Ερατοσθένης ισχυριζόταν πως η ξενηλασία, δηλαδή η προγραφή των ξένων, ήταν κοινό έθιμο των βαρβαρικών φυλών».[1] Ομοίως, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης ονομάζει την Έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο ως «ξενηλασία», με την έννοια δηλαδή της αποπομπής.[2]

Ο σπαρτιατικός θεσμός περιγράφεται σε ένα σχόλιο στο Θουκυδίδη ως: «η πράξη του να διώχνει κανείς τους ξένους».[3] Ο Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς, λεξικογράφος του 6ου αιώνα μ.Χ., παρέχει δύο ορισμούς: «το φαινόμενο της απαγόρευσης στους ξένους να ενσωματώνονται» [4] και «το να χτυπά κανείς τους ξένους ενώ τους διώχνει».[5] Ομοίως, ένα υπόμνημα στο έργο του Φωτιού αναφέρει: «οι Λακεδαιμόνιοι είχαν το συνήθειο να αποπέμπουν τους ξένους με χτυπήματα».[6]

Ο Θουκυδίδης αποδίδει την πρακτική αυτή στην επιθυμία της Σπάρτης να διαφυλάξει τα κρατικά της μυστικά και την ασφάλειά της: η Αθήνα «είναι ανοικτή σε όλους, και δεν συμβαίνει ποτέ, με ξενηλασίες, να απαγορεύουμε στον οποιοδήποτε μια μελέτη ή ένα θέαμα, το οποίο εφόσον δεν είναι κρυφό, θα μπορούσε να παρατηρηθεί από κάποιον εχθρό και να του αποβεί χρήσιμο».[7] Για τον Ξενοφώντα, τα κίνητρα των Σπαρτιατών υπήρξαν ακόμη βαθύτερα: «άλλοτε έδιωχναν τους ξένους και απαγόρευαν στους πολίτες να φύγουν μακρυά από την πατρίδα, από φόβο να μην δοκιμαστεί η αρετή τους από τις απρέπειες των ξένων».[8] Η πρακτική της ξενηλασίας αποδίδεται στη νομοθεσία του Λυκούργου, από κοινού με την απαγόρευση των περιττών πολυτελειών και την καθιέρωση νομίσματος από σίδηρο.
Παραπομπές

↑ Στράβων, «Γεωγραφία», 17.1.19
↑ Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική βιβλιοθήκη», 40.3.4
↑ «Σχόλια στο Θουκυδίδη», I, 144, 2
↑ Ησύχιος, «Λεξικό», λήμμα ξενηλασία
↑ Ησύχιος, «Λεξικό», λήμμα ξενηλατοῦνται
↑ Φώτιος, ξ 208 Porson
↑ Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», B.39.1
↑ Ξενοφών, «Λακεδαιμονίων Πολιτεία», XIV, 4

Βιβλιογραφία

(Αγγλικά) Thomas J. Figueira, « Xenelasia and social control in classical Sparta », Classical Quarterly 53 (2003) σελ. 44-74.
(Ρωσικά) Zaikov A. V. « Spartan xenelasiai », Antichnaya Drevnost i Srednie Veka (Ekaterinburg: The Ural State University, 1999) 30. σελ. 6–25. (Зайков А. В. Спартанские ксенеласии // Античная древность и средние века. Екатеринбург: Уральский государственный университет, 1999. Вып. 30. Стр. 6–25).

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Xénélasie της Γαλλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες).