.
Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Ρεθύμνης
-- Δήμος Λάμπης --
Ο Πλατανές είναι χωριό του δήμου Αγίου Βασιλείου, της περιφερειακής ενότητας Ρεθύμνης της Κρήτης, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.
Βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του όρους Κέντρος (ή Κέδρος)[2] κι απέχει 38 χλμ από την πόλη του Ρεθύμνου.
Ιστορικά στοιχεία
Το όνομα του φαίνεται να έχει σχέση με το ομώνυμο δέντρο, το οποίο ενδημεί και βρίσκεται σε αφθονία σε πολλά μέρη στην Κρήτη.
Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, ο Πλατανές ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Κεντροχωρίου, του πρώην Δήμου Λάμπης του νομού Ρεθύμνης.
Τον Πλατανέ τον συναντάμε σ’ όλες τις γνωστές απογραφές της περιόδου της ύστερης Ενετοκρατίας στην Κρήτη (16ος και 17ος αιώνας), δηλαδή στις απογραφές του Barozzi το 1577[3] και του Καστροφύλακα το 1583 και το 1659, που είχε τότε 30 σπίτια, δηλαδή οικογένειες[4].
πληθυσμός του χωριού (υπόχρεων σε φόρους ή επικεφαλής εστιών) σύμφωνα με τις Βενετικές και Οθωμανικές απογραφές Έτος 1583 (κάτοικοι/
οφειλόμενες αγγαρείες)
1650
(χανέ)
1659 (χαράτζια/
φόρος καφτανίου)
1670 (κάτοχοι γης-
σε παρένθεση οι Μουσουλμάνοι)
1671-2 (χαράτζια)
(ανώτερη/μεσαία/χαμηλότερη κατηγορία)
1881
(χριστιανοί)
Σύνολο[4] 62 (34) 25 30 / 30 61(1) 27 (14/11/2) 88
Αναλυτικά η απογραφή του 1670-71[5] Απογραφή Ιδιοκτήτες Χωράφια
(σε τετραγωνικές πήχες)
Ελαιόδεντρα Αμπέλια Ακαλλιέργητες
εκτάσεις
Φόρος Χαράτσια γης
Σύνολο 61 83,5 250 23,5 11 6.957 11
De Facto πληθυσμός Πλατανέ καθ' όλο τον 20ο και τις αρχές του 21ου αιώνα Έτος 1900[6] 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Σύνολο[7] 112 136 164 190 202 181 153 111 91 84 112
Σημεία Ενδιαφέροντος
Εκκλησία Τιμίου Σταυρού
Ο ναός του Τιμίου Σταυρού
Μέσα στο χωριό υπήρχε παλαιόθεν ο ναός του Τιμίου Σταυρού (περ. 13ος αιώνας μ.Χ), που ήδη από το εξωτερικό του παραπέμπει στην Ενετοκρατία. Το ανατολικό τμήμα του φέρει, σε όχι και τόσο καλή κατάσταση, τοιχογραφικό διάκοσμο ενώ το δυτικό μοιάζει να κτίστηκε μεταγενέστερα.
Στο τέμπλο του Τιμίου Σταυρού ξεχωρίζουν εικόνες φιλοτεχνημένες από τον Κωνσταντίνο Παρθενάκη ενώ μεγάλο τμήμα του καλύπτουν παλιές ωραίες εικόνες του Παντοκράτορα, της Ζωοδόχου Πηγής κ.α, που έχουν συντηρηθεί και φυλάσσονται στο χώρο.
Για πολλούς αιώνες και μέχρι πρότινος ήταν ο ενοριακός ναός του οικισμού.
Ο Απάνω Πλατανές
Σε κατεύθυνση βόρεια από τον Πλατανέ και κατά προσέγγιση σε υψόμετρο 850 μ. (πεζοπορία περ. 1ώρα και 30 λεπτά) βρίσκεται μια εσοχή σε σχήμα φαραγγιού χωρίς διέξοδο προς
τη βόρεια μεριά της που οι ντόπιοι ονομαζουν Απάνω Πλατανέ.
Το Όρος Κέντρος, περιλαμβάνεται στο πανευρωπαϊκό δίκτυο Νatura 2000[8] και φημίζεται για τα πολλά νερά του.
Η παλαιότερη γραπτή αναφορά γι' αυτήν την παράδοση προέρχεται από τον Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή, που στο έργο του Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1645-1669[9] αναφέρει:
«Το Κέντρος, που ‘χεν εκατό βρύσες στα τρίγυρά του,
Παράδεισον ετύχαινε να λέσι τ’ όνομά του,
κι Αγαρηνός το πάτησε κ’ οι τόποι ‘ναι δικοί του,
τα όρη κι όλα τα χωριά, ογιά ξεφάντωσή του….»
Το πλούσιο λοιπόν σε πηγές και νερά Κέντρος παρουσιάζει μια θαυμάσια εικόνα κατά τους μήνες του χειμώνα και της άνοιξης, όπου τρέχουν τα νερά από τις πλαγιές του και σχηματίζουν φυσικούς καταρράκτες.
Αυτό ακριβώς το καταπληκτικό για την Κρήτη φαινόμενο το συναντά κανείς σε πολλά σημεία στη θέση Απάνω Πλατανές. Στη θέση μάλιστα αυτή συναντά ο επισκέπτης κατάλοιπα από το παλιό δασικό μεγαλείο των Κρητικών βουνών, δηλαδή τεράστια πρινάρια σε ύψος, αλλά κυρίως σε περίμετρο κορμού, που μπορεί να φθάνει σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και τα 6 μέτρα.[10]
Σπηλιά του Διγενή
Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψ. 750 στο όρος Κέντρος, ΒΑ του Πλατανέ και είναι διαστάσεων 45 x 18 x 15 μέτρα και σύμφωνα με το θρύλο, εκεί έμενε ο Διγενής Ακρίτας.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικός χώρος κατά την Μινωική εποχή.
Τέλος, στο πέρασμα των αιώνων το σπήλαιο χρησίμευσε κι ως τόπος προστασίας από εχθρικές επιδρομές (π.χ. Β' ΠΠ) για τους κατοίκους των γύρω περιοχών.
Η Ρέχτρα του Διγενή
Στην απότομη νότια πλευρά του όρους Κέντρος στην περιοχή Ρέχτρες, βρίσκεται το φαράγγι του Πλατανέ, ένα από τα πιο άγρια και επικίνδυνα στην Κρήτη.
Το φαράγγι έχει μεγάλες ποσότητες νερού, ιδίως κατά τους χειμερινούς και ανοιξιάτικους μήνες, και το οποίο πηγάζει πάνω από τον πρώτο μεγάλο καταρράκτη αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες πηγές του Ακουμιανού ποταμού αλλά και γενικά της Κρήτης.
Από το χωριό Πλατανές, ξεκινά ανηφορικό μονοπάτι το οποίο σε περίπου μία ώρα φτάνει στη βάση του πιο επιβλητικού από τους καταρράκτες κι ονομάζεται "Ρέχτρα του Διγενή" (ρέχτρα ή ρεχτάρα ή ριχτάρα στο κρητικό γλωσσικό ιδίωμα σημαίνει καταρράκτης).
Η Ρέχτρα του Διγενή που παίρνει το όνομά της από το θρυλικό ακρίτα που συνδέεται και με άλλα τοπωνύμια και θρύλους στην περιοχή είναι ένας από τους πιο άγριους και εντυπωσιακούς καταρράκτες της Κρήτης.
Σε όλη του την έκταση είναι περί τα 70μ. και δημιουργεί ουσιαστικά δύο σκαλοπάτια περίπου 35μ. το καθένα. Η πρόσβαση χωρίς εξοπλισμό είναι εφικτή μόνο στο κάτω σκαλοπάτι του που είναι και το πιο εντυπωσιακό.
Το νερό που πηγάζει λίγα μέτρα παραπάνω είναι πεντακάθαρο και μετά το μεγάλο καταρράκτη συνεχίζει την άγρια πορεία του προς τα κάτω δημιουργώντας ακόμα 15 περίπου καταρράκτες που προσεγγίζονται όλοι εύκολα με περπάτημα.
Eπώνυμοι Πλατανιανοί
Μανώλης Λιδάκης (Σπυρλιδάκης): έντεχνος τραγουδιστής[11]
Πηγές - Βιβλιογραφία
Στέργιου Γ. Σπανάκη, Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων (Μητρώον των οικισμών), Ηράκλειο 1991
Μαρίνος Σαρηγιάννης, Ο ναχιγές του Αγίου Βασιλείου μετά την Οθωμανική κατάκτηση, σ. 16
R. Morozzo della Rocca, fonti per la storia di Venezia.
Ευαγγελία Μπαλτά- Mustafa Oguz, ό.π.
Rob. Pashley, Travels in Crete, II, London 1837
Αλεξίου – Αποσκίτη 1995: Στυλιανός Αλεξίου – Μάρθα Αποσκίτη(επιµ.), Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή του Ρεθυµναίου. Ο Κρητικός Πόλεµος (1645-1669), Αθήνα 1995.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
https://www.e4nar.gr/page.php?pid=1&l=1
http://www.ecovalue-crete.eu/el/sites/gr4330002
Παραπομπές
(Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
«Κέντρος». Βικιπαίδεια. 2020-11-08.
Barozzi, Francesco (Δεκέμβριος 2004). DESCRITTIONE DELL' ISOLA DI CRETA 1577/8. ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. ISBN 9789607970206.
Sariyannis, Marinos (στα αγγλικά). «Ο ναχιγές Αγίου Βασιλείου μετά την οθωμανική κατάκτηση» [The nahiye of Aghios Vasileios (Aya Vasil) in Crete after the Ottoman conquest].
Μπαλτά, Ευαγγελία· Oguz, Mustafa (2007). Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου. Ρέθυμνο: Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία ΡεθύμνηςΕθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών. σελ. 491-495. ISBN 960-6688-08-9.
Σπανάκη, Γεωργίου (Δεκέμβριος 1991). Πόλεις και Χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων. Ηράκλειο: ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ.
«ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε.». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2021.
«NatureBank - Βιότοπος NATURA - OROS KEDROS». filotis.itia.ntua.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2021.
«Ο Κρητικός Πόλεμος (1645-1669 Μαρίνου Τζάνε-Μπουνιαλή». Scribd (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2021.
«Οικισμός Πλατανές». www.agios-vasilios.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2021.
«Ο δικός μας Μανώλης Λιδάκης…»
| Δημοτική Ενότητα Λαμπής |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης |
| Αγία Γαλήνη, η |
| Ξηρόκαμπος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Ακουμίων |
| Ακούμια, τα |
| Βρύσαι, αι |
| Τριόπετρα, η |
| Τοπική Κοινότητα Αρδάκτου |
| Αγία Παρασκευή, η |
| Ακτούντα, τα |
| Άρδακτος, ο |
| Βάτος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Δριμίσκου |
| Δρίμισκος, η |
| Τοπική Κοινότητα Καρινών |
| Καρίναι, αι |
| Τοπική Κοινότητα Κεντροχωρίου |
| Κεντροχώρι, το |
| Πλατανές, ο |
| Τοπική Κοινότητα Κεραμέ |
| Αγαλιανός, ο |
| Αγία Φωτεινή, η |
| Κεραμές, ο |
| Τοπική Κοινότητα Κισσού |
| Κισσός, ο |
| Κισσού Κάμπος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Κρύας Βρύσης |
| Κρύα Βρύση, η |
| Νέα Κρύα Βρύση, η |
| Τοπική Κοινότητα Λαμπινής |
| Λαμπινή, η |
| Τοπική Κοινότητα Μελάμπων |
| Άγιος Γεώργιος, ο |
| Μέλαμπες, αι |
| Τοπική Κοινότητα Μουρνές |
| Μουρνέ, η |
| Τοπική Κοινότητα Μυξόρρουμα |
| Αγία Πελαγία, η |
| Άνω Μυξόρρουμα, το |
| Μυξόρρουμα, το |
| Φρατίον, το |
| Τοπική Κοινότητα Ορνές |
| Ορνέ, η |
| Τοπική Κοινότητα Σακτουρίων |
| Άγιος Παύλος, ο |
| Κάτω Σακτούρια, τα |
| Παξιμάδια δύο, τα (νησίς) |
| Παξιμάδια ένα, τα (νησίς) |
| Σακτούρια, τα |
| Τοπική Κοινότητα Σπηλίου |
| Δαριβιανά, τα |
| Σπήλιον, το |
|
Νομός Ρεθύμνης : Δήμος, Κοινότητα Ρεθύμνου | Ανωγείων | Αρκαδίου | Γεροποτάμου | Κουλούκωνα | Κουρήτων | Λάμπης | Λαππαίων | Νικηφόρου Φωκά | Σιβρίτου | Φοίνικα | Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε: Διοικητική διαίρεση νομού Ρεθύμνης |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
