.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Ρεθύμνης

Νομός Ρεθύμνης Δήμος Λάμπης

-- Δήμος Λάμπης --

Ο Κισσός είναι Χωριό του Δήμου Αγίου Βασιλείου, σε απόσταση 33 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο και 6 χιλιομέτρων από το Σπήλι, σε υψόμετρο 640 μέτρων, στους νότιους πρόποδες του όρους Κέντρος. Το Τοπικό Διαμέρισμα Κισσού αποτελείται από δύο οικισμούς (Κισσός και Κισσού Κάμπος) και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 αριθμούσε 180 κατοίκους.

Ιστορία

Ιδρύθηκε γύρω στον 9ο – 10ο αώνα και πήρε το όνομά του από τους πολλούς πετροκισσούς που υπάρχουν στην περιοχή. Το 1583 αναφέρεται από τον Καστροφύλακα με 222 κατοίκους, το 1884 στο Δήμο Αγίου Πνεύματος (είχε έδρα τον Άρδακτο) με 181 Χριστιανούς και 27 Τούρκους και το 1900 με 214 κατοίκους. Το 1928 υπάγεται στην κοινότητα Αρδάκτου με 247 κατοίκους και από το 1935 ιδρύεται ομώνυμη κοινότητα που περιλαμβάνει και του Κισσού τον Κάμπο. Το 1940 είχε 254 κατ., το 1971 είχε 214 κατ., και το 1981 είχε 177 κατοίκους σύμφωνα με τις εκάστοτε απογραφές. Βρισκόταν σε ακμή την Β’ Βυζαντινή περίοδο, όπως μαρτυρούν τα πολλά μνημεία που υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι περισσότεροι Χριστιανοί κάτοικοι του εγκαταστάθηκαν κυρίως στην συνοικία Πέρα Ρούγα.

Κλίμα

Το κλίμα του χωριού είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό με ελάχιστη υγρασία.

Οικισμός Κισσού

Ιδρύθηκε γύρω στον 9ο – 10ο αιώνα και πήρε το όνομά του από τους πολλούς πετροκισσούς που υπάρχουν στην περιοχή. Ο Κισσός αναφέρεται στην επαρχία Αγίου Βασιλείου Νομού Ρεθύμνου, το 1577 από τον Fr. Barozzi Chisso, από τον Καστροφύλακα με 222 κατοίκους το 1583 και με 178 οφειλόμενες αγγαρείες, από τον Βασιλακάτα το 1630. Στην τούρκικη απογραφή του 1659 αναφέρεται Kiso με 33 σπίτια. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται Kissos με 15 χριστιανικές και 15 τούρκικες οικογένειες. Το 1881 ανήκει στο Δήμο Αγίου Πνεύματος με 181 Χριστιανούς και 27 Τούρκους κατοίκους. Το 1900 είναι στον ίδιο Δήμο με 214 κατοίκους. Το 1928 είναι στην κοινότητα Αρδάκτου με 247 κατοίκους. Το 1935 ιδρύεται ομώνυμη κοινότητα που περιλαμβάνει και τον Κάμπο Κισσού. Το 1940 έχει 254 κατοίκους, το 1951 έχει 239, το 1961 έχει 237, το 1971 214, το 1981 177, το 1991 179 και το 2001 (τελευταία απογραφή) έχει 180 κατοίκους. Ο Κισσός παρουσιάζει πάμπολλες φυσικές ομορφιές, ενώ στο χωριό διατηρούνται σε καλή κατάσταση Βυζαντινές εκκλησίες με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες: Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Ακόμα, κοντά στο χωριό βρίσκεται και η ιστορική μονή του Αγίου Πνεύματος.

Μνημεία - Αξιοθέατα
Πρώην Δημοτικό Σχολείο

Το Δημοτικό Σχολείο φαίνεται ότι λειτουργούσε στην Μονή Αγίου Πνεύματος από το 1899-00 και εξυπηρετούσε τα χωριά Κισσός – Κενροχώρι – Πλατανές.

Τα σχολικά έτη 1929-30 και 1933-34 άνοιξαν τα σχολεία του Κεντροχωρίου και του Πλατανέ και έμειναν μόνο τα παιδιά του Κισσού μέχρι το 1947. Τότε το Δημοτικό Σχολείο μεταφέρθηκε στον Κισσό στο καινούριο κτίριο και λειτουργούσε συνεχώς ως μονοθέσιο εκτός από το σχολικό έτος 1970-71 που λειτούργησε ως διθέσιο. Το Σχολείο έκλεισε οριστικά το έτος 1991-92 και οι μαθητές από τότε μεταφέρονται στο Σπήλι.
Εκκλησίες

Τρεις Εκκλησίες βυζαντινής τεχνολογίας και με θαυμάσιες αγιογραφίες και στις τρεις , η ιστορική Μονή του Αγίου Πνεύματος και τα ερείπια του παλιού ναίσκου της Αγίας Παρασκευής, που βρίσκονται παραέξω, αποτελούν ένα αξιολογότατο, αλλά και θαυμάσιο πλέγμα Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων σε αριθμό έργων όχι συνηθισμένο για ένα τόσο μικρό χωριό. Κι ενώ για τις θρησκευτικές ανάγκες ενός μικρού χωριού, όπως ήταν πάντοτε ο Κισσός, επαρκούσε μια Εκκλησία, βρίσκουμε εδώ να συνυπάρχουν εντός οικισμού τρεις και θαυμάσια συντηρούμενες. Αλλά κι η επέκταση της καλαισθησίας εκτός των θρησκευτικών μνημείων σε έργα κοινής ωφέλειας, πιστοποιούν με τον πιο εύγλωττο τρόπο, ότι τα χρόνια εκείνα ο Κισσός βρίσκονταν σε οικονομική και πνευματική ακμή, συνύπαρξη απαραίτητη για να γίνει κάτι σωστό.
Ο Ναός της Μεταμορφώσεως

Σε μεσημβρινό σημείο του χωριού βρίσκεται ο ιερός Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος κι είναι ο Ενοριακός ναός του χωριού, γι' αυτό κι η Ενορία αναγράφεται «Ενορία Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως Κισσού». Ο ναός είναι δίκλιτος με σχέδιο δίκλιτης βασιλικής, χωρίς τρούλο, με τις στέγες ισοϋψείς, κεραμοσκεπείς και αμφικλινείς, καλαίσθητος κι εξωραϊσμένος. Της Μεταμορφώσεως εορταζόμενο το νότιο κλίτος είναι κατάγραφο με αγιογραφίες, αρκετά όμως αλλοιωμένες, κι είναι το καθ' εαυτό παλιό οικοδόμημα.

Αναφέρεται, αλλά μόνο ο ναός αυτός, από τον ΙΩΣΗΦ GEROLA στο έργο του «MONUMENT! VENETI NELL ISOLA DI CRETA». Κατά τη γνώμη του GEROLA όπως αναφέρει στο έργο του κτίστηκε ο ναός από το 13ο - 15ο αιώνα κι αναφέρει τ' ονοματεπώνυμο Δημήτριος Βεργίλης ως κτήτορα νου ναού και πράγματι σώζεται ακριβώς στο νοτιοδυτικό άκρο του εσωτερικού τοίχου η απεικόνιση της μορφής του.

Πάνω ακριβώς από τη φωτιστική θυρίδα της κόγχης του ιερού του παλιού κλίτους και μέσα σε πλαίσιο υπάρχει δυσανάγνωστη γραφή, που μάλλον πρόκειται για κάποιο ύμνο. Μεταγενέστερη προσθήκη είναι και το μικρό παράθυρο δίπλα από το ψαλτήρι-αναλόγιο, που μαζί με την ζημιά που προκάλεσε η προσθήκη του νεότερου κλίτους αλλοιώνουν αρκετά την παλιά αρχέτυπη κατασκευή του ναού της Μεταμορφώσεως.

Αναπαλαιώθηκε εξωτερικά από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων το 1975-76 και φαίνονται τώρα και ία δύο κλίτη σαν ενιαία κατασκευή. Έγινε δηλαδή η κεραμοστρωση της οροφής και τα εξωτερικά επιχρίσματα της λιθοδομής. Η προσπάθεια αυτή συνεχίστηκε με μεγάλο ζήλο από τον Ενορία, που με την καθοδήγηση της Αρχαιολογίας ξεμπαζώθηκε ο περίβολος και στη συνέχεια στρώθηκε με πλακόστρωτο, καθώς και εσωτερικά το δάπεδο του ναού και σήμερα αποτελεί χώρο περίτεχνο και καλοφτιαγμένο.

Οι τέσσερις μεγάλες εικόνες του τέμπλου είναι: της Μεταμορφώσεως ιστορημένη το 1984 σε αντικατάσταση της μόνης παλιάς, αλλά ξεθωριασμένης εικόνας του Παντοκράτορα, που φυλάσσεται τώρα στο ιερό, της Παναγίας νεότερη αλλά αγνώστου χρονολογίας, της Αγίας Αικατερίνης του 1935 και έτεμη του Παντοκράτορα το 1934 και του Προδρόμου στο ενδιάμεσο των δύο κλιτών του 1938.
Ο Ναός της Παναγίας

Ο Ναός: Βρίσκεται στο βορειότερο άκρο του χωριού και εορτάζει στις 8 του Σεπτέμβρη, το Γεννέθλιο της Θεοτόκου. Παλιότερα ήταν μικρός ναϊσκος. Μεταγενέστερα ,αλλ' άγνωστο πότε, έγινε και σ' αυτόν επέκταση προς το δυτικό όμως μέρος. Γκρεμίστηκε δηλαδή ο δυτικός τοίχος, που ήταν κι η θυρόσταση, δημιουργήθηκε ανακουφιστικό τόξο στη θέση του και το σημείο αυτό αποτελεί σήμερα τη σύνδεση με τη νέα προσθήκη, ενώ ο ναός παρουσιάζει εξωτερικά ενιαίο στενόμακρο σχήμα. Εκτός από την ημέρα της εορτής του ναού επικρατεί το έθιμο να γίνονται σ' αυτόν οι τελετές του Επιταφίου κι οι Αναστάσιμες ακολουθίες.Το Μέγα Σάββατο το βράδυ καίγεται εδώ ο Οφανός με το ομοίωμα του Ιούδα του Ισκαριώτη. Στο τέμπλο βρίσκονται οι εικόνες της Γεννήσεως της Θεοτόκου ιστορημένη το 1905, κι η εικόνα του Παντοκράτορα του 1840. Η εικόνα της Αγίας Παρασκευής του 1935 βρίσκεται στο σημείο της συνένωσης του παλιού τμήματος με τη νέα προσθήκη, δηλαδή στο μέσο περίπου του ναού.

Η Καμπάνα. Η καμπάνα της Παναγίας με το γλυκόλαλο και γνώριμο σ' όλους τους χωριανούς ήχο της, ήταν κρεμασμένη στη διχάλη ενός ξύλου, που «εκτελούσε χρέη» καμπαναριού και βρισκόταν στο νοτιοανατολικό μέρος του περιβόλου, πριν φτιαχτεί το σημερινό καμπαναριό. Έχει πάνω της τυπωμένες αρκετές θρησκευτικές παραστάσεις και φαίνονται ολοκάθαρα η Σταύρωση και μορφές αγίων καθώς και η εξής επιγραφή και χρονολογία: «Παναγία Θιμιανί χωρ. Κισό 1861». Ορθότερα γραμμένο, «Παναγία Θυμιανή χωρίον Κισσός 1861». Φτιάχτηκε το 1861 με προορισμό τον Κισσό, όπως αναφέρει, αλλά είναι άγνωστο γιατί αναφέρει την ένδειξη Παναγία Θυμιανή και τι σχέση είχε το χωριό με την ιστορική εκκλησία της Παναγίας στα Σφακιά. Πάντως σε πολλές καμπάνες εκτός από τη χρονολογία κατασκευής τους, τον τόπο προορισμού τους. γράφουν και τον δωρητή. Πιθανόν λοιπόν δωρητής να είναι η «Παναγία η Θυμιανή» και γι" αυτό αναφέρεται.

Ο Ναός του Αγίου Ιωάννη

Στο βορειοδυτικό άκρο του χωριού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Γιορτάζει στις 26 του Σεπτέμβρη και τη μέρα αυτή πριν από μερικά χρόνια, γινόταν το καλύτερο και μεγαλύτερο πανηγύρι του χωριού. Ο ναός είναι μονόκλιτος με στέγη αμφικλινή και κεραμοσκεπή. Έχει μικρές διαστάσεις σε μήκος και πλάτος, αλλά αρκετό ύψος, πάντα βέβαια σε σχέση με τους άλλους ναούς του χωριού. Δεν έχει παράθυρο, ούτε έγινε σ' αυτόν επέκταση και σήμερα μπορούμε να πούμε ότι βρίσκεται χωρίς αλλοιώσεις και διατηρήθηκε με την πραγματική αρχέτυπή του μορφή. Εσωτερικά είναι κατάγρσφος με αγιογραφίες, που σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση κι έχουν έντονη ζωηρή απόχρωση.

Το σημαντικότερο είναι ότι, στο ναό αυτό υπάρχουν δυο σειρές - δυο στρώματα - αγιογραφίες και διακρίνεται σ' ορισμένα σημεία, όπου έχει καταστραφεί το εξωτερικό στρώμα, ολοκάθαρα το εσωτερικό. Ο χώρος εξωτερικά της εκκλησίας διαμορφώθηκε το χειμώνα 1984 - 85 με δαπάνη και πρωτοβουλία της Ενορίας Κισσού. Ξεμπαζώθηκε δηλαδή και κτίστηκε ο αυλόγυρος. Το σημερινό ξυλόγλυπτο τέμπλο κατασκευάστηκε το 1985 σε αντίκα τάσταση του επίσης ξύλινου, αλλά πρόχειρου παλιού τέμπλου. Σε άγνωστο χρονικό διάστημα είχε συντελεστεί σημαντική επιχωμάτωση στο βορειοανατολικό τμήμα του χώρου έξω από την εκκλησία, από διάβρωση του παρευρισκόμενου υψώματος. Στο ξεμπάζωμα αυτού του χώρου, που σ' ορισμένα σημεία έφθασε σε βάθος περισσότερο από δύο μέτρα, βρέθηκε πληθώρα τάφων.

Οι εικόνες, τέλος, του τέμπλου ιστορήθηκαν όλες το 1935 κι είναι ο Αη Γιάννης ο Πρόδρομος, η Θεοτόκος, ο Παντοκράτορας κι ο εορταζόμενος Άγιος: Αη-Γιάννης ο Θεολόγος. Οι εικόνες αυτές αντικατέστησαν τις παλιές, οι οποίες μπορεί να ήταν κι οι πρώτες του ναού.
Η Ιστορική Μονή Αγίου Πνεύματος

Η ίδρυση της Μονής Αγίου Πνεύματος χάνεται στα βάθη των αιώνων. Το πιθανότερο είναι ότι η ίδρυσή της ανάγεται κατά το τέλος της δεύτερο-βυζαντινής περιόδου (961-1204 μ.Χ.) ή κατά τα χρόνια της πρώιμης Ενετοκρατίας στην Κρήτη.

Αρκετά Ενετικά (νοταριανά) έγγραφα αναφέρονται στη μονή κατά τα έτη 1635 και 1640, δηλαδή πριν την τουρκοκρατία, τα οποία πιστοποιούν ότι το μοναστήρι βρισκόταν σε άνθηση και πλήρη λειτουργία κατά το χρονικό αυτό διάστημα.

Το ίδιο πιστοποιεί, λίγο αργότερα, έγγραφο του 1658, του ιεροδικείου Ρεθύμνης, μιας και η Κρήτη βρισκόταν υπό τούρκικη κυριαρχία. Έκτοτε αρκετά έγγραφα – Σουλτανικά φιρμάνια και Συνοδικά Σιγγιλιώδη Πατριαρχικά γράμματα- έχουν εκδοθεί για θέματα που αφορούσαν το μοναστήρι, κάποια από τα οποία διασώθηκαν στο αρχείο της Ιεράς Μονής Πρέβελη.

Λειτουργούσε ως αυτόνομη ενοριακή Μονή από την ίδρυσή της μέχρι την 15η Ιουνίου 1821, ημέρα που γνώρισε την τουρκική θηριωδία, καθώς Αμπαδιώτες Τούρκοι σε επέλαση τους σφαγίασαν τους μοναχούς και πυρπόλησαν το κτιριακό συγκρότημα. Υπήρξε, μάλιστα, η πρώτη Μονή, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821 στην Κρήτη.

Το μοναστήρι – ακατοίκητο πια- προσαρτήθηκε ως Μετόχι στο πλησιέστερο και ισχυρότερο τότε μοναστήρι του Πρέβελη και το έτος 1836 υπό τη σοφή καθοδήγηση του Επισκόπου Λάμπης Νικοδήμου Σουμπασάκη ιδρύθηκε και λειτούργησε στο Άγιο Πνεύμα η περιώνυμη «Σχολή του Αγίου Πνεύματος», η οποία αναδείχθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα πνευματικά κέντρα της τουρκοκρατούμενης Κρήτης κατά το 19ο αιώνα.

Η εμβέλεια του πνευματικού αυτού κέντρου εκτεινόταν από τη νήσο Γαύδο, σ’ ολόκληρη την Επαρχία Σφακίων και Αγίου Βασιλείου. Ενίοτε κάλυπτε και τις ανάγκες των επαρχιών Καινουρίου, Πυργιωτίσσης, Αμαρίου και της περιοχής του δυτικού Ρεθύμνου. Χιλιάδες Κρητικόπουλα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας θήτευσαν στο σεπτό αυτό χώρο και τράφηκαν πνευματικά, σωματικά και ψυχικά.

Στον περιβάλλοντα χώρο της Μονής υπάρχει μνημείο πεσόντων προς τιμήν των διακοσίων εθελοντών αγωνιστών που έπεσαν ηρωικά πολεμώντας τους Τούρκους στις 5 Δεκεμβρίου 1868. Ήταν το στρατιωτικό σώμα του Δημητρίου Πετροπουλάκη, που ήρθαν στην Κρήτη για να βοηθήσουν τους επαναστατημένους Κρητικούς. O Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων κ.κ. Ειρηναίος έκανε πράξη την επανίδρυση της μονής. Γίνονται συνεχείς προσπάθειες για την αναστύλωση και πλήρη λειτουργία της Μονής.
Ο Ναός της Μεταμορφώσεως

• «Η Παλιά Βρύση»

Κάτω από την κεντρική Πλατεία του χωριού και μεταξύ δύο αιωνόβιων πλατάνων βρίσκεται το παλιό υδραγωγείο ή παλιά βρύση, όπως χαρακτηριστικά λέγεται. Αποτελεί έργο τέχνης με πλήθος διακοσμητικών στοιχείων.

• Το Δάσος στους Βατολάκους

Σε έκταση 600 περίπου στρεμμάτων, δημιουργήθηκε το 1985 από την Διεύθυνση Δασών Νομού Ρεθύμνης, ένα θαυμάσιο δάσος σε παραχωρηθείσα από την τότε Κοινότητα Κισσού έκταση. Η ποικιλία της χλωρίδας είναι μεγάλη, τόσο στα είδη των δένδρων που φυτεύτηκαν (Πεύκα, Κυπαρίσσια, Ακακίες κλπ.), όσο και στα αυτοφυή ( Πρυνάρια, Αγριελιές και κάθε λογής θάμνοι και βότανα).

• Τοποθεσία Αγία Παρασκευής

Στην περιοχή αυτή που βρίσκεται και το φερώνυμο ξωκλήσι υπάρχει πηγή με το πιο κρύο και κρυστάλλινο νερό που μπορεί να συναντήσει κανείς στον οικισμό, ενώ η περιοχή είναι κατάφυτη από πανύψηλα δέντρα όπως πλατάνια και πρινάρια, οπωροφόρα δέντρα και καταπράσινους θάμνους.

- Βόρεια του Δάσους βρίσκεται το Κισσανό φαράγγι με τον επιβλητικό Κόκκινο Δέτη όπου φωλιάζουν αρπακτικά πτηνά. Συχνά εκεί συναντάμε γύπες, γεράκια και άλλα όρνια.

• «Το Σημάδι», το φυσικό ρολόι των ντόπιων.

• Οροπέδιο «Γιούς Κάμπος»

Βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος του Όρους Κέντρος μεταξύ των χωριών Σπηλίου, Κισσού και Γερακάρι, με καλές οδικές προσβάσεις και από τα τρία χωριά. Έχει υψόμετρο περίπου 750 μέτρα. Θεωρείται παράδεισος για τους βοτανολόγους, το επισκέπτονται από πολλές χώρες για να μελετήσουν την πλούσια χλωρίδα του, και ιδιαίτερα τα πολλά είδη ορχιδέας που ευδοκιμούν. Επίσης, φύεται ένα από τα ελάχιστα είδη αυτοφυούς τουλίπας στην Κρήτη, και συγκεκριμένα η εντυπωσιακή κόκκινη τουλίπα Tulipa Doerfleri .

Το οροπέδιο είναι ένα από τα πιο παραγωγικά μέρη του νησιού. Ακόμα και σήμερα καλλιεργούνται ποικίλα δημητριακά. Ξακουστό, όμως, είναι στην Κρήτη για την παραγωγή άνυδρων κηπευτικών όψιμης περιόδου. Στο οροπέδιο υπάρχει η πηγή του Αγίου Ιωάννη.

• Το Φαράγγι και ο Κόκκινος Δέτης Βόρεια του Δάσους βρίσκεται το Κισσανό φαράγγι με τον επιβλητικό Κόκκινο Δέτη όπου φωλιάζουν αρπακτικά πτηνά. Συχνά εκεί συναντάμε γύπες, γεράκια και άλλα όρνια.
Σπήλαια

1. Αγριμοκεφάλι: Tο σπήλαιο βρίσκεται στο ομώνυμο ύψωμα Αγριμοκεφάλι (κεφάλι= ύψωμα), σε υψόμ. 1200 μ., στη βόρεια πλευρά του Κισσανού φαραγγιού, που από μακριά δίνει την εντύπωση κεφαλής αγριμιού (αγρίμι στην Κρήτη είναι ο κρητικός αίγαγρος).

2. Γέρο Σπήλιο: Βρίσκεται ΒΔ του χωριού. η σπηλιά σήμερα έχει εξαφανιστεί λόγω κατολίσθησης.

3. Στσι Καντινόσπηλιους: Από τις πεταλούδες (καντινέλες), που φιλοξενούν τα συγκεκριμένα μικρά σπήλαια, βόρεια του υψώματος Κούπος, σε υψόμ. 1300 μ.

4. Κόκκινος Δέτης: Το σπήλαιο, διαστ. 2,5Χ6Χ1,6, βρίσκεται στη θέση Φαράγγι, ΒΑ του χωριού, σε υψόμ. 900 μ. Το όνομά του από τη απόχρωση του δέτη [δέτης = ο κρημνός ], στον οποίο βρίσκεται.

5. Τροχαλόδεμα: Μικρό σπήλαιο, διαστ. 4Χ1,6Χ4, σε υψόμ. 1300 μ. στην ομώνυμη θέση, στην ευρύτερη περιοχή του Κάμπου.

6. Τα Σπηλιάρια: Βρίσκονται στη θέση Παλιάμπελα (στα), ΝΑ του χωριού.[2]
Πηγές - Βιβλιογραφία

↑ "Μνημεία Ιστορία Παράδοση Κισσού Αγ.Βασιλείου" του δασκάλου Γεωργίου Τσιγδινού
↑ Πληροφορίες από τον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη

Πληροφορίες από τον Καθηγητή Κωστή Ηλ. Παπαδάκη
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

http://www.kissoscrete.gr

Δημοτική Ενότητα Λαμπής
Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης
Αγία Γαλήνη, η
Ξηρόκαμπος, ο
Τοπική Κοινότητα Ακουμίων
Ακούμια, τα
Βρύσαι, αι
Τριόπετρα, η
Τοπική Κοινότητα Αρδάκτου
Αγία Παρασκευή, η
Ακτούντα, τα
Άρδακτος, ο
Βάτος, ο
Τοπική Κοινότητα Δριμίσκου
Δρίμισκος, η
Τοπική Κοινότητα Καρινών
Καρίναι, αι
Τοπική Κοινότητα Κεντροχωρίου
Κεντροχώρι, το
Πλατανές, ο
Τοπική Κοινότητα Κεραμέ
Αγαλιανός, ο
Αγία Φωτεινή, η
Κεραμές, ο
Τοπική Κοινότητα Κισσού
Κισσός, ο
Κισσού Κάμπος, ο
Τοπική Κοινότητα Κρύας Βρύσης
Κρύα Βρύση, η
Νέα Κρύα Βρύση, η
Τοπική Κοινότητα Λαμπινής
Λαμπινή, η
Τοπική Κοινότητα Μελάμπων
Άγιος Γεώργιος, ο
Μέλαμπες, αι
Τοπική Κοινότητα Μουρνές
Μουρνέ, η
Τοπική Κοινότητα Μυξόρρουμα
Αγία Πελαγία, η
Άνω Μυξόρρουμα, το
Μυξόρρουμα, το
Φρατίον, το
Τοπική Κοινότητα Ορνές
Ορνέ, η
Τοπική Κοινότητα Σακτουρίων
Άγιος Παύλος, ο
Κάτω Σακτούρια, τα
Παξιμάδια δύο, τα (νησίς)
Παξιμάδια ένα, τα (νησίς)
Σακτούρια, τα
Τοπική Κοινότητα Σπηλίου
Δαριβιανά, τα
Σπήλιον, το

Νομός Ρεθύμνης : Δήμος, Κοινότητα

Ζωνιανών

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε: Διοικητική διαίρεση νομού Ρεθύμνης

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

Κισσός Ρεθύμνης

.