Νομαρχία Πειραιά

Τα λεγόμενα «Καρβουνιάρικα» αποτελούν παλαιότερη δημώδη ονομασία του χερσαίου νοτίου τμήματος του λιμένα Πειραιώς και συγκεκριμένα της ακτής από τον Ναό του Αγίου Νικολάου όπου το Τελωνείο μέχρι και του άλλοτε Βασιλικού Περιπτέρου, το γνωστό ως "Παλατάκι" στον προλιμένα, δεξιά του εισπλέοντος.
Βέβαια από τα Καρβουνιάρικα μέχρι το Παλατάκι μεσολαβούσε το κομμάτι εκείνο της ακτής που είχε λάβει το όνομα "Ξαβέρι" ή "Ξαβέρη", η σημερινή ακτή Ξαβερίου. Στην αρχαιότητα το νότιο τμήμα του κυρίως σημερινού λιμένα Πειραιώς λεγόταν Κάνθαρος ("λιμήν Κανθάρου"), έναντι του βορείου τμήματος, που λεγόταν « «λιμήν των Αλών».
Η ονομασία «καρβουνιάρικα» ήταν αυθαίρετη και επικράτησε επειδή στην ακτή αυτή γίνονταν οι φορτοεκφορτώσεις των γαιανθράκων, (κάρβουνου), καθώς και η προσέγγιση των πλοίων για ανθράκευση. Την αυτή ονομασία έφερε και η υπερκείμενη της ακτής αυτής συνοικία που γειτνίαζε νότια με το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο, και βορειοανατολικά με την συνοικία Υδραίικα (του Πειραιά).
Μετά το άδοξο τέλος της μικρασιατικής εκστρατείας, στη περιοχή των καρβουνιάρικων εγκαταστάθηκε πλήθος προσφύγων που διέμεναν σε ξύλινα παραπήγματα που διατηρήθηκαν μέχρι το 1968 τα οποία και απομάκρυνε ο τότε δήμαρχος του Πειραιά Αριστείδης Σκυλίτσης, όπου και διανοίχτηκε η εκεί παραλιακή λεωφόρος
Πάντως ακόμη και στις ημέρες μας, σε μια περιορισμένη έκταση κάτω από την γέφυρα της ακτής Ξαβερίου προς Ακτή Μιαούλη, υφίστανται μερικά απομεινάρια εκείνων των παραπηγμάτων που ονομάζονταν κάποτε το "Χωριό του Ξαβέρη" ή το "Χωριό των Καρβουνιάρικων". Σημειώνεται όμως ότι από της εγκατάστασης εκεί των προσφύγων και καθ΄ όλη τη διάρκεια του μεσοπολέμου η φθίνουσα πλέον διακίνηση ανθράκων, (φορτοεκφόρτωση κάρβουνου), λόγω της ανάπτυξης των πετρελαιομηχανών, γίνονταν στη βόρεια ακτή του λιμένα, αμέσως μετά τα λεγόμενα λεμονάδικα, δηλαδή στην ακτή από του σταθμού του Ηλεκτρικού μέχρι σχεδόν τον Ναό του Αγίου Διονυσίου.

Χαρακτηριστικό κτίρια στα Καρβουνιάρικα του Πειραιά υπήρξε το μεγάλο μηχανουργείο του Πότου, το οποίο απαλλοτριώθηκε από τον ΟΛΠ καθώς και το κτίριο των Γενικών Αποθηκών. Η γνωστή σκάλα του Μανίνα, περίπου στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το εκθεσιακό κέντρο του ΟΛΠ, υπήρξε ένα από τα κεντρικότερα σημεία αναφοράς των Καρβουνιάρικων.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε άρχισε η αναμόρφωση και ανάπτυξη του λιμένα Πειραιώς, η λεγόμενη πλέον «καρβουνόσκαλα» μεταφέρθηκε στον λιμένα Κερατσινίου, έναντι της Ιχθυόσκαλας και του νέου Ικονίου, όπου και εγκαταστάθηκε μεγάλη γερανογέφυρα φορτοεκφόρτωσης γαιανθράκων. Τα έργα της αναμόρφωσης του κεντρικού λιμένος Πειραιά δεν μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη τη συνοικία των Καρβουνιάρικων. Τα νέα κρηπιδώματα που τοποθετήθηκαν καθ'όλο το μήκος της ακτής και η διαπλάτυνση / επέκταση του λιμένος σε αυτό το σημείο το έκαναν σήμερα αγνώριστο σε σχέση με το παρελθόν. Επίσης, η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας και η ανάγκη εύρεσης χερσαίων παραλιμένιων χώρων προς οικοδόμηση έστρεψε πολλούς εργολάβους προς την σχετικά ανεκμετάλλευτη περιοχή των Καρβουνιάρικων επί της οποίας οικοδομήθηκαν μια σειρά από πολυώροφα μέγαρα όπου στεγάστηκαν κυρίως εταιρίες που σχετίζονταν με τη ναυτιλία, τράπεζες εγχώριες αλλά και ξένες και γραφεία ασφαλιστικών εταιριών. Εννοείται βέβαια πως η ανατίμηση των οικοπέδων της περιοχής υπήρξε απλά τρομακτική.
Πηγές

"Ο Πειραιεύς του άλλοτε", Πάνου Λώζου, 1987

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Κάτω στα Καρβουνιάρικα - Φωτογραφίες Σύγχρονες & Παλαιές
Το "Χωριό" στα Καρβουνιάρικα και στην Ακτή Ξαβερίου