.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας

-- Δήμος Ανδρούσας --

Η Ανδρούσα[4] είναι οικισμός κοντά στην Μεσσήνη και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Μεσσήνης, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Ανδρούσα βρίσκεται βορειοδυτικά από την έδρα του δήμου, την Μεσσήνη από την οποία απέχει περίπου 12 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 120[1][5] μέτρα και απέχει από τις ακτές του Κόλπου της Μεσσηνίας περίπου 17,5 χιλιόμετρα. Κοντά στην Ανδρούσα βρίσκονται, προς τα βορειοδυτικά της η Καλογερόρραχη σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων, προς τα ανατολικά της η Εύα σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νοτιοανατολικά της η Αγριλιά και η Αμφιθέα σε απόσταση 3,5 και 4 περίπου χιλιομέτρων και προς τα νότιά της η Βασιλάδα σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.
Ιστορία

Η περιοχή της Ανδρούσας και των γειτονικών οικισμών της, –σε παλαιότερες εποχές η ίδια η Ανδρούσα ήταν μια μικρή πόλη-κωμόπολη,– έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής τόσο της σύγχρονης Μεσσήνης στα νεότερα χρόνια, όσο και της αρχαίας Μεσσήνης κατά την κλασική εποχή. Τον Μεσαίωνα η Ανδρούσα αποτέλεσε σημαντικό αγροτικό και διοικητικό κέντρο, τόσο για τους Φράγκους σταυροφόρους και τους ιππότες της μισθοφορικής Εταιρείας των Ναβαρραίων αρχικά, όσο και για τους Βυζαντινούς διοικητές του Δεσποτάτου του Μυστρά και στη συνέχεια τους Οθωμανούς και τους Ενετούς.[4] Το κάστρο της, κτισμένο στις δυτικές παρυφές του κάμπου της Μεσσηνίας, κατασκευάσθηκε στα ύστερα χρόνια της βυζαντινής εποχής και τα πρώτα της φραγκοκρατίας, ενώ ο ομώνυμος με το κάστρο οικισμός έφερε την ίδια ονομασία διαχρονικά. Η μικρή πόλη - κωμόπολη, συνδεόμενη πάντα με την ιστορία του κάστρου της,[4] με βάση την τοπική παράδοση, αλλά και διάφορες ιστορικές πηγές, εκτιμάται σύμφωνα με μια εκδοχή, ότι δημιουργήθηκε περί τον 13ο αιώνα και μάλιστα, σύμφωνα με το «Χρονικόν του Μορέως», το κάστρο της κτίσθηκε από τον ηγεμόνα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο, σε θέση που δεν ήταν ιδιαίτερα κατάλληλη ή φυσικά οχυρή, αλλά «προσφερόταν για τον έλεγχο και την εποπτεία της εύφορης πεδιάδας» της Μεσσηνίας.[6][4][7] Υπάρχουν όμως και απόψεις που αναφέρουν την εκδοχή μιας παλαιότερης (βυζαντινής) κατασκευής του κάστρου, συνεπώς και της Ανδρούσας, που οφείλεται σε ορισμένα στοιχεία του σχεδιασμού των τειχών του φρουρίου.[4] Από τα τέλη του 13ου αιώνα πάντως η Ανδρούσα απετέλεσε σημαντικό βυζαντινό κέντρο της Μεσσηνίας με αποκορύφωμα την περίοδο που αυτοκράτορας ήταν ο Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος (1259-1332, στην εξουσία: 1282-1328) και Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο πολιούχος της Ανδρούσας, ο Αθανάσιος ο Α΄ ο οποίος είχε καταγωγή και από την Ανδρούσα. Εκείνη την εποχή κατασκευάζονται στην ευρύτερη περιοχή αρκετοί ναοί και μοναστήρια, ενώ παράλληλα η Ανδρούσα ορίζεται και έδρα Μητρόπολης.[4] Με ιδιαίτερη ακμή από τον 14ο αιώνα και μετά, η Ανδρούσα και το κάστρο της, στις αρχές του 15ου αιώνα περνά στους Δεσπότες του Μυστρά και στη συνέχεια λίγο αργότερα στους Τούρκους.[6] Ετυμολογικά θεωρείται, σύμφωνα με την επίσημη άποψη του Δήμου Μεσσήνης, ότι η ονομασία της Ανδρούσας έχει προκύψει από το ρήμα «ανδρόω» και σημαίνει η «πόλη των ανδρείων».[4]
1205-1432: Μεσαίωνας, Α΄ Ενετοκρατία, Εταιρεία των Ναβαρραίων

Κύρια λήμματα: Πριγκιπάτο της Αχαΐας και Εταιρεία των Ναβαρραίων

Μετά την πρώτη κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το 1204, κατά την Πρώτη Ενετοκρατία και την Φραγκοκρατία, ο Μωριάς γίνεται κτήση των Βενετών και των Φράγκων, με τον έλεγχο που ασκούσε το Πριγκιπάτο της Αχαΐας (1205-1432). Οι Βενετοί αντίστοιχα διεκδίκησαν τα λιμάνια της Μεθώνης και της Κορώνης για λογαριασμό τους. Το 1308 η Ανδρούσα έγινε έδρα Επισκοπής με απόφαση του τότε Πατριάρχη Αθανασίου Α΄ (1230 - 28 Οκτωβρίου 1310, διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά τα έτη 1289-1293 και 1304-1310), ο οποίος είχε καταγωγή και από την Ανδρούσα.[8] Η Ανδρούσα και το κάστρο της αρχίζει να αναπτύσσεται από τον 13ο αιώνα, ως τμήμα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας υπό τον πρίγκιπα Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο, αλλά παρουσιάζει ιδιαίτερη ακμή, κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα, στα τέλη του οποίου υπήρξε η μεσσηνιακή έδρα της μισθοφορικής Εταιρείας των Ναβαρραίων. Οι Ναβαρραίοι, ήταν ομάδα αποτελούμενη από μισθοφόρους στρατιώτες, κυρίως από τη Ναβάρρα (Ισπανία) και τη Γασκώνη (Γαλλία), οι οποίοι έφθασαν στην Πελοπόννησο, το 1378, προσφέροντας αρχικά τις υπηρεσίες τους στο Τάγμα του Αγίου Ιωάννη (Ιωαννίτες Ιππότες, Μοναστικό Κράτος των Ιπποτών της Ρόδου), αλλά στη συνέχεια ενεπλάκησαν σε λεηλασίες και τελικά στη διεκδίκηση του ίδιου του Πριγκιπάτου της Αχαΐας από τον Ιάκωβο των Μπω. Η εμπλοκή τους αυτή δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη, αλλά τελικά κατόρθωσαν να γίνουν de facto κυρίαρχοι στο Πριγκιπάτο μετά το θάνατο του Ιακώβου των Μπω, το 1383. Κατά τη Φραγκοκρατία το κάστρο αποτελεί έδρα δικαστή.[4]
1432-1460: Δεσποτάτο του Μυστρά

Κύριο λήμμα: Δεσποτάτο του Μυστρά

Από το 1432 η Ανδρούσα και το κάστρο της, 21 χρόνια πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), είχαν περιέλθει στην κυριαρχία των Παλαιολόγων, όπου και παρέμειναν για μικρό χρονικό διάστημα, 30 περίπου ετών, μετά την Α΄ Ενετοκρατία, καθώς την περιοχή της Ανδρούσας ήλεγχε το Δεσποτάτο του Μυστρά (1349-1460). Η Ανδρούσα και το κάστρο της εμφανίζονται στις πηγές και λίγο νωρίτερα, το 1428, καθώς σύμφωνα με το «Χρονικόν» του Γεωργίου Σφραντζή, ανάμεσα στους τόπους που παραχωρούνται στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο αναγράφεται πρώτη η Ανδρούσα πριν τα άλλα κάστρα και τις λοιπές περιοχές της Μεσσηνίας.[9] Από το 1417-18 οι Βυζαντινοί είχαν κατορθώσει να απελευθερώσουν το μεγαλύτερο μέρος της Μεσσηνίας και της Ηλείας. Το 1427 ο Βυζαντινός στόλος καταφέρνει να νικήσει σε ναυμαχία στα νησάκια Εχινάδες, στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου, τον Παλατινό Κόμη Κεφαλληνίας και Ζακύνθου Κάρολο Α΄ Τόκκο και λίγο αργότερα οι Βυζαντινοί κατέλαβαν τη Γλαρέντζα στην Ηλεία. Το 1429 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος καταλαμβάνει και την Πάτρα μετά από πολιορκία. Εκτός από την Μεθώνη, την Κορώνη το Ναύπλιο και το Άργος, τα οποία παρέμειναν στην κατοχή των Βενετών, ολόκληρη την υπόλοιπη Πελοπόννησο αναλαμβάνουν οι Παλαιολόγοι, με το Θεόδωρο να εξουσιάζει τον Μυστρά, το Θωμά τη Γλαρέντζα και τον Κωνσταντίνο τα Καλάβρυτα, λίγο πριν ο τελευταίος γίνει αυτοκράτορας. Όμως οι τουρκικές επιδρομές συνεχίστηκαν αμείωτες τα επόμενα χρόνια, καθώς ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ ήθελε να εμποδίσει τους Θεόδωρο και Θωμά, οι οποίοι βρίσκονταν σε αντιπαράθεση μεταξύ τους, από το να αποστείλουν ενισχύσεις στην πολιορκούμενη πρωτεύουσα. Με αφορμή μία μεγάλη τουρκική επιδρομή ξέσπασε εξέγερση των κατοίκων, υπό τον Μανουήλ Κατακουζηνό, η οποία έληξε άδοξα με την επέμβαση του Τουραχάν ή Τουρχάν Μπέη. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και ενώ τα δύο αδέλφια συνέχιζαν να συγκρούονται μεταξύ τους, οι Τούρκοι κατέλαβαν την Πάτρα το 1458 και το 1460 ο Μυστράς παρεδόθη αμαχητί στον Μωάμεθ Β΄ που έθεσε το τέλος στο δεσποτάτο. Έτσι ως το 1462 το κάστρο και η πόλη της Ανδρούσας είχε περιέλθει υπό τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή.
1460-1683: Α΄ Τουρκοκρατία

Κύριο λήμμα: Καζάς Ανδρούσας

Η περίοδος της Πρώτης Τουρκοκρατίας στην περιοχή του Μωριά αρχίζει με τη δεύτερη εκστρατεία του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή (Μεχμέτ Β΄), στην Πελοπόννησο. Μετά την παράδοση του Μυστρά (Πέμπτη 29 Μαΐου 1460) και της Βορδώνιας, κατέλαβε το Καστρίτζι και το Γαρδίκι (στο οποίο είχε καταφύγει ο πληθυσμός του Λεονταρίου). Ακολούθησαν τα κάστρα του Αγίου Γεωργίου και της Καρύταινας και στη συνέχεια ο στρατός του κατέβηκε στην περιοχή των Κοντοβουνίων και την περιοχή της Αρκαδίας (Κυπαρισσίας), σύμφωνα με τον ιστορικό Λαόνικο Χαλκοκονδύλη.[10] Είναι το διάστημα αυτό κατά το οποίο η περιοχή της Ανδρούσας μετατρέπεται για πρώτη φορά σε κτήση των Οθωμανών και σε Καζά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.[11]
1683-1715: Β΄ Ενετοκρατία

Κύριο λήμμα: Τερριτόριο Ανδρούσας

Το 1686, τρία περίπου χρόνια μετά την έναρξη της Δεύτερης Ενετοκρατίας (1683/84-1715), δηλαδή το χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν εκ νέου την Πελοπόννησο, μέσω της κτήσης τους (Stato da Mar), η οποία είναι γνωστή και ως Βασίλειο του Μορέως (1688-1715) ο Φραντσέσκο Μοροζίνι (ιταλικά: Francesco Morosini, 1619-1694) κατέλαβε την περιοχή της Ανδρούσας, η οποία αναφερόταν έκτοτε ως τερριτόριο ή επαρχία της Ανδρούσας (Territorio d'Androussa).

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως η Ανδρούσα (Andrussa Terra[12]). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο.

Ο οικισμός, στα τέλη του 17ου αιώνα και τις αρχές του 18ου αιώνα, αναφέρεται σε διάφορες ενετικές πηγές-απογραφές, ως η έδρα της επαρχίας της Ανδρούσας (Territorio d'Androussa).

Οι Βενετοί, οι οποίοι είχαν καταλάβει την Πελοπόννησο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τα πρώτα στάδια του πολέμου του Μορέως (1684-1699),ί προσπάθησαν με μεγάλη επιτυχία να αναπτύξουν την περιοχή του Μωριά, που είχε ερημωθεί από τον πόλεμο, και να αναζωογονήσουν την γεωργία και την οικονομία της, αλλά δεν ήταν σε θέση να κερδίσουν την αφοσίωση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού, ούτε να εξασφαλίσουν την νέα τους κτήση στρατιωτικά. Έτσι, σύντομα η Πελοπόννησος και μαζί της η Ανδρούσα ανακτήθηκε και πάλι από τους Οθωμανούς μετά από μια σύντομη εκστρατεία τους που έγινε μεταξύ του Ιουνίου και του Σεπτεμβρίου του 1715.
1715-1821: Β΄ Τουρκοκρατία

Κύριο λήμμα: Καζάς Ανδρούσας

Για ένα περίπου αιώνα οι Τούρκοι κατείχαν και πάλι τον Μωριά, μέχρι την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η περιοχή της Ανδρούσας μέχρι και την απελευθέρωσή της το 1821, έγινε και πάλι καζάς, υπαγόμενος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κατά την περίοδο της Δεύτερης Τουρκοκρατίας του Μωριά. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πολλοί Έλληνες από την Ανδρούσα έγιναν κλέφτες και αρματολοί.[8]
Νεότερη ιστορία

Τον 19ο αιώνα αναφερόταν ως Androussa σύμφωνα με τον Pouqueville, το 1815, ο οποίος την αναφέρει στον κατάλογο με τα ονόματα των χωριών της Επαρχίας Ανδρούσας (γαλλικά: Éparchie d'Androusa), τα οποία ήταν εξαρτημένα στην επισκοπική έδρα που είχε ιδρυθεί στο Νησί (Nisi: η Μεσσήνη).[13] Στη συνέχεια αναφέρεται επίσης ως Androusa, έδρα και οικισμός της Επαρχίας Ανδρούσας (γαλλικά: Éparchie d'Androusa), που έμεναν σε αυτόν 58 οικογένειες με εκτιμώμενο σύνολο 146 κατοίκων,[14] σύμφωνα με την απογραφή του 1829, που έγινε από την «επιστημονική αποστολή του Μοριά» (Mission scientifique de Morée), τμήμα της γαλλικής αποστολής με την ονομασία Εκστρατεία του Μοριά (Expédition de Morée), η οποία ήταν αποστολή εκστρατευτικού σώματος 13.000-15.000 ανδρών, υπό την αρχηγία του Νικολάου - Ιωσήφ Μαιζώνος στην Πελοπόννησο, μεταξύ των ετών 1828 και 1833, ενώ η πρώτη επίσημη ονομασία του χωριού, μετά από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, ήταν επίσης με το όνομα η Ανδρούσα.

Η Ανδρούσα ελευθερώθηκε, στις 24 Μαρτίου του 1821, μια μέρα μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας και μάλιστα κατόπιν πολιορκίας, όπου παρά την αντίσταση των αποκλεισμένων Τούρκων υπερασπιστών του, το κάστρο της καταλήφθηκε τελικά υπό τον οπλαρχηγό Πέτρο Μπούρα, από το Διαβολίτσι. Σημαντική συμμετοχή, μεταξύ των άλλων αγωνιστών του 1821, στην απελευθέρωσή της είχε και ο επίσκοπος της κωμόπολης της Ανδρούσας, ο Ιωσήφ ο από Ανδρούσης (Τρίπολη 1770-1844 Μεσσήνη), ο οποίος υπήρξε μάλιστα στη συνέχεια και ο πρώτος υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων (Μινίστρος των Θρησκευτικών, 1822-1833) του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821.[8] Η Επισκοπή Ανδρούσης, μετονομάσθηκε το 1833 σε Επισκοπή Μεσσήνης με επίσκοπο και πάλι τον Ιωσήφ, ενώ το 1852 μετεξελίχθηκε στη σημερινή Μητρόπολη Μεσσηνίας.
Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 545 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.[7]
Εξέλιξη Πληθυσμού της Ανδρούσας Μεσσηνίας Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1844 363[15]
1851 330[16]
1879 733[17]
1889 764[18]
1896 869[19]
1907 865[20]
1920 798[21]
1928 919[22]
1940 1.082[23]
1951 1.012[24]
1961 1.078[25]
1971 889[26]
1981 726[27]
1991 655[28]
2001 691[29]
2011 545[30]
Διοικητική ιστορία –Δημογραφικά
Παλαιός Δήμος Εύας (1835–1912)

Η Ανδρούσα[31] προσαρτήθηκε, το 1835,[32] στον παλαιό Δήμο Εύας,[33] που είχε ως έδρα αρχικά το Ναζήρι (σήμερα η Εύα), όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος αυτός καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, ως η Ανδρούσα στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Εύας της Επαρχίας Μεσσήνης με πληθυσμό 330 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[16] Στην ίδια πηγή αναφέρεται ως έδρα του Δήμου Εύας το Ναζίρι (σήμερα η Εύα). Από το 1867[34] ως το 1868,[35] που έγινε πρόσκαιρα έδρα του δήμου το Καρτερόλι και από το 1879[36] ως το 1912 η έδρα του Δήμου Εύας μεταφέρεται, δυο φορές, από το Ναζήρι και το Καρτερόλι αντίστοιχα, στην Ανδρούσα.
Κοινότητα Ανδρούσης (1912–1948)

Το 1912[37] το χωριό προσαρτάται ως έδρα στην Κοινότητα Ανδρούσης.[38] Στην ίδια κοινότητα προσαρτώνται επίσης, το 1912, οι οικισμοί Καλογερόρραχι και Βασιλάδα
Πρώην Δήμος Ανδρούσας (1948–2010)

Κύριο λήμμα: Δήμος Ανδρούσας

Η Ανδρούσα παρέμεινε ως έδρα και οικισμός της Κοινότητας Ανδρούσης, από το 1912 ως το 1948,[39] όταν τότε η κοινότητα αυτή καταργήθηκε και αναγνωρίζσθηκε ως ο Δήμος Ανδρούσης, με έδρα και πάλι την Ανδρούσα. Στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Ανδρούσα συνέχισε ως έδρα στον κατηργημένο Δήμο Ανδρούσας,[40][41] ως το 2010.

Ο πρώην δήμος Ανδρούσας είχε 9 Δημοτικά Διαμερίσματα και συνολικό πληθυσμό 2.820 κατοίκους, με βάση την απογραφή του 2001, τα οποία με τους αντίστοιχους πληθυσμούς τους, ήταν:

Δ.δ. Ανδρούσης: 786, (οικισμοί: Ανδρούσα: 691, Βασιλάδα: 95)
Δ.δ. Αγριλιάς Μεσσήνης: Αγριλιά: 128
Δ.δ. Αμφιθέας: Αμφιθέα: 443
Δ.δ. Ελληνοεκκλησίας: Ελληνοεκκλησία: 310
Δ.δ. Εύας: Εύα: 535
Δ.δ. Καλαμαρά: Καλαμαράς: 110
Δ.δ. Καλογερόρραχης: Καλογερόρραχη: 195
Δ.δ. Μαγγανιακού:Μαγγανιακό: 175
Δ.δ. Πολυλόφου: Πολύλοφος: 138

Δήμος Μεσσήνης (2011–σήμερα)

Κύριο λήμμα: Δήμος Μεσσήνης

Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Ανδρούσα ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας η οποία συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, και συγκεκριμένα ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Μεσσήνης.[42][43] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αιπείας, Ανδρούσας, Αριστομένους, Βουφράδων, Ιθώμης, Μεσσήνης, Πεταλιδίου και της Κοινότητας Τρικόρφου.

Ο σημερινός δήμαρχος του Δήμου Μεσσήνης, είναι ο Γεώργιος Αθανασόπουλος, ο οποίος εξελέγη στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019.[44][45][46]

Η Ανδρούσα σήμερα εκτός από έδρα της Δημοτικής Ενότητας Ανδρούσας[4] είναι και έδρα της Τοπικής Κοινότητας Ανδρούσης, στην οποία υπάγεται επίσης ο οικισμός της Βασιλάδας.

Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 ο Δήμος Μεσσήνης έχει 23.482 κατοίκους, η Δημοτική Ενότητα Ανδρούσας έχει 2.397 κατοίκους, η Τοπική Κοινότητα Ανδρούσης έχει 628 κατοίκους και η Ανδρούσα, ως οικισμός, έχει 545 κατοίκους.
Δημοτική Ενότητα Ανδρούσας

Σήμερα η Δημοτική Ενότητα Ανδρούσας του Δήμου Μεσσήνης, έχει με βάση την απογραφή του 2011, 2.397 μόνιμους κατοίκους και περιλαμβάνει 9 τοπικές κοινότητες, με 11 συνολικά οικισμούς:

Τοπική Κοινότητα Αγριλιάς Μεσσήνης, με 122 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Αγριλιά
Τοπική Κοινότητα Αμφιθέας, με 380 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Αμφιθέα
Τοπική Κοινότητα Ανδρούσης, με 628 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τους εξής 2 οικισμούς: Η Ανδρούσα: 545 και η Βασιλάδα: 83
Τοπική Κοινότητα Ελληνοεκκλησίας, με 204 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Ελληνοεκκλησία
Τοπική Κοινότητα Εύας, με 510 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τους εξής 2 οικισμούς: Η Αμπελόραχη: 23 και η Εύα: 487
Τοπική Κοινότητα Καλαμαρά, με 186 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Ο Καλαμαράς
Τοπική Κοινότητα Καλογερόρραχης, με 170 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Καλογερόρραχη
Τοπική Κοινότητα Μαγγανιακού, με 104 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Μαγγανιακόν
Τοπική Κοινότητα Πολυλόφου, με 93 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Ο Πολύλοφος

Τοπική οικονομία

Η Ανδρούσα αποτελεί σήμερα σημαντικό παραγωγικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής και η τοπική οικονομία είναι κατά βάση κτηνοτροφική και γεωργική με κυριότερα προϊόντα: Τις ελιές, το ελαιόλαδο, τα σύκα, τη σταφίδα και το κρασί.[4][8][7]
Κτίρια – εκδηλώσεις – αξιοθέατα
Άποψη και κάτοψη της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Ανδρούσα, σε σχέδια, του 1831, του Γάλλου αρχιτέκτονα Guillaume-Abel Blouet (1795–1853), από το έργο "Expédition scientifique de Morée, Ordonnée par le Gouvernement français: Architecture, I-VI", Paris, Firmin Didot, 1831-1838.[47]

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια και τα κτίρια Δημοτικού Σχολείου, Γυμνασίου - Λυκείου υπάρχει και η κεντρική εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας, Ποικίλες εκδηλώσεις, διοργανώνουν διάφοροι φορείς τις παλαιάς αυτής κωμόπολης. Στα αξιοθέατα της περιοχής της Ανδρούσας περιλαμβάνονται διάφορα βυζαντινά και μεσαιωνικά μνημεία της περιοχής, όπως το Κάστρο της Ανδρούσας, το Ανδρομονάστηρο,[48] ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής Σαμαρίνης[48] ή εκκλησιά της Σαμαρίνας, καθώς και το αρχαίο υδραγωγείο που αποτελούν ιδιαίτερα δείγματα της ιστορικής διαδρομής της περιοχής και αποτελούν πόλο έλξης αρκετών επισκεπτών.[8][7] Στα διατηρητέα μνημεία της Ανδρούσας περιλαμβάνεται επίσης ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου (κοιμητηριακός).[48]
Εορτή του Αγίου Αθανασίου εξ Ανδρούσης

Κάθε χρόνο, τον Οκτώβριο, στην Ανδρούσα πραγματοποιείται εορτασμός προς τιμήν του προστάτη Αγίου της παλαιάς κωμόπολης Αγίου Αθανασίου εξ Ανδρούσης[49][50] με παράλληλη λιτανεία.[51][52] Το σκήνωμα του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται σήμερα στον Ιερό Ναό του Αγίου Ζαχαρίου Βενετίας,[53] αλλά τεμάχια του λειψάνου του βρίσκονται εκτός από τη Μονή Παντοκράτορος και στον Ιερό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης της Ανδρούσας, το οποίο μεταφέρθηκε εκεί από την Μονή Εσφιγμένου στις 29 Οκτωβρίου 1967, με τη φροντίδα του τότε μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσοστόμου Β'[54]. Επισημαίνεται επίσης, ότι σύμφωνα με έρευνες ιστορικών ερευνητών δεν έχει εξακριβωθεί με απόλυτη σαφήνεια η καταγωγή του Πατριάρχη Αθανασίου Α΄ από την Ανδρούσα και αναφέρεται και η πιθανότερη εκδοχή, σύμφωνα με αρχειακά τεκμήρια της περιόδου των Παλαιολόγων, να είναι η πόλη της Ανδριανούπολης η ιδιαίτερη πατρίδα του.[55]
Κάστρο της Ανδρούσας

Κύριο λήμμα: Κάστρο της Ανδρούσας

Το Κάστρο της Ανδρούσας είναι μεσαιωνικό φρούριο του 13ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται χτισμένο σε μικρό λόφο δίπλα στην Ανδρούσα.[6] Ο εξωτερικός περίβολος του κάστρου διατηρείται σε καλή κατάσταση και ο χώρος του χρησιμοποιείται επίσης και για διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις.
Επισκοπή Ανδρούσης

Κύριο λήμμα: Επισκοπή Ανδρούσης

Ουσιαστικά σήμερα δεν υφίσταται Επισκοπή Ανδρούσης, υπό την στενή εκκλησιαστική έννοια της «Μητρόπολης» ως αρχιερατικής περιφέρειας, όπως αυτή τουλάχιστον υπήρξε από τις αρχές του 13ου αιώνα ως το 1833.[56][57] Από την Εκκλησία της Ελλάδος, δίδεται ο τίτλος του Επισκόπου Ανδρούσης ως Βοηθού Επισκόπου της Πάλαι πότε Διαλαμψάσης Επισκοπής Ανδρούσης. Στη θέση αυτή έχουν διατελέσει κατά καιρούς ιεράρχες, όπως ο νυν Αρχιεπίσκοπος Τιράνων Αναστάσιος (επίσκοπος Ανδρούσης: 1972-1992), ο νυν Μητροπολίτης Φωκίδος Θεόκτιστος Κλουκίνας, (επίσκοπος Ανδρούσης: 2009-2014) και ο νυν Επίσκοπος Ανδρούσης Κωνστάντιος.[58]
Επίσκοποι Ανδρούσης

Ιωσήφ ο από Ανδρούσης (Τρίπολη 1770 - 1844 Μεσσήνη) διατελέσας επίσκοπος Ανδρούσης (πραγματικό όνομα: Ιωσήφ Νικολάου).
Αρχιεπίσκοπος Τιράνων Αναστάσιος (Επίσκοπος Ανδρούσης: 1972-1992).
Μητροπολίτης Φωκίδος Θεόκτιστος Κλουκίνας, διετέλεσε μεταξύ 2009-2014, βοηθός της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης και στη συνέχεια επίσκοπος με τον τίτλο της Πάλαι πότε Διαλαμψάσης Επισκοπής Ανδρούσης.
Κωνστάντιος Παναγιωτακόπουλος, ο νυν βοηθός επίσκοπος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, με τον τίτλο της Πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Επισκοπής Ανδρούσης.[59]

Αθλητικός Σύλλογος Ανδρούσης

Κύριο λήμμα: Αθλητικός Σύλλογος Ανδρούσης

Στο Δημοτικό Στάδιο Ανδρούσας «Βασίλης Μαλαφέκας», στεγάζεται και ο ομώνυμος Αθλητικός Σύλλογος Ανδρούσης, ο οποίος ιδρύθηκε το 1964 και έχει τμήμα ποδοσφαίρου και άλλα αθλητικά τμήματα, τα οποία συμμετέχουν σε διάφορες τοπικές κατηγορίες.[60]
Δείτε επίσης

Μεσσήνη
Δήμος Μεσσήνης
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Δήμος Ανδρούσας

Παραπομπές

Ανδρούσα, από την ιστοσελίδα: buk.gr
Ταχυδρομικός Κώδικας Ανδρούσα Μεσσηνίας.
Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Μεσσήνη: 27220
Δημοτική Ενότητα Ανδρούσας - Ανδρούσα, από την ιστοσελίδα www.messini.gr του Δήμου Μεσσήνης.
Ανδρούσα, από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.
Κάστρο Ανδρούσας, από την ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr - "Οδυσσεύς" του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ανδρούσα, από την ιστοσελίδα: greece.terrabook.com
Ανδρούσα, της ιστοσελίδας: www.gtp.gr με πηγή κείμενο που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2003 στην ιστοσελίδα: http://www.na-messinia.gr/docs-gr/p3c.htm Αρχειοθετήθηκε 2000-03-02 στο Wayback Machine. (ανενεργή) της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Μεσσηνίας.
Γεώργιος Σφραντζής, «Χρονικόν» (Chronicon sive Minus), [...] "Ἀνδροῦσαν λέγω καὶ Καλαμάταν καὶ Πήδημα καὶ Μάνην καὶ Νησὶν καὶ Σπιτάλιν καὶ Γρεμπένιν καὶ Ἀετὸν καὶ Λωῒ καὶ Νεόκαστρον καὶ Ἀρχάγγελον καὶ ἕτερα πολλά· ἃ καὶ σταλεὶς ἐγὼ παρέλαβον ταῦτα παρὰ τοῦ ῥηθέντος πρωτοστράτορος". [...] Chronicon sive Minus, Ερευνητικό έργο: ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ, Εργαστήριο Διαχείρισης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, 2006, σελ.8 του pdf και Ψευδοσφραντζής, «Χρονικόν, Γεωργίου Φραντζή Πρωτοβεστιαρίου, εις τέσσαρα βιβλία διαιρεθέν, εκδοθέν επιμελεία Φραγκίσκ. Καρόλου Άλτερ (Franz - Karl Alter) διδασκάλου της Ελληνικής διαλέκτου», Εν Βιέννη 1796, Βιβλίον Β, Κεφ. Β. και Γ., , σελ. 30: [...] "τα έκτος & εντός της Πελοποννήσου, ήσαν γαρ τα εντός, Ανδρούσα λέγω & Καλαμάτα, Μαντίνεια, Ιάννιτζα, Πίδημα & Μάνη, & Νησίν, & Σπιτάλιν, & Γρεμπενή, & Αετός, & Νεόκαστρον, & Ίθώμη η νυν λεγομένη Μεσσήνη , & Αρχάγγελος , & Σαυλάουρος, & Ιωάννινα, & Λιγούδιστα• τα δε εκτός, μεγάλη Αίνος, & η περί αυτήν παροικία πάσα κώμαι & χώραι έως και Περιθεωρίου• α και σταλείς εγώ παρέλαβον αυτά•" [...] και «Χρονικόν», Georgius Phrantzes, Ioannes Cananus, Ioannes Anagnostes, Weber, Bonnae 1838, LIB. II, CAP. II, σελ. 133: [...] "ήσαν γάρ τα εντός, Ανδρούσα λέγω και Καλαμάτα, Μαντινεία, Ιάννιτζα, Πίδημα και Μάνη και Νησίν και Σπιτάλιν και Γρεμπενή και Αετός και Νεόκαστρον και Ιθώμη η νυν λεγομένη Μεσσήνη και Αρχάγγελος και Σαυλάουρος και Ιωάννινα και Λιγούδιστα, τα δε εκτός μεγάλη Αίνος και η περί αυτήν παροικία πάσα, κώμαι και χώραι έως και Περιθεωρίου• ά και σταλείς εγώ παρέλαβον αυτά". [...]
Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, «Αποδείξεις Ιστοριών Δέκα», Patrologiae cursus completus. Series graeca, τόμος 159, Jacques Paul Migne, Garnier, 1866, (περιέχεται στην Patrologia Graeca του Migne, τόμος 159, στήλες 13-555), σελ. 468: [...] "Ταύτα γενόμενα υπό βασιλέως ως επυνθάνετο και τα λοιπά της Πελοποννήσου αυτίκα προσεχώρησεν υπό δέους, πρέσβεις πέμποντα ως βασιλέα, άλλα τε και Σαλβάριον και Αρκαδία, επίνειον της ταύτη χώρας, προς τη Πύλω ωκημένη, πόλις εχυρωτάτη. Τούτους μεν ως παρέλαβε βασιλεύς τοιν πολέοιν, τους άνδρας τε και γυναίκας ες φυλακήν εποιήσατο σύμπαντας, ες μυρίους μάλιστα συναθροισθέντας. Και ώρμητο μεν ως αποτενών, μετά δε έπεμπεν ες την Βυζάντιον χώραν ες τα προάστεια, ως oικήσοντας". [...]
«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: Ο Ελληνισμός υπό ξένη κυριαρχία. Τουρκοκρατία. Λατινοκρατία (1453-1669, 1669-1821)», Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975, σελ. 155
Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993, σελ. 111 (Quarto Territorio d' Andrussa - Andrussa Terra), p. 126 (Provincia di Messenia).
François Charles Hugues Laurent Pouqueville, "Voyage de la Grece; Avec cartes, vues et figures", tome 6, Didot, 1827, p.45, Noms des villages du canton d'Androussa qui dépendent du siége épiscopal établi à Nisi: Androussa.
Bory de Saint-Vincent, Expédition Scientifique de Morée: Section des Sciences physiques, Tome II, 1ere Partie: Géographie", tome II, 1ere Partie: Geographie. F. G. Levrault, Paris 1834, p. 64: Éparchie d'Androusa - Androusa.
Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 49.
Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σελ. 570.
Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 117.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 84.
Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 101.
Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 392.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 228.
Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 265.
Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 296.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951", σελ. 145.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 140.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 136.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 147.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 179.
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 180.
"Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Ανδρούσα (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
21-04-1835.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Εύας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 25Α - 22/04/1867.
ΦΕΚ 32Α - 29/07/1868.
ΦΕΚ 50Α - 25/07/1879.
ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Ανδρούσης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 326Α - 27/12/1948.
Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Ανδρούσας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
Διοικητικές μεταβολές οικισμών > Δ. Μεσσήνης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
Δήμος Μεσσήνης: Ορκίστηκε Δήμαρχος ο Αθανασόπουλος – “Κάθε μέρα μαζί” υποσχέθηκε, 24/08/2019, από την ιστοσελίδα: www.messinialive.gr
Νέος δήμαρχος Μεσσήνης ο Γιώργος Αθανασόπουλος, 27/05/2019, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
Βιογραφικό Δημάρχου, από την ιστοσελίδα: www.messini.gr του Δήμου Μεσσήνης.
Église à Androussa, από την ιστοσελίδα: el.travelogues.gr
Εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής Σαμαρίνης, Ναός Νεκροταφείου Ανδρούσης, ΥΑ 15904/24-11-1962 - ΦΕΚ 473/Β/17-12-1962, [...] "Χαρακτηρίζομεν ως αρχαιολογικούς χώρους κατά περιφερείας τους κάτωθι: ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ, Επαρχία Μεσσήνης: 1) Εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής Σαμαρίνης (Ανδρούτσης). 2) Διαλελυμένη Μονή Ανδρομονάστηρου. 3) Παλαιά Μονή Βουλκάνου. 4) Ναός Νεκροταφείου Ανδρούτσης." [...], σύμφωνα με το Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών χώρων και Μνημείων της Ελλάδος, της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.
Σύναξη των εν Μεσσηνία Αγίων: 2) Αγιος Αθανάσιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, εξ Ανδρούσης (λείψανό του φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου Ανδρούσης - (28 Οκτωβρίου), από την ιστοσελίδα: www.saint.gr
Όσιος Αθανάσιος Α' Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, από την ιστοσελίδα: www.saint.gr
Γιορτάστηκε ο Όσιος Αθανάσιος στην Ανδρούσα, 29/10/2018, από την ιστοσελίδα: messinia24.gr
Στην Ανδρούσα και τον εορτασμό του Αγίου Αθανασίου ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου, 30/10/2018, από την ιστοσελίδα: www.patrisnews.com
Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, Χρύσας Μαλτέζου, Ενρίκο Μορίνι, Ιερά λείψανα αγίων της καθ'ημάς Ανατολής στη Βενετία, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2005, ISBN 960-315-551-9, σελ. 85
Επετηρίς της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας έτους 1976
Ο Θεοφιλέστατος κ. Θεόκτιστος και η πάλαι ποτέ διαλάμψασα Επισκοπή Ανδρούσης, 24/01/2010, από την ιστοσελίδα: www.diakonima.gr
Επισκοπή Ανδρούσης[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: mmess.gr της Μητρόπολης Μεσσηνίας.
Παναγιώτης Δ. Γλιάτας "Κληρικολόγιο της Επισκοπής Ανδρούσης κατά το έτος 1829", από την ιστοσελίδα: "Άρχων".
Ιεραρχία: 3. Βοηθοί Ἐπίσκοποι: Ὁ Ἀνδρούσης Κωνστάντιος 12-2-2018, από την ιστοσελίδα: www.ecclesia.gr της Εκκλησίας της Ελλάδος.
[www.iliaoikonomia.gr/content/apo-tin-ileia-o-neos-episkopos-androysis Από την Ηλεία ο νέος Επίσκοπος Ανδρούσης!], 02/07/2018 από την ιστοσσελίδα: www.iliaoikonomia.gr

Αθλητικός Σύλλογος Ανδρούσης.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Μεσσήνης, από την ιστοσελίδα: www.messini.gr του Δήμου Μεσσήνης.
Ανδρούσα (5 Θέματα), από την ιστοσελίδα: el.travelogues.gr
Γιάννης Μπίρης, "Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το κάστρο της Ανδρούσας (α' μέρος)", 27/08/2018 και "Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το κάστρο της Ανδρούσας (β΄μέρος)", 03/09/2018, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
Κάστρο Ανδρούσας, Μεσσηνία, 01/09/2014, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος".
Πέτρου Α. Τσώνη, "Γυμνάσιο - Λύκειο Ανδρούσας: Πώς ένας δημόσιος χώρος γίνεται από γκρίζος… λαμπερός!", από την ιστοσελίδα: www.flashmes.gr του περιοδικού "Flash" της Μεσσηνίας.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΝΔΡΟΥΣΑΣ
Τοπική Κοινότητα Αγριλιάς Μεσσήνης
Αγριλιά, η
Τοπική Κοινότητα Αμφιθέας
Αμφιθέα, η
Τοπική Κοινότητα Ανδρούσης
Ανδρούσα, η
Βασιλάδα, η
Τοπική Κοινότητα Ελληνοεκκλησίας
Ελληνοεκκλησία, η
Τοπική Κοινότητα Εύας
Αμπελόραχη, η
Εύα, η
Τοπική Κοινότητα Καλαμαρά
Καλαμαράς, ο
Τοπική Κοινότητα Καλογερόρραχης
Καλογερόρραχη, η
Τοπική Κοινότητα Μαγγανιακού
Μαγγανιακόν, το
Τοπική Κοινότητα Πολυλόφου
Πολύλοφος, ο

Νομός Μεσσηνίας : Δήμος, Κοινότητα

Τρικόρφου | Τριπύλας

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας.

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License