Η Αμπελακιώτισσα είναι ορεινό χωριό (υψόμ. 840 μ.) του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Δοιηκητικά ανήκει στον Δήμο Αποδοτίας και έχει 231 κατοίκους (2001) Στο παρελθόν ονομαζόταν Κοζίτσα και πήρε το τωρινό της όνομα από το μοναστήρι της,γνωστό και σαν Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας ή "Παναγία Αμπελακιώτισσα".

Η Αμπελακιώτισσα είναι ορεινό χωριό της Ναυπακτίας στο νομό Αιτωλοακαρνανίας σε υψόμετρο 840 μέτρα[1]. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης, αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Αμπελακιωτίσσης που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αποδοτίας του Δήμου Ναυπακτίας και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 92 κάτοικοι[2].

Γεωγραφία - Ιστορία

Η Αμπελακιώτισσα είναι κτισμένη ανάμεσα σε δύο λόφους του όρους Άϊ-Λιάς (ύψος 1.450 μ.) απέναντι από το απόκρημνο Τσεκούρα (ύψος 1732 μ.)[3]. Βρίσκεται Β της Ναυπάκτου σε απόσταση 65 χλμ. στην επαρχιακή οδό Άνω Χώρας - Περδικόβρυσης. Το χωριό χαρακτηρίζεται από τη πλούσια πανίδα και χλωρίδα του καθώς και τη ποικιλία βοτάνων (ρίγανη, χαμομήλι, τσάι, αγριομάραθο και άγρια ραδίκια). Στα νότια είναι ο χείμαρρος Κότσαλος και το άγριο φαράγγι του Κάκαβου με το πέτρινο γεφύρι του. Οι κάτοικοι της Αμπελακιώτισσας ήταν ονομαστοί παλιότερα για τους ραφτάδες που γύριζαν στην ευρύτερη περιοχή των Κραβάρων και της Ρούμελης και έραβαν τα "ελληνοσκούτια". Αρκετοί επίσης ασχολούντο με τη χρυσοχοΐα, αργυροχοΐα και ξυλογλυπτική, με γνωστότερους την ηπειρώτικης καταγωγής οικογένεια Δαμιανού. Εξ΄ αιτίας της ύπαρξης των πολλών εργαστηρίων, το χωριό παλιότερα ονομαζόταν ως "Αργαστήρια"[3][4]. Ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ την κατονομάζει στον κατάλογο των χωριών της περιοχής Κραβάρων να κατοικείται από 10 οικογένειες[5].

Ονομασία

Η Αμπελακιώτισσα μέχρι το 1927 ονομαζόταν Κοζίτσα. Τη χρονιά εκείνη μετονομάστηκε σε Καστρί[6] και έναν χρόνο αργότερα πήρε το σημερινό της όνομα[7] από το μοναστήρι της, γνωστό και σαν Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας ή Παναγία Αμπελακιώτισσα. Η αρχική τοποθεσία του χωριού ήταν νοτιοδυτικότερα της σημερινής, στη τοποθεσία "Καστρί", κοντά στη γέφυρα του Κότσαλου, όπου βρέθηκαν αρχαία ευρήματα και παραμένουν τα ερείπια τεσσάρων ναών (Άγιος Βασίλης, Άγιος Παντελεήμων, Άγιος Ιωάννης και Αγία Τριάδα)[3].

Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας

Το Μοναστήρι, που αποκαλείται και "Κιβωτός της Ναυπακτίας”, ιδρύθηκε το 1456 μετά την εύρεση της εικόνας της Θεοτόκου κάτω από τη βελανιδιά που υπάρχει πίσω από το ιερό του ναού. Η εικόνα αυτή σύμφωνα με την παράδοση προέρχεται από τα Αμπελάκια Θεσσαλίας, όταν τα λεηλάτησαν οι Τούρκοι μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Από το 1475 στην μονή βρίσκεται λάρνακα με το δεξί χέρι του Αγίου Πολυκάρπου ο οποίος υπήρξε πρώτος επίσκοπου Σμύρνης. Άλλο αξιόλογο αφιέρωμα θεωρείται η λατρευτική εικόνα της Παναγίας, ο χρυσοκέντητος επιτάφιος (1735), το ξυλόγλυπτο τέμπλο (1871 – 1874), η αργυρή λειψανοθήκη (1470) και το καθολικό με τα διακοσμητικά λιθανάγλυφα (1847)[8][3].

Παραπομπές

Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996, σελ. 256, τομ. 3.
Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011
«Αμπελακιώτισσα |Δήμος Ναυπακτίας». www.nafpaktos.gr. Ανακτήθηκε στις 2017-10-03.
«Ναυμαχία Ναυπάκτου > Ιστορία της Ναυπάκτου > Μεταβυζαντινά Μνημεία > Μονή Αμπελακιώτισσας». www.lepanto1571.gr. Ανακτήθηκε στις 2017-10-03.
Β. Σταυρογιαννόπουλος, Κράβαρα τα περήφανα, Αθήνα 1982, σελ.32-33
Πανδέκτης, μετονομασίες Κοζίτσα - Καστρί
Πανδέκτης, μετονομασίες Καστρί - Αμπελακιώτισσα

ix8ys. «Ορθόδοξος Συναξαριστής :: Σύναξη της Παναγίας της Αμπελακιώτισσας στη Ναύπακτο». www.saint.gr. Ανακτήθηκε στις 2017-10-03.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Η επίσημη ιστοσελίδα του δήμου Αποδοτίας
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Αμπελακιωτισσιωτών Ναυπακτίας "ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΜΠΕΛΑΚΙΩΤΙΣΣΑ"
Πεζοπορικές διαδρομές στην Αμπελακιώτισσα από την ιστοσελίδα https://el.wikiloc.com

---

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΠΟΔΟΤΙΑΣ
Τοπική Κοινότητα Αμπελακιωτίσσης
Αμπελακιώτισσα, η
Τοπική Κοινότητα Αναβρυτής
Αναβρυτή, η
Τοπική Κοινότητα Άνω Χώρας
Άνω Χώρα, η
Τοπική Κοινότητα Ασπριάς
Ασπριά, η
Τοπική Κοινότητα Γραμμένης Οξυάς
Γραμμένη Οξυά, η
Τοπική Κοινότητα Γρηγορίου
Γρηγόριο, το
Τοπική Κοινότητα Ελατόβρυσης
Ελατόβρυση, η
Τοπική Κοινότητα Ελατούς
Ελατού, η
Τοπική Κοινότητα Καλλονής
Καλλονή, η
Τοπική Κοινότητα Καταφυγίου
Γολέμιο, το
Καταφύγιο, το
Τοπική Κοινότητα Κάτω Χώρας
Κάτω Χώρα η
Τοπική Κοινότητα Κεντρικής
Κεντρική, η
Σέλλος, ο
Τοπική Κοινότητα Κοκκινοχωρίου
Κοκκινοχώρι, το
Σωτήρω, η
Χρίσοβον, το
Τοπική Κοινότητα Κρυονερίων
Κρυονέρια, τα
Τοπική Κοινότητα Κυδωνέας
Κυδωνέα, η
Τοπική Κοινότητα Λεύκας
Λεύκα, η
Τοπική Κοινότητα Λιμνίτσης
Λιμνίτσα, η
Τοπική Κοινότητα Μανδρινής
Μανδρινή, η
Τοπική Κοινότητα Πόδου
Πόδος, ο
Τοπική Κοινότητα Τερψιθέας
Τερψιθέα, η

Νομός Αιτωλοακαρνανίας: Δήμος Αγγελοκάστρου | Αγρινίου | Αιτωλικού | Αλυζίας | Αμφιλοχίας | Ανακτορίου | Αντιρρίου | Αποδοτίας | Αρακύνθου | Αστακού | Θέρμου | Θεστιέων | Ινάχου | Κεκροπίας | Μακρυνείας | Μεδεώνος | Μενιδίου | Μεσολογγίου | Ναυπάκτου | Νεάπολης | Οινιάδων | Παναιτωλικού | Παραβόλας | Παρακαμπυλίων | Πλατάνου | Πυλλήνης | Στράτου | Φυτειών | Χάλκειας Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Αιτωλοακαρνανίας