Σαρλ ντε Γκωλ

Ο Σαρλ ντε Γκωλ (Charles André Joseph Marie de Gaulle, στη Γαλλία συνήθως Général de Gaulle, 22 Νοεμβρίου 1890 - 9 Νοεμβρίου 1970) ήταν Γάλλος στρατηγός και πολιτικός, ο οποίος ηγήθηκε των Γαλλικών δυνάμεων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και υπηρέτησε ως επικεφαλής της Γαλλικής κυβέρνησης από το 1944 έως το 1946 και από το 1958 έως το 1969.[1]

Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν παρασημοφορημένος ανθυπολοχαγός. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αρνήθηκε να αποδεχθεί την ανακωχή που η Γαλλική Κυβέρνηση κήρυξε με τη Γερμανία, και έγινε ηγέτης της Εθνικής Αντίστασης. Μεταξύ του 1944 και του 1946, μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας από τη γερμανική κατοχή, έγινε επικεφαλής της γαλλικής προσωρινής κυβέρνησης, η οποία είχε σκοπό την επανίδρυση της Γαλλικής Δημοκρατίας. Το 1958, σε μια περίοδο μεγάλης αστάθειας για τη Γαλλία, η Εθνοσυνέλευση τον επανέφερε στην εξουσία. Για να αντιμετωπίσει την εθνική αναταραχή, ο ντε Γκωλ εμπνεύστηκε ένα νέο Σύνταγμα και ίδρυσε την Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία, την τρέχουσα μορφή της Γαλλικής Κυβέρνησης. Κατά τη διακυβέρνηση του ντε Γκωλ, η Γαλλία έγινε μια απο τις μεγάλες δυνάμεις του Ψυχρού Πολέμου. Το 1965 επανεκλέχθηκε Πρόεδρος, αλλά μερικά χρόνια αργότερα συνέβησαν τα γεγονότα του Μάη του '68, όπου εκτεταμένες διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης του από φοιτητές και εργάτες οδήγησαν σε γενική απεργία, πολιτική αναταραχή και σχεδόν σε επανάσταση. Μετά απο αυτό, ο ντε Γκωλ κήρυξε νέες εκλογές, τις οποίες νίκησε. Το 1969 αποσύρθηκε αφού έχασε ένα δημοψήφισμα, και πέθανε έναν χρόνο αργότερα.

Ο Σαρλ ντε Γκωλ θεωρείται η κορυφαία πολιτική φυσιογνωμία της μεταπολεμικής Γαλλίας. Η πολιτική ιδεολογία του είναι γνωστή ως Γκωλισμός (Gaullisme) και έχει σημαντική επιρροή στη γαλλική πολιτική μέχρι και σήμερα.
Στρατιωτική σταδιοδρομία

Ο Σαρλ ντε Γκωλ γεννήθηκε στη Λιλ (Lille) της Γαλλίας ως δευτερότοκος γιος μιας οικογένειας ρωμαιοκαθολικών της ανώτερης μεσοαστικής τάξης και διαποτίστηκε με τις διδαχές του φιλόσοφου πατέρα του, γεγονός όμως που δεν τον εμπόδιζε να εκδηλώσει εξ απαλών ονύχων το ενδιαφέρον του για στρατιωτική σταδιοδρομία.

Το 1913, γίνεται ανθυπολοχαγός σε σύνταγμα πεζικού με διοικητή τον συνταγματάρχη Φιλίπ Πεταίν. Όταν ένα χρόνο αργότερα ξεσπά ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ο Ντε Γκωλ πολεμά στο Βερντέν και τραυματίζεται τρεις φορές. Το 1921, νυμφεύεται την Υβόν, με την οποία αποκτά τρία παιδιά. Το 1925, ο Πεταίν τον τοποθετεί αξιωματικό του επιτελείου του Ανώτερου Πολεμικού Συμβουλίου και για αρκετά χρόνια υπηρετεί στη στρατιωτική δύναμη κατοχής στη Ρηνανία της Γερμανίας.

Εκεί έγραψε το έργο «Η διχόνοια στους κόλπους του εχθρού», μία μελέτη γύρω από τον συσχετισμό πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων στη Γερμανία. Ακολουθεί η μελέτη στρατιωτικής θεωρίας «Προς έναν επαγγελματικό στρατό», στην οποία υποστηρίζει με ζήλο την ιδέα ενός ολιγάριθμου στρατού εξοπλισμένο σε ύψιστο βαθμό με μηχανοκίνητα μέσα. Οι απόψεις του έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την αμυντική πολιτική που έχει υιοθετηθεί τότε στη Γαλλία από τον Στρατηγό Μωρίς Γκαμελέν. Οι θεωρίες του επιβεβαιώνονται όταν ο γερμανικός στρατός εισβάλλει στη Γαλλία. Ο ίδιος τιμάται για τη δράση του με τον βαθμό του ταξιάρχου, στα γαλλικά 'Général de brigade', κατά λέξη στρατηγός ταξιαρχίας, εξ ου και η τιμητική προσφώνηση Στρατηγός.

Όταν βλέπει την πατρίδα του έτοιμη να παραδοθεί στις δυνάμεις του Άξονα, καταφεύγει στο Λονδίνο. Στις 18 Ιουνίου 1940, απευθύνει τη ραδιοφωνική έκκληση προς τους συμπατριώτες του να συνεχίσουν τον πόλεμο υπό την ηγεσία του και στις 2 Αυγούστου ένα γαλλικό στρατοδικείο τον καταδικάζει ερήμην σε θάνατο.
Πολιτική σταδιοδρομία

Με το τέλος του πολέμου στη Γαλλία συμμετέχει στις 26 Αυγούστου 1944 σε μια πορεία θριάμβου στα Ηλύσια Πεδία επευφημούμενος ως εθνικός ήρωας. Ο ίδιος αντιτάσσεται στη νεοσύστατη Δ΄ Γαλλική Δημοκρατία.

Το 1947, ιδρύει τον Συναγερμό του Γαλλικού Λαού (Rassemblement du Peuple Français-RPF), ένα κίνημα που εκφράζει τις γκωλικές απόψεις και το 1951 μετασχηματίζεται σε κόμμα. Με την κρίση στην Αλγερία το 1958 έρχεται ο κίνδυνος ενός εμφυλίου πολέμου και ο Σαρλ ντε Γκωλ εκλέγεται πρώτος πρόεδρος της Ε΄ Γαλλικής Δημοκρατίας. Το 1962 τελικά αναγνωρίζει το αλγερινό κράτος βλέποντας ότι το μέλλον της Γαλλίας δεν θα ήταν η διατήρηση των αποικιών της, αλλά η νέα ευρωπαϊκή πορεία.

Αναπτύσσει στενές πολιτικές σχέσεις με τη Δυτική Γερμανία και η προσωπική φιλία του με τον Γερμανό καγκελάριο Κόνραντ Αντενάουερ εξελίσσεται στη Γερμανο-Γαλλική Φιλία. Παράλληλα, ήταν αντιμέτωπος με την επιρροή των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και στην Ευρώπη.

Πέθανε το 1970, από καρδιακή προσβολή.

Από νωρίς υποστήριξε την προσέγγιση της Ελλάδας στην (τότε) ΕΟΚ, πράγμα που τόνισε και κατά τη διάρκεια τις επίσκεψης του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Παρίσι. Επίσης ήταν υπέρ της προστασίας της Ελλάδος από τους επικίνδυνους γείτονές της.[2] Ο Ντε Γκωλ δέχτηκε και πρόσκληση από τον Βασιλιά Παύλο να επισκεφθεί την Ελλάδα. Έτσι, στις 16 Μαΐου του 1963 έφτασε στην Αθήνα ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας στρατηγός Ντε Γκωλ, συνοδευόμενος από τον υπουργό Εξωτερικών Κουβ ντε Μιρβίλ. Η υποδοχή που του έγινε ήταν εντυπωσιακή. Η κυβέρνηση Καραμανλή έπαιξε με μεγάλη προσοχή το ευρωπαϊκό χαρτί, προκειμένου να επωφεληθεί από τη σύνδεση με την Ε.Ο.Κ., φροντίζοντας ταυτόχρονα να μην υπάρξει η παραμικρή αμφιβολία για τον σταθερό προσανατολισμό της στην Ατλαντική Συμμαχία, δεδομένου ότι ο Ντε Γκωλ την εποχή εκείνη συμβόλιζε την τάση χειραφέτησης της Ευρώπης από την αμερικανική κηδεμονία. Το σημαντικότερο όφελος από την επίσκεψη Ντε Γκωλ για την κυβέρνηση Καραμανλή ήταν η απόκτηση ενός πολιτικού κεφαλαίου, το οποίο όμως εξανεμίστηκε αμέσως από τη θύελλα που προκάλεσε η δολοφονία του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γρηγόρη Λαμπράκη, τρεις μόλις ημέρες μετά την αναχώρηση του Ντε Γκωλ από τη Θεσσαλονίκη. Εκεί, απαντώντας σε σχετική προσφώνηση του Καραμανλή, ο Γάλλος πρόεδρος δήλωσε για τη Μακεδονία: "Είναι διά την χώραν σας μια περιοχή υψίστης σημασίας, από απόψεως εθνικής, οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής ως και από απόψεως της αμύνης σας και της ιδικής μας αμοιβαίως". Στις δημόσιες τελετές κυριάρχησε η επιβλητική, λιτή φιγούρα του στρατηγού, όπως και κατά την ομιλία του στη Βουλή των Ελλήνων την οποία παρακολούθησε και ο Κ. Καραμανλής ή στην επίσκεψή του στον Άγνωστο Στρατιώτη, με την αντίθεση ανάμεσα στα πολλά παράσημα των Ελλήνων αξιωματικών που τον συνόδευαν και στο μοναδικό που εκείνος έφερε, τον Σταυρό της Λορένης[3].

Σημείο των καιρών, οι προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Γαλλία στις 5 και 19 Δεκεμβρίου του 1965 αποδείχθηκαν για τον στρατηγό Ντε Γκωλ εξαιρετικά δύσκολες. Οι εκλογές του 1965 εισήγαγαν δύο σημαντικές καινοτομίες στη γαλλική πολιτική ζωή. Ήταν οι πρώτες που διεξήχθησαν με το νέο σύστημα της απευθείας εκλογής προέδρου από τον λαό και ήταν επίσης οι πρώτες στις οποίες τα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο, ανοίγοντας εντελώς νέους ορίζοντες για την αντιπολίτευση. Την επομένη του πρώτου γύρου, η γαλλική και διεθνής κοινή γνώμη πληροφορήθηκε έκπληκτη ότι ο Ντε Γκωλ, ο οποίος απαξίωσε να διεξαγάγει την έντονη προεκλογική εκστρατεία που απαιτούσαν οι περιστάσεις, δεν απέσπασε την απόλυτη πλειοψηφία και ότι θα υποχρεωνόταν να αντιμετωπίσει σε δεύτερο γύρο τον κοινό υποψήφιο σοσιαλιστών-κομμουνιστών, Φρανσουά Μιτεράν. Ο Μιτεράν εκμεταλλεύτηκε άλλωστε επιδέξια τόσο την οικονομική κρίση που μάστιζε τη χώρα όσο και τη διαφορά ηλικίας του από τον δύστροπο στρατηγό, ο αυταρχισμός του οποίου άρχισε να εξοργίζει ολοένα και περισσότερους Γάλλους. Στον δεύτερο γύρο, ο στρατηγός δεν ηττήθηκε. Οι συνθήκες δεν ήταν ακόμη ώριμες για μία τέτοια έκπληξη. Ωστόσο, ούτε ο δεύτερος γύρος τού έδωσε τον θρίαμβο στον οποίο ήλπιζε. Το 55,2% που έλαβε ήταν πολύ χαμηλό ποσοστό και ο Μιτεράν αναδείχθηκε πλέον σε αδιαμφισβήτητο ηγέτη της γαλλικής κεντροαριστεράς[4].

Το 1966, ο Σαρλ ντε Γκωλ απέσυρε τη Γαλλία από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Αν στην Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες το όνομα του Σαρλ ντε Γκωλ προκαλούσε γι' αυτό το λόγο αρνητικά συναισθήματα, στη Μόσχα ξεσήκωσε πραγματικό ενθουσιασμό, όπως είχε τη δυνατότητα να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι ο Γάλλος πρόεδρος κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψής του στην ΕΣΣΔ (20 Ιουνίου - 1 Ιουλίου 1966). Ένα εκατομμύριο Μοσχοβίτες, με επικεφαλής ολόκληρη την κομματική και κρατική ηγεσία, αποθέωσαν τον Γάλλο ηγέτη. Στο τελικό κοινό ανακοινωθέν, που εγκαινίαζε μία περίοδο ευρύτατης οικονομικής, επιστημονικής, τεχνολογικής και πολιτιστικής συνεργασίας των δύο χωρών, τον τόνο έδωσαν δύο γαλλικές λέξεις-κλειδιά της γκολικής πολιτικής: η ύφεση (détente) και η επαναπροσέγγιση (raprochement) Ανατολής-Δύσης. Παράλληλα, αποφασίστηκε η δημιουργία "κόκκινης γραμμής" μεταξύ Κρεμλίνου και Μεγάρου των Ηλυσίων, κατ' αναλογία προς τη γραμμή άμεσης επικοινωνίας Μόσχας-Ουάσινγκτον για περιπτώσεις κρίσης. Πολιτικά και συμβολικά, η Μόσχα απέδωσε στη Γαλλία στάτους μεγάλης διεθνούς δύναμης, υπογραμμίζοντας πόσο νερό έχει κυλήσει κάτω από τις γέφυρες του Μόσκοβα από το Δεκέμβριο του 1944, όταν ένας ταπεινός Σαρλ ντε Γκωλ, αρχηγός μόλις 30.000 μαχητών σε μια υπόδουλη στους Ναζί και ντροπιασμένη από τη συνεργασία του Βισύ Γαλλία, γινόταν δεκτός από έναν αγέρωχο και κραταιό Ιωσήφ Στάλιν[5].

Αυτή τη νέα εικόνα της Γαλλίας ως μεγάλης, ανεξάρτητης διεθνούς δύναμης ενίσχυσε ο Σαρλ ντε Γκωλ με θεαματικές πυρηνικές δοκιμές στις γαλλικές αποικίες της Πολυνησίας και με τη διάρκειας τριών εβδομάδων περιοδεία του στον Τρίτο Κόσμο, από το Τζιμπουτί και την Αντίς Αμπέμπα μέχρι την Πνομ Πεν, τη Νουμεά και τη Γουαδελούπη. Πολλοί, εντός και εκτός Γαλλίας, τον ειρωνεύτηκαν για τη ροπή του προς τις ναπολεόντειες πόζες και του καταλόγιζαν εξωπραγματικό εθνικό μεγαλοϊδεατισμό.
Αποχώρηση
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, επισκέπτεται τον πρόεδρο Σαρλ ντε Γκωλ ένα μήνα πριν από την απόσυρση του τελευταίου.

Το άδοξο αλλά όχι και πρόωρο τέλος της ιστορικής πολιτικής πορείας του Σαρλ ντε Γκωλ γράφτηκε τον Απρίλιο του 1969, με την απόσυρσή του από τον γαλλικό δημόσιο βίο. Πιστός μέχρι τέλους στη δική του προσέγγιση στην άσκηση της εξουσίας αλλά και βαθύτατα επηρεασμένος από τα γεγονότα του Μάη του 1968 και τις απεργίες που συντάραξαν έκτοτε τη Γαλλία, ο Ντε Γκωλ αποφάσισε να προχωρήσει σε αναθεώρηση του συντάγματος, η οποία θα αποτελούσε βαθύτατη τομή στην πολιτική και πολιτειακή δομή της Γαλλίας και να νομιμοποιήσει, όπως συνήθιζε, την απόφασή του με απ' ευθείας προσφυγή στον λαό, μέσω δημοψηφίσματος.

Στο επίκεντρο της αναθεώρησης βρισκόταν ο περιορισμός της Γερουσίας σε απλό συμβουλευτικό σώμα με την αφαίρεση και των τελευταίων ουσιαστικών αρμοδιοτήτων της και, κυρίως, η αναδιοργάνωση των περιφερειών με την παραχώρηση, σε εκλεγμένα όργανά τους, αυξημένων διοικητικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων. Δηλαδή εκτεταμένη αποκέντρωση, πολιτική ριζοσπαστική για ένα παραδοσιακά συγκεντρωτικό κράτος όπως η Γαλλία. Από τον Φεβρουάριο, ωστόσο, ο Ντε Γκωλ κατέστησε σαφές στους Γάλλους ότι το δημοψήφισμα θα αποτελούσε και μία γενική δοκιμασία της ίδιας του της πολιτικής. Στις 11 Μαρτίου ο στρατηγός απηύθυνε, όπως το συνήθιζε σε τέτοιες περιπτώσεις, διάγγελμα προς το λαό. Θεωρητικά αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στα προβλεπόμενα από την αναθεώρηση, το διάγγελμα απέκτησε τελικά εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα, καθώς ο στρατηγός διεύρυνε δραματικά το πεδίο της ομιλίας του. Το πρόβλημα, εξήγησε, δεν είναι άλλο από την αποτροπή μιας κοινωνικής έκρηξης, χωρίς, παράλληλα, να κινδυνεύσει ο δημοκρατικός χαρακτήρας του καθεστώτος: "Από τη φύση των πραγμάτων και των σημερινών γεγονότων... το δημοψήφισμα θα είναι μια επιλογή ανάμεσα στην πρόοδο και την αναστάτωση". Στις 10 Απριλίου, στο δεύτερο διάγγελμά του, το οποίο έλαβε τη μορφή τηλεοπτικής συνέντευξης, ο Σαρλ ντε Γκωλ έγινε πλέον απολύτως σαφής. Ερωτηθείς εάν το δημοψήφισμα θα κρίνει και την παραμονή του στην προεδρία, ο στρατηγός απάντησε χωρίς δισταγμό: "Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει η παραμικρή αμφιβολία... Εάν ο γαλλικός λαός αντισταθεί στη μεταρρύθμιση, τι είδους άνθρωπος θα ήμουν εάν δεν αντλούσα αμέσως το σωστό συμπέρασμα από μια τόσο βαθεία ρήξη και επιχειρούσα ανοήτως να διατηρήσω τη θέση που κατέχω;". Ο γαλλικός λαός ωστόσο είχε πλέον κουραστεί από τον Σαρλ ντε Γκωλ και την πολιτική του, η οποία δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της εποχής. Τα γεγονότα του Μάη του 1968 και η μετέπειτα διαρκής κοινωνική αναταραχή είχαν μειώσει δραματικά το γόητρο του στρατηγού-προέδρου.

Η υπόμνηση, δύο μόλις ημέρες πριν από το δημοψήφισμα, της απόφασής του να παραιτηθεί εάν οι μεταρρυθμίσεις του απορριφθούν, δεν μπόρεσε να αλλάξει τα δεδομένα. Στις 27 Απριλίου, οι Γάλλοι καταψήφισαν τον Ντε Γκωλ αποφασιστικά. Στο Παρίσι, τη Μασσαλία, τη Λυών, την Τουλούζη και όλες τις άλλες μεγάλες πόλεις, το "όχι" υπερίσχυσε, όπως υπερίσχυσε και σε 71 από τα 95 διαμερίσματα της μητροπολιτικής Γαλλίας. Τα τελικά, συνολικά αποτελέσματα ήταν: "Ναι" 47,6%, "Όχι" 52,4%[6].

Στις 28 Απριλίου, λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, ο Ντε Γκωλ εξέδωσε την τελευταία ανακοίνωσή του, από το χωριό του, στο οποίο είχε αποτραβηχτεί για την ψηφοφορία. Η ανακοίνωσή του ήταν λακωνική: "Παύω να εκτελώ τα καθήκοντά μου ως πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η απόφαση τίθεται εν ισχύ από σήμερα το μεσημέρι"[7][8]. Πράγματι, το μεσημέρι της 28ης Απριλίου, καθήκοντα προέδρου της Δημοκρατίας ανέλαβε, όπως όριζε το σύνταγμα, ο πρόεδρος της Γερουσίας, Αλαίν Ποέρ, φανατικός πολέμιος των μεταρρυθμίσεων. Στο πρώτο διάγγελμά του, ο Ποέρ αρκέστηκε να εκφράσει "τα αισθήματα σεβασμού όλων εκείνων για τους οποίους οι δυσκολίες του παρόντος ουδέποτε θα επιτρέψουν να ξεχαστεί η μεγάλη προσφορά του παρελθόντος".

Στις 15 Ιουνίου, στις πρόωρες προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν λόγω της παραίτησης του Ντε Γκωλ, πρόεδρος εκλέχθηκε ο πιστός του σύμμαχος και επί χρόνια πρωθυπουργός του, Ζωρζ Πομπιντού[9].

Ο Ντε Γκωλ αποσύρθηκε για ακόμα μια φορά στο Κολομπέ λε ντεζ Εγκλίζ. Όταν αποσύρθηκε, δεν δέχθηκε τις συντάξεις τις οποίες δικαιούνταν ως πρόεδρος και ως στρατηγός. Αντ' αυτού, δέχθηκε μόνο μια σύνταξη συνταγματάρχη. Ήταν σχολαστικός με τα χρήματα, φροντίζοντας να διαχωρίσει τις ιδιωτικές δαπάνες τους από αυτές των επίσημων καθηκόντων του. Πλήρωνε για τα δικά του κουρέματα, τα γραμματόσημα για ιδιωτική αλληλογραφία και είχε ένα μετρητή ηλεκτρικού εγκατεστημένο στο ιδιωτικό κατάλυμα της επίσημης κατοικίας του.[10]
Ο θάνατος
Ο τάφος του Σαρλ ντε Γκωλ στο Κολομπέ λε ντεζ Εγκλίζ

Στις 9 Νοεμβρίου 1970, ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκωλ πέθανε ξαφνικά στο σπίτι του, στο μικρό χωριό του Κολομπέ, δύο εβδομάδες πριν από τα ογδοηκοστά του γενέθλια και καταμεσής της συγγραφής του δεύτερου τόμου των απομνημονευμάτων του. Η υγεία του ήταν πάρα πολύ καλή μέχρι τότε, χωρίς να είχε αντιμετωπίσει προηγουμένως κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, παρότι είχε κάνει μΊα εγχείρηση προστάτη μερικά χρόνια πριν. Καθόταν μπροστά από την τηλεόραση ενώ περίμενε την αρχή των ειδήσεων όταν ένιωσε αδιαθεσία και κατέρρευσε. Η γυναίκα του κάλεσε τον γιατρό και τον τοπικό ιερέα, αλλά μέχρι να φθάσουν είχε πεθάνει: η αιτία θανάτου ήταν καρδιακή προσβολή και πιθανότατα επακόλουθη ρήξη αορτής[11].

Ο ντε Γκωλ είχε κάνει ετοιμασίες και επέμεινε η κηδεία του να γινόταν στο Κολομπέ, και ότι κανένας πρόεδρος ή υπουργός θα παραστεκόταν -μόνο οι σύντροφοί του της Τάξης της Απελευθέρωσης[12]. Σύμφωνα με τη ρητή επιθυμία του, ο στρατηγός κηδεύτηκε χωρίς καμία επισημότητα στο Κολομπέ στις 12 Νοεμβρίου[13]. Στην τελευταία του κατοικία, το φέρετρο, κατασκευασμένο από τον ξυλουργό του Κολομπέ, δεν συνόδευσε παρά ένα μικρό στρατιωτικό απόσπασμα και η οικογένεια, αλλά και περίπου 40.000 Γάλλοι που κάθε άκρη της χώρας. Το σώμα του ντε Γκωλ μεταφέρθηκε στον τάφο του σε ένα θωρακισμένο όχημα αναγνώρισης και καθώς καταβιβαζόταν στο έδαφος όλες οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της Γαλλίας κτύπησαν ξεκινώντας από τη Νοτρ Νταμ. Προσδιόρισε ότι η ταφόπλακά του θα έφερε την απλή γραφή του ονόματός του και τις χρονιές γέννησης και θανάτου. Οπότε, απλά αναφέρεται: "Charles de Gaulle, 1890–1970".[14].

Λίγες ώρες νωρίτερα, στον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή, παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας Ζορζ Πομπιντού και προσωπικοτήτων από σχεδόν κάθε γωνιά της Γης, με επικεφαλής τους προέδρους των Η.Π.Α. Ρίτσαρντ Νίξον και της Ε.Σ.Σ.Δ. Νικολάι Ποντγκόρνι. Την ελληνική χούντα εκπροσώπησε ο Στυλιανός Παττακός και την Κύπρο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄. Λίγο αργότερα εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλοι, "γκωλικοί" και μη, πραγματοποίησαν για πρώτη και τελευταία φορά κοινή πορεία στη λεωφόρο Ηλυσίων Πεδίων, για να καταλήξουν στην Αψίδα του Θριάμβου, στην πλατεία Ετουάλ, η οποία αργότερα μετονομάστηκε επισήμως σε πλατεία Σαρλ ντε Γκωλ[15].

Η οικογένειά του έχει μετατρέψει την κατοικία La Boisserie σε ίδρυμα, το Μουσείο Σαρλ ντε Γκωλ.

Επίσης το Γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό κατασκεύασε το πυρηνικό αεροπλανοφόρο Charles de Gaulle.
Έργα

La Discorde Chez l’Ennemi (1924)
Histoire des Troupes du Levant (1931) Γραμμένο από τον Ντε Γκωλ και τον στρατηγό Υβόν, με τον συνταγματάρχη του Επιτελείου Ντε Μιερί συνεργαζόμενο στην προετοιμασία του τελικού κειμένου.
Le Fil de l’Épée (1932)
Vers l’Armée de Métier (1934)
La France et son Armée (1938)
Trois Études (1945) (Rôle Historique des Places Fortes; Mobilisation Economique à l’Étranger; Comment Faire une Armée de Métier) ακολουθούμενο από το Υπόμνημα της 26ης Ιανουαρίου 1940.
Mémoires de Guerre
Τόμος I – L’Appel 1940–1942 (1954)
Τόμος II – L’Unité, 1942–1944 (1956)
Τόμος III – Le Salut, 1944–1946 (1959)
Mémoires d’Espoir
Τόμος I – Le Renouveau 1958–1962 (1970)
Discours et Messages
Τόμος I – Pendant la Guerre 1940–1946 (1970)
Τόμος II – Dans l’attente 1946–1958 (1970)
Τόμος III – Avec le Renouveau 1958–1962 (1970)
Τόμος IV – Pour l’Effort 1962–1965 (1970)
Τόμος V — Vers le Terme 1966–1969

Στα Ελληνικά έχουν μεταφραστεί οι Mémoires de Guerre (Αναμνήσεις του Πολέμου) ως "Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος" (μετάφρ. Δ.Π.Κωστελένος, εκδ. ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ) και το "Mémoires d'Espoir" μαζί με τμήματα του "Discours et Messages" ως "Πολιτική Μεταπολεμική Ιστορία-Απομνημομεύματα Ελπίδος" αρχικά από τις Εκδόσεις Ελληνική Μορφωτική Εστία (1970) και αργότερα από τον Εκδοτικό Οίκο Χρ. Γιοβάνη.
Παραπομπές
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Σαρλ ντε Γκωλ

Mahan, E. (16 Οκτωβρίου 2002). Kennedy, de Gaulle and Western Europe. Springer. σελ. 187. ISBN 978-1-4039-1392-0.
Charles de Gaulle, Mémoires d'Espoir - Le renouveau 1958-1962, Librairie Plon 1970.
Ο Ντε Γκολ στην Αθήνα, Ιστορικό Λεύκωμα 1963, σελ. 84-85, Καθημερινή (1997)
Οριακή νίκη του ντε Γκολ, Ιστορικό Λεύκωμα 1965, σελ. 100-101, Καθημερινή (1997)
Η Γαλλία αποχωρεί από το ΝΑΤΟ, Ιστορικό Λεύκωμα 1966, σελ. 65, Καθημερινή (1997)
«Charles de Gaulle Defeated». UPI.com. 1969. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2010.
«Déclaration du Conseil constitutionnel suite à la démission du Général de Gaulle, Président de la République». Συνταγματικό Συμβούλιο της Γαλλίας. 1969. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2011.
«Press Release re Resignation». Fondation Charles de Gaulle. 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2008.
Το πολιτικό τέλος του Ντε Γκολ, Ιστορικό Λεύκωμα 1969, σελ. 98-99, Καθημερινή (1998)
Mahrane, Said (2010-06). «de Gaulle 1958 – 1970». Le Point (Grand Angle) (8).
«World Leaders to Gather in Paris to Honour General de Gaulle». The Times. 11 Νοεμβρίου 1970.
«Testament de Charles de Gaulle, 16 janvier 1952». Histoire de France et d'ailleurs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2009.
«1970 – Year in Review. De Gaulle and Nasser die». UPI.com. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2010.
«Fondation Charles de Gaulle – Retirement». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2009.
Πεθαίνει ο στρατηγός ντε Γκολ, Ιστορικό Λεύκωμα 1970, σελ. 104-105, Καθημερινή (1998)

Πρόεδροι της Γαλλικής Δημοκρατίας Λουί-Ναπολεόν Μποναπάρτ | Αντόλφ Τιέρ | Πατρίς ντε Μακ-Μαόν | Ζυλ Αρμάν Ντυφώρ | Ζυλ Γκρεβί | Μωρίς Ρουβιέ | Σαντί Καρνό | Σαρλ Ντυπουί | Ζαν Καζιμίρ-Περιέ Σαρλ Ντυπουί | Φελίξ Φωρ | Σαρλ Ντυπουί | Εμίλ Λουμπέ | Αρμάν Φαλιέρ | Ρεϋμόν Πουανκαρέ | Πωλ Ντεσανέλ | Αλεξάντρ Μιγιεράν | Αλεξάντρ Μιγιεράν | Φρεντερίκ Φρανσουά-Μαρσάλ Γκαστόν Ντουμέργκ | Πολ Ντουμέρ | Αντρέ Ταρντιέ | Αλμπέρ Λεμπράν | Βενσάν Ωριόλ | Ρενέ Κοτί | Σαρλ ντε Γκωλ | Αλαίν Ποέρ | Ζωρζ Πομπιντού | Αλαίν Ποέρ | Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εσταίν Φρανσουά Μιτεράν | Ζακ Σιράκ | Νικολά Σαρκοζί | Φρανσουά Ολλάντ | Εμανουέλ Μακρόν | Τα πλάγια γράμματα δείχνουν τους προσωρινούς Προέδρους.